U N I W E R S Y T E T Z I E L O N O G Ó R S K I STUDIA PODYPLOMOWE OPIEKA SENIORALNA ANIMATOR ŚRODOWISKA DLA OSÓB STARSZYCH Dr Dorota Niewiedział Pracownia Psychologii Wydział Pedagogiki, Socjologii i Nauki o Zdrowiu Gerontologia społeczna Etymologia i definicja pojęcia gerontologia (gr. geron starzec, logos nauka, słowo) nauka o starzeniu się i starości człowieka Nauka, która dąży do poznania złożonej istoty starości (w wymiarze biologicznym, psychicznym, społecznym), analizuje różne procesy składające się na starzenie się człowieka, poszukuje przyczyn tych procesów oraz analizuje ich wpływ na życie jednostki i na społeczeństwo. Terminy gerontologia i geriatria początek XX w. Stosunkowo młoda dyscyplina naukowa jej właściwy rozwój 2-ga połowa XX w. Gerontologia społeczna - nauka zajmująca się procesami i zjawiskami społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi i demograficznymi, które są przyczynami lub następstwami starzenia się poszczególnych ludzi i całych społeczeństw Cechy gerontologii (społecznej) jako nauki - nauka empiryczna - wielodyscyplinarna - czerpie z dorobku: socjologii, psychologii, demografii, medycyny, biologii, pedagogiki społecznej, filozofii, nauki o polityce społecznej, ekonomii, antropologii kulturowej, historii - niejednoznaczność przedmiotu badań: człowiek starszy w aspekcie jednostkowym (osobowość), społecznym (zbiorowość społeczna) i demograficznym - pluralizm teoretyczny różne interpretacje i teorie starości oraz zjawisk jej towarzyszących - pluralizm definicyjny wielość np. definicji starości - pluralizm metodologiczny (wielowarsztatowość) Podstawowe pojęcia gerontologiczne STAROŚĆ - Nieunikniony efekt (końcowy etap) starzenia się, w którym procesy biologiczne, psychiczne i społeczne zaczynają oddziaływać na siebie synegretycznie, prowadząc do naruszenia równowagi biologicznej i psychicznej bez możliwości przeciwdziałania temu [ ] Nieuchronnym końcem starości jest śmierć. W aspekcie statycznym ujmowana jest jako okres życia następujący po wieku dojrzałym. W aspekcie dynamicznym zaś jako proces starzenia się Periodyzacja okresu starości (WHO) Wiek przedstarczy 45-59 r. ż. Wczesna starość 60-74 r. ż. tzw. młodzi-starzy (ang. young-old)
Wiek starczy późna starość 75-89 r. ż. tzw. starzy-starzy (ang. old-old) Długowieczność 90 lat i wyżej tzw. długowieczni (ang. longlife) Typy przystosowania się do starości wg Suzanne Reichard 1. Postawa konstruktywna - osoby zadowolone ze swoich stosunków międzyludzkich, zintegrowane wewnętrznie, tolerancyjne 2. Postawa zależności - osoby bierne, oczekujące pomocy, ale pozytywnie oceniające moment przejścia na emeryturę 3. Postawa obronna - osoby samodzielne, odrzucające wsparcie, nie akceptujące swojego sędziwego wieku 4. Postawa wrogości - osoby niezadowolone ze swoich kontaktów międzyludzkich, wrogo nastawione do otoczenia 5. Postawa wrogości skierowanej na samego siebie (autowrogości) - osoby niesamodzielne, pesymistyczne, pogodzone ze starością, ale bierne i myślące o śmierci z ulgą Ludność Polski do 2035 r. według prognozy GUS z 2008r Zmiany demograficzne Ludności Polski będzie stopniowo kurczyć się Znaczne zmiany struktury wieku zmniejszy się liczba osób najmłodszych (do 17 lat), silnie spadnie liczba osób w wieku 18-59/64 lata, silnie wzrośnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym
Obraz demograficznego tsunami Feminizacja starości Dlaczego kobiety żyją dłużej od mężczyzn? Gen o nazwie Rasgrf1. Gen ten przechodzi na obie płcie, jednak u samic jest wyciszany. Dzięki temu mogą one żyć dłużej.
Teoria socjobiologiczna Problemy wynikające ze zmian demograficznych Wskaźniki zatrudnienia starszych pracowników (wiek 55-64 lata) w państwach członkowskich UE w 2010
Podstawowe obszary wyzwań Zmiany na rynku pracy Finanse publiczne i system emerytalny Rynek produktów i usług Etapy życia seniorów według Senioragency Źródło: Senioragency 2007, w.w.w.senioragency,com/news.aspx cyt za: M. Bombol, T. Słaby, Konsument 55+ wyzwaniem dla rynku, Warszawa 2011, s. 110 Kierunki zmian w obszarze rynku pracy
Typologia modelu opieki nad osobami starszymi: samoopieka (self-care), opieka w formie wolontariatu (volunteer care), opieka profesjonalna (professional care). Wspieranie samodzielnego życia poprzez rozwiązania technologii ICT Rozwój systemów wsparcia technologii ICT jest wyjątkowo innowacyjnym sposobem na promowanie prowadzenia samodzielnego życia. Inteligentne domy, usługi cyfrowe i internetowe mają na celu wspieranie osób starszych w samodzielnym życiu i zwiększanie efektywności świadczenia usług poprzez wyszczególnienie konkretnych potrzeb.
Ageizm
Gerontofobia - chorobliwy lęk przed staraością Objawia się dyskryminacją osób starszych i zaprzeczeniem starzenia. Z problemem zaczęto walczyć i już w tej chwili podejmowane są działania przeciwdziałające temu zjawisku. Rok 2012 został ogłoszony Rokiem Solidaryzmu Międzypokoleniowego. Celem jest pokazanie modelu rodziny, w którym jest miejsce dla rodziców, dzieci i dziadków Literatura BUTTLAR, Johannes Bon Formuła Matuzalema : klucz do wiecznej młodości / Johannes Bon Buttlar ; przeł. [z niem.] Roman Kazioł. - Warszawa : "Prokop", 1995. - 144, [2] s., [8] s. tabl. (w tym kolor.) : il., fot. ; 21 cmn. CONI, Nicholas Starzenie się / Nicholas Coni, William LaBison, Stephen Webster ; z ang. przeł. Joanna Lipka. -Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN, 1994. - 212 s. : rys., wykr. ; 21 cm. - ( Medycyna dla Wszystkich) Demograficzne i indywidualne starzenie się : wyzwania edukacyjne / pod red. Adama A. Zycha. -Kielce : Wydaw. Akademii Świętokrzyskiej, 2001. - 1n7, [1] s. : il. ; 21 cm DYCZEWSKI, Leon Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze / Leon Lyczewski ; Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wydział Nauk Społecznych. Katedra Socjologii Kultury. - Lublin : Redakcja Wydawnictw KUL, 1994. -125 s. ; 21 cm Encyklopedia seniora / [kom. red. Irena Borsowa et al.]. - Warszawa : "Wiedza Powszechna", 198n. -8n2, [2] s., [n4] s. fot. : 3 wykr. ; 24 cm FRĄCKIEWICZ, Lucyna 300 [Trzysta] wiadomości o starości / Lucyna Frąckiewicz, Bogna Żakowska-Wachelko. - Katowice :Śląski Instytut Naukowy, 1987. - 239, [1] s. : 2 mapy, rys., wykr. ; 21 cm Geriatria / pod red. Jana Rutkiewicza ; [współaut. Teofila Bystrzanowska et al.]. - Wyd. 2 popr. I uzup. - Warszawa : Państ. Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979. - 445, [2] s. : il., tab., wykr. ; 20 cm Gerontologia dla pracowników socjalnych / pod red. Kingi Wiśniewskiej-Roszkowskiej ; [aut. Wanda Jaroszczyk-Steiner et al.]. - Wyd. 2. - Warszawa : Państ. Zakład Wydawnictw Lekarskich