Praca zbiorowa pod redakcją Sławomira I. Bukowskiego i Marka K. Pypecia PODATKI W UNII EUROPEJSKIEJ HARMONIZACJA CZY KONKURENCJA PODATKOWA?
SPIS TREŚCI WSTĘP 13 Część I. PODATKI A WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. FUNKCJE PODATKÓW W GOSPODARCE WE WSPÓŁCZESNYCH NURTACH EKONOMII (Sławomir I. Bukowski, Joanna E. Kaczmarczyk) 17 Wprowadzenie 17 1.1. Koncepcj a ekonomicznej roli państwa w gospodarce a funkcj e podatków 18 1.2. Podatki w nurcie keynesowskim 21 1.3. Podatki w neoliberalnych nurtach ekonomii 23 Wnioski 29 Bibliografia 30 2. EFEKTY SKALI, FISKALIZACJA GOSPODARKI I WZROST <- GOSPODARCZY {Tomasz Tokarski) 33 Wprowadzenie 33 2.1. Model podstawowy 34 2.2. Model z wyodrębnionym kapitałem publicznym 46 Podsumowanie i wnioski 49 Bibliografia 51 3. PODATKI I ZADŁUŻENIE ZAGRANICZNE A POZIOM INWESTYCJI W KRAJACH ROZWIJAJĄCYCH SIĘ - UJĘCIE TEORETYCZNE (Aneta Kosztowniak) 53 Wprowadzenie 53 3.1. Model krzywej podatkowej Laffera i krzywej długu Laffera 53 3.2. Efekty nadmiaru długu 57 3.2.1. Efekt nawisu długu jako dodatkowy podatek obciążający inwestycje 57 3.2.2. Efekt wypychania inwestycji przez dług 58 3.3. Redukcja długu zagranicznego a polityka fiskalna 60 Podsumowanie 62 Bibliografia 63 4. IMPACT OF CORPORATION TAX ON INNOVATION IN THE EUROPEAN UNION {Wanda Pełka) 65 Introduction 65 4.1. Arguments for innovation tax incentives 65
4.2. Corporation tax rates in the European Union 67 4.3. Types of tax incentives within Corporation tax in the EU 69 4.4. Analysis of Corporation tax incentives for innovation 71 4.5. Effectiveness of tax incentives for innovation 73 Bibliography 74 5. WPŁYW CIĘŻARU PODATKOWEGO NA INWESTYCJE - PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW (Jarosław Cwyl) 76 Wprowadzenie 76 5.1. Krótki rys historyczny stymulacji podatkowej i motywy obniżki stawki podatku dochodowego od osób prawnych (spółek kapitałowych) 77 5.1.1. Wpływ podatku CIT na pozostałe formy aktywności gospodarczej 78 5.2. Modele inwestycji przedsiębiorstw 79 5.2.1. Akcelerator 79 5.2.2. Teoria neoklasyczna 79 5.2.3. Teoria płynności 80 5.2.4. Wskaźnik Q-Tobina 80 5.3. Popyt i podaż inwestycji a czynnik opodatkowania 81 5.3.1. Argumentacja na rzecz unikania opodatkowania inwestycji 81 5.3.2. Opodatkowanie a inwestycje szarej strefy 82 5.4. Teorie przedsiębiorstw- cele przedsiębiorstw a decyzje inwestycyjne 83 5.4.1. Teoria tradycyjna (neoklasyczna) 83 5.4.2. Teorie behawioralne 83 5.4.3. Teorie menedżerskie 83 5.5. Wpływ podatków dochodowych na finanse przedsiębiorstw i na decyzje inwestycyjne 84 5.5.1. Teorie struktury kapitałowej uwzględniające korzyści z korzystania z osłon podatkowych 84 5.5.2. Teorie struktury kapitałowej wyjaśniające ograniczone korzyści z korzystania z osłon podatkowych 86 5.5.3. Erozja kapitału jako skutek podatku nie uwzględniającego zmian w otoczeniu 86 5.6. Obciążenia fiskalne i skutki dla inwestycji 87 5.6.1. Stawki podatkowe jako stymulatory inwestycji 89 5.6.2. Inwestycje i niektóre wskaźniki mikroekonomiczne i makroekonomiczne 91 Podsumowanie 93 Bibliografia 94 6. EKONOMICZNE SKUTKI FISKALIZMU (Monika Kujawa) 96 Bibliografia 103
7. TEORETYCZNE ASPEKTY OPODATKOWANIA A SYSTEM FISKALNY W POLSCE (Agnieszka Brudek, Wojciech Chrobak) 104 7.1. Aspekty teoretyczno-praktyczne systemu podatkowego w Polsce 104 7.2. Liberalizm a podatki 108 7.3. Myśl keynesowska 109 7.4. Neoklasyczne podejście do istoty podatku w gospodarce rynkowej 110 7.5. Krzywa Laffera 111 Podsumowanie 113 Bibliografia 114 8. PSYCHOSPOŁECZNE KONSEKWENCJE POLITYKI PODATKOWEJ PAŃSTWA (Kazimierz Mrozowicz) 115 Wprowadzenie 115 8.1. Krótka geneza systemu podatkowego w Polsce 115 8.2. Niektóre społeczno-ekonomiczne aspekty systemu podatkowego 117 8.3. Pozaekonomiczne konteksty polityki podatkowej 119 8.4. Fiskalizm polskiego systemu podatkowego 121 8.5. Postawy wobec podatków i metoda ich oceny w badaniach empirycznych 122 8.6. Polityka fiskalna państwa w postawach podatników 124 8.6.1. Model ekonomiczny 125 8.6.2. Model niepewności 125 8.6.3. Model norm społecznych 125 8.6.4. Model inercyjny 126 8.7. Płatnicy w świetle decyzji podatkowych 127 Zakończenie 128 Bibliografia 129 9. PODATKI W POLSCE - NIEWYKORZYSTYWANE NARZĘDZIA WSPIERANIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO (Grzegorz Wielgus) 131 Wprowadzenie 131 9.1. Niższe podatki, to więcej pieniędzy do dyspozycji podatników 131 9.2. Innym krajom się powiodło 132 9.3. Niższa stawka podatku - wyższe wpływy do budżetu? 132 9.4. Wysokie obciążenia podatkowe to poważna bariera rozwoju ubogiego społeczeństwa 133 9.5. Niskie dochody społeczeństwa powodują rozkwit rynku pożyczek i kredytów 134 9.6. Wysoki odsetek kredytów na podstawowe wydatki konsumpcyjne 137 9.7. Większy popyt więcej pieniędzy, lepsze możliwości rozwoju dla przedsiębiorstw 137
9.8. Wysokie podatki a presja inflacyjna 138 Podsumowanie 138 Bibliografia 139 Część II. PODATKI W UNII EUROPEJSKIEJ 1. ANALIZA PORÓWNAWCZA OPODATKOWANIA DOCHODÓW FIRM W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ (Krzysztof Wach) 143 Wstęp 143 1.1. Podatki a warunki konkurencji na jednolitym rynku europejskim 143 1.2. Analiza porównawcza wysokości obciążeń fiskalnych przedsiębiorców 146 Konkluzje 150 Bibliografia 151 2. DYWERSYFIKACJA STAWEK PODATKOWYCH I ICH WPŁYW NA KONKURENCYJNOŚĆ CENOWĄ W WYBRANYCH KRAJACH UE (Bogusław Ślusarczyk) 152 2.1. Analiza porównawcza systemu podatkowego Polski i Irlandii 154 Literatura 157 3. TAX POLICY AND REFORMS IN GREECE AND IN OTHER E.U. COUNTRIES. THE EUROPEAN UNION HAS A SINGLE MARKET AND A SINGLE CURRENCY BUT NEEDS A TAX POLICY. WHAT WILL THIS INVOLVE? (Spyros Vassiliadis, Diogenis Baboukardos) 164 Introduction : 164 3.1. Structure of Taxation in Greece 165 3.1.1. Taxes on Income 165 3.1.2. Taxes on Expenditure 165 3.2. Tax Evasion 166 3.3. Tax Trends and Reforms in EU 168 3.4. The DirectTax Burden in Greece and in Other EU Countries 168 Conclusions 171 References 171 4. TAXES & RATES AS SOURCES OF REVENUES FOR LOCAL GOVERNMENT IN GREECE (PantelisF. Kyrmizoglou) 173 Introduction : 173 4.1. Basic Characteristics of Local Government in Greece 173
4.2. Classification of Taxes and Rates 174 4.3. Composition of Revenues and Problems of collection 175 Conclusions 176 References 177 5. NOWY MODEL OPODATKOWANIA NIERUCHOMOŚCI W POLSCE IMPLIKACJE DLA POLITYKI ROZWOJU LOKALNEGO (Łukasz Kraśkiewicz).. 178 Wstęp 178 5.1. Podatki samorządowe w roli instrumentów stymulowania rozwoju lokalnego 179 5.2. Krytyka stanu obecnego 182 5.3. Istota podatku katastralnego 184 5.4. Nowa forma opodatkowania jako instrument zarządzania rozwojem lokalnym 186 Podsumowanie 189 Bibliografia 189 6. OBCIĄŻENIA PODATKOWE PRZYCHODÓW POLSKICH GOSPODARSTW DOMOWYCH (Barbara Ołbrych) 191 6.1. Harmonizacja systemów podatkowych 191 6.2. Kilka uwag o systemie podatkowym w Polsce 193 6.3. Sektor gospodarstw domowych 196 6.4. Obciążenia gospodarstw domowych podatkami 199 6.5. Skutki opodatkowania czynnika pracy 203 Konkluzje 204 Bibliografia 205 7. CONTROLLING PODATKOWY W POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTWACH (Artur Borcuch, Dorota Gajos) 206 Bibliografia 212 8. OBCIĄŻENIA FINANSOWE SEKTORA TRANSPORTU DROGOWEGO W POLSCE W ASPEKCIE WSPÓLNEGO RYNKU UE (Stanisława Zamkowska, Anna Mężyk) 213 Wstęp 213 8.1. Tytuły obciążeń finansowych przewoźników drogowych 213 8.2. Opłaty związane z dostępem do infrastruktury 215 8.3. Problematyka harmonizacji podatku akcyzowego 219 8.4. Opłaty związane z dostępem do zawodu przewoźnika i do rynku 222 Zakończenie 227 Bibliografia 228
9. ROZWÓJ LEASINGU W POLSCE W ASPEKCIE ZMIAN PRZEPISÓW PODATKOWYCH (Barbara Fiedoruk) 230 Wprowadzenie 230 9.1. Leasing a przepisy o podatku dochodowym 230 9.1.1. Umowa leasingu w przepisach o podatku dochodowym od 16 kwietnia 1993 roku do 1 października 2001 roku 231 9.1.2. Umowa leasingu w przepisach o podatku dochodowym od 1 października 2001 roku 232 9.2. Leasing a podatek od towarów i usług 234 9.2.1. Umowa leasingu a VAT w świetle przepisów obowiązujących przed 1 maja 2004 roku 234 9.2.2. Umowa leasingu a VAT w przepisach od 01 maja 2004 r 236 9.2.3. Leasing samochodów w przepisach o VAT od 1 maja 2004 roku 237 9.3. Analiza rynku leasingu w Polsce w latach 1994-2006 w kontekście przepisów podatkowych 238 Podsumowanie 242 Bibliografia 243 Cześć III. HARMONIZACJA PODATKÓW A KONKURENCJA PODATKOWA W UNII EUROPEJSKIEJ 1. KONKURENCJA PODATKOWA I JEJ MOTYWY (Henryk Wnorowski) 247 Wstęp ; 247 1.1. System podatkowy i jego cele 247 1.2. Stawki podatkowe a wpływy budżetowe 248 1.3. Podatek liniowy jako obszar konkurencji podatkowej 251 Zakończenie 253 Bibliografia 253 2. PRZEBIEG I PERSPEKTYWY KONKURENCJI PODATKOWEJ W ROZSZERZONEJ UNII EUROPEJSKIEJ (Anna Krajewska) 255 2.1. Pojęcie i cele konkurencji podatkowej 255 2.2. Przebieg konkurencji podatkowej 258 2.3. Argumenty zwolenników i przeciwników konkurencji podatkowej 264 2.4. Perspektywy harmonizacji stawek CIT w rozszerzonej Unii Europejskiej 265 2.5. Konkluzje 267 Bibliografia 267
3. PRZYCZYNY ZMIAN STÓP OPODATKOWANIA W KRAJACH UE NA TLE TEORII MIĘDZYNARODOWEJ KONKURENCJI PODATKOWEJ (Janusz Kudła), 270 Wstęp 270 3.1. Teoretyczne ujęcie konkurencji podatkowej 271 3.2. Metoda badania 274 3.3. Otrzymane wyniki w zakresie konwergencji stóp opodatkowania 280 3.4. Otrzymane wyniki dotyczące wpływu struktury systemu podatkowego na wzrost PKB 285 3.5. Otrzymane wyniki dotyczące wpływu struktury systemu podatkowego na liczbę bezrobotnych 287 Podsumowanie i wnioski dla Polski 289 Bibliografia 291 4. SKUTKI KONKURENCJI PODATKOWEJ W RAMACH KRAJÓW UE-8 (Małgorzata Mikita) 294 Wprowadzenie 294 4.1. Nominalna stawka podatku CIT a napływ BIZ do krajów UE-8 295 4.2. Nominalna stawka podatku CIT a obciążenia podatkowe przedsiębiorstw 297 Zakończenie 300 Bibliografia.' 300 5. KONKURENCJA PODATKOWA W UNII EUROPEJSKIEJ (Diana Skrok) 302 Wstęp 302 5.1. Pojęcie konkurencji, konkurentów i konkurencyjności 302 5.1.1. Konkurenci 304 5.1.2. Konkurencyjność 304 5.2. Definicja i znaczenie konkurencji podatkowej 305 5.3. Polityka Unii Europejskiej wobec konkurencji podatkowej 306 5.3.1. Ocena zjawiska konkurencji podatkowej wunii Europejskiej 307 5.4. Regulacje prawne zapobiegające szkodliwej konkurencji podatkowej 309 Zakończenie 310 Bibliografia 310 6. KONKURENCJA PODATKOWA A HARMONIZACJA PODATKÓW W KRAJACH CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ (Piotr Miształ) 312 Wprowadzenie 312 6.1. Konkurencja podatkowa a harmonizacja podatków w świetle teorii 312 6.2. Polityka podatkowa w Unii Europejskiej ijej efekty ekonomiczne 313
10 6.3. Szansę i zagrożenia konkurencji podatkowej oraz harmonizacji podatków bezpośrednich wue 321 Podsumowanie i wnioski 323 Bibliografia 324 7. PRZESŁANKI I OGRANICZENIA KONKURENCJI I HARMONIZACJI PODATKOWEJ (Marek Pypeć) 326 Wprowadzenie 326 7.1. Uwarunkowania oceny konkurencji i harmonizacji podatkowej 326 7.2. Pojęcie konkurencji podatkowej a jej ocena... 330 7.3. Zakres i sposób definiowania rozważanego interesu a ocena konkurencji 332 7.4. Narzędzia konkurencji 335 7.5. Wysokość podatków a korzyści z dóbr publicznych 336 7.6. Nowe obszary konkurencji podatkowej 337 7.7. Harmonizacja podatkowa 337 Bibliografia 339 8. KONCEPCJE HARMONIZACJI PODATKÓW W UE - PROJEKT OPODATKOWANIA DOCHODÓW MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁAJĄCYCH NA JEDNOLITYM RYNKU WEDŁUG ZASAD PAŃSTWA MACIERZYSTEGO (Urszula Kosterna) 341 Wprowadzenie 341 8.1. Pojęcie i przesłanki harmonizacji podatków w UE, 341 8.2. Obszary harmonizacji podatków w UE 343 8.3. Elementy harmonizacji podatków od dochodów przedsiębiorstw w UE 345 8.4. Zróżnicowanie systemów podatku od dochodów przedsiębiorstw w UE a pozycja MSP na jednolitym rynku UE 347 8.5. Istota koncepcji Home State Taxation 349 8.6. Perspektywy realizacji projektu HST 351 Podsumowanie 352 Bibliografia 352 9. HARMONIZACJA PODATKÓW W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ (Diana Skrok) 355 Wstęp : 355 9.1. Proces harmonizacji podatków w państwach Unii Europejskiej 355 9.2. Pojęcie harmonizacji oraz sposoby jej przeprowadzania 358 9.2.1. Podsumowanie procesu harmonizacji : 359 9.3. Dostosowanie polskiego systemu podatkowego do unormowań europejskich 359
11 9.3.1. Dostosowanie podatków dochodowych 361 Zakończenie 363 Bibliografia 365 10. HARMONIZACJA PODATKÓW BEZPOŚREDNICH W UNII EUROPEJSKIEJ (Anna Pardała) 367 Bibliografia 371 11. HARMONIZACJA PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB PRAWNYCH W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ (Renata Iwińska) 373 Wstęp 373 11.1.Historia harmonizacji CIT w zakresie stawek podatkowych i podstaw opodatkowania 375 11.2. Konkurencja podatkowa w CIT w kontekście ostatniego rozszerzenia UE 376 11.3. Warianty harmonizacji CIT w UE 378 11.3.1.Harmonizacja stawek CIT 379 11.3.2.Harmonizacja podstawy opodatkowania dla potrzeb CIT 379 11.3.3. Wprowadzenie wspólnego europejskiego podatku CIT 382 11.4. Prace nad harmonizacją CIT w zakresie podstawy opodatkowania po roku 2001.382 11.4.1. Wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania 382 11.4.2.Opodatkowanie w kraju macierzystym (HST) 384 11.5.Korzyści z harmonizacji CIT 385 Bibliografia 386 \ 12. KONCEPCJE HARMONIZACJI PODSTAWY OPODATKOWANIA PODATKAMI KORPORACYJNYMI W UNII EUROPEJSKIEJ (Rafał Lipniewicz) 388 12.1. Próby harmonizacji podatków korporacyjnych wue 388 12.2. Obecna sytuacja w zakresie podatków korporacyjnych w UE 389 12.3.Koncepcje harmonizacji systemów podatków korporacyjnych państw członkowskich w zakresie ustalania podstawy opodatkowania 389 12.3.1.Uwagi wstępne 389 12.3.2.Koncepcja opodatkowania grup przedsiębiorców według miejsca ich siedziby głównej (Home State Taxation - HST) 390 12.3.3.Koncepcja opodatkowania grup przedsiębiorców według wspólnej jednolitej podstawy opodatkowania (Common Corporate Consolidated Tax Base - CCCTB) 392 12.3.4.Unijny podatek dochodowy od przedsiębiorców (European Union Company Income Tax - EUCIT) 394 Konkluzje 394 Bibliografia 395
12 13. WPŁYW HARMONIZACJI PODATKÓW BEZPOŚREDNICH NA KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODARKI POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ (Ireneusz Bartyzeł) 396 Wstęp 396 13.1. Konkurencja podatkowa 396 13.2.Harmonizacja podatków bezpośrednich w Unii Europejskiej 397 13.3. Wpływ harmonizacji podatków bezpośrednich na konkurencyjność Polski 400 Podsumowanie 401 Bibliografia 402 14. ANALIZA NIEZGODNOŚCI POLSKICH PRZEPISÓW W ZAKRESIE VAT Z PRAWEM UNIJNYM W ŚWIETLE HARMONIZACJI PODATKOWEJ (PAULINA GOSPODARCZYK) : 404 14.1. Przyczyny i podstawy prawne wprowadzenia wspólnego systemu podatku VAT. 404 14.2. Analiza przepisów ustawy o VAT niezgodnych z prawem unijnym 405 14.2.1.Opodatkowanie usług niematerialnych 405 14.2.2.Zwolnienie z opodatkowania dostawy towarów używanych 407 14.2.3.Zaliczkowy zwrot kwoty podatku naliczonego dla podatników rozpoczynających działalność, którzy nie dokonali jeszcze czynności opodatkowanych 407 14.2.4.Zasady odliczania podatku VAT naliczonego przy zakupie samochodów i paliwa rozszerzające zakres ograniczania rzeczywiście stosowanego przed 1 maja 2004 roku 408 14.2.5.Kwestia istnienia w polskiej ustawie środkówspecjalnych 409 14.3.Konsekwencje niezgodności polskich przepisów o VAT z przepisami unijnymi..410 Bibliografia 412