RYNEKPRACY IWYKORZYSTANIE POTENCJALU PRACY W POLSCE KSI GA JUBILEUSZOWA Z OKAZJI 80-LECIA PROFESORA MIECZYSUWA KABflJA Redakcja aaukowa Antoni Rajkiewicz Jözef Orczyk Warszawa 2014
Spis tresci Antoni Rajkiewicz, Jözef Orczyk WPROWADZENIE 17 CZßSC I RYNEK PRACY I JEGO FUNKCJONOWANIE Elzbieta Mqczynska RYNEK PRACY - KWESTIA PREFERENCJI 23 1. Wprowadzenie 23 2. Rynek pracy w warunkach przelomu cywilizacyjnego 24 3. Rozrost sektora fmansowego i destrukcja rynku pracy 27 4. Kwestia priorytetöw, czyli co powiedz^ rynki? 29 5. Zakoriczenie 31 Literatura 31 Streszczenie 33 Summary 33 Zenon Wisniewski, Edward Dolny BEZROBOCIE DLUGOTRWALE W POLSCE W LATACH 1993-2011 34 1. Wprowadzenie 34 2. Rozmiary bezrobocia dlugotrwalego 35 3. Strukture dhigotrwale bezrobotnych 38 4. Podsumowanie 51 Streszczenie 52 Summary 52 Marek Bednarski SZARA STREFA W GOSPODARCE - REALNY PROBLEM CZY MARGINES SPOLECZNO-EKONOMICZNY? 54 1. Wprowadzenie 54 2. Produkt krajowy brutto w szarej strefie 55 3. Szara strefa a budzet i podatki 57 4. Szara strefa a zatrudnienie i warunki pracy 58 5. Rola szarej strefy w procesach wykluczenia i inkluzji spolecznej 59 6. Szara strefa w perspektywie dobrego rz^dzenia (good governance) 61 7. Podsumowanie 63 Literatura 64 Streszczenie 65 Summary 65
8 Spis tresci Danuta Graniewska AKTYWNOSC ZAWODOWA KOBIET. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE, EKONOMICZNE I SPOLECZNE. STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOSCI 66 1. Wprowadzenie 66 2. Poziom aktywnosci 67 3. Forma zatrudnienia i wymiar czasu pracy 69 4. Bezrobocie i jego skutki 71 Literatura 74 Streszczenie 74 Summary 74 Waclaw Jarmolowicz, Baha Kalinowska-Sufinowicz POLITYKA RÖWNOSCI PLCI W SFERZE SPOLECZNEJ I GOSPODARCZEJ - ASPEKTY DOKTRYNALNE I REALIZACYJNE 75 1. Wprowadzenie 75 2. Istota i cele polityki röwnosci plci 76 3. Instrumenty polityki röwnosci plci w sferze spolecznej i gospodarczej 78 4. Kobiety i m^zczyzni w sferze politycznej 80 5. Kobiety i m^zczyzni na rynku pracy 82 6. Zakoriczenie 88 Literatura 89 Streszczenie 90 Summary 91 CZ^SC II INSTYTUCJONALNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA RYNKU PRACY Jerzy Wratny KILKA UWAG W SPRAWIE DEFINICJI PRAWA DO PRACY 95 1. Ideowe korzenie prawa do pracy 95 2. Prawo do pracy w dokumentach ONZ 96 3. Prawo do pracy w dokumentach MOP 97 4. Prawo do pracy w dokumentach Rady Europy 98 5. Prawo do pracy w dokumentach Unii Europejskiej 99 6. Prawo do pracy a zakaz dyskryminacji 100 7. Prawo do pracy jako soft law 101 8. Prawo do pracy a inne prawa pracownicze! 101 9. Prawo do pracy w Konstytucji oraz Kodeksie pracy 102 10. Zakonczenie 104 Literatura 105 Streszczenie 106 Summary 106
Spis tresci 9 Gertruda Uscinska PRAWO DO SWIADCZEN W RAZIE BEZROBOCIA OSÖB PRZEMIESZCZAJACYCH SIg W UNII EUROPEJSKIEJ 107 1. Wprowadzenie 107 2. Podstawowe regulacje UE w zakresie zabezpieczenia spolecznego 107 3. Zasady funkcjonowaniaprzepisöw o koordynacji systemöw zabezpieczenia spolecznego 108 4. Nabycie i zachowanie prawa do swiadczen w razie bezrobocia 110 5. Obliczanie wysokosci swiadczen 112 6. Zachowanie prawa do zasilku w razie wyjazdu do innego panstwa czlonkowskiego 113 7. Podsumowanie 115 Literatura 116 Streszczenie 117 Summary 117 Bozena Balcerzak-Paradowska PRZEDSnjBIORCZOSC KOBIET A ZYCIE RODZINNE. CZY PRACA NA WLASNY RACHUNEK SPRZYJA GODZENIU OBOWI4ZKÖW ZA WODOWYCH Z RODZINNYM? 118 1. Przedsi^biorczosc kobiet w Polsce. Tendencje dotychczasowe 119 2. Wlasna dzialalnosc gospodarcza a zycie rodzinne 121 3. Oczekiwania i propozycje form pomocy ulatwiaj^cych godzenie pracy z zyciem rodzinnym 125 Literatura 128 Streszczenie 130 Summary 130 Bozena Kolaczek POLITYKA SPOLECZNA WOBEC PROBLEMU NIEZDOLNOSCI DO PRACY 132 1. Wprowadzenie 132 2. Niezdolnosc do pracy w polityce spolecznej jako teorii i praktyce spolecznej 132 3. Niepefnosprawni i niezdolni do pracy a rynek pracy i polityka zatrudnienia w Polsce 139 4. Zakonczenie 144 Literatura 144 Streszczenie 146 Summary 146 Boguslawa Urbaniak POLITYKA WIEKU EMERYTALNEGO: TREND KU INDYWIDUALIZACJI ROZWI4ZAN 147 1. Wprowadzenie 147 2. Zmiana tradycyjnego charakteru emerytury w XX wieku 147
10 Spis tresci 3. Emerytura w warunkach starzenia si? spoleczeristw i zmian charakteru pracy w XXI wieku 150 4. Wolnosc wyboru miqdzy prac% i cmeryturq - iluzoryczne przeslanie XXI wieku 154 5. Ageizm na rynku pracy barier^ dla wdrazania koncepcji aktywnego starzenia 156 6. Zakoriczenie 157 Literatura 158 Streszczenie 160 Summary 160 CZgSC III INWESTYCYJNE ASPEKTY KAPITALU LUDZKIEGO A REALIZACJA PRACY Kazimierz W. Frieske KAPITAL LUDZKI: TEORIA CZY DOKTRYNA? 163 1. Brzemi? ekonomisty: ekonomiczna teoria zachowari ludzkich 163 2. L^czenie teorii z praktyk% 166 2.1. Kapital ludzki i wzrost gospodarczy 167 2.2. Kapital ludzki i indywidualne korzysci 171 3. Teoria i doktryna 175 Literatura 177 Streszczenie 178 Summary 178 Zdzislaw Czajka JAKOSC KSZTALCENIA AKADEMICKIEGO A JAKOSC KAPITALU LUDZKIEGO 179 1. Wprowadzenie 179 2. Zmiany ilosciowe kapitahi ludzkiego w skali gospodarki 180 3. Poziom nauczania w publicznych szkolach wyzszych ajakosc kapitahi ludzkiego... 181 4. Poziom nauczania w uczelniach prywatnych 183 5. Studia na kilku kierunkach 185 6. Wplyw promotoröw na jakosc kapitahi ludzkiego 186 7. Studia podyplomowe i doktoranckie 187 8. Ocena przydatnosci wiedzy zdobytej na studiach 189 9. Podsumowanie 191 Literatura 192 Streszczenie 193 Summary 193 Urszula Jeruszka CZY I JAKIE KORZYSCI ODNOSZA STUDENCI Z ZATRUDNIENIA? 194 1. Wprowadzenie 194 2. O pojsciu pracy ogölnie 194 3. Model ksztalcenia dualnego na poziomie szköl wyzszych 196 4. Charakterystyka sektora szköl wyzszych 199 5. Najcz^stsze formy zatrudniania studentöw 200
Spis tresci 11 6. Walory pracy studentöw 201 7. Konkluzja 205 Literatura 206 Streszczenie 207 Summary 207 Stanislawa Borkowska PSYCHOLOGICZNE I ORGANIZACYJNE ASPEKTY ZARZ4DZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI 208 1. Wprowadzenie 208 2. Cele ZZL 209 3. Kieranki wplywu psychologii na ZZL 211 3.1. Uj^cie ogölne 211 3.2. Rola psychologii w podstawowych obszarach zarz^dzania zasobami ludzkimi 213 4. ZZL a organizacyjne uwarunkowania pracy 219 Literatura 222 Zal^cznik 1. Aktualne trendy w ZZL (HR) 223 Streszczenie 223 Summary 224 Aleksy Pocztowski KROSWERGENCJA W ZARZ^DZANIU ZASOBAMI LUDZKIMI 225 1. Wprowadzenie 225 2. Geneza i rozwöj koncepcji human resource management 225 3. Konwergencja vs dywergencja w zarz^dzaniu zasobami ludzkimi 228 4. W kierunku kroswergencji w zarzqdzaniu zasobami ludzkimi 233 5. Implikacje dla dalszych badan 235 Literatura 236 Streszczenie 238 Summary 238 BIBLIOGRAFIA PRAG PROF. DR. HAB. MECZYSLAWA KABAJA Z LAT 2012-2013 - opracowala Beata Kaczynska 239
Table of Contents Antoni Rajkiewicz, Jözef Orczyk INTRODUCTION 17 PART I LABOUR MARKET AND ITS OPERATIONS Elzbieta Mqczynska LABOUR MARKET - A QUESTION OF PREFERENCES 23 1. Introduction 23 2. Labour market in the civilisation breakthrough environment 24 3. Financial sector expansion and destruction of labour market 27 4. Question of priorities - what will be the market response? 29 5. Closing remarks 31 Bibliography 31 Summary 33 Zenon Wisniewski, Edward Dolny LONG-TERM UNEMPLOYMENT IN POLAND IN 1993-2011 34 1. Introduction 34 2. Size of long-term unemployment 35 3. Structure of long-term unemployed 38 4. Summing up 51 Summary 52 Marek Bednarski SHADOW ECONOMY - IS IT A REAL PROBLEM OR SOCIO-ECONOMIC MARGIN? 54 1. Introduction 54 2. Gross Domestic Product in shadow economy 55 3. Shadow economy vs. budget and taxes 57 4. Shadow economy vs. employment and working conditions 58 5. Role played by shadow economy in social exclusion and inclusion processes 59 6. Shadow economy from good governance perspective 61 7. Summing up 63 Bibliography 64 Summary 65
Table of contents 13 Danuta Graniewska WOMEN PROFESSIONAL ACTIVITY. DEMOGRAPHIC, ECONOMIC AND SOCIAL CONSIDERATIONS. POPULATION DEMOGRAPHIC STRUCTURE 66 1. Introduction 66 2. Activity level 67 3. Form of employment and working time 69 4. Unemployment and its impact 71 Bibliography 74 Summary 74 Waclaw Jarmolowicz, Baha Kalinowska-Sufinowicz GENDER EQUALITY POLICY IN SOCIO-ECONOMIC SPHERE - DOCTRINAL AND IMPLEMENTATION ASPECTS 75 1. Introduction 75 2. Essence and objectives of gender equality policy 76 3. Gender equality policy Instruments in socio-economic sphere 78 4. Men and women in the sphere of politics 80 5. Men and women in the labour market 82 6. Closing remarks 88 Bibliography 89 Summary 90 PART II INSTITUTIONAL ASPECTS OF LABOUR MARKET OPERATIONS Jerzy Wratny A HANDFUL OF COMMENTS ON DEFINITION OF THE RIGHT TO WORK 95 1. Ideological roots of the right to work 95 2. The right to work in UN documents 96 3. The right to work in ILO documents 97 4. The right to work in the Council of Europe's documents 98 5. The right to work in the EU documents 99 6. The right to work vs. discrimination ban 100 7. The right to work as soft low 101 8. The right to work vs. other worker's entitlements 101 9. The right to work in the Constitution and Labour Code 102 10. Closing remarks 104 Bibliography 105 Summary 106
14 Table of Contents Gertruda Usciriska ENTITLEMENT TO BENEFITS IN GASE OF UNEMPLOYMENT OF MIGRANT WORKERS IN THE EUROPEAN UNION 107 1. Introduction 107 2. Basic EU social security regulations 107 3. Operational principles of social security system co-ordination 108 4. Acquisition and retention of entitlement to benefits in case of unemployment 110 5. Calculation of benefit amount 112 6. Retention of entitlement to unemployment benefits in case of leaving for another Member State 113 7. Summing up 115 Bibliography 116 Summary 117 Bozena Balcerzak-Paradowska WOMEN ENTREPRENEURSHIP VS. FAMILY LIFE. IS SELF-EMPLOYMENT CONDUSIVE FOR RECONCILIATION OF PROFESSIONAL AND FAMILY DUTIES? 118 1. Women entrepreneurship in Poland. Trends to date 119 2. Running one's own business vs. family life 121 3. Expectations and proposed forms of aid facilitating work reconciliation with family life 125 Bibliography 128 Summary 130 Bozena Kolaczek SOCIAL POLICY VS. INC AP ACITY TO WORK PROBLEM 132 1. Introduction 132 2. Incapacity to work in the social policy in social theory and practice 132 3. The disabled and incapacitated to work vs. labour market and employment policy in Poland 139 4. Closing remarks 144 Bibliography 144 Summary 146 Boguslawa Urbaniak PENSION ACE POLICY: TREND TOWARDS CUSTOM SOLUTIONS 147 1. Introduction 147 2. Change of conventional nature of old-age pension in 20 th Century 147 3. Retirement in the environment of ageing societies and changes in work nature in 21 st Century 150 4. Freedom of choice between work and retirement - illusory message of 21 st Century 154
Table of contents 15 5. Ageism on the labour market a hindrance for the Implementation of active ageing concept 156 6. Closing remarks 157 Bibliography 158 Summary 160 PART III INVESTMENT ASPECTS OF HUMAN CAPITAL VS. WORK PERFORMANCE Kazimierz W. Frieske HUMAN CAPITAL: THERY OR DOCTRINE? 163 1. Economist's bürden: economic theoryof human behaviour 163 2. Combining of theory with practice 166 2.1. Human capital and economic growth 167 2.2. Human capital and individual benefits 171 3. Theory and doctrine 175 Bibliography 177 Summary 178 Zdzislaw Czajka QUALITY OF TERTIARY EDUCATION VS. QUALITY OF HUMAN CAPITAL 179 1. Introduction 179 2. Quantitative changes in human capital on economy scale 180 3. Level of education in public tertiary education institutions vs. quality of human capital 181 4. Level of education in private tertiary education institutions 183 5. Studies at several facilities 185 6. Impact of thesis Supervisors on the quality of human capital 186 7. Post-graduate and Ph.D. courses 187 8. Evaluation of usefulness of knowledge acquired at university 189 9. Summing up 191 Bibliography 192 Summary 193 Urszula Jeruszka DO THE STUDENTS BENEFIT FROM EMPLOYMENT AND IF SO WHAT ARE THE BENEFITS? 194 1. Introduction 194 2. General comments about work 194 3. Dual education model at the tertiary education level 196 4. Characteristics of tertiary education sector 199 5. Most frequent forms of Student employment 200 6. Advantages of Student work 201
16 Table of Contents 7. Conclusions 205 Bibliography 206 Summary 207 Stanislawa Borkowska PSYCHOLOGICAL AND ORGANISATIONAL ASPECTS OF HUMAN RESOURCE MANAGEMENT 208 1. Introduction 208 2. Objectives of Human Resource Management 209 3. Directions of psychology influence on Human Resource Management 211 3.1. General approach 3.2. Role of psychology in basic areas of human resource management 211 213 4. Human Resource Management vs. organisational work determinants 219 Bibliography 222 Appendix No. 1. Current trends in Human Resource Management 223 Summary 223 Aleksy Pocztowski CROSSVERGENCE IN HUMAN RESOURCE MANAGEMENT 225 1. Introduction 225 2. Genesis and development of human resource management concept 225 3. Convergence vs. divergence in human resource management 228 4. Towards crossvergence in human resource management 233 5. Implications for follow-on research 235 Bibliography 236 Summary 238 BIBLIOGRAPHY OF WORKS OF MIECZYSLAW KABAJ PROF. IN 2012-2013 - elaborated Beata Kaczynska. 239