20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

Amerykańska Izba Handlowa w Polsce ul. E. Plater 53 00-113 Warszawa Tel. +48 (22) 520 59 99 Faks +48 (22) 520 59 98 office@amcham.com.pl Roman Rewald Prezes Rady Dyrektorów Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce roman.rewald@weil.com Warszawa ul. Chłodna 51 00-867 Warszawa Tel. +48 (22) 528 11 00 Faks +48 (22) 528 10 09 kpmg@kpmg.pl Kraków al. Armii Krajowej 18 30-150 Kraków Tel. +48 (12) 424 94 00 Faks +48 (12) 424 94 01 krakow@kpmg.pl Poznań ul. Roosevelta 18 60-829 Poznań Tel. +48 (61) 845 46 00 Faks +48 (61) 845 46 01 poznan@kpmg.pl Wrocław ul. Bema 2 50-265 Wrocław Tel. +48 (71) 370 49 00 Faks +48 (71) 370 49 01 wroclaw@kpmg.pl Gdańsk ul. Piwna 28-31 80-831 Gdańsk Tel. +48 (58) 321 96 00 Faks +48 (58) 321 96 01 gdansk@kpmg.pl Katowice ul. Powstańców 43 40-024 Katowice Tel. +48 (32) 200 65 05 Faks +48 (32) 200 65 10 katowice@kpmg.pl Tomasz Grunwald Partner Head of Markets tgrunwald@kpmg.pl Stacy Ligas Partner Departament Audytu Instytucji Finansowych stacyligas@kpmg.pl Mariusz Strojny Menedżer Zarządzanie Wiedzą i Badania Rynkowe mstrojny@kpmg.pl Magdalena Maruszczak Menedżer Marketing i Komunikacja mmaruszczak@kpmg.pl Autorzy raportu Piotr Kuskowski, Jacek Sadowski, Mariusz Strojny Informacje zawarte w niniejszej publikacji mają charakter ogólny i nie odnoszą się do sytuacji konkretnej firmy. Ze względu na szybkość zmian zachodzących w polskim prawodawstwie prosimy o upewnienie się w dniu zapoznania się z niniejszą publikacją, czy informacje w niej zawarte są wciąż aktualne. Przed podjęciem konkretnych decyzji proponujemy skonsultowanie ich z autorami raportu. Nazwa i logo KPMG są zastrzeżonymi znakami towarowymi KPMG International Cooperative ( KPMG International ), podmiotu prawa szwajcarskiego. 2010 Amerykańska Izba Handlowa w Polsce i KPMG Sp. z o.o. KPMG Sp. z o.o. jest polską spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i członkiem KPMG International Cooperative ( KPMG International ), podmiotem prawa szwajcarskiego. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wydrukowano w Polsce.

Wstęp Amerykańscy przedsiębiorcy przynieśli do Polski nie tylko kapitał, ale także najnowocześniejsze technologie, know-how i kulturę biznesową. Stały się one jednym z filarów nowoczesnej gospodarki wolnorynkowej w Polsce. Dziś, w XXI wieku, innowacyjne inwestycje firm amerykańskich w jednostki badawczo-rozwojowe oraz centra usługowe pomagają Polsce budować nowoczesną gospodarkę opartą na wiedzy. W tym roku mija dwadzieścia lat, od kiedy firmy amerykańskie zaczęły na wielką skalę inwestować w Polsce. Jednocześnie swoje dwudziestolecie obchodzi Amerykańska Izba Handlowa w Polsce (AmCham), zrzeszająca przedsiębiorców amerykańskich działających na polskim rynku. Z tej okazji AmCham oraz KPMG przygotowały niniejszy raport podsumowujący dwadzieścia lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Celem raportu było z jednej strony przedstawienie znaczenia amerykańskich inwestycji dla polskiej gospodarki, a z drugiej pokazanie inwestorskich doświadczeń firm amerykańskich obecnych w naszym kraju. Jest to pierwszy tego typu raport szczegółowo opisujący inwestycje przedsiębiorców amerykańskich w Polsce. Mamy nadzieję, że przyczyni się on do lepszego zrozumienia wagi amerykańskich inwestycji dla polskiej gospodarki oraz pokaże, co jeszcze możemy zrobić, aby skuteczniej przyciągać inwestycje amerykańskie do naszego kraju. Roman Rewald Prezes Rady Dyrektorów Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce Andrzej Ścisłowski Dyrektor Generalny KPMG 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 3

Spis treści Wstęp..................................................... 3 Najważniejsze wnioski raportu........................ 6 C z ę ś ć I Inwestycje amerykańskie w Polsce.................... 9 Amerykańskie inwestycje bezpośrednie na świecie...........10 USA wśród globalnych inwestorów....................... 10 Wartość inwestycji................................... 12 Branże............................................. 13 Kierunki inwestycji.................................... 14 Amerykańskie inwestycje bezpośrednie w Polsce............18 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce.............. 18 Wartość inwestycji amerykańskich w Polsce................ 21 Inwestycje amerykańskie w Polsce na tle regionu............ 24 Dochody z tytułu inwestycji w Polsce..................... 26 Przedsiębiorstwa amerykańskie w Polsce.................. 29 Zatrudnienie......................................... 29 Wynagrodzenia...................................... 32 Zyski............................................... 33 Lokalizacja spółek..................................... 34 50 największych firm amerykańskich w Polsce.............. 35 Największe inwestycje amerykańskie w ostatnich latach......37 4 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

C z ę ś ć I I Doświadczenia firm amerykańskich, które zainwestowały w Polsce......................... 39 Profil respondenta....................................... 40 Branża............................................. 40 Zatrudnienie......................................... 40 Przychody.......................................... 41 Wejście na polski rynek....................................42 Czynniki decydujące o lokalizacji inwestycji i ocena atrakcyjności inwestycyjnej Polski...........................47 Instytucje publiczne................................... 47 Gospodarka......................................... 51 Siła robocza, prawo pracy i koszty zatrudnienia.............. 53 System podatkowy................................... 56 Infrastruktura........................................ 58 Otoczenie biznesowe.................................. 60 Podsumowanie...................................... 62 Efekty inwestycji........................................ 66 Prognozy na przyszłość.................................. 67 Zatrudnienie......................................... 67 Przychody.......................................... 70 Nowe inwestycje..................................... 72 Podsumowanie......................................... 74 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 5

Najważniejsze wnioski raportu Firmy amerykańskie są największym inwestorem zagranicznym na świecie. Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych firm amerykańskich na świecie wyniosła na koniec 2008 roku 3 162 mld dolarów i była ponad dwukrotnie większa niż wartość inwestycji firm z Wielkiej Brytanii, Niemiec czy Francji. Wartość amerykańskich inwestycji zrealizowanych za granicą w samym 2008 roku wyniosła 312 mld dolarów i była wyższa niż inwestycje jakiegokolwiek innego kraju. W Polsce firmy amerykańskie zainwestowały ponad 20 mld dolarów. Po dwudziestu latach niemal nieprzerwanego wzrostu skumulowana wartość amerykańskich inwestycji bezpośrednich w Polsce osiągnęła na koniec 2008 roku poziom 15 597 mln dolarów. Duża część inwestycji amerykańskich w naszym kraju jest prowadzona jednak za pośrednictwem spółek zależnych i holdingów zarejestrowanych w Europie Zachodniej, przede wszystkim w Niderlandach. Szacujemy, że po uwzględnieniu inwestycji zrealizowanych za pośrednictwem spółek zarejestrowanych poza USA, wartość amerykańskich inwestycji w Polsce może przekraczać 20 mld dolarów. Inwestycje amerykańskie odegrały niezwykle ważną rolę w początkowym okresie transformacji gospodarczej w Polsce. Kapitał amerykański odegrał niezwykle ważną rolę w początkowym okresie transformacji gospodarczej, kiedy wkraczały do Polski największe, najbardziej znane koncerny z USA. W połowie lat dziewięćdziesiątych udział kapitału amerykańskiego w całości bezpośrednich inwestycji zagranicznych sięgał prawie 14%. Obecnie, pomimo systematycznego wzrostu wartości amerykańskich inwestycji, ich udział w całości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wynosi 6,1%. Amerykańskie firmy inwestują w Polsce chętniej niż w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Z sumy 27 439 mln dolarów zainwestowanych przez firmy z USA w regionie Europy Środkowej i Wschodniej aż 57% trafiło do naszego kraju. Co więcej, przewaga Polski nad pozostałymi krajami regionu w przypadku amerykańskich inwestycji bezpośrednich jest znacznie większa niż w przypadku bezpośrednich inwestycji zagranicznych ogółem. Amerykańskie firmy zatrudniają w Polsce ponad 180 tys. osób. Zatrudnienie w przedsiębiorstwach z bezpośrednim, większościowym udziałem kapitału amerykańskiego w Polsce wzrosło od roku 1999 ponad dwukrotnie i wyniosło w końcu 2007 roku 120,7 tys. osób. Liczba ta nie obejmuje banków oraz inwestycji realizowanych za pośrednictwem amerykańskich holdingów i spółek zależnych zarejestrowanych poza USA. Szacujemy, że liczba miejsc pracy we wszystkich firmach amerykańskich w Polsce, zarówno z bezpośrednim, jak i pośrednim udziałem kapitału amerykańskiego, przekracza 180 tys. osób. Co najmniej drugie tyle 6 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

miejsc pracy powstało w firmach kooperujących. Łącznie daje to ponad 360 tys. zatrudnionych dzięki inwestycjom amerykańskim. Najwięcej zatrudniają amerykańskie firmy motoryzacyjne. Trzech na czterech pracowników firm amerykańskich w Polsce (około 90 tys. w 2007 roku) zatrudnionych jest w sektorze produkcyjnym. Z tego ponad 30 tys. miejsc pracy powstało w firmach produkujących urządzenia transportowe, w większości motoryzacyjnych. Istotnym pracodawcą są również firmy amerykańskie działające w branży produkcji żywności, zatrudniające ponad 17 tys. osób. Wynagrodzenia w firmach amerykańskich w Polsce są wyższe niż przeciętne w sektorze przedsiębiorstw. Przeciętne roczne wynagrodzenie pracowników amerykańskich firm w Polsce w 2007 roku wyniosło 19,6 tys. dolarów, a w grupie pracowników wysoko wykwalifikowanych (managerów, specjalistów, kadry technicznej) aż 31,8 tys. dolarów. W tym samym czasie przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w Polsce wynosiło 12,5 tys. dolarów. Większość firm amerykańskich weszła na rynek polski w pierwszych latach transformacji gospodarczej. Ponad połowa (52%) amerykańskich firm obecnych w Polsce rozpoczęła inwestycje w naszym kraju już w latach 1989-1995, a więc w pierwszym okresie transformacji gospodarczej. Ponad 60% badanych firm amerykańskich dokonało w Polsce inwestycji typu greenfield, uruchamiając działalność gospodarczą od podstaw. Co piąta firma weszła na polski rynek, przejmując istniejące przedsiębiorstwo. Co piąta amerykańska firma w Polsce jest własnością holdingu lub spółki zależnej zarejestrowanej poza USA. Ponad połowę przebadanych firm (58%) stanowiły przedsiębiorstwa zależne od podmiotów amerykańskich, tj. posiadające całkowity lub większościowy udział kapitału amerykańskiego. Jedną piątą stanowiły przedsiębiorstwa, w których podmioty amerykańskie posiadają udziały za pośrednictwem spółek zależnych i holdingów zarejestrowanych poza USA. Dotyczy to przede wszystkim największych przedsiębiorstw wśród 50 największych firm amerykańskich w Polsce takich spółek jest aż 24, z czego 12 ma bezpośredniego właściciela w Niderlandach. Najważniejszymi czynnikami decydującymi o lokalizacji inwestycji były kwalifikacje siły roboczej i potencjał gospodarczy kraju. Kluczowe znaczenie dla lokalizacji inwestycji przez przedsiębiorców amerykańskich miały czynniki związane z siłą roboczą. Trzy pierwsze miejsca wśród najważniejszych czynników zajęły umiejętności zawodowe pracowników (1 miejsce), jakość ich wykształcenia (2 miejsce) oraz dostępność wykwalifikowanej siły roboczej (3 miejsce). Każdy z tych czynników został określony przez ponad 60% firm jako bardzo istotny dla decyzji o lokalizacji inwestycji. Koszty zatrudnienia miały nieco mniejsze znaczenie i znalazły się na 7 miejscu. Duże znaczenie miał także potencjał wzrostu gospodarki (4 miejsce), stabilność gospodarcza (5 miejsce) i wielkość lokalnego rynku (6 miejsce). 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 7

Największe atuty Polski dla amerykańskich firm to położenie geograficzne kraju, kwalifikacje pracowników oraz wielkość lokalnego rynku. Największym atutem Polski w oczach amerykańskich inwestorów jest jej położenie geograficzne w samym środku Europy. Niemal 90% firm uznało je za atrakcyjne, z czego aż 48% za bardzo atrakcyjne. Kolejne atuty Polski to jakość wykształcenia pracowników (2 miejsce) i związane z nim umiejętności zawodowe (4 miejsce). Na piątym miejscu znalazła się dostępność wykwalifikowanej siły roboczej. Wysoko oceniono także wielkość lokalnego rynku (3 miejsce) oraz potencjał wzrostu gospodarki (6 miejsce). Niskie koszty pracy, tradycyjnie uznawane za jedną z głównych zalet Polski, przestały być postrzegane jako decydujące o atrakcyjności inwestycyjnej naszego kraju. Najniżej oceniany jest stan infrastruktury transportowej, poziom biurokracji i przejrzystość systemu podatkowego; korupcja nie jest poważnym problemem. Spośród elementów składających się na atrakcyjność inwestycyjną Polski najniżej oceniana jest jakość infrastruktury transportowej. Aż 85% respondentów oceniło jakość polskiej sieci drogowej jako niską lub bardzo niską, a w przypadku sieci kolejowej (2 miejsce od końca) odsetek ten wyniósł 49%. Przedsiębiorcy amerykańscy skrytykowali także wysoki poziom przeszkód administracyjnych i biurokracji (3 miejsce od końca). Jedynie 9% inwestorów amerykańskich uważa, że Polska pod tym względem jest atrakcyjnym miejscem do prowadzenia inwestycji. Czwarte miejsce wśród największych barier inwestycyjnych w Polsce zajmuje nieprzejrzysty system podatkowy. Co ciekawe, korupcja w instytucjach publicznych nie jest postrzegana przez firmy jako poważny problem. Jedynie 21% badanych przedsiębiorstw amerykańskich oceniło Polskę pod tym względem negatywnie. Firmy amerykańskie są bardzo zadowolone z efektów inwestycji w Polsce i zamierzają dalej inwestować w naszym kraju. Niemal wszyscy amerykańscy inwestorzy (98%) pozytywnie oceniają efekty poczynionych w Polsce inwestycji, a ponad połowa (51%) uważa je za bardzo pozytywne. Wszyscy ankietowani zadeklarowali, że wybraliby Polskę ponownie jako miejsce inwestycji. Ponad 2/3 (67%) firm planuje w przeciągu najbliższych trzech lat zwiększyć swoje zaangażowanie inwestycyjne w naszym kraju. Przedsiębiorstwa amerykańskie spodziewają się wzrostu przychodów i planują zwiększyć zatrudnienie. Ponad połowa firm amerykańskich w Polsce przewiduje, że w ciągu najbliższego roku zatrudni nowych pracowników. Największa grupa, bo aż 42%, prognozuje, że wzrost zatrudnienia w najbliższym roku wyniesie do 10%. Kolejne 12% przedsiębiorstw twierdzi, że wzrost będzie wyższy niż 10%. Co więcej, blisko sześć na dziesięć firm amerykańskich w Polsce przewiduje, że w ciągu najbliższego roku wzrosną ich przychody. 8 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

c z ę ś ć I Inwestycje amerykańskie w Polsce Wpierwszej części badania staraliśmy się odpowiedzieć na pytanie o skalę inwestycji firm amerykańskich w Polsce w ciągu ostatnich dwudziestu lat oraz ich znaczenie dla Polskiej gospodarki. Analiza została oparta w znacznej części o dane dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych publikowane przez UNCTAD, U.S. Bureau of Economic Analysis oraz Narodowy Bank Polski. Ponieważ częstą praktyką jest prowadzenie inwestycji przez firmy amerykańskie w Polsce za pośrednictwem holdingów i spółek zależnych zarejestrowanych w krajach Europy Zachodniej, statystyki dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych nie oddają skali inwestycji amerykańskich w naszym kraju. Dlatego też uzupełniliśmy je w wielu miejscach o szacunki dotyczące ogółu firm amerykańskich w Polsce, zarówno tych z bezpośrednim, jak i pośrednim udziałem kapitału amerykańskiego. 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 9

Amerykańskie inwestycje bezpośrednie na świecie USA wśród globalnych inwestorów Niezależnie od zawirowań rynkowych Stany Zjednoczone pozostają największą gospodarką na świecie. Znajduje to odbicie w wiodącej pozycji firm amerykańskich w dziedzinie inwestycji bezpośrednich ulokowanych za granicą. Najwięksi inwestorzy zagraniczni na świecie (skumulowana wartość BIZ), 2008, mln USD 0 1 000 000 2 000 000 3 000 000 Stany Zjednoczone Wielka Brytania Niemcy Francja Niderlandy Hong Kong Szwajcaria Japonia Hiszpania Belgia Kanada Włochy Szwecja Federacja Rosyjska Australia Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji firm amerykańskich na świecie wyniosła w końcu 2008 roku 3 162 mld dolarów i jest ponad dwa razy większa niż inwestycji firm z Wielkiej Brytanii, Niemiec czy Francji. Dania Odpływ inwestycji Napływ inwestycji Źródło: KPMG na podstawie danych UNCTAD 10 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

Wartość skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych firm amerykańskich wyniosła w końcu 2008 roku 3 162 mld dolarów i była ponad dwukrotnie większa niż wartość inwestycji firm z Wielkiej Brytanii, Niemiec czy Francji, znajdujących się na kolejnych miejscach rankingu największych inwestorów zagranicznych. USA jest jednocześnie największym odbiorcą kapitału na świecie. Pod koniec 2008 roku skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w Stanach Zjednoczonych wyniosła 2 279 mld dolarów. Przewaga wartości inwestycji amerykańskich za granicą nad napływem inwestycji do USA wyniosła aż 883 mld dolarów i była największa spośród czołowych inwestorów międzynarodowych. Najwięksi inwestorzy zagraniczni na świecie (roczny odpływ BIZ), mln USD 0 100 000 200 000 300 000 400 000 Stany Zjednoczone Francja Niemcy Japonia Wielka Brytania Szwajcaria Kanada Hiszpania Belgia Hong Kong Niderlandy Federacja Rosyjska Chiny W ostatnich latach firmy amerykańskie zainwestowały za granicą więcej niż przedsiębiorstwa z jakiegokolwiek innego kraju na świecie. Także w kryzysowym 2008 roku pozycja lidera zajmowana przez firmy z USA pozostała niezagrożona. Zainwestowały one w tym roku 312 mld dolarów, o 18% mniej niż w 2007. Włochy 2008 2007 2006 Źródło: KPMG na podstawie danych UNCTAD 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 11

Recesja w krajach wysoko rozwiniętych oraz utrudniony dostęp do kredytów i innych form finansowania sprawiły, że odpływ kapitału w roku 2008 był niższy niż w 2007 dla niemal wszystkich największych inwestorów, nie wyłączając Stanów Zjednoczonych. Suma inwestycji zrealizowanych za granicą w 2008 roku przez firmy z USA wyniosła 312 mld dolarów i była niższa o 18% w stosunku do ubiegłego roku. Wciąż jednak inwestycje przedsiębiorstw amerykańskich były większe niż w przypadku jakiegokolwiek innego kraju na świecie. Firmy brytyjskie, które w 2007 roku niemal dorównywały amerykańskim pod względem wartości wyeksportowanego kapitału, w 2008 zainwestowały tylko 111 mld dolarów, czyli aż o 60% mniej niż w roku ubiegłym i 200 mld dolarów mniej niż firmy z USA. W roku 2008 do poziomu inwestycji amerykańskich zbliżyła się za to Francja, względnie odporna na kryzys jako inwestor globalny. Inwestycje przedsiębiorstw francuskich były jednak wciąż o 92 mld dolarów mniejsze niż przedsiębiorstw ze Stanów Zjednoczonych. W kilku krajach w 2008 roku nastąpił znaczny wzrost wartości zrealizowanych inwestycji zagranicznych. Wśród największych eksporterów kapitału sytuacja taka miała miejsce w Japonii, Szwajcarii, Niderlandach oraz Chinach. Warto zwrócić szczególną uwagę na dynamikę odpływu kapitału z Chin, które posiadają dobre perspektywy ekspansji zagranicznej ze względu na siłę i dynamikę wzrostu gospodarki krajowej. Na razie jednak nie wydają się zagrażać pozycji inwestycyjnej firm amerykańskich. Wartość inwestycji Amerykańskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne 3 000 000 21,5% 22,1% 17,7% 20% 2 000 000 1 000 000 10% 12,8% 8,7% 14,1% 13,8% 12,4% 9,6% 8,6% 7,3% 14,8% 10,9% 10,7% 8,2% 9,5% 10,5% 8,4% 15% 10% 5% 3,7% 0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0% Wartość BIZ (mln USD) Stopa wzrostu r/r (%) Źródło: KPMG na podstawie danych U.S. Bureau of Economic Analysis Wartość skumulowanych inwestycji zagranicznych firm amerykańskich na świecie rosła nieustannie na przestrzeni ostatnich 20 lat, osiągając średnie roczne tempo wzrostu na poziomie 10,9%. 12 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

Wartość skumulowanych inwestycji zagranicznych firm amerykańskich na świecie rosła nieustannie na przestrzeni ostatnich 20 lat, osiągając średnie roczne tempo wzrostu rzędu 10,9%. Okresem szczególnie szybkiego wzrostu wartości amerykańskich inwestycji za granicą była druga połowa lat dziewięćdziesiątych pomiędzy rokiem 1995 a 1999 wzrosła ona o 74%. W samym roku 1999 wzrost ten sięgnął 21,5%! Podobny skok (22,1%) miał miejsce w roku 2004, chociaż już w 2005 wzrost skumulowanej wartości amerykańskich BIZ wyniósł 3,7% najmniej w analizowanym okresie. Także w 2008 roku tempo wzrostu było niższe o 10 punktów procentowych niż w 2007 i wyniosło 8%. Przyczyniła się do tego aprecjacja Dolara Amerykańskiego względem walut takich jak Euro, Funt Brytyjski i Dolar Kanadyjski i związane z nią dostosowania w wycenie wartości inwestycji. Drugą przyczyną były niższe niż w rok wcześniej przepływy kapitałowe, związane ze zmniejszeniem liczby oraz wartości fuzji i przejęć dokonywanych za granicą a także rzadszym zakładaniem przez inwestorów amerykańskich nowych spółek zależnych za granicami USA. Były to skutki ograniczonej możliwości pozyskania kapitału i złego stanu gospodarki Stanów Zjednoczonych w końcu 2008 roku. W obliczu spadku przepływów kapitałowych niemal całość (90%) wzrostu wartości skumulowanych inwestycji amerykańskich, jaki miał miejsce w 2008 roku, została wypracowana dzięki reinwestowanym zyskom, których wartość wzrosła w tym okresie o 6%. Branże Wartość amerykańskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych według branży podmiotów zależnych, 2008 6,7% 4,8% Górnictwo 35,7% 16,2% 5,6% 3,9% Przemysł Handel hurtowy Informacja Finanse i ubezpieczenia Usługi profesjonalne, naukowe i techniczne Spółki holdingowe (niebankowe) 2,6% 24,5% Inne sektory Źródło: KPMG na podstawie danych U.S. Bureau of Economic Analysis Oprócz spółek holdingowych największa część amerykańskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych trafia do firm z sektora finansowego oraz produkcyjnego. 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 13

Amerykańscy inwestorzy kierują kapitał głównie do spółek holdingowych. Niestety, ze względu na ich specyfikę, nie jest możliwe określenie branży, w której działają należące do nich spółki zależne. Oprócz firm holdingowych największy odsetek amerykańskich inwestycji (niemal 25%) trafił do tej pory do instytucji finansowych, w nich także wzrost wartości inwestycji był najszybszy. Kolejne miejsce, z udziałem ponad 16%, zajmują firmy produkcyjne. Kierunki inwestycji Wartość amerykanskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych według regionów, stan na koniec 2008, mln USD 491 910 32 488 36 640 563 809 227 298 Afryka Ameryka Łacińska Azja i Pacyfik Bliski Wschód Europa Kanada 1 809 876 Źródło: KPMG na podstawie danych U.S. Bureau of Economic Analysis Głównym kierunkiem amerykańskich inwestycji zagranicznych są kraje europejskie, gdzie firmy amerykańskie skierowały 57,2% kapitału. Głównym kierunkiem amerykańskich inwestycji zagranicznych są kraje europejskie trafiło tu 57,2% inwestycji zrealizowanych do końca 2008 roku, co odpowiada sumie 1 810 mld dolarów. Znaczące sumy zostały zainwestowane także w Ameryce Łacińskiej (564 mld dolarów, co stanowi 17,8% całości inwestycji amerykańskich za granicą) oraz w regionie Azji i Pacyfiku (492 mld dolarów, co stanowi 15,6% całości inwestycji). 14 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

Wartość amerykańskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych wg. regionów, mln USD 2 000 000 1 500 000 W Europie wzrost amerykańskich inwestycji jest najszybszy i najbardziej stabilny. 1 000 000 500 000 0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Europa Ameryka Łacińska Azja i Pacyfik Kanada Afryka Bliski Wschód Źródło: KPMG na podstawie danych U.S. Bureau of Economic Analysis Średnie tempo wzrostu skumulowanych amerykańskich inwestycji bezpośrednich jest zbliżone we wszystkich regionach i wyniosło w ostatnich 20 latach około 12% rocznie. W Europie wzrost jest szybszy (12,61%) i bardziej stabilny niż w innych regionach. Stabilny wzrost wartości inwestycji w Europie oraz jej znaczna przewaga w zakresie skumulowanej wartości inwestycji amerykańskich dają podstawy by sądzić, że Europa jeszcze długo pozostanie liderem wśród odbiorców amerykańskiego kapitału. Dziesięciu największych odbiorców amerykańskich bezpośrednich inwestycji w Europie, koniec 2008 roku, mln USD 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 Niderlandy Wielka Brytania Luksemburg Irlandia Szwajcaria Niemcy Francja Hiszpania Belgia Szwecja Szczególną pozycję na mapie amerykańskich inwestycji bezpośrednich zajmują Niderlandy. Do końca 2008 roku trafiło tu aż 14% światowych inwestycji amerykańskich, z czego 69% do spółek holdingowych. Duża część tego kapitału jest reinwestowana w innych krajach. Źródło: KPMG na podstawie danych U.S. Bureau of Economic Analysis 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 15

W Europie inwestorzy z USA wybierali dwa rodzaje kierunków inwestycji zagranicznych. Z jednej strony zainwestowali w silne gospodarczo kraje o dużym rynku lokalnym. Do tej grupy można zaliczyć Wielką Brytanię, Niemcy, Francję oraz Hiszpanię. Z drugiej strony inwestycje bezpośrednie trafiły do krajów mniejszych, ale oferujących szczególne udogodnienia dla inwestorów w postaci korzystnych przepisów podatkowych, dobrego położenia geograficznego, rozwiniętej infrastruktury etc. Do krajów tych można zaliczyć Niderlandy, Luksemburg, Irlandię, Szwajcarię oraz Belgię. Większość powstających tam przedsiębiorstw to firmy holdingowe, które często inwestują w spółki zależne w innych krajach. Największa część kapitału amerykańskiego została zainwestowana w Niderlandach i Wielkiej Brytanii. Na kraje te przypada połowa inwestycji zrealizowanych w Europie. Niderlandy zajmują szczególną pozycję na mapie amerykańskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Do końca 2008 roku trafiło tu aż 14% światowych inwestycji amerykańskich, więcej niż do jakiegokolwiek innego kraju na świecie. Ze wszystkich inwestycji zrealizowanych do tej pory w Niderlandach aż 69% kapitału trafiło do firm holdingowych. Oznacza to, że jego część została zainwestowana następnie w spółkach zależnych zarejestrowanych w innych krajach, najprawdopodobniej w większości europejskich. W Wielkiej Brytanii, do której trafiło niewiele mniej, bo 13,3% światowych inwestycji amerykańskich, odsetek kapitału zainwestowanego w firmach holdingowych jest mniejszy i wynosi 24%. Tu z kolei największa część kapitału trafiła do firm z sektora finansowego. Wśród europejskich odbiorców kapitału amerykańskiego Polska zajmuje trzynaste miejsce z udziałem w całości amerykańskich inwestycji bezpośrednich w Europie sięgającym 1%. 16 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

Józef Wancer Prezes Zarządu, Bank BPH SA Członek Rady Dyrektorów Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce Polska radzi sobie ze światowym kryzysem stosunkowo dobrze i przewiduje się, że będzie jedynym państwem w Unii Europejskiej, które odnotuje wzrost w 2009 roku. Prężność polskiej gospodarki związana jest z ograniczoną zależnością kraju od handlu międzynarodowego, deprecjacją złotego, poprawą konkurencyjności cen polskiego transportu oraz ograniczeniem importu, jak również napływem funduszy UE zasilających inwestycje infrastrukturalne, które złagodziły ostry spadek prywatnych inwestycji. Obecnie polska gospodarka wyraźnie różni się od stanu, w jakim znajdowała się podczas ostatniego spowolnienia w 2001 roku. Spółki wyciągnęły wnioski z tego okresu i są obecnie w stanie szybko przystosować się do zmieniającego się otoczenia. Polski system bankowy pozostaje mocny dzięki przewadze banków uniwersalnych oraz stosunkowo konserwatywnej polityce regulacyjnej. Pomimo to wzrastająca niechęć do ryzyka oraz pogorszenie portfela kredytów doprowadziły do zaostrzenia warunków udzielania kredytów przez banki. Rok 2010 powinien przynieść dalszy wzrost aktywności gospodarczej w Polsce. Jako że powolny wzrost wynagrodzeń oraz ograniczony zakres udzielania kredytów będą nadal obciążać prywatną konsumpcję, głównym napędem wzrostu nadal będą inwestycje infrastruktury zasilane transferami z UE. Obecnie to właśnie brak właściwej infrastruktury drogowej, poza biurokracją, stanowi jedną z kluczowych przeszkód dla zagranicznych inwestorów, dlatego też szybko wzrastające inwestycje współfinansowane z funduszy UE powinny pomóc stworzyć pętlę pozytywnej informacji zwrotnej, zasilającą wzrost gospodarczy poprzez uczynienie Polski jeszcze bardziej atrakcyjnym miejscem dla inwestycji zagranicznych. W przyszłym roku inwestycje zagraniczne mogą być również stymulowane ambitnymi planami prywatyzacji zakładającymi sprzedaż aktywów państwa o rekordowej wartości 25 miliardów złotych. Jeżeli poprawa sytuacji w strefie euro okaże się trwała, eksport może stanowić dodatkowy czynnik wspomagający wzrost gospodarczy w 2010 roku. W takim wypadku wzrost PKB w Polsce może osiągnąć w przyszłym roku nawet 3%. Głównym czynnikiem ryzyka w Polsce pozostaje stan finansów publicznych. Dług publiczny, jeżeli nie będzie odpowiednio zarządzany, może zmniejszyć wiarygodność państwa, niosąc za sobą negatywne konsekwencje dla napływu kapitału zagranicznego, stabilizacji złotego, kosztów zaciągania kredytów oraz siły wzrostu PKB. Prawdopodobne w 2010 roku przekroczenie poziomu 55% długu w stosunku do PKB określonego przez zasady rządzące finansami publicznymi wymagałoby zastosowania w kolejnych latach restrykcyjnej polityki fiskalnej, co pociąga za sobą ryzyko negatywnego wpływu na wzrost gospodarczy. 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 17

Amerykańskie inwestycje bezpośrednie w Polsce Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce W okresie światowego spowolnienia gospodarczego Polska okazała się najsilniejszą gospodarką w regionie, która jako jedyna utrzymała dodatni wzrost PKB w pierwszej połowie 2009 roku. Pomimo tego, ze względu na spowolnienie gospodarcze w krajach inwestujących w Polsce, napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych uległ spowolnieniu, a ich wartość zmalała. Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (2008), mln USD 45 933 46 011 Bułgaria 71 864 163 004 114 369 15 962 63 671 11 447 12 847 Czechy Estonia Litwa Łotwa Polska Rumunia Słowacja Węgry Źródło: KPMG na podstawie danych UNCTAD, dla Polski NBP Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wyniosła w 2008 roku 163 004 mln dolarów, czyli ponad czternaście razy więcej niż 12 lat wcześniej. Do Polski trafiła blisko jedna trzecia wszystkich BIZ zrealizowanych w regionie Europy Środkowej i Wschodniej! Na koniec 2008 roku skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce osiągnęła poziom 163 004 mln dolarów, była więc aż czternaście razy większa niż 12 lat wcześniej. Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce pozostaje znacząco wyższa niż w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Blisko jedna trzecia (29,9%) wszystkich inwestycji zagranicznych w regionie została zainwestowana w naszym kraju. Czechy, drugi kraj co do wartości przyciąganych inwestycji zagranicznych w Europie Środkowej i Wschodniej, zgromadziły na swoim terytorium inwestycje o wartości 114 369 dolarów, a więc o 30% mniej niż Polska. 18 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, mln USD Polska Rumunia Czechy Węgry Słowacja Estonia Litwa Łotwa W ciągu ostatnich trzech lat napływ inwestycji zagranicznych do Polski był większy niż w jakimkolwiek innym kraju Europy Środkowej i Wschodniej. Rok 2007, w którym inwestycje zagraniczne w Polsce wyniosły 22 612 mln dolarów, był pod tym względem rekordowy. Bułgaria 0 10 000 20 000 30 000 2008 2007 2006 Źródło: KPMG na podstawie danych UNCTAD, dla Polski NBP W ostatnich latach Polska była największym odbiorcą bezpośrednich inwestycji zagranicznych spośród krajów Europy Środkowej. Napływ ten wyniósł w kolejnych latach 19 591 mln dolarów (2006), 25 296 mln dolarów (2007) i 14 047 mln dolarów (2008). Rok 2007 był dla Polski rekordowy po względem napływu inwestycji zagranicznych. Wiązało się to ze wzrostem gospodarek głównych inwestorów zagranicznych w Polsce. Znaczący spadek inwestycji w roku 2008 był wynikiem osłabienia tej korzystnej koniunktury, spowodowanego początkiem recesji gospodarczej w większości krajów świata oraz innymi negatywnymi zjawiskami, takimi jak trudności przedsiębiorstw w pozyskiwaniu kapitału oraz duża zmienność kursów walut. 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG 19

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski, mln USD 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0-5 000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Wniesienie udziału Reinwestowane zyski Pozostały kapitał Źródło: KPMG na podstawie danych NBP W okresie dobrej koniunktury inwestorzy zagraniczni reinwestują w Polsce coraz więcej zysków. Rośnie także znaczenie pożyczek udzielanych przez inwestorów spółkom zależnym w Polsce. W latach 2000-2003 znakomita większość kapitału napływała do Polski w postaci udziałów wnoszonych do spółek. Sytuacja zaczęła zmieniać się w 2004 roku, w którym to niemal połowa strumienia inwestycji zagranicznych napływającego do Polski pochodziła z reinwestowanych zysków. Jednocześnie coroczna wartość wnoszonego kapitału nie zmieniła się istotnie względem poprzednich lat. Świadczy to o tym, że firmy zagraniczne osiągnęły znaczącą pozycję na rynku i są w stanie reinwestować osiągnięte w Polsce zyski. W trudnym 2008 roku wniesiono do Polski kapitał o wartości 9 551 mln dolarów największej w ciągu ostatnich lat. Jednocześnie jednak tendencja do reinwestowania dużej części zysków odwróciła się. Z powodu trudności finansowych wielu zagranicznych spółek matek duża część zysków wypracowanych przez przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w Polsce trafiła za granicę. W miejsce reinwestycji zysków o wielkiej skali, jaka miała miejsce w roku 2007 (9 137 mln dolarów), w 2008 roku wartość reinwestowanych zysków była ujemna i wyniosła 645 mln dolarów. 20 20 lat amerykańskich inwestycji w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce i KPMG