MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH

PRIORYTET 2 WZMOCNIENIE ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH W REGIONACH DZIAŁANIE 2.1 ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI POWIĄZANY Z POTRZEBAMI REGIONALNEGO RYNKU PRACY I MOŻLIWOŚCI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W REGIONIE MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH Raport trzeci Ryszard Marszowski Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego

Raport współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w związku z realizacją projektu nr Z/2.02/I/2.1/24/05 Regionalne badanie rynku pracy Partner Wiodący: Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. ul. Wysockiego 10, 58-300 Wałbrzych tel. 074-888 09 00, e-mail: darr@darr.pl Pozostali Partnerzy: Główny Instytut Górnictwa Pl. Gwarków 1, 40-166 Katowice tel. 032-259 21 83 Dolnośląskie Centrum Informacji Zawodowej i Doskonalenia Nauczycieli Rynek 6, 58-300 Wałbrzych Tel. 074-843 42 47 e-mail: centrum@ciz.walbrzych.pl Koordynatorzy Projektu : Mariola Stanisławczyk Małgorzata Jeżewska Konrad Tausz Dorota Kwiatkowska Ciotucha 1

Spis treści 1. Uwagi ogólne.3 2. Analiza danych źródłowych ogólna charakterystyka.4 3. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych...5 3.1. Uwagi wprowadzające..5 3.2. Generatory podaży pracy..6 3.2.1. Uwagi wprowadzające...6 3.2.2. Generatory bezrobocia według sekcji PKD...6 3.2.3. Generatory bezrobocia według zawodu i specjalności 12 3.2.4. Generatory przewidywanych przez pracodawców zwolnień...17 3.3. Skupiska popytu na pracę... 22 3.3.1. Skupiska ofert pracy według sekcji PKD 22 3.3.2. Skupiska ofert pracy według zawodu i specjalności 26 3.3.3. Skupiska prasowych ofert pracy według zawodu i specjalności.33 3.3.4. Skupiska przewidywanych przez pracodawców przyjęć do pracy..35 3.4. Zawody deficytowe, nadwyżkowe i równoważne w strukturze przewidywanych przez pracodawców przyjęć do pracy 39 3.5. Zawody nadwyżkowe, równoważne i deficytowe w strukturze ofert pracy...45 3.6. Zawody nadwyżkowe, równoważne i deficytowe w strukturze bezrobocia...50 3.7. Zawody nadwyżkowe, równoważne i deficytowe w strukturze prasowych ofert pracy 55 3.8. Zawody nadwyżkowe, równoważne i deficytowe w strukturze kształcenia ponadgimnazjalnego zawodowego.59 4. Ranking zawodów deficytowych wdrożenie KSZD...68 5. Podsumowanie.125 2

1. Uwagi ogólne Niniejszy raport jest podsumowaniem wiedzy i doświadczeń z realizacji zadania badawczego obejmującego utworzenie specjalistycznego oprogramowania pn. Komputerowy System Zarządzania Danymi. Zadanie to Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych realizował w latach 2005-2007 w ramach projektu Regionalne badanie rynku pracy współfinansowanego przez Unię Europejską, w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w partnerstwie z Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Wałbrzychu i Dolnośląskim Centrum Informacji Zawodowej i Doskonalenia Nauczycieli w Wałbrzychu. W ramach tego zadania Partner Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych zrealizował w sumie następujące prace w postaci zwartych dokumentacji: 1. Opracowanie celów poznawczych i aplikacyjnych w obszarze danych wejściowych do komputerowego systemu zarządzania danymi. 2. Wytyczne do prototypu komputerowego systemu zarządzania danymi. 3. Popyt i podaż pracy w analizie regionalnego rynku pracy. Ujęcie w przekroju zawodowokwalifikacyjnym 4. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Ujęcie wstępne z wykorzystaniem w procesie testowania komputerowego systemu zarządzania danymi. 5. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Ujęcie kompleksowe w procesie wdrażania komputerowego systemu zarządzania danymi. 6. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Raport podsumowujący za lata 2005-2007 z wynikami wdrożenia KSZD. Należy nadmienić, że końcowy wynik pracy Partnera tj. komputerowy system zarządzania danymi zgodnie z przyjętymi założeniami realizowany był przede wszystkim w oparciu o szerokie konsultacje z instytucjami monitorującymi rynek pracy oraz poddany był zarówno pilotażowi jaki i procesowi wdrożenia, co dokumentujemy w niniejszej pracy w rozdziale pt. Ranking zawodów deficytowych. Szczegółowy opisy tych prac został obszernie opisany w przywołanych powyżej dokumentacjach. 3

Posiadając szeroki zakres danych źródłowych podjęliśmy ponownie opracowanie kolejnego trzeciego raportu, w którym w drodze analiz porównawczo strumieniowych, wzorem poprzednich podejść analitycznych, dookreślamy kluczowe generatory podaży pracy i skupiska popytu na pracę w dwóch przekrojach, tj. według zawodów i specjalności oraz sekcji gospodarczej (ostatniego miejsca pracy). Jak już podkreśliliśmy z uwagi na zbiór trzech obserwacji odpowiadających zmiennym opisującym strumienie podaży pracy i popytu na pracę analizy wykonane zostały w układzie dynamicznym. Końcowym efektem analiz jest wygenerowanie, za pomocą przyjętego w poprzednich opracowaniach podejścia metodycznego, zawodów deficytowych i nadwyżkowych na rynku pracy województwa dolnośląskiego i powiatu wałbrzyskiego (studium przypadku) za lata 2006-2007. Bardzo ważną częścią niniejszej pracy jest podjęcie wdrożenia KSZD w każdym z 29 powiatów województwa dolnośląskiego. Celem wdrożenia było uwiarygodnienie funkcjonalności o poprawności wdrożeniowej KSZD zgodnie z zapisami zawartymi we wniosku o dofinansowanie projektu Regionalne badanie rynku pracy. Dane źródłowe, podobnie jak w pierwszym i drugim monitoringu, zastosowane w analizach gromadzone były w przedziałach tygodniowych, półrocznych oraz rocznych i zostały pobrane z: 1. Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty we Wrocławiu, 2. Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Wałbrzychu, 3. Badań ankietowych, 4. Regionalnych dzienników. 2. Analiza danych źródłowych ogólna charakterystyka Analiza poziomu dopasowania popytu i podaży na pracę w przekroju zawodowo -kwalifikacyjnym jest węzłowym zagadnieniem podjętym w niniejszym podrozdziale. Analiza przeprowadzona została na podstawie założeń metodologicznych i procedur organizacyjnych przedstawionych zarówno w pierwszym jak i drugim monitoringu. Istotnym natomiast jest poszerzenie podejścia metodycznego i procedur organizacyjnych o kolejny moduł analityczny. Jest nim wydzielenie w drodze analiz porównawczo-strumieniowych zawodów i specjalności, które zarówno w zbiorach generatorów podaży pracy jak i skupisk popytu na pracę występowały na stałe bądź wystąpiły wyłącznie w ostatniej obserwacji. Tym samy podjęliśmy próbę wydzielenia tych zawodów i specjalności, które istotnie nie tylko z 4

uwagi na liczbę zaobserwowanych zmiennych, lecz również z uwagi na funkcję czasu, kształtowały podaż i popyt na pracę. W tym celu ogółem w analizie poddaliśmy w obszarze rynku pracy województwa dolnośląskiego: - 859780 bezrobotnych odnotowanych w Powiatowych Urzędach Pracy w końcu okresu sprawozdawczego, w ogółem 1529 zawodach i specjalnościach, - 13429 zwolnień przewidywanych przez pracodawców w ogółem 304 zawodach i specjalnościach, - 14531 uczniów szkolnictwa zawodowego ponadgimnazjalnego w klasach programowo najwyższych w 75 zawodach kształconych, - 224731 ofert pracy zarejestrowanych w urzędach pracy w okresie sprawozdawczym, w ogółem 1640 zawodach i specjalnościach, - 21350 przyjęć do pracy przewidywanych przez pracodawców w ogółem 336 zawodach i specjalnościach, - 5071 prasowych ofert pracy w ogółem 248 zawodach i specjalnościach. Fazą końcową jest opracowanie monitoringu zawodów deficytowych, równoważnych i nadwyżkowych w przekroju zmiennych wprowadzonych do prac analitycznych. 3. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych 3.1.Uwagi wprowadzające Wyznaczenie zawodów deficytowych, równoważnych i nadwyżkowych oraz obliczenie współczynników szansy uzyskania zatrudnienia przeprowadzone zostało w następującym układzie organizacyjnym i przekrojowym. Do obliczeń zostały wprowadzone zbiory zawodów i specjalności opisujące wszystkie zmienne wprowadzone do monitoringu, które w okresie obserwacji tj. w latach 2005 2007 roku były istotne dla analizowanego zjawiska. Należy wyjaśnić, że przez zbiory istotne rozumiemy wyłącznie te, które w analizach porównawczych były głównymi: a) generatorami bezrobocia, b) generatorami przewidywanych zwolnień, c) generatorami oczekujących na zatrudnienie absolwentów szkolnictwa zawodowego ponadgimnazjalnego d) skupiskami przewidywanego zatrudnienia, e) skupiskami ofert pracy rejestrowanych w urzędach pracy f) skupiskami prasowych oferty pracy. Z uwagi na rozkład liczebności zadanych do monitoringu zmiennych na powiatowych rynkach pracy województwa dolnośląskiego do obliczeń wyodrębnione zawody i specjalności zostały wprowadzone w postaci zagregowanej dla wojewódzkiego rynku pracy i rynku pracy 5

powiatu wałbrzyskiego. Kluczową przesłanką do przyjęcia niniejszego podejścia organizacyjnego było uznanie, ze w tym etapie prac najważniejszym jest wykazanie poprawności funkcjonalnej i analitycznej programu. Uzyskane i zaprezentowane w niniejszym opracowaniu wyniki stanowią podstawę do wnioskowania o poprawności funkcjonalnej i analitycznej programu oraz mogą być wzorcem dla potencjalnych użytkowników z uwagi na zaprezentowane podejście metodologiczne. 3.2.Generatory podaży pracy 3.2.1. Uwagi wprowadzające Kluczowym zagadnieniem poznawczym w tej części badań było rozpoznanie struktury szkolnictwa zawodowego ponadgimanazjalnego, przewidywanych przez pracodawców zwolnień z pracy i bezrobocia na wojewódzkim i powiatowym rynku pracy. Natomiast celem aplikacyjnym jest ustalenie generatorów podaży pracy, w układzie generatorów bezrobocia w przekroju sekcji PKD, zawodów i specjalności, generatorów zwolnień z pracy oraz generatorów absolwentów w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym według zawodów kształconych 1. Źródłami danych, które opisują niniejszy zbiór zmiennych są: 1. Sprawozdanie MPiPS 02 za lata 2005-2007 - bezrobotni według rodzaju działalności sekcji PKD oraz oferty pracy 2. Sprawozdanie MPiPS 03 za lata 2005-2007- bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności 3. Informacja o zwolnieniach z pracy w przekroju zawodowo kwalifikacyjnym, która jest wynikową badania ankietowego, realizowanego w przedziałach półrocznych na próbie celowo kwotowej przedsiębiorstw, w zadanym obszarze badawczym (rynku pracy). Według obserwacji za lata 2006-2007 w przedziałach półrocznych 4. Wojewódzkie Kuratorium Oświaty we Wrocławiu. Absolwenci z roczników 2005/2006 i 2006/2007 Ustalenie generatorów ma swoje istotne znaczenie z uwagi na zróżnicowanie zarówno terytorialne jak i strukturalne strumienia podaży pracy. Uchwycenie prawidłowości w tym 1 Generatory to statystycznie istotne z uwagi na liczebność zmienne wprowadzane do monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. 6

zjawisku pozwala na istotne, z punktu widzenia zarówno struktury gospodarczej jak i edukacyjnej zadanego rynku pracy, poszerzenie i doprecyzowanie poprzednich wyników monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Równie ważnym jest przeanalizowanie wyników badania z uwagi na rozkład zarówno ilościowy jak i jakościowy zmiennych poddanych badaniu. Zakładamy w tym miejscu, że w strukturze badanych zmiennych występuje głęboka jednorodność zawodów i specjalności, zawodów kształconych, sektorów gospodarczych i powiatów, które w sposób dominujący generują strumień podaży pracy. Ich identyfikacja może okazać się ważną informacją w obszarze monitorowania i orientowania zasobów pracy na potrzeby gospodarki. 3.2.2. Generatory bezrobocia według sekcji PKD Badanie mające na celu zidentyfikowanie kluczowych generatorów bezrobocia według kryterium sekcji PKD zostało zrealizowane na podstawie danych pozyskanych z załącznika MPiPS 02. Kluczowe zmienne pobrane do analizy to: a) zarejestrowani bezrobotni w końcu okresu sprawozdawczego i b) udział procentowy w ogółem. Celem bezpośrednim badania było udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie. Które powiaty i w jakich sekcjach PKD w latach 2005-2007 najistotniej generowały bezrobocie w przekroju odpowiadającemu ostatniemu miejscu pracy rejestrującej się jako bezrobotna osobie poprzednio pracującej? Kryteria sekcji PKD dookreśla struktura załącznika MPiPS 02, i są one następujące: 1. Przetwórstwo przemysłowe, 2. Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, 3. Handel hurtowy i detaliczny naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, 4. Budownictwo, 5. Administracja publiczna i obrona narodowa obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne, 6. Transport, gospodarka magazynowa i łączność, 7. Edukacja, 8. Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała, 9. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna, 10. Pośrednictwo finansowe, 11. Hotele i restauracje, 7

12. Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, 13. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę, 14. Górnictwo, 15. Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, 16. Organizacje i zespoły eksterytorialne, 17. Rybactwo. 2 Prezentację uzyskanych wyników rozpoczynamy od wyników dla woj. dolnośląskiego w przekroju powiatowych rynków pracy. W drodze analiz strumieniowo-porównawczych możemy wydzielić sekcje gospodarcze, które w latach 2006-2007 z uwagi na liczbę bezrobotnych były kluczowymi generatorami podaży pracy. Na rynku pracy województwa dolnośląskiego wydzieliliśmy trzy zbiory sekcji gospodarczych. Pierwszym zbiorem są sekcje gospodarcze, w których w dominującym zakresie występowało bezrobocie. Ex ante można założyć, że najwyższa podaż pracy w przypadku bezrobotnych, tym samy najwyższe nasycenie i niedopasowanie popytu na pracę do podaży pracy dotyczyły: działalności usługowej komunalnej, społecznej i indywidualnej, pozostałej oraz w istotnie mniejszym stopniu przetwórstwa przemysłowego. W drugim podzbiorze ulokowaliśmy miejsca pracy o średnim i najniższym bezrobociu. W tych przypadkach możemy założyć, że w okresie lat 2006 2007 również nadwyżki w zatrudnieniu został usunięte, tym samy na rynku pracy województwa dolnośląskiego możliwości zatrudnieniowe zostały wyczerpane. Miejscami pracy o niższym bezrobociu w okresie obserwacji były: handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Uwzględniając ostatnią obserwację, tj. I półrocze 2007 roku, na rynku pracy województwa dolnośląskiego utrwaliła się niekwestionowana pozycja w generowaniu bezrobocia sekcji działalności usługowej komunalnej, społecznej i indywidualnej, pozostałej. Tab. 1 Sekcje gospodarcze i powiaty o największej liczbie bezrobotnych w województwie dolnośląskim w latach 2006-2007 I półrocze 2006 II półrocze 2006 I półrocze 2007 Powiat Miejsce pracy w tys. Powiat Miejsce pracy w tys. Powiat Miejsce pracy w tys. Działalność Działalność Działalność usługowa usługowa usługowa Powiat m. Powiat m. Powiat m. komunalna, 10982 komunalna, 8466 komunalna, Wrocław Wrocław Wrocław społeczna i społeczna i społeczna i 6377 indywidualna, indywidualna, indywidualna, 2 Sekcjom PKD nie odpowiadają dwa kryteria, tj. gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników i organizacje i zespoły eksterytorialne. Z uwagi na bardzo niskie liczbowo zbiory opisujące zmienne według tych kryteriów nie są one uwzględniane w analizach. 8

Powiat kłodzki Powiat dzierżoniowski Powiat wałbrzyski Powiat świdnicki Powiat kłodzki Powiat wałbrzyski Powiat m. Wrocław Powiat wrocławski Powiat wałbrzyski Powiat kłodzki Powiat głogowski Powiat zgorzelecki Powiat wałbrzyski pozostała pozostała pozostała Działalność Działalność Działalność usługowa usługowa usługowa komunalna, komunalna, komunalna, 4614 Powiat kłodzki 3985 Powiat kłodzki społeczna i społeczna i społeczna i indywidualna, indywidualna, indywidualna, pozostała pozostała pozostała Przetwórstwo Powiat Przetwórstwo Przetwórstwo 3068 2942 Powiat świdnicki przemysłowe świdnicki przemysłowe przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Przetwórstwo przemysłowe Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Przetwórstwo przemysłowe Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, 2956 Powiat dzierżoniowski 2720 Powiat wałbrzyski 2580 Powiat kłodzki 2027 1876 Powiat wałbrzyski Powiat m. Wrocław 1756 Powiat kłodzki 1754 1682 1566 1549 1501 Powiat wałbrzyski Powiat wałbrzyski Powiat świdnicki Powiat głogowski Powiat wałbrzyski Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Przetwórstwo przemysłowe Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, 2864 Powiat dzierżoniowski 2671 Powiat kłodzki 2548 2284 Powiat wałbrzyski Powiat wałbrzyski 1583 Powiat kłodzki 1576 1453 1416 1376 1348 1330 Powiat wałbrzyski Powiat m. Wrocław Powiat głogowski Powiat wałbrzyski Powiat bolesławiecki Powiat wałbrzyski Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Przetwórstwo przemysłowe Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Przetwórstwo przemysłowe Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe 3186 2405 2307 2210 2112 1715 1391 1224 1196 1121 1080 1050 1011 9

Powiat wałbrzyski Powiat bolesławiecki Powiat świdnicki Powiat zgorzelecki Powiat m. Legnica Powiat m. Wrocław Powiat kamiennogórski motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Przetwórstwo przemysłowe Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Przetwórstwo przemysłowe 1477 1381 1373 Powiat wrocławski Powiat bolesławiecki Powiat zgorzelecki motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe 1260 1216 1215 Powiat zgorzelecki Powiat kamiennogórski Powiat zgorzelecki 1368 - - - Powiat świdnicki ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 1360 - - - - - - 1343 - - - - - - 1334 - - - - - - Ogółem 50267 Ogółem 39533 Ogółem 32238 Źródło: Obliczenia w KSZD. Na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Wałbrzychu Uwaga: znal - oznacza, że w zadanym okresie obserwacji nie wystąpiła sekcja w której bezrobocie przekraczało 1,00% udziału w ogółem 966 965 965 957 Z kolei z uwagi na obszar terytorialny możemy na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić, że w latach 2005-2007 obszarem najistotniej generującym bezrobocie był powiat m. Wrocław. Z uwagi na dominująca pozycje powiatu m. Wrocław pod względem liczby mieszkańców, która w 2007 roku przekraczała liczbę 600 tysięcy, wskazany obszar z uwagi na analizy porównawcze należy uznać za zmienną jednorodną nie dającą podstaw do dalszych analiz porównawczych. 10

Za istotne i dalsze powiaty z uwagi na przedmiot analiz w okresie obserwacji należy uznać bolesławiecki, dzierżoniowski, głogowski, kamiennogórski, kłodzki, legnicki, świdnicki, wałbrzyski i zgorzelecki. To obszary, które w latach 2005-2007 w najwyższym stopniu w województwie dolnośląskim generowały bezrobocie, tym samym nasycały strumień podaży pracy. Ważna prawidłowością jest bardzo wyraźny i zauważalny w okresie obserwacji spadek bezrobocia zarówno w zadanych sekcjach gospodarczych jak i obszarach terytorialnych. W samy tylko powiecie m. Wrocław w dominującej sekcji gospodarczej działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała spadek wyniósł 42,00% przy średnio półrocznym wynoszącym blisko 22,00%. Analogicznie, jak w przypadku rynku pracy województwa dolnośląskiego na rynku pracy powiatu wałbrzyskiego zidentyfikowaliśmy kluczowe generatory bezrobocie w przekroju sekcji gospodarczych. Uzyskany wynik uprawnia do stwierdzenia następujących prawidłowości. Kluczowymi i jednoznacznie istotnymi generatorami bezrobocia w powiecie wałbrzyskim było pięć sekcji, tj. przetwórstwo przemysłowe, działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała, obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarcze, administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, powszechne ubezpieczenie zdrowotne i handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego. W najmniejszym stopniu bezrobocie generowały hotele i restauracje, pośrednictwo finansowe i wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę. W przypadku wszystkich sekcji zaobserwowano istotny spadek bezrobocia z jednoznacznie dominującym spadkiem w okresie od czerwca 2006 do czerwca 2007. który wyniósł 22,00%. Natomiast w całym okresie obserwacji spadek osiągnął poziom rzędu 27,00%. Tab. 2 Miejsca pracy o największej liczbie bezrobotnych w powiecie wałbrzyskim w latach 2006-2007 I półrocze 2006 r. II półrocze 2006 r. I półrocze 2007 r. Przetwórstwo przemysłowe 2956 Przetwórstwo przemysłowe 2671 Przetwórstwo przemysłowe 2112 Działalność usługowa komunalna, Działalność usługowa komunalna, Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała 2027 społeczna i indywidualna, pozostała 2284 społeczna i indywidualna, pozostała 1715 Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia Obsługa nieruchomości, wynajem i społeczne i powszechne ubezpieczenie usługi związane z prowadzeniem zdrowotne 1453 działalności gospodarczej 1224 Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 1754 Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego 1501 Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie 1477 Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 1416 Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i 1330 Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego 1080 Administracja publiczna i obrona narodowa - obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie 1011 11

zdrowotne domowego zdrowotne Budownictwo 830 Budownictwo 743 Budownictwo 581 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 666 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 616 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 513 Transport, gospodarka magazynowa i Transport, gospodarka magazynowa i Transport, gospodarka magazynowa i łączność 397 łączność 351 łączność 267 Edukacja 286 Edukacja 256 Edukacja 226 Górnictwo 278 Górnictwo 231 Górnictwo 190 Hotele i restauracje 212 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 200 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 157 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 207 Hotele i restauracje 179 Hotele i restauracje 133 Pośrednictwo finansowe 148 Pośrednictwo finansowe 137 Pośrednictwo finansowe 113 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 63 elektryczną, gaz, wodę 44 elektryczną, gaz, wodę 35 Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 2 Rybactwo 1 Rybactwo 0 Gospodarstwa domowe zatrudniające Rybactwo 0 pracowników 1 Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 Gospodarstwa domowe zatrudniające Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 pracowników 0 Ogółem 12804 Ogółem 11913 Ogółem 9357 Źródło: jak w tab.1 3.2.3. Generatory bezrobocia według zawodu i specjalności Kolejnym ważnym krokiem analitycznym jest rozpoznanie zarówno struktury ilościowej jak i jakościowej bezrobocia rejestrowanego w urzędach pracy woj. dolnośląskiego w latach 2006-2007. Celem poznawczym jest rozpoznanie struktury bezrobocia z uwagi na rozkład terytorialny i strukturę w przekroju zawodowo kwalifikacyjnym. Natomiast celem aplikacyjnym jest ustalenie głównych generatorów bezrobocia w przekroju zawodowo kwalifikacyjnym. Tak więc pytanie badawcze, które stawiamy w tej części pracy jest następujące. Które zawody i specjalności w wymiarze wojewódzkiego rynku i powiatowego rynków pracy były w latach 2005-2007 najistotniejszymi generatorami bezrobocia? Do analizy bezrobocia na wojewódzkim rynku pracy za lata 2005-2007 roku wprowadziliśmy ogółem 859780 zaobserwowanych rejestracji bezrobotnych na koniec okresu sprawozdawczego w zadanym półroczu. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 1531 zawodów i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać w zadanych półroczach wyłącznie następujący zbiór zawodów i specjalności. W I półroczu 2005 roku 18 zawodów i specjalności, które wygenerowały 43,43% bezrobocia, w II półroczu 2005 roku 17, które wygenerowały 42,21%, w I półroczy 2006 roku 18. które wygenerowały 43,18%, w II półroczu 2006 roku 17, które wygenerowały 41,47% i w I półroczu 2007 roku 17. które wygenerowały 41,29% bezrobocia. Należy nadmienić, że wykazane zbiory zawierały się średnio w ogółem 1500 zidentyfikowanych w okresie obserwacji zawodach i specjalnościach. Po drugie w wydzielonych zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność przekroczyło 1,00%. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i 12

liczebności dla analizowanego zjawiska istotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tab.3 Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych w woj. dolnośląskim. Stan w latach 2005-2007 I półrocze 2005 II półrocze 2005 I półrocze 2006 II półrocze 2006 I półrocze 2007 Sprzedawca* 19975 Sprzedawca* 19397 Sprzedawca* 17352 Sprzedawca* 15233 Sprzedawca* 11684 Asystent ekonomiczny* Murarz* 7711 Murarz* 7249 Murarz* 6077 Murarz* 5113 (zawód szkolny: 3836 Technik ekonomista) Ślusarz* 6615 Ślusarz* 6452 Ślusarz* 5505 Ślusarz* 4834 Murarz* 3734 Asystent ekonomiczny* Asystent ekonomiczny* Asystent ekonomiczny* Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: 5760 (zawód szkolny: 5514 (zawód szkolny: 5125 (zawód szkolny: 4601 Ślusarz* 3499 Technik ekonomista) Technik ekonomista) Technik ekonomista) Technik ekonomista) Krawiec* 5142 Krawiec* 5123 Krawiec* 4606 Krawiec* 4090 Krawiec* 3199 Kucharz* 5068 Kucharz* 4944 Kucharz* 4310 Kucharz* 3843 Kucharz* 3064 Sprzątaczka 4734 Sprzątaczka 4482 Sprzątaczka 4044 Szwaczka 3459 Szwaczka 2740 Szwaczka 4497 Szwaczka 4296 Szwaczka 3929 Sprzątaczka 3376 Sprzątaczka 2534 Technik Technik Technik Technik Technik 3849 3751 3226 2992 mechanik* mechanik* mechanik* mechanik* mechanik* 2189 Pracownik Robotnik Robotnik biurowy* (zawód Robotnik Robotnik 3831 3640 3168 2841 budowlany budowlany szkolny: Technik gospodarczy gospodarczy 2124 prac biurowych) Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) Robotnik gospodarczy Mechanik samochodów osobowych 3791 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) Robotnik 3510 gospodarczy Mechanik 3318 samochodów osobowych 3527 3490 Ekonomista 3171 Ekonomista 3028 Robotnik gospodarczy Robotnik budowlany 3065 3040 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) Robotnik budowlany 2532 3114 Ekonomista 2672 Ekonomista 2393 Mechanik samochodów osobowych 2635 Mechanik samochodów osobowych Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 2052 2485 Ekonomista 1914 2070 Robotnik budowlany Mechanik samochodów osobowych Tokarz 2342 Tokarz 2298 Tokarz 1959 Tokarz 1728 Tokarz 1306 Robotnik Robotnik Robotnik Robotnik Magazynier 2160 pomocniczy w pomocniczy w pomocniczy w pomocniczy w 2128 1920 1676 przemyśle przemyśle przemyśle przemyśle 1233 przetwórczym przetwórczym przetwórczym przetwórczym Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 2139 Piekarz* 2118 Magazynier 1816 Piekarz* 1596 Technik rolnik* 1224 Piekarz* 2111 - - Piekarz* 1795 - - - - Ogółem 89724 Ogółem 84551 Ogółem 76244 Ogółem 64862 Ogółem 49517 Źródło: Na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Wałbrzychu Uwaga: znak - oznacza, że w zadanym okresie obserwacji nie wystąpił zawód i specjalność w którym bezrobocie przekraczało 1,00% udziału w ogółem 1746 1439 Uzyskane wyniki na poziomie rynku pracy województwa dolnośląskiego jednoznacznie wskazują, że głównym generatorem bezrobocia w latach 2005-2007 roku na poziomie zawodów i specjalności byli: sprzedawcy*, murarze*, ślusarze*, asystenci ekonomiczni* (zawód szkolny: Technik ekonomista), krawcy*, kucharze*, sprzątaczki, szwaczki, technicy 13

mechanicy*, robotnicy budowlani, pracownicy biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych), robotnicy gospodarczy i mechanicy samochodów osobowych.. Z uwagi na poziom wykształcenia należy podkreślić, że kluczowe generatory bezrobocia w dominującej części charakteryzowały się wykształceniem ponadgimnazjalnym zawodowym i średnim technicznym. Ważnym jest stwierdzeni, że wykazany zbiór zawodów i specjalności wskazuje na prawidłowość, która jest jednorodność i brak zmienności w strukturze jakościowej opisanego zjawiska. Dowodzi to, że struktura bezrobocia w przekroju zawodów i specjalności w latach 2005-2007 utrwalała się i nie ulegała żadnym zmianom. Kolejną ważną prawidłowością, które prowadzi nas do rozpoznania struktury bezrobocia w przekroju zawodów i specjalności jest jego dynamiczny spadek, którego poziom prezentujemy w poniższej tablicy. Tab.4 Dynamika spadku bezrobocia w zawodach i specjalnościach o największej liczbie bezrobotnych w woj. dolnośląskim. Stan w latach 2005-2007 Nazwa zawodu i specjalności Dynamika spadku (rok 2005=100%) Mechanik samochodów osobowych 43,00% Robotnik budowlany 45,00% Murarz* 48,00% Ślusarz* 52,00% Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 54,00% Tokarz 55,00% Technik mechanik* 56,00% Sprzątaczka 57,00% Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 57,00% Sprzedawca* 58,00% Kucharz* 60,00% Szwaczka 60,00% Robotnik gospodarczy 60,00% Krawiec* 62,00% Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 66,00% Źródło: jak w tab. 3 Uzyskane wyniki umożliwiają dookreślenie następujących istotnych prawidłowości. W analizowanym okresie jak już zaznaczyliśmy wyraźnie dominował dynamiczny spadek bezrobocia. Uszczegóławiając najistotniej z uwagi na zawody i specjalności zaznaczył się on 14

w zawodach i specjalnościach odpowiadających strukturze przemysłu, budownictwa, wytwórczości i wyspecjalizowanym usługom technicznych. Potwierdza to najwyższy spadek bezrobocia rzędu 1/2/ stanu bazowego w roku 2005, a więc chłonność rynku pracy, wśród mechaników samochodów osobowych, robotników budowlanych i murarzy. W najtrudniejszej sytuacji w analizowanym okresie z uwagi na najniższy spadek bezrobocia pozostają krawcy i asystenci ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista). Z kolei do analizy bezrobocia na rynku pracy powiatu wałbrzyskiego za lata 2005-2007 roku wprowadziliśmy ogółem 72120 zaobserwowanych rejestracji bezrobotnych na koniec okresu sprawozdawczego w zadanym półroczu. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 776 zawodów i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać w zadanych półroczach wyłącznie następujący zbiór zawodów i specjalności: w I półroczu 2005 roku 17 zawodów i specjalności, które wygenerowały 42,58% bezrobocia; w II półroczu 2005 roku 17, które wygenerowały 42,23%; w I półroczy 2006 roku 18, które wygenerowały 43,26%; w II półroczu 2006 roku 17, które wygenerowały 41,37% i w I półroczu 2007 roku 19, które wygenerowały 42,30% bezrobocia. Należy nadmienić, że wykazane zbiory zawierały się średnio w ogółem 776 zidentyfikowanych w okresie obserwacji zawodach i specjalnościach. Po drugie w wydzielonych zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność przekroczyło 1,00%. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i liczebności dla analizowanego zjawiska istotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tab.5 Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy powiatu wałbrzyskiego. Stan w latach 2005-2007 I półrocze 2005 II półrocze 2005 I półrocze 2006 II półrocze 2006 I półrocze 2007 Sprzedawca* 1571 Sprzedawca* 1439 Sprzedawca* 1353 Sprzedawca* 1229 Sprzedawca* 955 Krawiec* 730 Krawiec* 650 Krawiec* 599 Krawiec* 580 Krawiec* 404 Murarz* 608 Murarz* 530 Murarz* 465 Murarz* 418 Murarz* 298 Górnik eksploatacji podziemnej* 586 Górnik eksploatacji podziemnej* 505 Górnik eksploatacji podziemnej* 462 Górnik eksploatacji podziemnej* 405 Górnik eksploatacji podziemnej* Szwaczka 467 Szwaczka 428 Szwaczka 408 Szwaczka 393 Szwaczka 279 Ślusarz* 441 Ślusarz* 385 Ślusarz* 328 Ślusarz* 313 Ślusarz* 236 Kucharz* 369 Ekonomista 347 Kucharz* 326 Kucharz* 283 Sprzątaczka 232 Ekonomista 358 Kucharz* 331 Ekonomista 292 Sprzątaczka 266 Kucharz* 230 Sprzątaczka 316 Sprzątaczka 306 Sprzątaczka 282 Ekonomista 260 Ekonomista 210 Robotnik gospodarczy Robotnik budowlany Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 290 289 282 Robotnik budowlany Robotnik gospodarczy Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 294 279 253 Robotnik budowlany Robotnik gospodarczy Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 246 245 227 Technik mechanik* Robotnik gospodarczy Robotnik budowlany 237 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) Robotnik 225 gospodarczy Asystent ekonomiczny* 218 (zawód szkolny: Technik ekonomista) 294 175 173 165 15

Technik mechanik* Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych Mechanik samochodów osobowych Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych 240 Technik mechanik* 230 231 210 Magazynier 190 Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych 203 190 Technik mechanik* Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych 222 185 182 193 Magazynier 188 Magazynier 175 Mechanik samochodów osobowych 176 Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych 201 193 172 174 Magazynier 153 - - - - Kelner* 149 - - Technik mechanik* Robotnik budowlany Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych 162 137 125 171 Magazynier 123 Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych Fryzjer* (zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich) Ogółem 7371 Ogółem 6734 6320 Ogółem 5717 Ogółem 4415 Źródło: jak w tab. 3 Uzyskane wyniki na poziomie rynku pracy powiatu wałbrzyskiego jednoznacznie wskazują, że głównym generatorem bezrobocia w latach 2005-2007 roku na poziomie zawodów i specjalności byli: sprzedawcy*, krawcy*, murarze*, górnicy eksploatacji podziemnej*, szwaczki, ślusarze*, kucharze*, ekonomiści, sprzątaczki, robotnicy gospodarczy, robotnicy budowlani, pracownicy biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych), technicy mechanicy*, ceramicy wyrobów użytkowych i ozdobnych i magazynierzy. Z uwagi na poziom wykształcenia należy podkreślić, że kluczowe generatory bezrobocia w dominującej części charakteryzowały się wykształceniem ponadgimnazjalnym zawodowym i średnim technicznym. Ważnym jest stwierdzeni, że wykazany zbiór zawodów i specjalności wskazuje na prawidłowość, którą jest jednorodność i brak zmienności w strukturze jakościowej opisanego zjawiska. Dowodzi to, że struktura bezrobocia w przekroju zawodów i specjalności w latach 2005-2007 utrwalała się i nie ulegała żadnym zmianom. Ważnym jest również podkreślenie, ze w zbiorze kluczowych generatorów bezrobocia wystąpił zawód i specjalność odpowiadający wykształceniu wyższemu, byli to ekonomiści. Kolejną ważną prawidłowością, które prowadzi nas do rozpoznania struktury bezrobocia w przekroju zawodów i specjalności jest jego dynamiczny spadek, którego poziom prezentujemy w poniższej tablicy. Tab.6 Dynamika spadku bezrobocia w zawodach i specjalnościach o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy powiatu wałbrzyskiego. Stan w latach 2005-2007 112 105 Nazwa zawodu i specjalności Dynamika spadku 16

Źródło: jak w tab. 3 (rok 2005=100%) Robotnik budowlany 47,00% Górnik eksploatacji podziemnej* 50,00% Ślusarz* 53,00% Krawiec* 55,00% Murarz* 55,00% Ekonomista 56,00% Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych 58,00% Szwaczka 59,00% Robotnik gospodarczy 59,00% Sprzedawca* 60,00% Kucharz* 62,00% Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 62,00% Magazynier 64,00% Technik mechanik* 67,00% Sprzątaczka 73,00% Uzyskane wyniki umożliwiają dookreślenie następujących istotnych prawidłowości. W analizowanym okresie, jak już zaznaczyliśmy, wyraźnie dominował dynamiczny spadek bezrobocia. Uszczegóławiając najistotniej z uwagi na zawody i specjalności zaznaczył się on w zawodach i specjalnościach odpowiadających strukturze budownictwa, wytwórczości i wyspecjalizowanych usług technicznych oraz usług nie wyspecjalizowanych. Potwierdza to najwyższy spadek bezrobocia rzędu ponad 50% stanu bazowego z roku 2005, a więc chłonność rynku pracy wśród robotników budowlanych i górników. W najtrudniejszej sytuacji w analizowanym okresie z uwagi na najniższy spadek bezrobocia pozostają technicy mechanicy i sprzątaczki. 3.2.4. Generatory przewidywanych przez pracodawców zwolnień Bardzo ważną częścią dalszych analiz są wyniki badań ankietowych. Badania, które zostały przeprowadzone w ramach trzech fal w I i II półroczu 2006 roku i I półroczu 2007 roku na próbie celowo-kwotowej 2014 respondentów w 29 powiatach województwa dolnośląskiego. Tym samy spełniły warunek badania regionalnego. Ocena przewidywanych przez pracodawców zwolnień w analizowanym okresie przebiegała następująco. W I półroczu 2006 roku respondenci wskazali ogółem na 201 17

zawodów i specjalności, w których wystąpiła liczba 3431 przewidywanych zwolnień. Po analizie za istotne dla badanego zjawiska należy uznać 21 zawody i specjalności, w których respondenci wskazali na 2291 zwolnień. Tym samy wskazane 214 zawody i specjalności generują blisko 66,80% przewidywanych zwolnień. W I półroczu 2006 roku respondenci wskazali ogółem na 192 zawody i specjalności, w których wystąpiła liczba 4930 przewidywanych zwolnień. Po analizie za istotne dla badanego zjawiska należy uznać 23 zawody i specjalności, w których respondenci wskazali na 3695 zwolnień. Tym samy wskazane 23 zawody i specjalności generują blisko 75,00% przewidywanych zwolnień. I w I półroczu 2006 roku respondenci wskazali ogółem na 167 zawodów i specjalności, w których wystąpiła liczba 5068 przewidywanych zwolnień. Po analizie za istotne dla badanego zjawiska należy uznać 21 zawodów i specjalności, w których respondenci wskazali na 3882 zwolnienia. Tym samy wskazane 21 zawody i specjalności generują blisko 76,60% przewidywanych zwolnień. Są to kluczowe dla analizowanego zjawiska zawody i specjalności, które prezentujemy w poniższej tabeli. W pozostałych zawodach i specjalnościach poziom przewidywanych zwolnień przypadający na jeden zawód i specjalność nie przekroczył 1,00%. Tab.7 Zawody i specjalności o największej liczbie przewidywanych przez pracodawców zwolnień z pracy w woj. dolnośląskim w latach 2006-2007 I półrocze 2006 II półrocze 2006 I półrocze 2007 Operator maszyn drogowych* Sprzedawca* 588 (zawód szkolny: Mechanik maszyn i 750 Sprzedawca* 832 urządzeń drogowych) Pracownik ochrony mienia i osób* Magazynier 171 Sprzedawca* 675 (zawód szkolny: Technik ochrony 714 fizycznej osób i mienia) Przedstawiciel handlowy (przedstawiciel regionalny) 150 Górnik eksploatacji podziemnej* 336 Szwaczka 274 Zbrojarz 138 Szwaczka 221 Tancerz baletowy 205 Murarz* 132 Tapicer* 195 pakowania i opakowań 179 Technik informatyk* 114 Stolarz* 129 Ślusarz* 164 Szwaczka 109 Magazynier 112 Magazynier 164 Ślusarz* 102 Ceramik wyrobów użytkowych i Przedstawiciel handlowy 112 ozdobnych (przedstawiciel regionalny) 158 Pakowacz 95 Handlowiec* (zawód szkolny: Handlowiec* (zawód szkolny: 103 Technik handlowiec) Technik handlowiec) 141 Cieśla* 92 Betoniarz 101 Piekarz* 134 Piekarz* 77 Aparatowy produkcji wyrobów maczanych 98 Kucharz* 120 Stolarz* 75 Murarz* 95 Bufetowy (barman) 111 Operator urządzeń przetwórstwa Robotnik budowlany 72 Piekarz* 90 98 mięsa Betoniarz 60 Pracownik ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia) Ceramik wyrobów ceramiki budowlanej 81 Kelner* 86 57 Tokarz 80 Lakiernik samochodowy 77 Kierowca autobusu 54 Pracownik ochrony mienia i 80 Monter kamiennych elementów 75 18

marketingu i handlu (sprzedaży) osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia) budowlanych 46 Kasjer handlowy 79 Murarz* 70 Pomoc kuchenna 44 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Pracownik administracyjny* (zawód 78 Technik prac biurowych) szkolny: Technik administracji) 63 Kucharz* 40 pakowania i opakowań 61 Kierowca autobusu 56 Inżynier mechanik - maszyny i Przedstawiciel handlowy 40 urządzenia do obróbki metali (przedstawiciel regionalny) 61 Technik hutnik* 55 Inżynier mechanik - technologia mechaniczna 35 Kucharz* 54 Mechanik samochodów osobowych 54 - - Księgowy (samodzielny) 53 Tokarz 52 - - Technik mechanik* 51 - - Ogółem 2291 Ogółem 3695 Ogółem 3882 Źródło: Na podstawie badań ankietowych zrealizowanych przez RESARCH INTERNATIONAL PENTOR Legenda: Pogrubiona czcionka oznacza zawody i specjalności, w których w każdej z obserwacji przewidywane były zwolnienia Kursywa oznacza zawody i specjalności, w których przewidywane zwolnienia nie wystąpiły w ostatniej obserwacji Pozostałe to zawody i specjalności, które wystąpiły wyłącznie w ostatniej obserwacji Znak - oznacza, że w zadanym zbiorze nie wystąpił zawód i specjalności, w przypadku którego udział zwolnień w ogółem nie przekroczył 1,00% Na podstawie przeprowadzonej analizy możemy wskazać zawody i specjalności, które w latach 2006-2007 na rynku pracy województwa dolnośląskiego najistotniej z uwagi na przewidywane zwolnienia z pracy kształtowały strumień podaży pracy. W szczególności do tych zawodów i specjalności należy zaliczyć te, które w okresie trzech badań ankietowych realizowanych w cyklach półrocznych w opinii pracodawców tworzyły nadwyżkę i tym samym były wskazywane jako obejmujące największe zwolnienia. Byli to: sprzedawcy*, murarze*, szwaczki, piekarze, pracownicy ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia), kucharze*, specjaliści do spraw pakowania i opakowań, ślusarze i magazynierzy. Drugim bardzo istotnym z punktu widzenia kluczowego celu opracowania, tj. ustalenia zawodów i specjalności, które nie kształtowały istotnie strumienia podaży pracy czyli w ocenie pracodawców nie tworzyły nadwyżki w zatrudnieniu na rynku pracy, są zawody i specjalności w których w ostatnim badaniu zwolnienia nie występowały. Do tych zawodów i specjalności należy zaliczyć za okres lat 2006-2007: magazyniera, zbrojarza, technika informatyka, pakowacza, cieślę, stolarza, robotnika budowlanego, betoniarza, kierowcę autobusu, specjalistę do spraw marketingu i handlu (sprzedaży), pomoc kuchenną, inżyniera mechanika - maszyny i urządzenia do obróbki metali, inżyniera mechanika - technologia mechaniczna, operatora maszyn drogowych* (zawód szkolny: Mechanik maszyn i urządzeń drogowych), górnika eksploatacji podziemnej*, tapicera, magazyniera, ceramika wyrobów 19

użytkowych i ozdobnych, handlowca* (zawód szkolny: Technik handlowiec), betoniarza, aparatowego produkcji wyrobów maczanych, ceramika wyrobów ceramiki budowlanej, tokarza, kasjera handlowego, pracownika biurowego* (zawód szkolny: Technik prac biurowych), przedstawiciela handlowego (przedstawiciel regionalny), księgowego (samodzielnego) oraz technika mechanika.* Należy w tym miejscu podkreślić, ze w relacji do zawodów utrwalających strumień podaży pracy wykazany powyżej zbiór należy uznać za kilkakrotnie większy, z dominującym udziałem zawodów i specjalności odpowiadających przemysłowi, wytwórczości i wyspecjalizowanym usługom. W mniejszym zakresie są to zawody i specjalności odpowiadające wykształceniu wyższemu i usługom wysoko wyspecjalizowanym. I ostatnią ważną prawidłowością jest ustalenie zawodów i specjalności, które ujawniły się w zwolnieniach wyłącznie w ostatniej obserwacji. Są to następujące zawody i specjalności: tancerz baletowy, handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec), bufetowy (barman), operator urządzeń przetwórstwa mięsa, kelner*, lakiernik samochodowy, monter kamiennych elementów budowlanych, pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji), kierowca autobusu, technik hutnik*, mechanik samochodów osobowych i tokarz. Należy wyraźnie zaznaczyć, że są to zawody w dominującej części odpowiadające przemysłowi i usługom technicznym. Z kolei wyniki uzyskane na poziomie rynku pracy powiatu wałbrzyskiego wykazały następujące prawidłowości. Ocena przewidywanych przez pracodawców zwolnień w powiecie wałbrzyskim w analizowanym okresie przebiegała następująco. W I półroczu 2006 roku respondenci wskazali na ogółem 16 zawodów i specjalności, w których wystąpiła liczba 80 przewidywanych zwolnień. Sytuacja w przewidywanych zwolnieniach istotnie uległa zmianie w dwóch kolejnych półroczach, w których istotnie wzrosła liczba zawodów i specjalności. I tak w II półroczu 2006 roku na ogółem 36 zawodów i specjalności za istotne należy uznać 16, które wygenerowały blisko 94,00% przewidywanych zwolnień. Natomiast w I półroczu 2007 sytuacja kształtowała się następująco. Na 27 zawodów i specjalności za istotne należy uznać 18, które wygenerowały blisko 93,00 przewidywanych zwolnień. Są to kluczowe dla analizowanego zjawiska zawody i specjalności, które prezentujemy w poniższej tabeli. Tab.8 Zawody i specjalności o największej liczbie przewidywanych przez pracodawców zwolnień z pracy w powiecie wałbrzyskim w latach 2006-2007 I półrocze 2006 II półrocze 2006 I półrocze 2007 20

Sprzedawca* 25 Sprzedawca* 142 Sprzedawca* 64 Magazynier 23 Ceramik wyrobów użytkowych i ozdobnych 112 Magazynier 13 Przedstawiciel handlowy Aparatowy produkcji wyrobów 8 (przedstawiciel regionalny) maczanych 98 Ślusarz* 9 Technik odlewnik* 6 Ceramik wyrobów ceramiki Pomocniczy robotnik przy 81 budowlanej konserwacji terenów zieleni 7 Ślusarz* 2 Szwaczka 30 Kucharz* 6 Piekarz* 2 Stolarz* 26 Tynkarz 5 Operator urządzeń bielących masy włókniste 2 Operator urządzeń do wulkanizacji 25 Stolarz meblowy 4 Księgowy (samodzielny) 2 Konfekcjoner wyrobów gumowych 25 Przedstawiciel handlowy (przedstawiciel regionalny) 4 Grafik komputerowy 2 Księgowy (samodzielny) 21 Pracownik ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony 4 fizycznej osób i mienia) Elektromonter (elektryk) zakładowy 2 Pielęgniarka 15 Pracownik administracyjny* (zawód 4 Stolarz* 1 Kierowca samochodu osobowego 15 Spedytor* (zawód szkolny: Technik spedytor) Pracownik ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia) Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 1 Technik automatyk sterowania ruchem kolejowym* szkolny: Technik administracji) Monter układów hydraulicznych i pneumatycznych 10 Piekarz* 3 1 Piekarz* 9 Murarz* 3 1 Technik elektryk* 8 Kelner* 3 Pielęgniarka 1 Przewodnik turystyczny górski 7 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 3 Konfekcjoner wyrobów gumowych 1 Magazynier 7 Zbrojarz 2 - - - - Tokarz 2 - - - - Szwaczka 2 Ogółem 80 Ogółem 631 Ogółem 142 Źródło: jak w tab. 7 4 Analogicznie jak w analizie na poziomie rynku pracy województwa dolnośląskiego na podstawie przeprowadzonej analizy na rynku pracy powiatu wałbrzyskiego możemy wskazać zawody i specjalności, które w latach 2006-2007 najistotniej z uwagi na przewidywane zwolnienia z pracy kształtowały strumień podaży pracy. W szczególności do tych zawodów i specjalności należy zaliczyć te, które w okresie trzech badań ankietowych realizowanych w cyklach półrocznych w opinii pracodawców tworzyły nadwyżkę i tym samym były wskazywane jako obejmujące największe zwolnienia. Byli to: sprzedawcy*, magazynierzy, przedstawiciele handlowi (przedstawiciel regionalny), ślusarze, piekarze, stolarze, pracownicy ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia), szwaczki i ślusarze. Drugim bardzo istotnym z punktu widzenia kluczowego celu opracowania, tj. ustalenia zawodów i specjalności, które nie kształtowały istotnie strumienia podaży pracy czyli w ocenie pracodawców nie tworzyły nadwyżki w zatrudnieniu na rynku pracy, są zawody i specjalności w których w ostatnim badaniu zwolnienia nie występowały. Do tych zawodów i specjalności należy zaliczyć za okres lat 2006-2007: techników odlewników*, operatorów 21