Studia Podyplomowe Polski Język Migowy

Projekt Studia Podyplomowe Polski Język Migowy Wstęp Dramatyczną potrzebą edukacji niesłyszących w Polsce jest zorganizowanie systemu kształcenia nauczycieli w zakresie Polskiego Języka Migowego. Kadra dydaktyczna szkół dla niesłyszących nie zna zwykle rodzimego języka populacji Głuchych w Polsce. W najlepszym razie nauczyciele posługują się miganą odmianą polszczyzny Systemem Językowo- Migowym. Tymczasem studiów z zakresu PJM w Polsce nie ma. Bliska perspektywa uchwalenia przez Sejm Ustawy o Polskim Języku Migowym uzasadnia uruchomienie studiów kształcących kadrę specjalistów i praktyków. Nauczyciele szkół dla niesłyszących i tłumacze języka migowego nie mają zwykle przygotowania językoznawczego do pracy z językiem obcym. Język polski, którego uczą lub na który tłumaczą, jest dla głuchego językiem obcym. Studia wychodzą naprzeciw oczekiwaniom osób pracujących z Głuchymi, zarówno słyszących jak głuchych. Informacje ogólne: Nazwa studiów: Studia Podyplomowe Polski Język Migowy Podstawa prawna: 10 i 15 regulaminu Studiów Podyplomowych w Uniwersytecie Warszawskim, uchwalonego 12.04.2006 Organizator: Wydział Polonistyki, Instytut Języka Polskiego Przeznaczone dla: absolwentów magisterskich studiów różnych kierunków, którzy posługują się Polskim Językiem Migowym (PJM) lub Systemem Językowo-Migowym (SJM) Cele i zadania: Przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wykonywania zawodu nauczyciela szkoły dla niesłyszących, tłumacza lub lektora PJM, rozszerzanie wiedzy i umiejętności w zakresie komunikacji niesłyszacych. Tryb studiów: zaoczny (sesje sobotnio-niedzielne) Czas trwania: trzy semestry: 350 godzin. Limit przyjęć: 30 osób. Koszt uczestnictwa: 6240 zł za trzy semestry 1

Szczegółowe warunki rekrutacji i wymagania stawiane kandydatom: znajomość Polskiego Języka Migowego (PJM) jako rodzimego (Głusi) lub jako obcego (słyszący) lub Systemu Językowo-Migowego (SJM), rozmowa kwalifikacyjna: sprawdzenie przygotowania językowego oraz znajomości problematyki społeczności niesłyszących: Sylwetka absolwenta: Absolwent otrzyma przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela szkoły dla niesłyszących, tłumacza lub lektora PJM. Wymagane dokumenty: odpis dyplomu ukończenia studiów wyższych, kwestionariusz osobowy, cv, podanie o przyjęcie na studia, 3 fotografie, zobowiązanie do ponoszenia odpłatności za studia. Program zajęć: 12 bloków tematycznych (A L) w wymiarze od 5 do 50 godzin, praktyki: 22 godziny, w tym 10 godzin hospitacji i 12 godzin zajęć bądź tłumaczenia. (organizowane przez Instytut Głuchoniemych w ramach zajęć szkolnych i lektoratów; bez skutków dla kosztorysu). Bloki programu: Przedmiot W Ćw Razem Zal. A Wiedza o języku 30-30 Egz. B Nauczanie języka obcego 10 30 40 Egz. C Psycholingwistyka rozwojowa 10-10 Egz. D Podstawy gramatyki i słownictwa PJM 25 40 65 Egz. E Dydaktyka PJM 10 20 30 Egz. F Warsztat tłumacza PJM 20 50 70 Egz. G Środowisko Głuchych w Polsce Egz. historia i stan obecny 5-5 H SignWriting sposoby notacji i zapisu 5 20 25 Egz. PJM I Języki migowe na świecie 5-5 Zal J System językowo-migowy 5-5 Zal. K PJM lektorat uzupełniający - 50 50 Egz. L Pomoce audiowizualne przygotowanie i wykorzystanie 5 10 15 Zal. RAZEM 130 220 350 2

Zakresy tematyczne bloków: Blok A Wiedza o języku prof. dr hab. M. Świdziński Celem wykładu jest wprowadzenie w problematykę lingwistyki. Przedmiotem będzie aparat pojęciowy współczesnego językoznawstwa strukturalnego. Słuchacz otrzyma narzędzia badawcze zdyscyplinowanego opisu gramatycznego i słownikowego tekstu, zwlaszcza narzędzia analizy. Przedstawi się mu również wizję pełnego opisu języka naturalnego oraz szkic klasyfikacji historycznej i typologicznej języków świata. Wykład jest wstępem teoretycznym do cyklu przedmiotów językoznawczych. Blok B Nauczanie języków obcych dr M. Derwojedowa, mgr M. Czajkowska-Kisil Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchacza w warsztat pracy glottodydaktyka, czyli nauczyciela języków obcych. Słuchacz pozna techniki dydaktyczne nauczania języka nierodzimego przede wszystkim polskiego fonicznego, który jest dla dzieci niesłyszących językiem obcym (drugim). Będzie też studiować metody nauczania słyszących języka wizualno-przestrzennego, przede wszystkim Polskiego Języka Migowego. Przedstawiona będzie filozofia dwujęzycznego nauczania głuchych, która od dziesięcioleci funkcjonuje już w świecie. Blok C Psycholingwistyka rozwojowa dr P.Tomaszewski Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę zachowań komunikacyjnych i językowych człowieka. Słuchacz dowie się, na czym polega zdolność istoty ludzkiej do posługiwania się językiem (kompetencja językowa i komunikacyjna) i jak jest ona uwarunkowana biologicznie, społecznie i kulturowo. Słuchacze poznają przede wszystkim mechanizmy nabywania pierwszego języka przez dziecko i, po drugie, przyswajania języka nierodzimego także przez dorosłych. Podjęte będą zagadnienia rozwoju językowego i poznawczego dziecka głuchego w różnych warunkach stymulacji językowej. Prezentowana będzie problematyka nauczania dwujęzycznego dziecka głuchego w aspekcie zewnętrznolingwistycznym. Blok D Podstawy gramatyki i słownictwa PJM dr P. Tomaszewski, dr I. Grzesiak, mgr M.Czajkowska-Kisil Celem przedmiotu jest przedstawienie opisu gramatycznego i leksykalnego Polskiego Języka Migowego. Punktem wyjścia będzie analiza mechanizmów wyrażania znaczeń przez tekst migowy (problem ikonicznośći reprezentacji). Słuchacz dowie się, jak zbudowany jest tekst PJM, jak się go analizuje, jak produkuje. Pozna terminologię lingwistyki wizualnoprzestrzennej (migowej). Otrzyma narzędzia opisu pojedynczych znaków PJM (fonologia), interpretacji różnic kształtu znaków (morfologia) i mechanizmów budowy wyrażeń (składnia). Przedstawi się w sposób systematyczny różnice między tekstem PJM a tekstem polskim i, w konsekwencji, między językami wizualno-przestrzennymi a fonicznymi. Blok E Dydaktyka PJM mgr M. Czajkowska-Kisil Celem przedmiotu jest zapoznanie słuchaczy z metodyką nauczania Polskiego Języka Migowego (PJM) jako języka pierwszego dla dzieci niesłyszących, które będą go w szkole rozwijać, i jako języka obcego dla dzieci niesłyszących nie mających żadnego języka oraz dla słyszących (dorosłych). Omawiane będą sposoby prowadzenia zajęć z PJM jako przedmiotu 3

nauczania dla dzieci głuchych. Przedstawiony będzie w wersji próbnej pionierski w Polsce program nauczania tego przedmiotu na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum. Prezentowane będą różne formy zajęć i ćwiczeń lingwistycznych stosowanych w nauczaniu dorosłych, dla których PJM jest językiem obcym. Blok F Warsztat tłumacza PJM mgr A. Kalata-Zawłocka, mgr Czajkowska-Kisil Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę teoretyczną i praktyczną translatoryki symultanicznej. Szczególne znaczenie będzie miało kształtowanie umiejętności przekładu tekstu wizualno-przestrzennego na foniczny i na odwrót. Uwzględniona będzie specyfika komunikacji pomiędzy uczestnikami tłumaczonego dialogu. oraz roli tłumacza w procesie tłumaczenia języka migowego. Podjęte będą zagadnienia szczegółowe związane z komunikacją niefoniczną (migową), takie jak modele procesu tłumaczenia i roli tłumacza, rodzaje i środowiska tłumaczenia, analiza dyskursu, kultura a tłumaczenie, paternalizm, audyzm i przemoc w pracy tłumacza, etyka zawodowa i profesjonalizm tłumacza. Blok G Środowisko Głuchych w Polsce historia i stan obecny mgr P. Diehl Celem przedmiotu jest zapoznanie słuchaczy z historią powstania diaspory głuchych w Polsce, jej rozwojem, jej ograniczeniami, jej osiągnięciami na rzecz środowiska Głuchych. Słuchacze dowiedzą się o funkcjach kulturotwórczych i rehabilitacyjnych tego środowiska. Pokaże się ważne procesy socjologiczne odpowiadające przemianom politycznym, społecznym i kulturowym społeczności Głuchych. Słuchacze poinformowani będą o organizacji i praktyce edukacji Głuchych, o polityce społeczna wobec tego srodowiska, a także o stanie prawa w tym zakresie. Blok H SignWriting sposoby notacji i zapisu PJM mgr L. Długołęcka, dr I. Grzesiak Celem przedmiotu jest wyposażenie uczestników Studiów w skuteczne narzędzie zapisywania pojedynczych znaków i dłuższych wyrażeń w języku migowym. Jest to pismo migowe SignWriting, wykorzystywane zarówno w wariancie ręcznym, jak i komputerowym. Słuchacz pozna historię i strukturę tego pisma. Blok I Języki migowe na świecie mgr L. Długołęcka Cel przedmiotu jest w zasadzie erudycyjny. Chodzi o zapoznanie studentów ze stanem badań nad językami wizualno-przestrzennymi na świecie np. Amerykańskim Językiem Migowym (ASL), Brytyjskim Językiem Migowym (BSL) czy Szwedzkim Językiem Migowym (SSL)), a także ich rozwojem historycznym. Zaprezentuje się też najnowsze badania z zakresu lingwistyki migowej prowadzonymi w Instytucie Maxa Plancka w Nijmegen. Blok J System Językowo-Migowy prof. dr hab. B. Szczepankowski Celem jest krytyczna prezentacja pewnego narzędzia translacji, które funkcjonuje od dziesięcioleci jako język wykładu w szkołach dla niesłyszących. System Językowo-Migowy (SJM), czyli polski migany, jest połączeniem języka mówionego i migowego. Służy przekładaniu tekstu mówionego (być może, wypowiadanego symultanicznie) na sekwencję znaków migowych, zwykle pożyczanych z PJM. Student pozna pochodzenie i przodków SJM (w szczególności francuski ręczny z końca XVIII wieku), założenia teoretyczne i zasady 4

SJM, interpretację lingwistyczną tej sztucznej odmiany języka polskiego, warianty historyczne SJM i ich zastosowanie. Podejmie się problematykę języka miganego i odczytywania z ust, synergizmu wzrokowo-słuchowo-kinestetycznego oraz możliwości wykorzystywania SJM w komunikacji międzykulturowej Głuchych i słyszących. Blok K PJM lektorat uzupełniający mgr M. Dobrowolska, mgr J. Łacheta, mgr A. Gronowska, mgr A. Klimczewska Celem przedmiotu jest doskonalenie umiejętności słuchaczy posługiwania się językiem migowym, rozwijanie słownika oraz sprawności w zakresie komunikacji czynnej i biernej. Blok L Pomoce audiowizualne R. Szurik Celem przedmiotu jest zapoznanie słuchaczy z technikami multimedialnymi (audiowizualnymi), które powinny być standardowo wykorzystywane w pracy dydaktycznej. Pomoce techniczne w rodzaju kamer cyfrowych i odtwarzaczy multimedialnych pozwalają włączyć do dydaktyki klipy i filmy zapisywane i przetwarzanych cyfrowo, a często dostępne w internecie. Jest to niezbędne w dydaktyce PJM dla utrwalania wzorców językowych tekstu migowego, który jest ulotny, a także do prowadzenia ćwiczeń laboratoryjnych i przygotowania prac domowych. Formy zaliczenia: Uczestnicy studiów zobowiązani są do zdania 8 egzaminów praktycznych i/lub w formie testów oraz do uzyskania zaliczeń z 3 przedmiotów. Nauka kończy się egzaminem złożonym z dwóch części: teoretycznej (pisemnym) i praktycznym. Informacje dodatkowe dotyczące rekrutacji: Szczegółowy program zajęć w pierwszym semestrze będzie podany na stronie internetowej. Podania o przyjęcie na Studia należy składać do 14.06.2008 w Instytucie Języka Polskiego UW, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-971 Warszawa, gmach Polonistyki, II piętro, pok. 36. Rozmowy kwalifikacyjne rozpoczną się 21.06.2008. Przewidywany termin rozpoczęcia zajęć: 1.10.2008. 5

Projekt Studium Podyplomowe Polski Język Migowy Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego Wstępny kosztorys Minimalna liczba słuchaczy: 30 osób Wpływy: czesne 3 semestry 6240,00 * 30 osób = 187200,00 Wydatki: Cel Jednostek: godz/mies Koszt jednostki Koszt ZUS Razem 1. Wykłady profesorskie 35 godz. 205 7175 718 7893 2. Wykłady zwykłe 90 godz. 135 12150 1215 13365 3. Ćwiczenia 220 godz. 90 19800 1980 21780 4. Wykład inauguracyjny 1 godz. 400 400 40 440 5. Testy, egzaminy (3 os.) 36 godz. 30 1080 108 1188 6. Rekrutacja (3 os.) 30 godz. 30 900 178 1078 7. Tłumacze 170 godz. 55 9350 935 10285 8. Obsługa adm. (1 os.) 18 mc 400 7200 1805 9005 9. Obsługa fin. (1 os.) 18 mc 300 5400 1354 6754 10. Kierownik studium 18 mc 500 9000 2256 11256 11. Koszty rzeczowe 32000 12. Koszty materiałowe 12000 13. Koszty promocji 3996 14. Narzut UW 30 % 56160 Razem: 187200 6

Projekt Studia Podyplomowe Polski Język Migowy Semestralny podział godzin Przedmiot I II III Razem A Wiedza o języku 15 15 --- 30 B Nauczanie języków obcych 20 20 --- 40 C Psycholingwistyka rozwojowa 10 --- --- 10 D Podstawy gramatyki i słownictwa PJM 20 20 25 65 E Dydaktyka PJM 15 10 5 30 F Warsztat tłumacza PJM 20 30 30 70 G Środowisko Głuchych w Polsce historia i stan obecny --- --- 5 5 H SignWriting sposoby notacji i zapisu --- 15 10 25 PJM I Języki migowe na świecie --- --- 5 5 J System językowo-migowy --- 5 --- 5 K PJM lektorat uzupełniający 20 15 15 50 L Pomoce audiowizualne przygotowanie i wykorzystanie 5 5 5 15 Razem: 125 125 100 350 7

Projekt Studia Podyplomowe Polski Język Migowy Imienny wykaz wykładowców Kierownik Studiów: prof. dr hab. Marek Świdziński Wykładowcy: 1. prof. dr hab. Marek Świdziński Uniwersytet Warszawski 2. prof. dr hab. Bogdan Szczepankowski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 3. dr Magdalena Sykurska-Derwojed Uniwersytet Warszawski 4. dr Iwona Grzesiak Instytut Głuchoniemych 5. dr Piotr Tomaszewski Uniwersytet Warszawski 6. mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil Instytut Głuchoniemych 7. mgr Aleksandra Kalata Zawłocka Uniwersytet Warszawski 8. mgr Lucyna Długołęcka Uniwersytet Warszawski 9. mgr Piotr Diehl Polski Związek Głuchych 10. mgr Anna Gronowska Instytut Głuchoniemych 11. mgr Joanna Łacheta Instytut Głuchoniemych 12. mgr Monika Dobrowolska Instytut Głuchoniemych 13. Romuald Szurik technik fotografik i informatyk Tłumacze: 1. mgr Agnieszka Klimczewska Uniwersytet Warszawski 2. mgr Anna Hummel Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Głuchych, Warszawa 3. mgr Magdalena Świeszcz Instytut Głuchoniemych 4. mgr Justyna Kowal Uniwersytet Wrocławski 5. mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil Instytut Głuchoniemych Uwagi: Nie ma na Uniwersytecie Warszawskim kadry znającej biegle Polski Język Migowy. To samo dotyczy wszystkich uczelni w Polsce. Prace nad PJM zaczęły się dopiero niedawno. Do prowadzenia zajęć zapraszamy więc współpracujących z nami od lat nauczycieli ze szkół dla niesłyszących, zarówno słyszących, jak Głuchych. Tłumacze symultaniczni są niezbędni, ponieważ, po pierwsze, niektóre wykłady będą prowadzone w Polskim Języku Migowym (konieczne tłumaczenie z PJM na polski), po drugie zaś wśród słuchaczy będą również osoby niesłyszące (konieczne tłumaczenie z polskiego na PJM). 8

Protokół posiedzenia Rady Instytutu Języka Polskiego w dniu 6.03.2008 Wycią g ( ) III. 1. Na posiedzeniu RIJP zgromadzeni dyskutowali nad projektem powołania Studiów Podyplomowych Polski Języka Migowy. Projekt przedstawił prof. dr hab. Marek Świdziński, który zwrócił uwagę na to, że na uczelniach kształcących w zakresie nauczania niespecjalnego PJM jest przedmiotem nauczania tylko na Wydziale Psychologii UW. W krótkiej dyskusji zgłoszono dwie poprawki do projektu: złagodzenie zapisu o wykształceniu kandydatów w ten sposób, że wymagane jest wykształcenie wyższe (a nie wyższe magisterskie), oraz rozszerzeniu kręgu adresatów studiów o nauczycieli. W trakcie dyskusji dr I. Winiarska-Górska zwróciła uwagę na to, że studia powinny być samofinansujące się. Prof. M. Świdziński zapewnił, że taką kalkulację przeprowadzono. ( ) Prof. M. Bańko zapytał, jak przy niewielkim budżecie promocyjnym studium chce zdobywać słuchaczy i czy koszorys uwzględnia narzut dziekański. Prof. R. Pawelec zaproponował, by w okresie początkowym organizatorzy ubiegali się o zwolnienie z narzutu dziekańskiego, co zebrani poparli. W głosowaniu jawnym wszyscy zebrani poparli przekazanie projektu pod obrady Rady Wydziału Polonistyki. ( ) Przewodniczący RIJP Dyrektor IJP Prof. dr hab. Marek Świdziński Prof. dr hab. Andrzej Markowski 9

WYCIĄG z protokołu Rady Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego w dniu 11 marca 2008 r. Przewodniczący: Dziekan, prof. dr hab. Stanisław Dubisz Członkowie: zgodnie z listą obecności Część II 6. Opinia Rady Wydziału w sprawie powołania Studiów Podyplomowych Polski Język Migowy w Instytucie Języka Polskiego UW Dziekan, prof. dr hab. St. Dubisz, zwrócił się do Prodziekana, dr Tomasza Wroczyńskiego, o przedstawienie sprawy studiów podyplomowych Polski Język Migowy w Instytucie Języka Polskiego. Prodziekan, dr Tomasz Wroczyński, poinformował członków Rady Wydziału, że otrzymał pismo podpisane przez dyrektora Instytutu Języka Polskiego, prof. dr. hab. Andrzeja Markowskiego, oraz Przewodniczącego Rady Naukowej IJP, prof. dr. hab. Marka Świdzińskiego, informujące, że Rada Naukowa IJP pozytywnie zaopiniowała projekt powołania studium podyplomowego Polski Język Migowy. Prodziekan, dr T. Wroczyński, powiedział, że projekt ten był przedmiotem rozpoznania Komisji Dydaktycznej Wydziału Polonistyki i zyskał jej aprobatę. Jest to projekt studiów podyplomowych trzysemestralnych. Do projektu została dołączona niezbędna dokumentacja, program z krótką charakterystyką poszczególnych bloków, wykaz osób prowadzących zajęcia oraz kosztorys. Prodziekan zwrócił się do członków Rady o zaopiniowanie projektu w formie głosowania. W jawnym głosowaniu Rada Wydziału w składzie według listy obecności jednomyślnie pozytywnie zaopiniowała projekt studiów podyplomowych Polski Język Migowy w Instytucie Języka Polskiego UW z poprawkami zgłoszonymi do części finansowej. Protokołowała: Przewodniczył: Za zgodność: /-/ dr Katarzyna Dróżdż-Łuszczyk /-/ prof. dr hab. Stanisław Dubisz 10