Wykorzystanie zasobów PODGIK w serwisach internetowych Waldemar Izdebski Od pocztku lat dziewidziesitych XX wieku zaczło si spełnia marzenie geodetów dotyczce tworzenia systemów informacji o terenie, potocznie utosamianych z zastpieniem mapy papierowej, map prowadzon numerycznie z wykorzystaniem techniki komputerowej. Zgromadzony przez lata zasób orodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej jest jednak tak duy, e przekształcanie go do postaci numerycznej, według optymistycznych szacunków, bdzie trwało jeszcze przynajmniej kilkanacie lat. Oprócz wielkoci zadania, termin jego wykonania w duym stopniu uwarunkowany jest rodkami finansowymi przeznaczanymi na te cele, które obecnie s dalekie od oczekiwa. Stopie zaawansowania poszczególnych orodków dokumentacji jest bardzo zrónicowany, a do osignicia celu stosowane s róne technologie od nowych pomiarów przez wykorzystanie operatów archiwalnych, skanowanie i wektoryzacj do łczenia danych rastrowych i wektorowych w tzw. technologii hybrydowej. S orodki posiadajce ju cało zasobu w postaci numerycznej i s takie, w których nadal dominuje mapa w postaci tradycyjnej. Jako duy sukces naley uzna wprowadzenie w całym kraju postaci numerycznej dla czci opisowej ewidencji gruntów, a dla pewnych obszarów równie ewidencji budynków. Wykorzystywane s do tego celu róne systemy informatyczne, ale zasób danych jest cile okrelony odpowiednim rozporzdzeniem. Niewtpliwie do unormowania sprawy przyczyniło si równie oparcie systemu dopłat bezporednich do rolnictwa na bazie ewidencji gruntów. Dane z poszczególnych systemów wysyłane s do Agencji Restrukturalizacji i Modernizacji Rolnictwa w postaci ustalonych standardów, co zmusiło firmy tworzce systemy prowadzenia czci opisowej ewidencji gruntów do ich takiego zorganizowania aby przechowywały wszystkie wymagane dane. ycie nie znosi pustki, rozwój technologii informatycznych jest bardo dynamiczny. Szczególne znaczenie ma tutaj rozwój internetu, który przynosi nowe wyzwania dotyczce zasobów PODGIK. Wyzwania dotycz udostpnienia w internecie pewnych elementów zasobu, które mog znacznie usprawni funkcjonowanie orodka dokumentacji, a co najwaniejsze tworzenia systemu informacji przestrzennej z dostpem internetowym, którego pewne elementy bd udostpniane całej społecznoci korzystajcej z interentu, a pewne tylko upowanionym do tego osobom. Udostpnianie danych z wykorzystaniem technologii www staje si obecnie obowizujcym standardem. Wykorzystujc t technologi dajemy uytkownikom dostp do danych bez koniecznoci posiadania przez nich specjalistycznego oprogramowania zwizanego z udostpnianymi danymi. Wszystkie działania realizowane s w rodowisku przegldarki internetowej. Niezbdne elementy oprogramowania do przegldania udostpnionych danych przegldarka automatycznie pobiera z internetu. Coraz czciej oprócz przegldania udostpnionych danych, chcemy z wykorzystaniem tej technologii dokonywa modyfikacji istniejcych danych, dodawa nowe, przetwarza i analizowa. Potrzeby wymuszaj cigły rozwój technologiczny, w najbliszym czasie wiele elementów technologii www zostanie znacznie usprawnionych. W szczególnoci istotne znaczenie maj tutaj prace zwizane z poprawianiem bezpieczestwa udostpnianych danych (nieuprawnionym dostpem). Instytucjami wiodcymi w tych pracach s banki, które w pierwszej kolejnoci s naraone na róne próby nieuprawnionego dostpu. Oczekiwania w stosunku do systemów informacji przestrzennej s zrónicowane w zalenoci od dziedziny jak zajmuj si potencjalni uytkownicy takich systemów. Wspólnym elementem jest odniesienie przestrzenne gromadzonych w systemie obiektów. W uproszczeniu moemy okreli to jako umiejscowienie ich na mapie. Ale przecie nie kady bdzie przygotowywał sobie map aby umiejscowi na niej obiekty swojego zainteresowania np. informacje o zieleni miejskiej. Szczegółowe informacje zwizane z zieleni miejsk nigdy nie były i raczej nie bd przedmiotem zainteresowania PODGIK. Jak tworzy wic systemy, które bd miały profesjonalne informacje zwizane z podstawowymi obiektami mapy, a z drugiej strony pozwalały innym instytucjom gromadzi i prezentowa w oparciu o zasób PODGIK swoje specjalistyczne dane. Schemat ideowy takiego rozwizania przedstawiono na (rys. 1). 1
Rys. 1. Schemat systemu informacji przestrzennej z wykorzystaniem zasobu PODGIK i technologii www Ju pobiena analiza schematu pokazuje, e PODGIK jest dostarczycielem danych odniesienia przestrzennego dla systemów informacji przestrzennej tworzonych przez inne instytucje. Mona wrcz powiedzie, e staje si sercem całego mechanizmu. Zawarte porozumienia z jednej strony zapewniaj orodkom dokumentacji rodki finansowe na utrzymanie zasobu w stanie aktualnoci, natomiast instytucjom tworzcym własne systemy, gwarancje posiadania aktualnych, o odpowiednim poziomie dokładnoci i profesjonalnie przygotowanych danych do odniesie przestrzennych. Informacji z zasobów PODGIK nie moemy udostpnia zupełnie swobodnie. Naley zwróci w tym miejscu uwag na dwa przepisy rozporzdze [1] i [2] dotyczcych zgłaszania prac geodezyjnych oraz opłat. Załoenie ustawodawcy było takie aby za udostpnianie danych pobiera opłaty, z których rodki póniej mona przeznacza na modernizacje zasobu. Jeli do tych wszystkich przepisów doda jeszcze przepisy o ochronie danych osobowych to właciwe publikowanie danych w internecie staje si dosy utrudnione. Aby najlepiej wykorzystywa publikowane dane oprogramowanie powinno umoliwia róne warianty wyszukiwania i prezentacji danych. Wyszukiwanie powinno by łatwe i intuicyjne. Naley pamita, e internet jest miejscem gdzie zagldaj ludzie o rónym poziomie wiedzy informatycznej i trudno sobie wyobrazi aby przegldanie danych rozpoczynali od czytania dokumentacji oprogramowania. Pomocne jest stosowanie rónego rodzaju słowników i innych elementów ułatwiajcych wyszukiwanie danych. Nie naley zapomina o przyjaznych mechanizmach drukowania interesujcej uytkownika informacji, podstawowych funkcjach zwizanych z pomiarem odległoci, kta, okrelenia pola powierzchni czy prostych zestawie statystycznych zwizanych z publikowanymi danymi. Istot publikacji danych w internecie nie jest wyeliminowanie orodków dokumentacji, a jedynie usprawnienie ich pracy i popularyzacja posiadanego zasobu w społeczestwie. 1. Uwarunkowania technologiczne udostpniania danych w internecie Ze wzgldu na dostpne szybkoci transferów w technologii www dostp do danych jest znacznie utrudniony i naley stosowa specjalne techniki, które maksymalnie zoptymalizuj wykonywanie transferów. W zalenoci od systemu do realizacji zadania stosowane s róne rozwizania. W systemie igeomap problem rozwizany został przez hierarchiczn organizacj danych oraz ich kompresje podczas transferu. Do organizacji hierarchicznej zastosowany został podział administracyjny, a wic powiat, gmina, obrb. Do obiektów powierzchniowych obrazujcych w systemie wymienione elementy struktury podziału administracyjnego podłczone s uszczegółowiajce zbiory danych. W strukturze powiatu rozpoczyna si to od powiatu dzielonego na gminy, do kadej gminy doczytywane mog by zbiory uszczegółowiajce w postaci obrbów, a do obrbów ju cała publikowana tre. W wikszoci zastosowa sprawa sprowadza si do wykorzystania jednego obrbu, niekiedy kilku ssiadujcych obrbów, a bardzo rzadko ich wikszej grupy. Podział hierarchiczny moe by 2
zapocztkowany ju na etapie strony startowej, oferujcej uaktywnienie oprogramowania dla wybranej gminy jak zaprezentowano to na (rys. 2). Rys. 2. Przykładowe strony startowe systemu igeomap Wybierajc konkretne miasto, gmin lub dostp do danych całego powiatu uaktywniany jest aplet igeomap z odpowiedni konfiguracj, oferujcy dostp do szczegółowych danych zasobu. Ilustracj przedstawiono na (rys. 3). Rys. 3. Aplet uaktywniony dla wybranego obszaru oraz przykładowy zakres prezentowanej treci 2. Okrelenie zakresu treci publikowanych danych W chwili obecnej typowe warstwy udostpniane na podstawie danych z PODGIK przedstawione zostały w prawej czci (rys. 3). Moliwoci oprogramowania pozwalaj publikowa równie znacznie rozszerzony zakres danych niekoniecznie zwizany z geodezj, co przedstawiono na poniszym rysunku. 3
Rys. 4. Przykład publikacji danych dla powiatu Obiekty zwizane z ewidencj gruntów czyli działki, budynki, kontury klasyfikacyjne i uytki gruntowe mog by zgromadzone razem w strukturze hierarchicznej podłczonej do obiektu obrazujcego obrb ewidencji gruntów i do niego doczytywane na yczenie uytkownika. Rys. 5. Doczytywanie szczegółowej treci publikowanych danych 4
2.1. Udostpnianie danych rastrowych Doskonałym uzupełnieniem publikowanych danych wektorowych s dane rastrowe, a w szczególnoci ortofotomapa. Ortofotomap najlepiej podzieli na fragmenty odpowiadajce sekcjom mapy w skali 1:500 lub 1:1000 i przypisa takie rastry do odpowiednich obiektów obrazujcych sekcje map. Rys. 6. Udostpnianie danych rastrowych Majc ustalone łcze sekcji mapy z właciwym rastrem uytkownik w kadej chwili moe prezentowan tre zobaczy na tle ortofotomapy. Rys. 7. Przykład udostpnionej ortofotomapy 5
2.2. Udostpnianie osnowy geodezyjnej Z punktu widzenia geodetów idealnym uzupełnieniem publikowanych danych jest informacja o punktach osnowy geodezyjnej wraz z ich opisami topograficznymi. Z jednej strony widzimy lokalizacj punktów w stosunku do szczegółów topograficznych pokazanych znakami umownymi lub ortofotomap, a z drugiej dziki łczom moemy zobaczy opis topograficzny interesujcego nas punktu. Rys. 8. Udostpnianie osnowy geodezyjnej Jeli punkt posiada współrzdne w wielu układach współrzdnych to informacja ta jest równie przedstawiana. Istnieje moliwo bardziej zautomatyzowanego dostpu do punktów osnowy polegajca na pobieraniu danych na podstawie zdefiniowanego obszaru. Poniewa rozporzdzenie o opłatach [2] okrela, e tylko do zgłoszonych prac osnowa moe by udostpniona bezpłatnie w zwizku z tym system oferuje moliwo monitorowania prac i na podstawie numeru zgłoszonej pracy i hasła uytkownika udostpnia potrzebne dane. Innym wariantem udostpniania danych o osnowie jest udostpnianie jej wszystkim geodetom uprawnionym na podstawie numeru uprawnie i posiadanego hasła dostpu. Podejcie to jest o tyle wygodne, e nie generuje praktycznie adnych dodatkowych czynnoci. Hasło generujemy dla wykonawcy raz i nie musimy w przyszłoci zajmowa si prawami jego dostpu. 2.3. Udostpnianie danych opisowych ewidencji gruntów Obecna organizacja słuby geodezyjnej jest taka, e ewidencj gruntów i budynków prowadz starostwa powiatowe. Z mocy prawa maj zapewniony bezpłatny wgld do ewidencji gruntów prowadzonej dla swojego terenu. Rozwizania oferowane przez oprogramowanie igeomap mog by pomocne w rozwizaniu równie tego problemu. Jest jednak jeden warunek, ewidencja gruntów powinna by prowadzona w jednym z systemów Iseg2000, Egb2000 lub Ewid2000. Jeli jest on spełniony wtedy z poziomu igeomap moemy uzyskiwa wypisy z ewidencji gruntów dla wskazywanych działek oraz wykonywa podstawowe analizy w oparciu o dane czci opisowej ewidencji gruntów. 6
Rys. 9. Ilustracja komunikacji systemu igeomap z systemem Iseg2000 Oferowany dostp do danych czci opisowej ewidencji gruntów nie jest przeznaczony dla typowego Kowalskiego ale dla urzdników, posiadajcych prawo wgldu do tych danych. Stosowane s tutaj odpowiednie zabezpieczenia chronice dane przed nieuprawnionym dostpem. 2.4. Udostpnianie operatów Opisywane w niniejszym rozdziale dane stanowi tre specjalistyczn przeznaczon dla wskiej grupy odbiorców, któr tworz geodeci wykonujcy prace geodezyjne na terenie objtym działaniem danego orodka dokumentacji. Rzecz dotyczy dostpu do operatów archiwalnych, które w postaci zeskanowanej s udostpniane przez system igeomap. Dokumenty mog by zwizane z działkami ewidencyjnymi lub zakresami prac geodezyjnych. Mona je wyszukiwa na podstawie numeru operatu albo na podstawie identyfikacji działki, której operat dotyczy. Efektem znalezienia operatu bdzie swego rodzaju spis jego zawartoci, co przedstawiono na (rys. 10). Rys. 10. Ilustracja spisu treci udostpnionego operatu Jeli znajdziemy potrzebne dokumenty moemy je otworzy na własnym komputerze, wydrukowa lub zapisa na dysku w celu póniejszego wykorzystania. Warunkiem dostpu do danych jest wczeniejsze zgłoszenie pracy geodezyjnej w PODGIK, które skutkuje uzyskaniem dostpu do przydatnych w tej pracy operatów. 7
Rys. 11. Przykład dokumentu uzyskanego z bazy operatów systemu igeomap Innym wariantem wykorzystania operatów jest dostp do danych zwizanych z konkretn działk. Naley tu zwróci uwag na fakt, e niekoniecznie jest to działka istniejca aktualnie, gdy mogła zosta podzielona. W sytuacji kiedy działka nie istnieje ju jako obiekt geometryczny trudno j wskaza kursorem. Naley wic dotrze do niej okrelajc obrb i numer działki korzystajc w odpowiedniego formularza. Istot wyszukiwania operatów dla działki jest fakt, e moe ich by wicej ni jeden. 2.5. Zakresy prac geodezyjnych Rys. 12. Dostp do operatów zwizanych z konkretn działk Grupa uytkowników składajca si z geodetów uprawnionych, którzy po zarejestrowaniu si w PODGIK oprócz dostpu do danych standardowych dziki posiadaniu odpowiedniego hasła mog dodatkowo przesyła do PODGIK drog internetow zakres pracy geodezyjnej, któr maj zamiar zgłosi. Okrelenie zakresu pracy drog internetow powoduje znaczne usprawnienie procesu zgłaszania pracy w orodku dokumentacji ze wzgldu na fakt zlokalizowania miejsca realizacji pracy z czym czsto s dosy due problemy. W trakcie korzystania z serwisu geodeta ma moliwo wykorzystania bardzo rónych rodków, aby zakres tej pracy okreli szybko i sprawnie. Zaproponowane obecnie rozwizanie jest jedynie pierwszym krokiem do zupełnie automatycznego procesu zgłaszania pracy geodezyjnej. 8
3. Mechanizmy publikacji danych Rys. 13. Ilustracja zgłaszania zakresu pracy geodezyjnej Jedn z waniejszych cech serwisów internetowych realizowanych z wykorzystaniem oprogramowania igeomap jest ich aktualno dziki oparciu na biecych danych PODGIK. Proces publikacji jest całkowicie zautomatyzowany i realizowany przez oprogramowanie GEO-MAP. Schematycznie funkcjonujce rozwizania przedstawiono na rysunku 14. Rys. 14. Ilustracja procesu przygotowania i udostpniania danych z ODGIK w Warszawie Poniewa PODGIK nie jest jedynym dostawc danych aktualnych danych technologia przewiduje równie pobieranie do serwisu www danych z innych instytucji np. Urzdów Miast i Gmin. W 9
szczególnoci s to dane czci opisowej ewidencji gruntów i budynków jeli jest ona prowadzona w innym miejscu oraz numeracja porzdkowa nieruchomoci. Mimo, e numeracja porzdkowa (punkt adresowe) nie s zdefiniowane jako elementy zasobu geodezyjno-kartograficznego to dzisiaj trudno sobie wyobrazi system informacji przestrzennej, w którym nie mona znale miejsca na podstawie adresu. 4. Podsumowanie Niniejszy referat jest podsumowaniem wdroe zrealizowanych w technice internetowej z wykorzystaniem systemu igeomap firmy GEO-SYSTEM Sp. z o.o.. Wdroenia zrealizowane zostały w kilku powiatach i miastach. W referacie wykorzystane zostały efekty wdroeniowe z powiatu Misk Mazowiecki, Warszawskiego Zachodniego, Wołomiskiego, Kocierskiego oraz miast Poznania i Warszawy. Zmiany w oprogramowaniu i zakresie udostpnianych danych dokonuj si w sposób cigły i pewnie w chwili wygłaszania referatu bdzie mona jeszcze wicej powiedzie o zrealizowanych wdroeniach. Na zakoczenie przedstawimy jeszcze ilustracj obrazujc aktualny stan systemu tworzonego przez Miejskie Biuro Geodezji i Katastru GEOPOZ w Poznaniu. System wykorzystywany jest w intranecie Urzdu Miejskiego od roku i dziki wielkiemu zaangaowaniu jego twórców, informacja jest zawsze aktualna, a jej zakres cały czas poszerzany. Rys. 15. Ilustracja systemu funkcjonujcego w Urzdzie Miasta w Poznaniu Dostp do wszystkich danych publikowanych z wykorzystaniem systemu igeomap znajduje si na stronie www.igeomap.pl, której obraz przedstawiono na poniszym rysunku. 10
Literatura [1] Rozporzdzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 16 lipca 2001r. w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczajcych bazy danych, a take ogólnych warunków umów o udostpnianie tych baz. [2] Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004r. w sprawie wysokoci opłat za czynnoci geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a take wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego. [3] Waldemar Izdebski Wykorzystanie zasobów PODGiK i technologii internetowej w tworzeniu lokalnych systemów informacji przestrzennej, I Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna, Polaczyk 28-30 wrzenia 2005 [4] Strona internetowa PODGIK w Misku Mazowieckim www.powiatminski.pl/podgik [5] Strona internetowa PODGIK w Oarowie Mazowieckim www.podgik.pwz.pl [6] Strona internetowa PODGIK w Warszawie www.um.warszawa.pl/bgik [7] Strona internetowa PODGIK w Kocierzynie http://83.17.249.78/igeomap [8] Strona internetowa PODGIK w Wołominie http://www.geodezja.wolomin.pl dr in. Waldemar Izdebski, Geo-system Sp. z o.o. 11