PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH w formie tzw. rozszerzonego nadzoru, polegającego na zarejestrowaniu i zadokumentowaniu reliktów architektonicznych, oraz ruchomych zabytków archeologicznych opracowany dla inwestycji Muzeum Historii Polski: Budowa budynku Muzeum Historii Polski na terenie Cytadeli Warszawskiej przy ul. Dymińskiej 13 w Warszawie na terenie działki nr. 1 w obrębie 7-01-17 Inwestycja planowana przez Muzeum Historii Polski znajduje się na terenie Cytadeli Warszawskiej przy ul. Dymińskiej 13 w Warszawie, która została wpisana do rejestru zabytków, łącznie z murami, bramami i umocnieniami, pod numerem 59/1-A decyzją z dnia 01.07.1965 r. Planowane badania archeologiczne w formie tzw. rozszerzonego nadzoru zostaną przeprowadzone w trakcie prac ziemnych związanych z budową nowej siedziby Muzeum Historii Polski, na terenie Cytadeli Warszawskiej, na obszarze zaznaczonym na mapie dołączonej do wniosku. Rys historyczny: Aż do późnego średniowiecza o użytkowaniu leżącego na północ od dawnej Warszawy terenu Cytadeli nie wiadomo nic bliższego. Dopiero w 1425 r. książę Janusz I Starszy nadał północną część tego obszaru warszawskiemu szpitalowi św. Ducha. W późniejszym czasie należący do szpitala folwark zaczęto określać mianem Fawory. Z początkiem XVIII w. jego część wydzierżawił Stanisław Poniatowski, podskarbi Wielkiego Księstwa Litewskiego, ojciec Stanisława Augusta i w latach 1719-1721 rozpoczął budowę koszar Gwardii Pieszej Koronnej. Dzieło to kontynuował i ukończył generał-major armii koronnej książę August Aleksander Czartoryski. Wzniesiono wówczas siedem równoległych budynków koszarowych, na planie wydłużonego prostokąta. Na zachód od koszar wytyczono kwadratowy plac ćwiczeń o wymiarach 200 x 200 m, wokół którego wybudowano dworki ze stajniami, wozowniami i niewielkimi ogrodami warzywnymi, dla posiadającej rodziny kadry. Pierwsze pawilony koszarowe były zapewne całkowicie bądź częściowo drewniane, w roku 1744 zniszczył je pożar. Na ich miejscu Jan Zygmunt Deybel zbudował nowe budynki o podobnym układzie, ale już murowane (ryc. 1).
W 1815 r. po utworzeniu Królestwa Polskiego - pawilony koszarowe nadbudowano o jedno piętro i połączono poprzecznymi ścianami w trzy oddzielne gmachy, zewnętrzne składające się z dwóch pawilonów pierwotnych i środkowy z trzech (ryc. 2). W latach 1822-1829 trzy oddzielne zespoły budynków koszarowych połączono w jeden dwupiętrowy gmach długości 200 i szerokości 95 m. Gdy w latach 1832-36 Rosjanie wznieśli bastionowe fortyfikacje Cytadeli, otoczyły one zabudowę już istniejącą (ryc. 3). W roku 1871 środkowe partie dawnych pawilonów wyburzono, pozostawiono jedynie budynki tworzące zewnętrzny obwód z jednym dużym dziedzińcem wewnątrz. W połowie długości dziedzińca wybudowano poprzecznie usytuowany, piętrowy odwach. Dziedziniec wybrukowano, brukowane były także ulice biegnące wokół gmachu. W latach 1932-33 budynek koszar, największy na terenie Cytadeli, został odnowiony. Na dziedzińcu postawiono zespół parterowych drewnianych budynków na ceglanych podmurówkach (przynajmniej część z nich wykorzystywano jako stajnie), generalnie powtarzających układ pawilonów osiemnastowiecznych. W takim stanie koszary przetrwały do ostatniej wojny, w 1939 r. częściowo spłonęły, w latach 1940-1943 zostały przez Niemców rozebrane. 1 Widok pawilonów koszar gwardii pieszej koronnej XVIII w. (akwarela rys. Z. Vogla) 1 Henryk J. Mościcki, Cytadela Warszawska. Zarys historii budowy, Warszawa 1963; Stanisław Józef Łagowski, Cytadela Warszawska 1832-2007, Pruszków 2009.
Widok budynku koszarowego po przebudowie i połączeniu pawilonów (lata 1822-1829)
Fragment Planu Warszawy z 1808 r. z naniesionymi pawilonami koszar Gwardii Fragment Planu Warszawy z przed r. 1822 r. z naniesionymi pawilonami koszar Gwardii Fragment Planu Warszawy z około 1833 r. z naniesionymi pawilonami koszar Gwardii
Zakres badań archeologicznych oraz cel badań archeologicznych Planowane przez inwestora prace polegają na wykonaniu wykopu fundamentowego pod budynek będący przyszłą siedzibą Muzeum Historii Polski. Będzie on postawiony w miejscu na którym niegdyś stał budynek koszar gwardii królewskiej. Badania archeologiczne zostaną przeprowadzone w formie rozszerzonego nadzoru. Program zakłada zdjęcie humusu za pomocą koparki do korony murów istniejących piwnic dawnego budynku koszar gwardii królewskiej (około 30 cm), a następnie, także za pomocą koparki, odgruzowanie tych piwnic. W trakcie tych prac zostaną wydobyte ruchome zabytki archeologiczne, a odsłonięte relikty architektury dokładnie oczyszczone i zadokumentowane. Zostanie wykonana dokumentacja pomiarowa i fotogrametryczna, a także, w uzasadnionych przypadkach, skanowanie laserowe wybranych fragmentów architektury. Jednocześnie będzie prowadzona dokumentacja opisowa, a w razie potrzeby także fotograficzna. Dokumentacja ta będzie kontynuacją i uzupełnieniem dokumentacji archeologicznej wykonanej podczas wykopaliskowych badań ratowniczych, prowadzonych na terenie Cytadeli warszawskiej przez Stowarzyszenie Starożytników w latach 2009 2014. W trakcie prac archeologicznych przewiduje się użycie wykrywacza metali, który pozwoli na odnalezienie niewielkich, metalowych zabytków (m.in. monet czy guzików), które mogą znajdować się w warstwach ziemnych, a trudno byłoby je wyodrębnić podczas pracy koparki. Dokumentacja archeologiczna zostanie sporządzona zgodnie z wymogami Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 października 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (Dz.U. 2015 poz. 1789) oraz wytycznymi Stołecznego Konserwatora Zabytków i Zaleceniami dla kierujących badaniami Generalnego Konserwatora Zabytków z dnia 27 grudnia 2004 roku. Po zakończeniu prac zostanie sporządzone sprawozdanie z badań. Podstawy formalno prawne konieczności realizacji badań archeologicznych: 1) Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 października 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (Dz.U. 2015 poz. 1789);
2) Decyzja Wojewody Mazowieckiego nr 185/III/2016 z dnia 31 maja 2016 r., przenosząca w części na rzecz Muzeum Historii Polski decyzję Wojewody Mazowieckiego Nr 132/2013 z dnia 1 lipca 2013 r., zmienioną decyzją Nr 234/III/2015 z dnia 28 lipca 2015 r. w zakresie obejmującym budowę budynku muzeum wraz z infrastrukturą towarzyszącą, na działce o nr ew. 1 w obrębie ew. 7-01-17 na terenie Cytadeli Warszawskiej; 3) Decyzja Prezydenta m.s.t Warszawy Stołecznego Konserwatora Zabytków nr 789/N/13 z dnia 26 kwietnia 2013 r. mgr Marzenna Kasprzycka