Rachunkowość Wycena aktywów i pasywów
Wycena aktywów i pasywów Wycena początkowa Moment nabycia lub wytworzenia danego składnika. Wycena bilansowa Wycena na dzień bilansowy.
Kategorie wyceny Cena nabycia Koszt wytworzenia produktu Cena sprzedaży netto Wartość godziwa Trwała utrata wartości Skorygowana cena nabycia
Cena nabycia To cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu (bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego), a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
Koszt wytworzenia Obejmuje on: produktu - koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem, - uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.
Koszty bezpośrednie Obejmują one: - wartość zużytych materiałów bezpośrednich, - koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją, - inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.
Uzasadniona część kosztów pośrednich Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się: - zmienne pośrednie koszty produkcji, - część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych To przeciętna, zgodna z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.
Koszt wytworzenia produktu W sytuacji, gdy nie można ustalić kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia.
Koszt wytworzenia produktu Koszt wytworzenia produktów nie obejmuje kosztów: - stanowiących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych; - ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny; - magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji; - kosztów sprzedaży produktów.
Koszt wytworzenia produktu - uproszczenie W sytuacji gdy roczne sprawozdanie finansowe jednostki nie podlega obowiązkowi badania i ogłaszania to obliczając koszt wytworzenia produktu podmiot gospodarczy może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto.
Cena sprzedaży netto To możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena sprzedaży składnika aktywów, (bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego), pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększona o należną dotację przedmiotową. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.
Wartość godziwa To kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
Wartość godziwa Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca. Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych, które jednostka zamierza zaciągnąć, stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań finansowych stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta sprzedaży.
Trwała utrata wartości Zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
Skorygowana cena nabycia Skorygowana cena nabycia aktywów finansowych i zobowiązań finansowych to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.
Efektywna stopa procentowa Stopa za pomocą której następuje zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem finansowym przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w okresie do terminu wymagalności, a w przypadku instrumentów o zmiennej stopie procentowej do terminu następnego oszacowania przez rynek poziomu odniesienia. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres. Przy wyliczeniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów finansowych i zobowiązań finansowych za pomocą efektywnej stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub otrzymywane przez strony kontraktu.
Wycena początkowa
Wartości niematerialne i prawne Środki trwałe Inwestycje w nieruchomości Cena nabycia Koszt wytworzenia
Długoterminowe i krótkoterminowe inwestycje finansowe Cena zakupu Cena nabycia
Należności i zobowiązania Wartość nominalna
Zapasy Cena zakupu Cena nabycia Koszt wytworzenia
Wycena bilansowa aktywów i pasywów
Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne Cena nabycia lub koszt wytworzenia, lub wartość przeszacowana (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszone o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji Według zasad, stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej.
Środki trwałe w budowie W wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwałych (z wyłączeniem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczanych do inwestycji) Według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności. Wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej.
Udziały w jednostkach podporządkowanych zaliczone do aktywów trwałych Według zasad określonych dla udziałów w innych jednostkach oraz innych inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych lub metodą praw własności, pod warunkiem, że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek podporządkowanych.
Inwestycje krótkoterminowe Według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa albo według skorygowanej ceny nabycia jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej.
Rzeczowe składniki aktywów obrotowych Według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy.
Należności i udzielone pożyczki W kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności.
Należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych Mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.
Zobowiązania W kwocie wymagającej zapłaty.
Zobowiązania finansowe Mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.
Rezerwy W uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości.
Udziały (akcje) własne Według cen nabycia.
Kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, oraz pozostałe aktywa i pasywa W wartości nominalnej.
Przykłady Przykłady opracowano na podstawie M. Remlein Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych. Przykłady i zadania Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 2015.
P1. Cena zakupu i cena nabycia Jednostka gospodarcza Słoń zakupiła środek trwały za 100.000 zł +23% VAT przeznaczony na potrzeby działalności produkcyjnej. Koszty związane z transportem maszyny wyniosły 5.000+23% VAT i montażem 1.000 +23% VAT. Ustalić cenę nabycia środka trwałego dla podmiotu będącego i niebędącego podatnikiem VAT.
Podatnik VAT Wycena dokonywana jest w wartościach netto: - cena zakupu środka trwałego (netto) - koszty transportu netto - koszty montażu (netto) Razem (netto) Cena nabycia środka trwałego wynosi..
Cena nabycia środka trwałego: Podmiot niebędący podatnikiem VAT - cena zakupu (brutto) - koszt transportu (brutto) - koszty montażu (brutto) Razem (brutto) Cena nabycia środka trwałego wynosi.
P2. Koszt wytworzenia produktu W przedsiębiorstwie produkcyjnym Mrówka koszty związane z produkcją wyrobów gotowych (rowerów) wyniosły 400.000 zł, w tym stałe koszty pośrednie (oświetlenie hali produkcyjnej) wyniosły 10.000 zł. Koszty zarządu w analizowanym okresie wyniosły 30.000 zł. Wyprodukowano 800 sztuk rowerów. Normalne zdolności produkcyjne wynoszą 2.000 sztuk Ustalić koszt wytworzenia produktów w dwóch wariantach: - I - Sprawozdanie finansowe podlega badaniu przez biegłego rewidenta, - II - Sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta.
Wariant I W wariancie I należy uwzględnić normalny koszt wytworzenia produktu, uwzględniając stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych. Kalkulacja kosztu jednostkowego: 1. Ustalenie wykorzystanych zdolności produkcyjnych 2. Uzasadnione stałe pośrednie koszty produkcji: 3. Kalkulacja kosztu jednostkowego roweru: - Koszty bezpośrednie: - Uzasadnione koszty pośrednie - Koszt jednostkowy roweru 4. Koszt całkowity zapasu
Wariant I Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych obciążą koszty okresu (pozostałe koszty operacyjne lub koszty ogólnego zarządu). Kosztów ogólnego zarządu w kwocie 30.000 zł nie rozlicza się na produkty, obciążają one w całości koszty okresu.
Wariant II Wycena może nastąpić po rzeczywistym koszcie wytworzenia produktu. 1. Koszt jednostkowy produktu 2. Koszt całkowity wyprodukowania rowerów
P3. Wycena środków trwałych Producent soków malinowych Pszczółka, będący podatnikiem VAT, zakupił w listopadzie 20XX r. maszynę do kapslowania butelek w kwocie 105.000+23% VAT. Koszty montażu maszyny wyniosły 15.000 +23% VAT. Maszynę przyjęto do użytkowania w miesiącu grudniu 20XX r. Roczna stopa amortyzacji wynosi 20%. Środek trwały jest amortyzowany metodą liniową. Ile wynosi: - Wartość początkowa maszyny do kapslowania butelek, - Wartość bilansowa maszyny na koniec 20XX r., 20XX+1 r., 20XX+2 r. Dokonując obliczeń należy przyjąć dodatkowe założenia: 1. Amortyzacja następuje począwszy od miesiąca następującego po przyjęciu do użytkowania. 2. Na koniec 20XX+1 r. stwierdzono utratę wartości środka trwałego i ustalono wartość odzyskiwalną na poziomie 80.000 zł. Nie nastąpiła zmiana okresu użyteczności. 3. Nie wystąpiła aktualizacja/przeszacowanie wartości środka trwałego. 4. Nie dokonano modernizacji środka trwałego. 5. Koszty napraw, remontów i konserwacji w 20XX+1 r. wyniosły 12.000+23% VAT
Wartość początkowa Wartość początkowa maszyny do kapslowania butelek: - Cena zakupu - Koszty zakupu (montażu) Razem I ta wartość stanowi podstawę amortyzacji.
Amortyzacja roczna: Wartość bilansowa na 20XX+1 r. Amortyzacja miesięczna: Amortyzujemy od stycznia 20XX+1 r. Amortyzacja za 20XX+1 r. wynosi Wartość bilansowa maszyny na koniec 20XX+1 r. zgodnie z planem amortyzacji wynosi : Uwaga: Wartość netto Wartość odzyskiwalna Należy dokonać odpisu aktualizacyjnego zł (w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych). Koszty remontów stanowią koszty bieżącego okresu i nie wpływają na wartość środka trwałego. Wartość bilansowa na koniec 20XX+1 r. wynosi więc:
Wartość bilansowa na 20XX+2 r. W 20XX+2 r. amortyzacji dokonuje się od kwoty. zł. Amortyzacja roczna: Amortyzacja miesięczna: Wartość bilansowa na koniec 20XX+2 r.
P4. Wycena zapasów Hurtownia soków owocowych Trzmiel posiada zapas 800 butelek soku malinowego wycenionego w momencie zakupu po cenie nabycia 12 zł za butelkę. Na dzień bilansowy ustalono, że możliwa do uzyskania rynkowa cena sprzedaży wynosi 9 zł za butelkę. Koszty związane ze sprzedażą oszacowano na poziomie 1 zł/butelkę. Ustalić wartość bilansową zapasu soku malinowego (towaru).
Wycena bilansowa Cena sprzedaży netto = Cena nabycia = Cena sprzedaży netto < Cena nabycia Należy dokonać odpisu aktualizującego w wysokości: Wartość bilansowa zapasu wynosi:
P5. Wycena rozrachunków Jednostka gospodarcza Miś wykazuje w księgach rachunkowych na koniec okresu sprawozdawczego następujące rozrachunki: - Należności od odbiorcy Lew w kwocie 15.000 PLN - Należności od odbiorcy Pantera w kwocie 10.000 PLN - Należności od odbiorcy Tygrys w kwocie 5.000 euro wg kursu 4,3 zł/euro - Zobowiązanie wobec dostawcy Ryś w kwocie 2.000 euro wg kursu 4,1 zł/euro - Zobowiązanie wobec dostawcy Kot w kwocie 6.000 PLN. Na dzień bilansowy naliczono odsetki za zwłokę dla należności od odbiorcy Pantera w wysokości 800 zł. W związku z trudną sytuacją finansową firmy Lew dokonano odpisu aktualizującego dla należności od tej jednostki w wysokości 50% należnej kwoty. Dostawca Kot naliczył karę umowną w wysokości 500 zł. Średni kurs euro na dzień bilansowy wyniósł 4,2 zł za euro. Ustalić wartość bilansową posiadanych przez jednostkę Miś należności i zobowiązań.
Wycena bilansowa należności Wycena bilansowa: - Należności od odbiorcy Lew - Należności od odbiorcy Pantera - Należności od odbiorcy Tygrys = = = Razem należności =
Wycena bilansowa zobowiązań - Zobowiązanie wobec dostawcy Ryś = - Zobowiązanie wobec dostawcy Kot = Razem zobowiązania =
P6. Wycena inwestycji Jednostka gospodarcza Papuga kupiła nieruchomość inwestycyjną w centrum Sopotu za 5.600.000 zł. Opłaty notarialne i sądowe wyniosły 140.000 zł, a prowizja pośrednika obrotu nieruchomościami 300.000 zł. Zgodnie z operatami szacunkowymi sporządzonymi przez rzeczoznawcę wartość nieruchomości inwestycyjne wynosiła na koniec kolejnych lat obrotowych odpowiednio: - 6.000.000 zł, - 7.500.000 zł, - 5.000.000 zł. Ustalić wartość początkową nieruchomości oraz wartość bilansową w dwóch wariantach: - Wariant I według ceny rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej, - Wariant II według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Wartość początkowa Wartość początkowa według ceny nabycia: - Cena zakupu nieruchomości - Opłaty notarialne i sądowe - Prowizja pośrednika Razem cena nabycia
Wariant I Wartość bilansowa na koniec kolejnych lat obrotowych: - 1 rok - 2 rok - 3 rok
Wariant II Wartość bilansowa na koniec kolejnych lat obrotowych: - 1 rok - 2 rok - 3 rok Skutki przeszacowania odnoszone są na pozostałe przychody operacyjne lub pozostałe koszty operacyjne.
P7. Odpisy aktualizujące wartość Jednostka gospodarcza produkująca buty sportowe Żyrafa: posiada maszynę do wycinania skóry stanowiącą środek trwały, której wartość księgowa na koniec roku wynosiła 150.000 zł. Przeprowadzono test na utratę wartości i ustalono, że możliwa do uzyskania cena sprzedaży tej maszyny wynosi na dzień bilansowy 120.000 zł, a wartość użytkowa środka trwałego, oszacowana na podstawie prognozy przepływów pieniężnych wynosi 130.000 zł. Określić czy nastąpiła utrata wartości środka trwałego oraz ustalić jego wartość bilansową.
Wartość bilansowa Odpis aktualizujący występuje gdy: Wartość odzyskiwalna < Wartość księgowa Wartość odzyskiwalna stanowi wartość wyższą z dwóch wartości: - Ceny sprzedaży (wartość godziwa) - Wartości użytkowej Wartość odzyskiwalna < Wartość księgowa Odpis z tytułu trwałej utraty wartości Wartość bilansowa -
P 8. Skorygowana cena nabycia (zamortyzowany koszt) Jednostka gospodarcza Sarna na początku 20XX roku nabyła 200 sztuk obligacji o wartości nominalnej 100 zł każda, płacąc 85 zł za każdą obligację. Koszty prowizji wyniosły 800 zł. Aktywa finansowe wprowadzono do ksiąg rachunkowych w wartości godziwej poniesionych wydatków. Obligacje będą utrzymywane do terminu wymagalności i na dzień bilansowy będą wyceniane według skorygowanej ceny nabycia (zamortyzowanego kosztu). Ustalić wartość początkową nabytych obligacji na dzień nabycia w 20XX roku oraz ich wartość bilansową na koniec 20XX r. i 20XX+1 r.
Wycena
Wycena początkowa
Wycena bilansowa Na koniec 20XX r. Na koniec 20XX+1 r.