Gruźlica w województwie śląskim w latach 25-21 Gruźlica jest chorobą bakteryjną o wysokiej zakaźności, wywołaną przez niektóre gatunki mikobakterii. W przewaŝającej większości przypadków czynnikiem etiologicznym jest Mycobacterium tuberculosis [3,4]. Do zakaŝenia dochodzi drogą kropelkową (powietrzną, inhalacyjną) poprzez kontakt z osobą prątkującą. Prątki wydobywają się z organizmu człowieka chorego w czasie kaszlu, głośnego mówienia, gromkiego śmiechu, kichania, odksztuszania. Są one odpowiednio małe (poniŝej 5µm) aby wraz z powietrzem dostać się drogami oddechowymi do pęcherzyków płucnych, w których dochodzi do zakaŝenia. ZakaŜenie najczęściej dotyczy płuc i węzłów chłonnych, ale moŝe dotyczyć takŝe układu pokarmowego, nerek, kości, stawów i opon mózgowo-rdzeniowych [5]. Objawami, które mogą świadczyć o chorobie są: utrzymujący się ponad 3 tygodnie kaszel, stany podgorączkowe, bóle klatki piersiowej, osłabienie, spadek masy ciała, krwioplucie. Przyczyny tych objawów mogą być róŝne, ale osoby podejrzewające obecność choroby u siebie lub innych powinny skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Gruźlicą moŝe zarazić się kaŝdy, ale niektóre grupy osób są naraŝone bardziej od innych: osoby w podeszłym wieku, z obniŝoną odpornością, nie odŝywiające się właściwie, mające stały kontakt z osobą zaraŝoną (np. pracownicy ochrony zdrowia). zakaŝeni HIV z dodatnim wynikiem próby tuberkulinowe AIDS przeszczepienia narządów (leczenie immunosupresyjne) leczenie antagonistami czynnika martwicy nowotworów glikokortykosteroidy: prednizolon >15 mg/d lub inne w dawce równowaŝnej, przez >2-4 tygodni nowotwory układu krwiotwórczego (białaczki, chłoniaki) rak w obrębie głowy lub szyi, rak płuca gastrektomia zespolenie omijające jelita czczego z jelitem krętym pylica krzemowa przewlekła niewydolność nerek/hemodializy cukrzyca palenie tytoniu nadmierne picie alkoholu niedowaga wiek <5 lat Tab 1. Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju gruźlicy [6]
Profilaktyka gruźlicy polega przede wszystkim na poprawie naturalnych sił obronnych organizmu człowieka poprzez polepszenie warunków jego Ŝycia, unieszkodliwienie źródeł zakaŝenia oraz przecinanie dróg zakaŝenia [1]. NajwaŜniejszym i najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu gruźlicy jest jak najszybsze diagnozowanie przypadków choroby i zapewnienie chorym pełnego i właściwego leczenia. Od wielu lat stosuje się równieŝ szczepionkę BCG, która pomaga zapobiegać zachorowaniom na gruźlicę w grupie osób szczepionych, u dzieci i młodzieŝy [2]. Analiza zachorowań na gruźlicę w województwie śląskim w latach 25-21 Analizie poddano dane zebrane z 2 Powiatowych Stacji Sanitarno - Epidemiologicznych województwa śląskiego będących pod nadzorem Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, dotyczące ilości zachorowań na gruźlicę w latach 25-21. Z danych wynika, iŝ na naszym terenie utrzymuje się stała liczba zachorowań. Szczyt zachorowań odnotowano w roku 28, w którym zapadalność wyniosła 29,7 przypadków na 1. mieszkańców. Największy spadek ilości zachorowań nastąpił między 28 a 29 rokiem 15%. 16 14 12 1 8 6 4 26 1219 29,7 liczba zachorow ań zapadalność 24,9 24,1 25,3 25,5 1381 1165 1175 1186 1121 35 3 25 2 15 1 2 5 25 rok 26 rok 27 rok 28 rok 29 rok 21 rok Wykres 1 Liczba zachorowań i zapadalność na gruźlicę w województwie śląskim w latach 25-21 PSSE 25 26 27 28 29 21 zachorow. zapad. zachorow. zapad. zachorow. zapad. zachorow. zapad. zachorow. zapad. zachorow. zapad. Bielsko-Biała 9 2,8 11 3,4 1 3 6 18,2 43 13 42 12,6 Bytom 167 43,2 131 34,1 136 35,6 15 39,3 129 33,9 14 27,4 Chorzów 48 28,2 57 33,7 52 3,9 94 55,9 66 39,4 69 41,3
Cieszyn 26 15,2 45 26,3 32 18,6 26 15,1 31 17,9 42 24,2 Częstochowa 74 19,4 42 11 14 3,7 11 26,9 67 17,9 76 2,3 Dąbrowa Górnicza 81 28,7 76 27 78 27,8 73 26,1 74 26,5 8 28,7 Gliwice 153 3,2 186 36,9 174 34,7 221 44,2 178 35,7 163 32,7 Jaworzno 29 3,1 24 25 24 25,1 35 36,6 29 3,4 23 24,2 Katowice 125 26,8 121 26,2 134 29,2 11 24 132 29 113 24,9 Kłobuck 27 31,8 34 4,1 29 34,2 41 48,3 26 3,6 22 25,8 Lubliniec 18 23,4 23 3 32 41,8 3 39,2 4 52,4 27 35,1 Myszków 13 18,1 16 22,3 8 11,1 19 26,5 24 33,5 29 4,5 Racibórz 22 19,6 22 19,7 2 18 3 27,1 39 35,2 18 16,3 Ruda Śląska 37 25,2 29 19,9 43 29,7 42 29,1 45 31,3 55 38,4 Rybnik 15 37,7 81 29,1 7 25,2 9 32,4 56 2,1 67 24,1 Sosnowiec 7 3,9 56 24,9 68 3,5 45 2,2 42 19 56 25,6 Tychy 68 17,7 48 12,5 67 17,4 82 21,4 22 5,7 57 14,7 Wodzisław Śląski 71 28,3 84 33,6 8 32 64 25,6 69 27,6 9 36,1 Zawiercie 49 39,3 47 37,9 28 22,7 42 34,1 32 26 4 32,6 śywiec 27 18 32 21,3 22 14,6 26 17,3 31 2,6 13 8,6 Razem 1219 26 1165 24,9 1121 24,1 1381 29,7 1175 25,3 1186 25,5 Tab. 2 Liczba zachorowań na gruźlicę w województwie śląskim w na terenie nadzorowanym przez poszczególnych PPIS w latach 25-21 PowyŜsza tabela ilustruje ilość zachorowań oraz zapadalność na terenie nadzorowanym przez poszczególnych Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych województwa śląskiego w latach 25-21. Od kilku lat odnotowuje się stałą, wysoką ilość zachorowań na terenach nadzorowanych przez PPIS w Gliwicach, Bytomiu oraz Katowicach. Natomiast
najmniejszą ilość zachorowań rejestruje się na terenach nadzorowanych przez PPIS w Myszkowie, Lublińcu a takŝe w Raciborzu i Zawierciu. Analizując przypadki śmiertelne, których bezpośrednią przyczyną była gruźlica moŝna zaobserwować, iŝ w latach 28 i 29 ich liczba była równa i wyniosła 65 przypadków zgonów. W 21 roku w województwie śląskim zarejestrowano 41 przypadków zgonów z powodu gruźlicy (najmniej od 25 roku). 7 65 65 6 5 4 53 44 48 41 3 2 1 25 rok 26 rok 27 rok 28 rok 29 rok 21 rok Wykres 2 Liczba zgonów z powodu gruźlicy w latach 25-21 Największa liczba zgonów wystąpiła w grupie wiekowej u osób powyŝej 6 roku Ŝycia (11 zgonów) oraz u osób między 5 a 59 rokiem Ŝycia (87 zgonów). U dzieci do 4 roku Ŝycia oraz u dzieci od 1 do 19 roku Ŝycia nie odnotowano Ŝadnego przypadku zachorowania zakończonego zgonem. Natomiast w roku 29 z powodu gruźlicy zmarło dziecko w wieku 6 lat. Do zgonu doszło u chłopca zamieszkałego na terenie nadzorowanym przez PPIS w Raciborzu. Dziecko zachorowało 15.5.29r. na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a zmarło 24.6.29r. Z wywiadu epidemiologicznego wynika, iŝ dziecko wcześniej kontaktowało się z chorym na gruźlicę wujkiem, który często odwiedzał rodzinę. Podkreślenia wymaga fakt, iŝ dziecko nie było szczepione przeciwko gruźlicy.
14 12 1 12 123 8 74 6 4 2 1 2 1 2-4 5-9 1-14 15-19 2-29 3-39 4-49 5-59 + 6 14 Wykres 9 Liczba zgonów z powodu gruźlicy w poszczególnych grupach wiekowych w latach 25-21 Podsumowanie Ze względu na postępującą globalizację, konflikty zbrojne, obniŝenie standardów Ŝycia, migrację ludności oraz niedoŝywienie, gruźlica została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za chorobę cywilizacyjną. Pomimo ogromnych postępów w zwalczaniu tej jednostki chorobowej, stabilnej sytuacji epidemiologicznej na przestrzeni ostatnich lat, problem gruźlicy nadal istnieje, jest aktualny i wymaga doskonalenia metod jej zwalczania przy współdziałaniu wszystkich jednostek zajmujących się problematyką ochrony zdrowia publicznego.
Literatura: 1. Magdzik W., Naruszewicz Lesiuk D., Zieliński A.:Choroby zakaźne i pasoŝytnicze epidemiologia i profilaktyka, Wyd. α-medica Press 27r.: 123-129 2. Chyczewska E.: Gruźlica Płuc- Czy grozi nam epidemia?, 28; 62: 17 3. Mirella G., Red. Heczko P.B.: Mikrobiologia i choroby zakaźne, Wyd. Urban & Partner, 2:194 4. Bannister B.A., Begg N.T., Gillespie S.H., Red.: Juszczyk J. Choroby zakaźne, wwyd. Urban & Partner, Wrocław 1998: 366 5. Czajka H., Wysocki J.; Szczepienia w profilaktyce chorób zakaźnych, Wyd. Help Med., Kraków 21: 47 6. Korzeniewska-Koseła M.: Postępowanie wobec osób z kontaktu z chorym na gruźlicę - aktualne zalecenia dla krajów europejskich o małej częstości występowania gruźlicy i polska perspektywa; Medycyna Praktyczna 211/2 7. Meldunki epidemiologiczne PPIS województwa śląskiego oraz Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z lat 26, 27, 28, 29, 21.