EMAS UNIJNY SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO System Ekozarządzania i Audytu EMAS (Eco Management and Audit Scheme) to unijny system zarządzania środowiskowego, poszerzony o kilka dodatkowych elementów. Istotą EMAS jest poszukiwanie możliwości minimalizacji oddziaływania prowadzonej działalności na środowisko oraz podnoszenia efektywności tej działalności. Rejestracja w systemie EMAS jest czymś w rodzaju posiadania znaku firmowego określającego dążenie do doskonałości i przejrzystości własnej organizacji, sygnalizując tak środowisku biznesowemu jak i społeczności lokalnej, że: działalność prowadzona jest zgodnie z prawem, pracownicy są aktywnie włączeni w proces zarządzania środowiskowego, stawiamy na rzetelność przekazywanej informacji prowadząc prawdziwy dialog ze wszystkimi podmiotami naszym celem jest ciągła i skuteczna praca na rzecz poprawy stanu środowiska prowadzimy działalność w sposób efektywny. System EMAS jest otwarty dla wszystkich przedsiębiorstw i instytucji, zarówno z sektora publicznego jak i prywatnego (firmy produkcyjne i usługowe, administracja, zakłady komunalne, samorządy, szpitale, szkoły itp.), które w sposób systematyczny identyfikują aspekty środowiskowe oraz opracowują i realizują plany działań pozwalające sukcesywnie ograniczyć własne oddziaływanie na środowisko. EMAS nie jest skierowany jedynie do przedsiębiorstw przemysłowych. Dla organizacji posiadających certyfikat ISO 14001 wdrożenie sytemu EMAS wym aga stosunkowo niewiele dodatkowej pracy, jest natomiast znaczącym krokiem w przyszłość. Rejestracja w systemie EMAS oznacza, że organizacja posiada sprawny system zarządzania środowiskowego, który znacząco przyczynia się do obniżenia kosztów działalności np. związanych z utylizacją odpadów, zmniejszeniem zużycia energii, wody itp., wpływając jednocześnie na wzrost konkurencyjności takiej organizacji na rynku. Wprowadzenie systemu EMAS usprawnia zarządzanie ryzykiem, a więc wpływa na zmniejszenie liczby awarii i wypadków. Dodatkowe korzyści płynące z wprowadzenia systemu to pokazanie społeczeństwu, że dana organizacja w sposób odpowiedzialny traktuje swoją działalność oraz ryzyko z nią związane, dając czytelny sygnał, że w pełni kontroluje wszelkie zagrożenia. Zatwierdzenie deklaracji środowiskowej przez niezależnego akredytowanego weryfikatora gwarantuje, że organy administracji publicznej i społeczeństwo uzyskują prawdziwy obraz oddziaływania danej organizacji na środowisko. W krajach zachodnich rejestracja w systemie EMAS upraszcza uzyskiwanie pozwoleń administracyjnych na korzystanie ze środowiska, gdyż jednym z wymogów EMAS jest prowadzenie działalności przez organizację w zgodności z obowiązującym prawem.
W chwili obecnej, w Unii Europejskiej, w systemie EMAS zarejestrowanych jest kilka tysięcy instytucji, organizacji i firm, które już dzisiaj czerpią z tego korzyści obejmujące zarówno korzyści organizacyjne jak i materialne. Udział w systemie EMAS jest dobrowolny. Przystępując do systemu, podmiot zobowiązuje się do wdrożenia i utrzymywania systemu zarządzania środowiskowego, przeprowadzania cyklicznych audytów i publikowania informacji w formie deklaracji środowiskowej. Po przeprowadzonej weryfikacji i zatwierdzeniu deklaracji przez niezależnego, akredytowanego weryfikatora środowiskowego organizacja składa wniosek o rejestrację do kompetentnego organu, którym w Polsce jest Minister Środowiska przy współudziale wojewodów. Urząd wojewódzki sprawdza kompletność i wiarygodność dostarczonych dokumentów i dokonuje wpisu do rejestru wojewódzkiego. Następnie, informacja ta jest przekazywana do Ministra Środowiska celem wpisania do rejestru centralnego i dalszego jej przekazania do unijnego rejestru EMAS prowadzonego przez Komisję Europejską. W projekcie, którego realizacja trwać będzie do października 2005 r., instytucje i firmy zainteresowane systemem EMAS mogą ubiegać się o udział w bezpłatnych szkoleniach oferowanych na terenie całego kraju. Szkolenia odbędą się na przełomie sierpnia-września i października. Więcej szczegółowych informacji na ten temat można znaleźć na stronie www.emas-polska.pl lub przez kontakt z biurem realizacji projektu: Tel. +48 22 636 79 87 E mail: office@emas-polska.pl Główne kroki wdrożenia EMAS Wstępny przegląd środowiskowy Planuj Działaj SZŚ Zgodny z ISO 14001 Wykonuj Sprawdzaj Deklaracja środowiskowa Weryfikacja /zatwierdzenie I rejestracja
Małe I Średnie Przedsiębiorstwa : redukcja zużycia energii (koszty), praktyczne przykłady. EMAS jest instrumentem skierowanym do wszystkich organizacji, które w sposób ciągły poprawiają działania na rzecz środowiska. Istotą EMAS jest poszukiwanie możliwości technicznych, technologicznych i organizacyjnych zmniejszenia oddziaływania na środowisko. EMAS dotyczy wszystkich aspektów środowiskowych takich jak emisja zanieczyszczeń do powietrza, gruntu i wody, wytwarzanie odpadów, emisja hałasu i zużycie energii. Zużycie energii jest kluczową kwestią w EMAS. Regularna i strukturalna analiza zużycia energii w organizacji dostarcza możliwości poprawy I zmniejszenia kosztów działalności organizacji. Poprawa działalności środowiskowej jest pierwszym krokiem wdrożonego systemu zarządzania środowiskowego EMAS. Zasady dotyczące racjonalnego zużycia energii jak I Zarządzanie energią - miesięczna oszczędność 215! Fabryka czekolady w Niemczech zatrudniająca około 50 pracowników, zużywa średnio 427 kw na miesiąc co kosztuje 3.397. Kierownictwo firmy zadecydowało o monitoringu zużycia energii I związanych z tym kosztów dla poszukiwania ewentualnych oszczędności. Analizy zużycia energii wykazały że zapotrzebowanie na energię przekraczało poziom średni w miesiącu lipcu osiągając 437 kw. Jednakże, w pozostałych miesiącach roku zużycie to nigdy nie przekroczyło poziomu średniego. Kierownictwo firmy zdecydowało tak zorganizować pracę w firmie, aby uruchomienie maszyn nie następowało jednocześnie. Spowodowało to obniżenie zużycia energii do 400 kw na miesiąc, co z kolei przyniosło oszczędności w wysokości 215 na miesiąc. Bez inwestycji uzyskano redukcję zużycia energii o 6 %. EMAS są te same skuteczne I efektywne zarządzanie. Działania te mogą obejmować również transport czy gospodarkę odpadami. Kluczowe działania na rzecz poprawy efektywności w zarządzaniu energią przedstawiono poniżej. Podane są również przykłady firm, które wprowadziły program efektywnego zarządzania energią. Działania zmierzające do poprawy efektywności energetycznej: 1. Wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za zarządzanie energią (manager ds. zarządzania energią). Osoba ta będzie przeprowadzała analizy I w sposób ciągły poprawiała efektywność systemu. 2. Ustalenie celów : Manager ds. zarządzania energią powinien ustalić zakres analizy. Zakres ten powinien obejmować Zarządzanie energią 22.328 oszczędność roczna! Zużycie energii w 2002 roku w jednym z dużych magazynów w Graz, Austrii, o powierzchni ponad 22.000 m2 to około 1.98 Miliona kw co kosztuje 144.000. Podczas załadunku następował wyraźny wzrost zużycia energii. Pomiary wykonane w miesiącach zimowych (listopad - marzec), wykazały że zużycie energii było nieregularne, osiągając najwyższą wartość 970 kw. Roczny koszt wyceniono na 83.808,-. Analiza wykazała, że maksymalne zużycie energii jest osiągane w krótkim czasie. Zużycie to zostało zredukowane poprzez instalację systemu sterowania. Obniżyło to zużycie energii o 270 kw. Cena za jeden kw energii to 86,4, zaś całkowita oszczędność to 22.328 rocznie! Zwrot kosztów instalacji systemu sterowania nastąpił w okresie 6 miesięcy, zaś oszczędności sięgnęły 27 % rocznego kosztu zużycia energii. przegląd ogólny, badanie strat energii w sytuacjach awaryjnych, zużycie energii organizacji w zestawieniu z rozwiązaniami zastosowanymi w innych przedsiębiorstwach, a także czynniki organizacyjne mające wpływ na zużycie energii. 3. Zebranie danych : Dane powinny być systematycznie zbierane I dokumentowane. Dane uzyskane z otrzymanych rachunków za energię, przeprowadzonych pomiarów i odczytów liczników są wraz z monitoringiem działalności istotnym elementem efektywnego zarządzania energią.
4. Przeprowadzenie analizy input-output : Pomaga to w uzyskaniu czytelnego obrazu dopływu I zużycia energii w Wzrost świadomości środowiskowej firmie. oszczędność roczna 20.894! 5. Ustalenie systemu informowania o zużyciu energii : Informacja ta zawiera Zużycie energii w dużym budynku biurowym w dane I wspomaga w monitorowaniu Wiedniu zostało poddane szczegółowej analizie przez specjalnie do tego powołany zespół. kosztów zużycia energii oraz Celem było zmniejszenie kosztów użytkowania monitorowaniu działań naprawczych. budynku poprzez wprowadzenie różnego 6. Przygotowanie danych I wykorzystanie rodzaju działań. Cały budynek zajmuje około wskaźników : Dane z systemu 20.000 m2, a pracuje w nim 1.000 osób. Zespół zajmujący się przygotowaniem planu informacyjnego zostaną przetworzone zmniejszenia zużycia energii, poza przy użyciu właściwych wskaźników co technicznymi sposobami redukcji, opracował pomoże w zrozumieniu przepływu również program motywacji pracowników do energii i określeniu jej wielkości. udziału w efektywnym wykorzystaniu energii i 7. Przeprowadzenie szczegółowej analizy zmniejszeniu jej zużycia. Opracowano materiały z informacją o prostych poprawy systemu I procesów. sposobach redukcji zużycia energii. Pracownicy otrzymali ulotki na temat dobrego zwyczaju np. wyłączania światła podczas opuszczania pomieszczenia, obniżania temperatury pomieszczeń przy wykorzystaniu termostatów zamiast otwierania okien oraz wyłączania urządzeń biurowych. Przed kampanią informacyjną zużycie energii wynosiło : - 9.8 Milion kw na rok - koszt: 819.040,- Wynikiem skutecznej kampanii promocyjnej była redukcja zużycia energii o 2.5%, co dało Czy tak wygląda skuteczny monitoring?... wartość 250.000 kwh ( 20.984) w całym roku! Więcej na temat redukcji zużycia energii jest dostępne w EMAS Energy Efficiency Toolkit dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw na stronie: http://europa.eu.int/comm/environment/emas/pdf/general/energyeff_en.pdf (wersja angielska) DOŚWIADCZENIA EMAS W INNYCH KRAJACH UE Biuro Olimpijskie Madryt 2012, uzyskało niedawno certyfikację EMAS! lokalna administracja publiczna uznaje I certyfikuje wszystkie działania które podejmujemy.. 10 marca 2005, Biuro Olimpijskie Madryt 2012 zostało zarejestrowane w EMAS. Wiadomość ta została potwierdzona przez radnego Madrytu, Mariano Zabía. W styczniu 2005, Biuro Olimpijskie otrzymało również certyfikat ISO 14001. Biuro Olimpijskie musiało poddać audytowi swą działalność I przeprowadzić analizę oddziaływania na środowisko. Biuro Olimpijskie Madryt 2012 redukuje oddziaływanie na środowisko wynikające
z codziennej działalności, a także poprzez promocje działań i uczciwą konkurencję. Uzyskanie rejestracji w EMAS I certyfikacji ISO 14001 jest niezwykle ważne z uwagi na to że to lokalne władze uznają I potwierdzają wszystkie działania które podejmujemy, zapewnił Antonio Lucio, Dyrektor ds. Środowiska. Pan Lucio uczestniczył również w otwarciu wystawy na temat propozycji poprawy stanu środowiska. Rada Miasta, która określiła system EMAS jako najbardziej wymagający w Europie, sądzi, że planowana infrastruktura Madryt 2012 w przyszłości również uzyska rejestrację w EMAS. Rada Miasta przedstawiła pilotowy plan zastąpienia pojazdów miejskich na bardziej przyjazne środowisku samochody o napędzie hybrydowym. Nowe samochody obniżą zużycie paliwa o 40 % (w porównaniu z tradycyjnymi silnikami na benzynę), co zmniejszy o 60 % emisję spalin, a poziom hałasu spadnie o 1.2 decybela. [źródło: http://europa.eu.int] Rada Miasta Kirklees i EMAS środowisko I uzyskane korzyści daleko przekraczają koszty wdrożenia Na początku 2004 roku Rada miasta Kirklees (KMC) pomyślnie przeszła proces weryfikacji I została zarejestrowana w EMAS. Wdrożenie systemu zajęło 3 lata I odbywało się etapami : 9 wydziałów uzyskało certyfikat w 1 rok, 18 wydziałów zdobyło certyfikację w dwa lata, a ostatnim roku wszystkie 25 wydziałów pomyślnie przeszło proces certyfikacji. Nie było to jednak proste zadanie, jednakże korzyści dla środowiska i korzyści finansowe przekroczyły znacznie koszty wdrożenia systemu. Osiągnięcia : - 180.00 funtów oszczędności z obniżenia zużycia energii w budynkach; - 5.2 % redukcja kosztów za energię; - 6.4 % redukcja emisji CO2; - 10.000 funtów oszczędności z obniżenia kosztów usuwania odpadów; - 70.000 funtów oszczędności kosztów transportu; - większy wpływ na pośrednie aspekty środowiskowe. PROCES WERYFIKACJI : POTWIERDZENIE DZIAŁALNOŚCI ŚRODOWISKOWEJ Weryfikacja jest niezbędną częścią procesu certyfikacji. Dostarcza dowodów o działalności środowiskowej organizacji. Coraz więcej podmiotów jest zainteresowanych działalnością przedsiębiorstw i organizacji. Czego dotyczy weryfikacja EMAS? Dla przedsiębiorstwa weryfikacja EMAS oznacza, że informacja przedstawiona w raporcie środowiskowym została zweryfikowana przez niezależną stronę. Weryfikacja jest podobna do audytu finansowego przeprowadzonego przez biegłego rewidenta. Weryfikacja EMAS odgrywa zasadniczą rolę. Zaufanie jakim różne podmioty obdarzają system EMAS jest silnie związane z poziomem zaufania do prowadzonego procesu weryfikacji. W EMAS weryfikacja dotyczy następujących kwestii : 1. Czy System Zarządzania Środowiskowego został prawidłowo wdrożony (taki sam zapis dotyczy ISO 14001);
2. Przedstawienie dowodów zgodności przedsiębiorstwa wobec wymagań prawnych I innych ; 3. Czy program środowiskowy : o Przedstawia czytelny opis przedsiębiorstwa I prowadzonej działalności o Obejmuje wszystkie aspekty środowiskowe; o Przedstawia informacje z ostatnich lat; o Nie zawiera fałszywych informacji. Zgodnie z wytycznymi, proces weryfikacji odbywa się w cyklu 3 letnim. Cykl rozpoczyna się od wstępnego przeglądu środowiskowego i identyfikacji wszystkich aspektów środowiskowych. W roku drugim i trzecim proces weryfikacji zajmuje zwykle mniej czasu i skupia się głównie na wynikach SZŚ i poprawie działalności środowiskowej. Jak wygląda proces akredytacji weryfikatorów w Polsce? Organem odpowiedzialnym za akredytację weryfikatorów środowiskowych jest Polskie Centrum Akredytacji. Zadaniem PCA jest akredytacja zarówno weryfikatorów indywidualnych jak I instytucjonalnych. PCA odpowiada za nadzór nad weryfikatorami, uczestniczy podczas pierwszych weryfikacji, a także prowadzi listę weryfikatorów. Każdy weryfikator będzie mógł prowadzić proces weryfikacji ale jedynie w tej branży w której posiada akredytację. Lista weryfikatorów będzie dostępna dla organizacji ubiegających się o rejestrację w EMAS.. Budowanie zaufania wśród podmiotów Wiele ze stron jest zainteresowanych działalnością przedsiębiorstw I organizacji. Są to : organy administracji udzielające pozwoleń środowiskowych, organy kontroli WIOS, lokalna społeczność, klienci I partnerzy biznesowi, organizacje pozarządowe, instytucje finansowe takie jak banki czy firmy ubezpieczeniowe. Wszystkie z nich mają powody zainteresowania działalnością środowiskową, lecz brakuje im dostępu do informacji. Organizacje zarejestrowane w EMAS zobowiązane są do publikowania rocznych raportów środowiskowych zwanych deklaracjami środowiskowymi, które wcześniej zostały zweryfikowane przez niezależnego weryfikatora środowiskowego. Deklaracje te są ogólnie dostępne dla opinii publicznej i zainteresowanych podmiotów. Proces weryfikacji EMAS prowadzi do budowania zwiększonego zaufania pomiędzy organizacją a zainteresowanymi podmiotami.. Jest wiele przykładów z innych krajów UE w których udział w EMAS wpłynął na : poprawę pozycji rynkowej, (przemysł samochodowy I rafineryjny), obniżenie wysokości ubezpieczenia (magazynowanie chemikaliów), poprawę relacji z lokalną społecznością i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się środowiskiem. -------------------------------------------------------------------------------------------------------- ORGANIZACJE POZARZĄDOWE :MAKE YOUR JOB EASIER WITH EMAS Dla organizacji pozarządowych, EMAS może ułatwić prowadzoną działalność. Może być podstawowym narzędziem osiągania własnych celów oraz poprawy stanu środowiska na poziomie regionalnym. Promowanie EMAS wśród firm przemysłowych i innych organizacji może okazać się skutecznym sposobem prowadzenia do zgodności z prawem. Łatwy dostęp danych
EMAS jest całkowicie kompatybilny z międzynarodowym standardem systemu zarządzania środowiskowego ISO 14001, ale w swych wymaganiach idzie znacznie dalej do ciągłej poprawy działalności środowiskowej, udziału pracowników i zgodności z wymaganiami prawa oraz komunikacji z zainteresowanymi podmiotami. Wyjątkowo EMAS wymaga od organizacji opracowania niezależnie zweryfikowanej deklaracji środowiskowej. Welcome Stakeholders! EMAS pomaga w uzyskaniu informacji środowiskowych organizacji poprzez niezależnie zweryfikowaną deklarację środowiskową. Celem deklaracji jest przedstawienie informacji o oddziaływaniu na środowisko I wynikach ciągłej poprawy działalności środowiskowej organizacji. Dlatego, EMAS może być wykorzystany przez organizacje pozarządowe do nawiązania otwartego WWF (Roland de Schaetzen & Theirry dialogu z przedsiębiorstwami Franklin, project EMAS, WWF-Belgium, przemysłowymi oraz innymi organizacjami 1995): (WWF) uważa że EMAS jest prowadzenia do zgodności z prawem. najlepszym narzędziem poprawy Organizacje pozarządowe mogą działalności środowiskowej w przemyśle wykorzystać deklarację środowiskową. poprzez : jako benchmark do raportowania o - Ścisłą zgodność z prawem ; oddziaływaniu na środowisko, - Zobowiązanie do ciągłej prowadzonej polityki. poprawy; - Wykorzystania najlepszej dostępnej technologii (realnego EMAS jest sposobem na otwarty dialog ekonomicznie); pomiędzy różnymi organizacjami - Udziału pracowników i opinii pozarządowymi na szczeblu regionalnym i publicznej (deklaracja krajowym. EMAS łączy wiele różnych środowiskowa); elementów środowiskowych jak polityka, energia, hałas czy odpady. W ten sposób ułatwia dyskusję I negocjację pomiędzy przedsiębiorstwami, organizacjami pozarządowymi I lokalnymi władzami. Może również stanowić trwały element poszerzania świadomości środowiskowej. W interesie organizacji pozarządowych leży promocja EMAS wśród organizacji, lokalnych władz I obywateli. EMAS, mały krok dla organizacji pozarządowych! Organizacje pozarządowe mogą same ubiegać się o rejestrację w EMAS. Wiele z nich stanowi doskonały przykład skutecznego i efektywnego systemu zarządzania środowiskowego w którym : odpady poddawane są recyklingowi, stosowane są energooszczędne żarówki, nie używa się jednorazowych plastikowych kubków a
stosowany papier pochodzi z recyklingu. Organizacje pozarządowe dzieli jedynie mały krok do EMAS. Zródło : http://europa.eu.int/comm/environment/emas/pdf/general/ngo_en.pdf MINISTER PODGAJNIAK WPROWADZA DO PIERWSZEGO SZKOLENIA EMAS W kwietniu 2005 rozpoczęło się pierwsze szkolenie o unijnym systemie Ekozarządzania I Audytu - EMAS. W szkoleniu tym uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Środowiska, Urzędów Wojewódzkich i Polskiego Centrum Akredytacji. Obecny na szkoleniu Minister Środowiska Tomasz Podgajniak, podkreślał że EMAS jest wyróżnieniem tych organizacji, które chcą w sposób skuteczny i dobrowolny popraw iać swą działalność środowiskową. Szkolenie to było pierwszym z serii szkoleń o EMA S. Ministerstwo Środowiska, urzędy wojewódzkie I Polskie Centrum Akredytacji odgrywają zasadniczą rolę w systemie EMAS. Tworzą one strukturę organizacyjną oraz podstawę do dalszego rozwoju, promocji I kontroli. Udział w EMAS organizacji I przedsiębiorstw zapewnia zgodność z obowiązującym prawem. Podstawowe informacje o EMAS a także dyskusja na temat roli organów administracyjnych w systemie oraz możliwych zachętach udziału innych podmiotów w EMAS, stanowiły treść pierwszego szkolenia. EMAS to europejski system, który już funkcjonuje w innych krajach UE. W związku z tym, przedstawiciele MŚ, UW i PCA odwiedzili Niemcy, Belgię I Holandię. Mieli okazje zobaczyć w jaki sposób system EMAS został wdrożony i jak funkcjonuje w tych krajach. W Brukseli w siedzibie Generalnej Dyrekcji ds. Środowiska mieli okazje porozmawiać o perspektywach rozwoju EMAS w Polsce. W Holandii dyskusja dotyczyła przyszłej konstytucji unijnej. W Niemczech uczestnicy szkolenia odwiedzili organizacje już zarejestrowane w EMAS - firmę chemiczną I szkołę. biurem EMAS Wszystkie organizacje zainteresowane przystąpieniem do systemu EMAS są zaproszone do udziału w bezpłatnych szkoleniach. Szkolenia skierowane są do MŚP, większych zakładów przemysłowych a także instytucji rządowych, szpitali i uczelni. Również, organizacje i osoby zainteresowane procesem weryfikacji mogą przystąpić do specjalnego szkolenia. Więcej informacji o szkoleniach można znaleźć na stronie www.emas-polska.pl lub przez kontakt z Adres: Tel/fax: ul. Dzika 15/11, 00-172 Warszawa, Polska (+48) 22 636 79 87 Email: office@emas-polska.pl Website: www.emas-polska.pl