Luiza Przybylska Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Lublinie Konferencja Pakiet MAK możliwości oprogramowania i perspektywy rozwoju Z inicjatywy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Kielcach przy współudziale Biblioteki Narodowej i Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie w dniach 16-17 kwietnia 2007 r., zorganizowana została pierwsza ogólnopolska konferencja naukowa dla użytkowników systemu bibliotecznego MAK pt. Pakiet MAK możliwości oprogramowania i perspektywy rozwoju. Na miejsce konferencji wybrano Hotel Przedwiośnie - najwyżej położony hotel w Górach Świętokrzyskich, znajdujący się w Mąchocicach Kapitulnych pod Kielcami. Jego malownicze położenie na zboczu góry i mikroklimat bogaty w jod dostarczyło uczestnikom konferencji niezapomnianych przeżyć zarówno intelektualnych jak i estetycznych. Na konferencji zebrało się 140 przedstawicieli bibliotek publicznych, uniwersyteckich i pedagogicznych oraz specjalistów w dziedzinie informatyki z całej Polski aby wymienić się doświadczeniami w zakresie automatyzacji prac bibliotecznych przy zastosowaniu pakietu MAK. Głównym celem spotkania było: - przedstawienie aktualnego i perspektywicznego stanu prac nad systemem MAK, - wspieranie, rozwijanie, udoskonalanie i promowanie systemu MAK, - zaprezentowanie opinii, stanowisk i doświadczeń bibliotekarzy w pracy z systemem MAK Konferencję rozpoczęło wystąpienie inauguracyjne dr Tomasza Makowskiego, dyrektor Biblioteki Narodowej. Pierwszego dnia wygłoszono sześć referatów. Na początku wystąpił twórca Mak-a Jan Wierzbowski z Biblioteki Narodowej, który przedstawił Krótką historię MAK-a. Biblioteka Narodowa po raz pierwszy spotkała się z komputeryzacją w 1971 r. Dane zapisywano na taśmach magnetycznych o pojemności 10 tys. znaków. Następnie powstała baza - Centralny katalog czasopism polskich w systemie Polarka. W 1989 r. rozpoczęto prace nad MAK-iem. Pierwszym i podstawowym celem BN było zastąpienie kartotek kartkowych (szufladkowych) bazami automatycznymi, stąd nazwa systemu MAK Małe Kartoteki Automatyczne. Biblioteka dysponowała wtedy komputerami XT o pojemności 1 MB i zainteresowała się archiwizacją bazy na CD-ROM-ach. Pierwszy pokaz CD- ROM-ów w BN odbył się na początku 1990 r., a w 1994 r. nastąpiło nagranie na płytach całego programu i wszystkich baz MAK-a. Program rozwijał się przez lata. Stworzono moduł wypożyczeń, który umożliwia automatyczną obsługę wypożyczalni oraz w 1997 r. moduł MAKWWW, pozwalający na udostępnianie baz w Internecie. Co kilka lat opracowywane są nowe wersje MAK-a. Biblioteka Narodowa oferuje pakiet programowy MAK pracujący na komputerach IBM PC (i kompatybilnych) w systemie DOS. Pakiet MAK jest przeznaczony do prowadzenia wszelkiego rodzaju katalogów i kartotek, w szczególności bibliotecznych.
Jan Wierzbowski pod koniec swojego wystąpienia wyraził nadzieje, że system MAK będzie stale rozwijany i doskonalony, a jego nowe wersje staną się jeszcze bardziej przyjazne dla użytkowników i będą się cieszyć ich uznaniem i zainteresowaniem. Następnym prelegentem był dr Władysław Marek Kolasa z Akademii Pedagogicznej w Krakowie, który przedstawił referat pt. System MAK na tle innych systemów bibliotecznych. Autor w przystępny sposób dokonał porównania i oceny najbardziej znanych i wykorzystywanych w bibliotekach programów, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki programu MAK, który jest najpopularniejszym programem na rynku pod względem wykorzystujących go instytucji (56%). Obecnie na rynku znajduje się przynajmniej kilkanaście programów, które w pełni automatyzują prace biblioteczne. Wybór jest dość szeroki. Dostępne są zarówno systemy tanie (MAK, LIBRA ok. 2-4 tys. zł), jak i nieco droższe (SOWA, PATRON 9 13 tys. zł) oraz kilkunastokrotnie droższe systemy zintegrowane (ALEPH, VIRTUA, HORIZON, PROLIB, Q SERIES). Programy te różnią się pod względem możliwości (liczba dostępnych funkcji, opcji i ułatwień), zdolnością do pracy w placówkach o rozbudowanej strukturze, a także możliwościami przystosowania do lokalnych wymagań. Dużą rolę odgrywa również ich popularność na rynku, gdyż daje to swoiste poczucie bezpieczeństwa, pozwala korzystać z pomocy innych i zrzeszać się w grupy interesu. Każda biblioteka mająca dokonać wyboru programu musi być przygotowana na kompromis pomiędzy swymi potrzebami i możliwościami finansowymi, a możliwościami systemu. Często bowiem jakość programu jest wprost proporcjonalna do jego ceny. Wybór programu jest również uzależniony od struktury biblioteki, od tego czy biblioteka zamierza korzystać z zewnętrznych źródeł danych, czy tworzy bibliografię regionalną, czy gromadzi i udostępnia dokumenty elektroniczne itd. Wynika z tego, że biblioteki zwracają uwagę na różnorodne kryteria wyboru, jednak przystępna cena, ugruntowana pozycja rynkowa producenta, możliwość obsługi wszystkich czynności programu i możliwość wielodostępnej pracy w środowisku sieciowym to najważniejsze czynniki, którymi należy się kierować przy wyborze systemu. W drugiej części referatu autor krótko scharakteryzował program MAK i opisał jego słabe strony m.in. plikową architekturę, brak relacyjności, ograniczenia DOS, znakowy interfejs i niskie bezpieczeństwo danych. Na zakończenie stwierdził, że pomimo swej dużej popularności i atutów jakimi są niska cena, szybkość działania, otwarta architektura, dobry moduł wyszukiwawczy i bogactwo przetestowanych procedur, program wymaga gruntownej reformy. Z dużym zainteresowaniem uczestników konferencji spotkało się wystąpienie ks. Krzysztofa Goneta z Federacji Bibliotek Kościelnych FIDES i Michała Marksa z Biblioteki Narodowej pt. Przyszłość MAK-a jako zintegrowanego systemu zarządzania biblioteką, nowy interfejs, nowe możliwości. Referat dotyczył prowadzenia prac nad dalszym rozwojem systemu MAK w Bibliotece Narodowej. Przedstawiono plany rozbudowy poszczególnych modułów pakietu MAK oraz przybliżone terminy ich realizacji. Na początku ks. K. Gonet podał ogólną charakterystykę pakietu MAK i podkreślił, że MAK obsługuje już ponad 1700 bibliotek, w tym: - ponad 1200 bibliotek publicznych,
- ok. 120 bibliotek kościelnych, - ponad 200 bibliotek uczelnianych. MAK jest przeznaczony do prowadzenia baz o charakterze katalogów i kartotek w bibliotekach, ale również może być wykorzystywany do innych baz danych. Strukturę danych oraz rodzaj indeksów określa użytkownik w czasie zakładania bazy. W pakiecie można wyróżnić trzy części, zwane modułami: - moduł obsługi bazy umożliwia zakładanie i reorganizację bazy, wprowadzanie, modyfikację oraz skreślanie danych, wyszukiwanie i tworzenie podzbiorów bazy, drukowanie oraz import i eksport danych z i do zbiorów zewnętrznych, - moduł drukowania (edycji) umożliwia drukowanie danych z bazy np. zestawień, bibliografii, kart katalogowych, wg przyjętych formatów, - moduł wypożyczeń umożliwia obsługę wypożyczalni, korzysta on z bazy wypożyczanych przedmiotów np. książek (baza książek) oraz z bazy osób (instrukcji) wypożyczających (baza czytelników). Oprócz wymienionych modułów istnieją programy udostępniające bazy pakietu MAK na CD-ROM-ach (CDMAK) oraz w Internecie (MAKWWW). Następnie głos zabrał Michał Marks, który przedstawił zmiany, jakich dokonali przez ostatnie lata informatycy w konsultacji z bibliotekarzami, w celu dostosowania systemu bibliotecznego MAK do aktualnych oczekiwań użytkowników. Kilka zmian nastąpiło w zakresie wsparcia technicznego. Na stronie producenta dostępna jest w formie elektronicznej pełna dokumentacja, powstał serwis update (pakiet MOD) i rozbudowano serwis na temat konwersji MARCBN/MARC21 (bezpłatne narzędzia i opisy). Zainteresowani mogą skorzystać z usług wdrożeniowych i serwisowych świadczonych przez FIDES (instalacja programu, szkolenia) oraz zaopatrzyć się w dane z Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych NUKAT w postaci bazy MAK. W samym programie (wersja 4.3) pojawiło się wiele nowych funkcji np. nowy instalator obejmujący pakiet i programy edycyjne TEX, możliwość drukowania etykiet z kodami kreskowymi, dużo nowych formatów wydruków (w tym RTF i PDF), nowe funkcje gromadzenia i skontrum, a także możliwość wyświetlania znaków greckich i inne. Kilka nowych możliwości oferuje także MAKWWW w wersji 1.22, m.in. anglojęzyczny interfejs, możliwość pracy w systemach UNIX na procesorach SUN, umiarkowaną możliwość personalizacji interfejsu i obsługę khw w indeksach. Biblioteka Narodowa pracuje obecnie nad systemem MAK 5. Główne zmiany w tej wersji to architektura klient serwer oraz interfejs WWW do wprowadzania książek, samoobsługi czytelnika i obsługi wypożyczalni. Pozostanie natomiast dos owy klient z makrooperacjami i mechanizmami eksportu danych, które będą działać analogicznie jak w MAK-u 4.3. BN przewiduje zakończenie prac nad tymi funkcjonalnościami na przestrzeni 2008 i 2009 roku. Możliwość skorzystania z nowych funcjonalności będzie wymagało przejścia bibliotek ze starej wersji MAK-a na MAK 5. Kolejny mówca, Bożena Bartoszewicz-Fabiańska z Książnicy Podlaskiej w Białymstoku w swoim wystąpieniu pt. Format MARC 21 baza katalogowa w programie MAK - adaptacja formatu, zapoznała uczestników konferencji z krótką historią formatu MARC i przedstawiła zalety formatu MARC 21, który jest obecnie uważany za format docelowy w polskich bibliotekach.
Format MARC jest międzynarodową umową, określającą sposób opisu danych bibliograficznych dokumentów (książek, wydawnictw ciągłych, plików komputerowych itd.). MARC jest skrótem angielskiego określenia Machine- Readable Cataloging, które oznacza katalogowanie w postaci elektronicznej. Początki historii formatu MARC to lata 60-te XX wieku, kiedy to Biblioteka Kongresu USA przygotowała dla potrzeb katalogowania własnych zbiorów format LC MARC, który z upływem czasu został przekształcony w US MARC. W roku 1997 powstał format MARC 21, który jest wynikiem połączenia formatu US MARC z wersją formatu MARC używaną w Kanadzie (CAN MARC). W Polsce do niedawna dane były przygotowywane w formacie MARC BN (format Biblioteki Narodowej) i dotychczas wiele bibliotek prowadzi w tym formacie swoje bazy. Zarówno w formacie MARC BN jak i w MARC 21, te same informacje są wpisywane w różny sposób do różnych pól. Główne różnice między tymi formatami to np. różne nazwy pól i podpól, inny sposób opisu tytułu, inne znaki umowne itd. Autorka podkreśliła, że przejście (przeprowadzenie konwersji danych) z formatu MARC BN na format MARC 21 jest koniecznością, aby dostosować polskie biblioteki do międzynarodowych norm katalogowania komputerowego. Przypomniała również, że żaden z programów do konwersji nie zapewnia całkowitej poprawności wyników, szczególnie dla książek wielotomowych. Po wykonaniu konwersji należy dokonać bardzo wnikliwej korekty. Na szersze omówienie zasługuje referat Tomasza Łazarskiego pt. WebMAK udział innych bibliotek w rozwoju systemu MAK (na przykładzie WBP w Kielcach) charakteryzujący nowatorskie rozwiązania w zakresie obsługi systemu MAK. Inicjatywa powstania systemu WebMak wyszła od dyrekcji Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Kielcach jako odpowiedź na zgłoszenia czytelników i bibliotekarzy. Zgłoszenia te dotyczyły zmian w użytkowaniu systemu MAK autorstwa Biblioteki Narodowej. WebMak jest webowym interfejsem do systemu MAK wiec to system MAK jest dostawcą podstawowych mechanizmów do obsługi biblioteki oraz gwarantem spójności i poprawności danych. Komunikacja z systemem MAK odbywa się za pomocą skryptów makrooperacji i mechanizmu eksportu danych z MAK. Interfejsem użytkownika jest przeglądarka WWW, więc dostęp do systemu może być zrealizowany zarówno poprzez Internet jak i Intranet. Główna część systemu WebMak jest wykonana z jednej z najpopularniejszych technologii tworzenia aplikacji webowych J2EE. Bezpieczeństwo aplikacji jest gwarantowane przez popularny serwer aplikacji Tomcat. Głównym atutem systemu jest możliwość szybkiego uruchamiania kolejnych funkcjonalności systemu MAK w ramach WebMak-a. Funkcjonalności te mogą być uruchomione już w najbliższym czasie i nie wymagają wymiany systemu informatycznego, a tylko zainstalowania systemu WebMak obok działającego obecnie w bibliotece systemu MAK 4.3 lub jego starszej wersji ale wtedy przy pewnych ograniczeniach. WebMak został tak zaprojektowany, aby był tak samo elastyczny jak system MAK tzn. dowolna zmiana w strukturze bazy MAK wymaga tylko rekonfiguracji w opisie maski MAK, skrypcie makconnectora oraz xml'owym scenariuszu, w którym jest opisana tekstowo kolejność i zawartość stron serwisu. Działania te są łatwe do wykonania dla administratora biblioteki i nie wymagają specjalistycznej pomocy.
Moduły systemu WebMak to: - moduł wyszukiwania pełnotekstowego - moduł ten nie wymaga posiadania przez czytelnika konta w systemie WebMak ani procesu logowania się czytelnika do systemu, - moduł obsługi czytelnika - moduł wymaga logowania się czytelnika do systemu, wyszukiwanie pełnotekstowe książek rozszerzone o możliwość wykonania rezerwacji i mechanizm koszyka, dostęp do informacji o stanie i historii konta w systemie MAK, - moduł wypożyczalni - moduł wymaga logowania się bibliotekarza do systemu i udostępnia mechanizm ogłoszeń spersonalizowanych, wyszukiwanie czytelników wraz z obsługą procesu wypożyczenia, obsługę rezerwacji, wyszukiwanie książek, tworzenie ogłoszeń dla czytelników, dodawanie nowych czytelników, - moduł administracyjny moduł rozszerzający funkcjonalność modułu wypożyczalni o zarządzanie użytkownikami systemu WebMak. WebMak udostępnia webowy interfejs do dos'owych programów mak.exe i wyp.exe wchodzących w skład pakietu MAK w zakresie: - zarządzania czytelnikami (zakładanie kont nowych czytelników, modyfikacja danych czytelników, usuwanie kont czytelników), - zarządzanie wypożyczeniami (wypożyczanie i zwroty), - wyszukiwanie książek wraz z informacją o statusie ich wypożyczenia lub rezerwacji, - obsługa rezerwacji i przechowywanie informacji o nich w systemie MAK, - obsługa prolongat. WebMak rozszerza funkcjonalności systemu MAK w celu lepszego dostosowania systemu bibliotecznego do oczekiwań użytkowników o rezerwacje, w tym rezerwacje terminowe i bezterminowe oraz wyszukiwanie pełnotekstowe po wszystkich kategoriach. Nowe funkcjonalności wspierające komunikację na linii czytelnik-biblioteka to: - ogłoszenia indywidualne i grupowe dla użytkowników systemu, - obsługa powiadomień czytelników o dostępnych zarezerwowanych pozycjach, - obsługa zgłoszeń czytelników, - koszyk, w którym użytkownicy mogą przechowywać zakładki do interesujących ich pozycji w celu ich wypożyczenia w przyszłości, - rezerwacje - możliwość definicji algorytmu rezerwacji np. jeśli książka jest dostępna w chwili rezerwowania to możliwa jest tylko rezerwacja jednodniowa, jeśli nie jest dostępna wówczas rezerwacja następuje do momentu zwrotu książki przy czym czytelnik otrzymuje informację o dostępności zarezerwowanej przez niego pozycji w postaci ogłoszenia, e- mail lub SMS (w przypadku istnienia modułu komunikacji), - wyszukiwanie pełnotekstowe książek wykonane na wzór popularnych wyszukiwarek internetowych, - zarządzanie kontami użytkowników zgodnie z wymogami bezpieczeństwa. Tomasz Łazarski podkreślił, że uruchomienie systemu WebMak spełnia oczekiwania współczesnego bibliotekarstwa oraz podnosi komfort obsługi systemu MAK zarówno przez czytelników jak i bibliotekarzy. Obecnie system jest w trakcie testów przeduruchomieniowych w WBP w Kielcach.
Na szczególną uwagę zasłużyła prezentacja Wojciecha Kowalewskiego przedstawiciela Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie pt. Bazy MAK w katalogach rozproszonych. Autor szczegółowo opisał nowatorski portal internetowy - Fidkar Małopolski, który jest wyposażony w narzędzie umożliwiające przeszukiwanie kilkudziesięciu komputerowych baz katalogowych i bibliograficznych bibliotek samorządowych z Małopolski i bibliotek naukowych z Krakowa. Głównym zadaniem multiwyszukiwarki Fidkar jest prezentacja wyników wyszukiwania na interaktywnej stronie WWW. Ze względu na dużą różnorodność i specyfikę baz, portal Fidkar został podzielony na trzy serwisy: BR@Ma, RK@M oraz KR@K. Serwis BR@Ma, czyli Bibliografia Regionalna Małopolski zgromadziła do tej pory ok. 26 baz bibliograficznych. Oprócz baz WBP w Krakowie w serwisie udostępnione są bazy regionalne poszczególnych powiatów z Małopolski. Serwis RK@M, czyli Rozproszony Katalog Małopolski stanowią głównie bazy katalogowe (ok. 53) małopolskich bibliotek publicznych stopnia powiatowego, miejskiego oraz gminnego. Serwis KR@K, czyli Krakowski Katalog Rozproszony, integruje zasoby krakowskich bibliotek naukowych. W gronie tym znalazły się m.in. Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Biblioteka Główna AGH, Biblioteka Główna Politechniki Krakowskiej, Biblioteka PAT, Biblioteka Czartoryskich, Biblioteka Muzeum Narodowego w Krakowie. Serwis KR@K jest jedyną regionalną platformą w Krakowie, która gromadzi bazy bibliotek naukowych miasta Krakowa w jednym miejscu. Portal Fidkar Małopolski jest największą multiwyszukiwarką baz regionalnych zorganizowaną dla bibliotek publicznych w Polsce. Dostęp do wszystkich trzech serwisów jest możliwy ze strony internetowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie. Drugi dzień konferencji wypełniony był informacjami, komunikatami i prezentacjami z regionów. Bibliotekarze w krótkich wystąpieniach wymieniali się wiedzą i doświadczeniami w zakresie wykorzystania pakietu MAK w swoich bibliotekach. Pierwszą prezentację pt. Program biblioteczny MAK w bibliotekach publicznych województwa mazowieckiego, przedstawił Marcin Leszczyński z Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. Wystąpienie poświęcone było omówieniu stanu komputeryzacji bibliotek publicznych województwa mazowieckiego. Autor zaznaczył, że Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy jako biblioteka wojewódzka sprawuje opiekę merytoryczną nad liczącą 1003 placówki, siecią bibliotek publicznych w Warszawie i województwie mazowieckim. Zadania te realizują Dział Instrukcyjno-Metodyczny i Dział Obsługi Sieci. Obecnie skomputeryzowanych jest 294 biblioteki i 273 filie, co stanowi ok. 53% ogólnej liczby placówek, z czego 277 bibliotek i 141 filie wykorzystuje program MAK. Nowszą wersję programu, MAK 4.3 posiada 118 bibliotek i 16 filii. W ciągu 2 lat nastąpił dwu i pół krotny wzrost wykorzystania MAK-a w województwie mazowieckim. Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy prowadzi również działalność instruktorską w bibliotekach terenowych dotyczącą instalacji programu MAK i jego nakładek aktualizacyjnych zakupionych przez biblioteki. Organizowane są też szkolenia w zakresie komputeryzacji dla bibliotekarzy przez specjalistów z Biblioteki Narodowej.
Podobną tematykę poruszył Krzysztof Tkacz reprezentujący Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie. Dokonał on prezentacji pt. MAK w sieci bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego dotyczącej stanu komputeryzacji w WBP i bibliotekach warmińsko-mazurskich oraz pomocy bibliotekarzom w zakresie komputeryzacji. Proces komputeryzacji Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie rozpoczęto w 1989 roku automatyzacją procesu opracowania "Bibliografii Warmii i Mazur". W ciągu kolejnych lat proces ten rozwijał się i doskonalił aż do momentu, w którym WBP osiągnęła stan pełnej komputeryzacji prac bibliotecznych. Komputeryzacją procesów bibliotecznych WBP w Olsztynie oraz bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego zajmuje się Sekcja Komputerowego Wspomagania Procesów Bibliotecznych, której kierownikiem jest Krzysztof Tkacz. Do jej zadań należy m.in. bieżąca obsługa sprzętu komputerowego WBP, administrowanie bazami danych WBP, tworzenie i utrzymanie stron internetowych należących do WBP, koordynowanie budowy katalogu zbiorów WBP i wspomaganie od strony technicznej, prace wdrożeniowe związane z migracją do programu MAK oraz prace koordynacyjne nad udoskonalaniem formatu MARC 21 wdrożonego w WBP. Poza tym Sekcja jest wsparciem technicznym dla Wirtualnej Powiatowej Biblioteki Publicznej oraz dla projektu Bazy Informacji Lokalnej. Podejmuje również inicjatywy zmierzające do wzbogacenia WBP w sprzęt i oprogramowanie poprzez przygotowanie wniosków do lokalnych władz, fundacji krajowych i zagranicznych oraz EU. Pomoc Sekcji dla bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego w zakresie komputeryzacji polega na prowadzeniu szkoleń z obsługi komputera dla pracowników, prowadzeniu szkoleń z obsługi specjalistycznych programów bibliotecznych, pomocy w budowie komputerowego katalogu zasobów bibliotecznych oraz pomocy w zakresie planowania, realizacji zakupów, konfiguracji i instalacji sprzętu komputerowego i oprogramowania. Kolejnym mówcą był Cezary Kasiborski dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wałbrzychu. Jego wystąpienie pt. 14 lat MAK-a w wałbrzyskiej Bibliotece pod Alantami. Co dalej? spotkało się z żywą reakcją uczestników konferencji. Odczytał on krótki referat napisany w sposób na wpół żartobliwy opisujący zmagania pracowników biblioteki z programem MAK na przestrzeni kilkunastu lat. Starania bibliotekarzy w zakresie komputeryzacji zaowocowały tym, że biblioteka główna oraz czternaście filii rozmieszczonych we wszystkich większych osiedlach miasta, obecnie szeroko wykorzystują elektroniczne technologie w zakresie tworzenia i udostępniania baz danych (katalogowych, bibliograficznych i faktograficznych), rejestracji czytelników i wypożyczeń, udostępniania internetu oraz zabezpieczania zbiorów przed kradzieżą. Dyrektor Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kolbuszowej Andrzej Jagodziński wraz z Łukaszem Szymańskim wystąpili z referatem pt. Pakiet MAK w MiPBP w Kolbuszowej historia i współczesność syntetycznie opisując stan komputeryzacji biblioteki od jej początków do dnia dzisiejszego. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna jest gminną instytucją kultury obejmującą swoim oddziaływaniem całą Gminę Kolbuszowa oraz sprawującą nadzór merytoryczny nad siecią bibliotek publicznych powiatu kolbuszowskiego. W skład gminnej sieci bibliotecznej wchodzą: Biblioteka Miejska, siedem filii wiejskich oraz cztery punkty biblioteczne.
Pod koniec 1990 roku w bibliotece pojawił się pierwszy komputer AT 286, który został wykorzystany w gromadzeniu i opracowaniu zbiorów. Od tego momentu rozpoczął się systematyczny proces komputeryzacji procedur bibliotecznych. Stopniowo komputeryzowano katalogi, najpierw w oparciu o własny program, później o pakiet biblioteczny MAK. Obecnie biblioteka jest placówką nowoczesną, wprowadzającą od początków lat dziewięćdziesiątych nowe technologie. Udostępnione zostały bazy danych Biblioteki Narodowej, a czytelnicy uzyskali dostęp do Internetu. Powstała strona domowa biblioteki z katalogami i własnymi bazami online. W bibliotekach na terenie gminy Kolbuszowa pracuje 47 komputerów, 28 z nich jest podłączonych do Internetu. W centrali wszystkie katalogi są prowadzone w wersji elektronicznej. Siedem komputerów z dostępem do Internetu zostało udostępnionych czytelnikom w Gminnym Centrum Informacji, założonym przez bibliotekę w 2003 roku. Zakup komputerów został sfinansowany w ramach programu Pierwsza Praca. Osoby bezrobotne mogą za darmo skorzystać z komputerów oraz przy pomocy pracowników GCI napisać CV lub list motywacyjny. Pracownicy pomagają im również w wyszukiwaniu ofert pracy w Internecie. GCI prowadzi własną stronę: www.gci.kolbuszowa.pl. Biblioteka od niedawna rozpoczęła digitalizację swoich zbiorów. W postaci elektronicznej znajdą się zarówno dokumenty urzędowe, zdjęcia jak i gazety regionalne. Wszystkie zdigitalizowane zbiory są dostępne dla czytelników wsiedzibie biblioteki. Niektóre z nich będą umieszczone na stronie internetowej biblioteki, w dziale Kolbuszowska Biblioteka Internetowa. Pod koniec prezentacji, dyrektor biblioteki wyraził duże zadowolenie, że działająca od 1947 r., Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, dzięki powyższym działaniom, jest uznawana za jedną z lepszych bibliotek publicznych w kraju. Następnym prelegentem była Ewa Kapusta z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kraśniku, której referat pt. Jak pokonać MAK-a wprowadzenie systemu w MBP w Kraśniku zwięźle opisywał rozwój biblioteki wraz z jej komputeryzacją. Miejska Biblioteka Publiczna działa od 1944 r. W styczniu 2000 r. przejęła zadania powiatowe i nadzór merytoryczny nad bibliotekami gminnymi. Biblioteka dysponuje bogatymi i stale aktualizowanymi zbiorami tj. wydawnictwami informacyjnymi, naukowymi, popularnonaukowymi, literaturą piękną polską i obcą. Jej zbiory to ponad 69.000 woluminów książek, 2000 jednostek audiowizualnych m.in. książka mówiona, film video i ponad 50 tytułów czasopism. Książki katalogowane są w programie MAK poprzez kopiowanie z Przewodnika Bibliograficznego lub z autopsji. Wypożyczanie jest w pełni skomputeryzowane. Autorka zwróciła uwagę na fakt, że retrokonwersja w bibliotece przebiegała w sposób szybki i sprawny. W ciągu 10 miesięcy wprowadzono do katalogu komputerowego 21 tys. książek z różnych działów. Dzięki temu bazy katalogowe zostały uzupełnione o starsze zbiory i biblioteka może w dużym stopniu zaspokajać potrzeby użytkowników uczących się i dokształcających. Każdy znajdzie tu również szeroki wybór literatury. Kolejny komunikat, wygłoszony przez Aleksandra Trembowieckiego pt. Nietypowe zastosowania modułu MAKWWW, poświęcony był nowatorskiemu zastosowaniu modułu MAKWWW przy automatyzacji prac bibliotecznych w Koszalińskiej Bibliotece Publicznej.
Kiedy rozpoczęto automatyzację biblioteki zarówno jeżeli chodzi o obsługę czytelników jak też informację o zbiorach, w październiku 1998 roku powstał Dział Komputeryzacji Procesów Bibliotecznych. Został on stworzony ponieważ powstała potrzeba wyodrębnienia nowej, nowoczesnej, wyspecjalizowanej komórki, której zakres działań nie mieścił się w założeniach funkcjonowania Działu Metodycznego. Do głównych zadań Działu należy nadzorowanie funkcjonowania sieci komputerowej działającej w Bibliotece, serwisowanie i konserwacja sprzętu komputerowego, prowadzenie szkoleń dla personelu i pracowników innych bibliotek z zakresu podstaw obsługi komputera, systemów operacyjnych i aplikacji biurowych, wprowadzanie do bazy danych artykułów z czasopism komputerowych i opieka nad serwisem WWW oraz nad bibliotecznym serwerem internetowym i pracownią internetową. Od 20 grudnia 1999 r. w KBP funkcjonuje pracownia internetowa, w której można m.in. przeglądać zasoby Internetu, korzystać z szybko powiększającego się zbioru programów multimedialnych oraz wciąż aktualizowanych prawniczych baz danych (Lex, Omega). W pracowni znajduje się 10 stanowisk komputerowych - każde jest wyposażone w pakiet Microsoft Office (MS Word, MS Excel, MS Access, MS PowerPoint). W WBP działa sieć lokalna oparta na systemie Novell IntranetWare 4.11. Po krótkim wprowadzeniu prelegent opisał zmiany jakie wprowadzili pracownicy Działu Komputeryzacji w module MAKWWW w celu lepszego przystosowania go zarówno dla potrzeb bibliotekarzy jak i czytelników. Zmiany te nastąpiły w zakresie udostępniania plików z poziomu bazy danych, zamawiania zbiorów przez Internet i wystawiania rewersów. Ostatni referat pt. Bazy Biblioteki Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie wygłosiła Dorota Górska z tejże Biblioteki. Dokonała ona szczegółowego opisu wszystkich baz katalogowych biblioteki ze szczególnym uwzględnieniem baz prowadzonych w programie MAK. Autorka swoje wystąpienie rozpoczęła krótką charakterystyka obecnego stanu komputeryzacji Biblioteki Papieskiej Akademii Teologicznej, która obejmuje: - prowadzenie bazy opisów czasopism - KCCZ - ponad 3200 tytułów (w systemie MicroISIS, od roku 2001 całkowite przejście na system VTLS), - prowadzenie bazy gromadzenia druków zwartych - GROM, ponad 24000 opisów w programie MAK (początkowo w programie ISIS), - prowadzenie bazy opracowania książek w systemie VTLS - 17000 opisów bibliograficznych, - prowadzenie bazy danych o dokumentach audiowizualnych - ponad 700 opisów w programie MAK, - tworzenie bazy danych o czytelnikach biblioteki w programie MAK, - utworzenie w 1992 r. bazy danych o dokumentach o świętych i błogosławionych z XIX i XX w. - 530 opisów w programie MicroISIS, - utworzenie baz danych o darach książek (kilka baz dotyczących różnych darów - kilkadziesiąt tysięcy opisów w programie MAK), - utworzenie baz danych o zawartości wybranych czasopism, m.in. Analecta Cracoviensia, Ruch Biblijny i Liturgiczny, Notificationes (kilkanaście tysięcy opisów artykułów w programie MAK), - prowadzenie bazy instytucji współpracujących z biblioteką oraz wymiany (w programie MS Access). Dla użytkowników dostępne są dwie bazy programie MAK:
- dokumentów multimedialnych znajdujących się w zbiorach Biblioteki PAT - Katalog Multimediów (udostępnianych wyłącznie na miejscu - z ewentualną opcją wydruku informacji z wybranych dokumentów multimedialnych), - dokumentów beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych ze zbiorów Biblioteki, PAT - Święci i Błogosławieni (dzieła w języku łacińskim i włoskim). Obecnie biblioteka posiada 45 komputerów podłączonych do Internetu oraz własną stronę WWW. W trakcie konferencji odbywały się prezentacje firm sponsorów. Firma Tomaco oferująca unikalne rozwiązania w zakresie nowoczesnej, szybkiej i trwałej naprawy książek oraz konserwacji zbiorów, prezentowała w hallu hotelu zestaw maszyn (maszynę klejącą i gilotynę introligatorską) do oprawy książek systemem Fastbind. Natomiast firma 3M zajmującą się produkcją systemów ochrony dla bibliotek, przedstawiła prezentację multimedialną na temat nowoczesnych zabezpieczeń zbiorów bibliotecznych oraz urządzeń do automatycznej obsługi wypożyczeń i zwrotów mediów drukowanych. Reasumując, w ostatnich latach, w miarę pozyskiwania i stosowania nowych technologii, biblioteki musiały stać się lokalnymi ośrodkami świadczącymi profesjonalne usługi informacyjne dotyczące np. przepisów prawnych, podatkowych, wolnych miejsc pracy itp., i świadczących specjalne usługi informacyjne takie jak dostęp do Internetu, publikowanie i wydruki z dokumentów elektronicznych, dostęp do sieci komputerowych i baz danych w lokalnej i rozległych sieciach komputerowych oraz stały dostęp do materiałów i informacji osobom kształcącym się i podnoszącym swoje kwalifikacje. Świadczenie tego typu usług umożliwia bibliotece jedynie profesjonalny system do obsługi wszelkich procesów bibliotecznych. Dzięki dużej ilości wygłoszonych na ten temat referatów, uczestnicy konferencji mogli zastanowić się nad wieloma problemami związanymi z użytkowaniem programu MAK oraz zapoznali się z jego nowymi możliwościami. Kluczowym problemem konferencji było postawienie pytania czy MAK ma przyszłość.