POZIOM ZRÓWNOWAŻENIA INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTW ROLNYCH W POLSCE



Podobne dokumenty
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008

Gospodarcze i ekonomiczne skutki suszy w Polsce

Rolnictwo ekologiczne z korzyścią dla środowiska i człowieka. Realizacja PROW - korzyści i bariery. Anna Kuczuk, OODR Łosiów

Ocena stopnia zrównoważenia gospodarstw w województwie lubelskim za pomocą modelu RISE

Gospodarstwa rolne z obszarów o szczególnie dużej cenności przyrodniczej na tle gospodarstw pozostałych

Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych jako wyznacznik nowych kierunków badań rolniczych i współpracy naukowej

Możliwości uzyskania wsparcia finansowego na dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów obowiązujących na OSN

Wyniki ekonomiczne uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w systemie Polski FADN w 2009 roku w woj. dolnośląskim.

Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli

ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE. Jan Kuś Mariusz Matyka

Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce. Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015

IDEA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU ROLNICTWA JAKO PŁASZCZYZNA WSPÓŁPRACY ŚRODOWISK NAUKOWYCH. Stanisław Krasowicz Wiesław Oleszek Puławy, 2013

Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego?

Gospodarstwa ogrodnicze w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej

Dochody w rolnictwie polskim i unijnym. Z. Floriańczyk, P. Czarnota Zakład Rachunkowości Rolnej IERiGŻ-PIB

Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim

Ocena trafności i skuteczności instrumentów wspierania rolnictwa na obszarach problemowych - górskich

ZAZIELENIENIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ - SKUTKI DLA POLSKICH GOSPODARSTW ROLNICZYCH

POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU W LATACH Gdańsk, wrzesień 2015r.

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy. Wojciech Ziętara, Wojciech Józwiak, Zofia Mirkowska

Płatności w ramach WPR i ich wpływ na polskie rolnictwo w świetle danych FADN. Mgr inż. Wiesław Łopaciuk Mgr Agnieszka Judzińska

Organizacja i efektywność polskich gospodarstw specjalizujących się w uprawach polowych na tle wybranych krajów Unii Europejskiej

W POLSCE POWINNO DOMINOWAĆ ROLNICTWO ZRÓWNOWA

Pomorskie gospodarstwa rolne w latach na podstawie badań PL FADN. Daniel Roszak PODR w Gdańsku

Badania rachunkowości rolnej gospodarstw rolnych

Wyniki uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w systemie Polski FADN wg typów rolniczych w woj. dolnośląskim w latach 2015 i 2016

Uwarunkowania rozwoju małych ekonomicznie gospodarstw rolnych (wybrane zagadnienia)

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ekologia i środowisko* Ekologiczne gospodarstwo towarowe

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej

Koncentracja i specjalizacja gospodarstw rolniczych w procesie integracji z Unią Europejską. Prof. dr hab. Wojciech Ziętara

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach wspiera realizację koncepcji rozwoju zrównoważonego

PROŚRODOWISKOWE PRAKTYKI ROLNE W ŚWIETLE DEKLARACJI RESPONDENTÓW OBJĘTYCH SYSTEMEM FADN

Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji

Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny. Źródła rozproszone

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 11 marca 2010 r.

Gospodarstwa rolne beneficjenci programu rolnośrodowiskowego w latach Grażyna Niewęgłowska

Wpływ WPR na rolnictwo w latach

Porównanie wyników ekonomicznych gospodarstw uczestniczących w PL FADN

Innowacyjność polskich gospodarstw rolnych w warunkach wygasania kryzysu

Status IUNG-PIB Instytut badawczy podległy MRiRW Zadania Instytutu Prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych w zakresie zrównoważonego rozwoju pr

Podatek rolny a podatek dochodowy problemy opodatkowania polskiego rolnictwa. Prof. dr hab. Marian Podstawka dr inż. Joanna Pawłowska-Tyszko

Zjawiska występujące w rolnictwie unijnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej po 2004 roku i wnioski na przyszłość

Skutki zazielenienia Wspólnej Polityki Rolnej dla polskich gospodarstw rolniczych

Rola IUNG-PIB w badaniach nad wykorzystaniem gleb Polski. Stanisław Krasowicz Puławy, 2013

Klasy wielkości ekonomicznej

PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE

INTER-NAW. Wojciech Lipiński. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.

ZRÓWNOWAŻENIE PRODUKCJI ROLNICZEJ W ASPEKCIE ZASOBÓW UŻYTKÓW ZIELONYCH ORAZ OBSADY INWENTARZA ŻYWEGO

Programy rolnośrodowiskowe chroniące wody i bioróżnorodność w okresie programowania stan wdrażania na 2012

wapnowania regeneracyjnego gleb w Polsce

Koncepcja oszacowania skutków reform Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej w perspektywie budżetowej

Program rolnośrodowiskowy po 2013 r. Agnieszka Kucharska Departament Płatności Bezpośrednich

ZNACZENIE EKONOMICZNE UPRAWY ZIEMNIAKÓW JADALNYCH W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W LATACH

Rachunkowość rolna jako innowacyjne narzędzie zarządzania gospodarstwem rolnym

Dochodowość gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną w ramach PL FADN w woj. pomorskim w latach Daniel Roszak PODR w Lubaniu

Robert Księżopolski. gr II Ekonomia. Cel działania. Co oznacza Cross-Compliance? OŚ 1- POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI SEKTORA ROLNEGO I LEŚNEGO

Józef Stanisław Zegar ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ ROLNICTWA W ŚWIETLE PARADYGMATU KONKURENCYJNOŚCI zegar@ierigz.waw.pl

Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw.

Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW

OPRACOWANIE ZASAD OCENY REGIONALNEGO ZRÓŻNICOWANIA PRODUKCJI ROŚLINNEJ W POLSCE Okres realizacji:

Ogólnopolska konferencja Doktorantów i Młodych Naukowców pt. Adaptacja do zmian klimatu w rolnictwie

Dochodowość gospodarstw rolnych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach PL FADN w woj. pomorskim w latach

Funkcjonowanie dotowanych ubezpieczeń upraw w Polsce w opinii rolników indywidualnych

Regulamin. Wojewódzkiego Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w 2019 r. w kategorii: ekologia-środowisko i ekologiczne gospodarstwo towarowe

Obszary wiejskie o wysokiej różnorodności biologicznej i krajobrazowej (HNV) a ekstensywna gospodarka rolna

Wielkość ekonomiczna a efekty gospodarowania i możliwe zagrożenia gospodarstw polowych w Polsce

Zagadnienia na egzamin dyplomowy inŝynierski I o kierunku ROLNICTWO

ZASTOSOWANIE REGRESJI PANELOWEJ DLA OCENY PRODUKTYWNOŚCI I DOCHODOWOŚCI W ROLNICTWIE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ PO 2005 R.

Hipoteza. Autor prezentacj

Nowy kształt dopłat bezpośrednich od 2015 roku

Analiza dochodów rodzin rolniczych na podstawie danych Polski FADN.

Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

ZRÓWNOWAŻENIE INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTW ROLNYCH W POLSCE OBJĘTYCH FADN

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa

Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian

Agroekologiczne i plonotwórcze działanie wapnowania gleb kwaśnych

EKONOMIKA GOSPODARSTWA ROLNEGO A ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE WIOLETTA WRZASZCZ

Działalność operacyjna i inwestycyjna gospodarstw rolnych w woj. pomorskim w latach na podstawie badań PL FADN

ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER

Rysunek 1. Formularz dodawania elementów do bazy na przykładzie zabiegu nawożenia

UCHWAŁA NR XXXIV/398/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO z dnia 7 grudnia 2009 r.

Zalesianie marginalnych gruntów rolnych finansowane z PROW

Rynek Produktów Ekologicznych

Wizja rozwoju rolnictwa wg przedstawicieli nauki - aspekty środowiskowe -

14. OCENA STANU ORGANIZACJI I SYTUACJI PRODUKCYJNO- EKONOMICZNEJ REPREZENTACYJNEJ PRÓBY GOSPODARSTW ROLNYCH

Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej

1. Pomoc przysługuje w kolejności ustalonej dla województwa przy zastosowaniu kryteriów wyboru operacji. 2. O kolejności przysługiwania pomocy

Produkcyjne i środowiskowe skutki nawożenia roślin w Polsce

Rozdział 1. Podstawy teoretyczne agrobiznesu Pojęcie agrobiznesu Inne określenia agrobiznesu... 17

Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną

Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe

Zagadnienia Ekonomiki Rolnej

TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA DO WYMOGÓW ROLNOŚRODOWISKOWYCH

Zasady i kryteria oceny gospodarstw w ramach kategorii: ekologia-środowisko i ekologiczne gospodarstwo towarowe

S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Krystyna Filipiak, Jan Jadczyszyn, Stanisław Wilkos

GOSPODARSTWA ROLNE OSÓB PRAWNYCH (GOP) W PROCESIE PRZEMIAN SYSTEMOWYCH I INTEGRACJI Z UE

Transkrypt:

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy POZIOM ZRÓWNOWAŻENIA INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTW ROLNYCH W POLSCE WIOLETTA WRZASZCZ Ciechocinek, 12 grudzień 2012 r.

Idea zrównoważonego rozwoju Zrównoważony rozwój sprowadza się do zachowania środowiska i zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń w stanie nie gorszym, aniżeli go zastało dane pokolenie [Our Common Future 1987] Koncepcja zrównoważonego rozwoju, chroniąc środowisko przyrodnicze, musi jednocześnie stymulować wzrost ekonomiczny oraz rozwój społeczny, jednakże przyjmując nadrzędność środowiska w stosunku do rozwoju gospodarczego [Zegar 2007] 2

Rolnictwo i ukierunkowanie polityki Rolnictwo jest jednym z głównych dysponentów środowiska naturalnego [Fotyma 2000] Zmiany w WPR Reforma Mc Sharry`ego: 1992 r. Traktat z Maastricht: 1992 r. Agenda 2000: 1999 r. Reforma z Luksemburga: 2003 r. 3

Znaczenie gospodarstw rolnych Państwo ma możliwość wdrożenia warunków brzegowych gospodarującym podmiotom, skutkując zbliżeniem optimum prywatnego (ukierunkowanego na racjonalność mikroekonomiczną) do optimum społecznego (związanego z racjonalnością makroekonomiczną) [Zegar 2010] 4

Świadomość ekologiczna Ta forma świadomości społecznej przejawia się w myśli oraz społecznie akceptowanych standardach rozumienia, dostrzeganiu i reagowaniu na potrzeby i walory środowiska, stanowiąc postawę rozwoju człowieka chcącego i umiejącego żyć w harmonii z przyrodą. [Perepeczko 2011] Większość badaczy jest przekonana co do korelacji między świadomością ekologiczną i zachowaniem wobec środowiska przyrodniczego. [Perepeczko 2011] 5

Celem pracy jest określenie poziomu zrównoważenia indywidualnych gospodarstw rolnych oraz czynników go determinujących 6

Przedmiot badań Dane FADN za 2008 r. 11 283 gospodarstw indywidualnych, uwzględniając: wielkość ekonomiczną (ESU): <4 (bardzo małe) 4-8 (małe) 8-16 (średnio-małe) 16-40 (średnio-duże) 40-100 (duże) 100 (bardzo duże) wybrane typy rolnicze: 1 uprawy polowe 4 zwierzęta żywione w systemie wypasowym 5 zwierzęta ziarnożerne, 6 różne uprawy 7 różne zwierzęta, 8 różne uprawy i zwierzęta Wywiad kierowany w 2010 r. 110 rolników z woj. wielkopolskiego, prowadzących rachunkowość w 2008 r., zastosowano metodę nielosowego doboru kwotowego wg wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych 7

Cechy gospodarstwa zrównoważonego Główną cechą rolnictwa zrównoważonego jest zachowanie potencjału produkcyjnego gleby, która jest jednym z podstawowych elementów środowiska przyrodniczego wykorzystywanym w rolnictwie [Krasowicz 2005] Jedną z zasad umożliwiającą prowadzenie produkcji rolniczej w zgodzie z poszanowaniem zasobów przyrodniczych jest umiejętne stosowanie zmianowania i nawożenia roślin, adekwatnie do zasobności i rodzaju gleb [Faber 2001, Kuś i in.2005] Podstawą wdrażania poprawnych praktyk rolniczych jest co najmniej niedopuszczenie do degradacji substancji organicznej w glebie, a docelowo zwiększenie jej żyzności [Harasim 2006] 8

Określenie poziomu zrównoważenia Gospodarstwo zrównoważone charakteryzuje się pewnymi wartościami progowymi w zakresie wybranych kryteriów służących do oceny jego zrównoważenia [Zegar 2005] Narzędzia statystyczne: wielowymiarowa analiza porównawcza porządkowanie liniowe obiektów przy wykorzystaniu metody unitaryzacji zerowanej z referencyjnym systemem granicznym, tzw. progi i przedziały veta 9

Stymulanta Kryteria zrównoważenia* Środowiskowego liczba grup roślin uprawianych na gruntach ornych: pv 3 indeks pokrycia gruntów ornych roślinnością w zimie: pv 33% saldo bilansu glebowej substancji organicznej: pv 0 t/ha Destymulanta udział zbóż w strukturze zasiewów gruntów ornych: pv 66% obsada zwierząt na użytkach rolnych: pv 2 SD/ha Nominanta saldo bilansu azotu brutto: przv wg regionów, kg N/ha UR Ekonomicznego Stymulanta relacja dochodowości pracy własnej i przeciętnego wynagrodzenia netto pracowników w gospodarce narodowej: pv 1 * pv próg veta, przv przedział veta 10

0% 50% 100% Wielkość ekonomiczna a zrównoważenie środowiskowe ESU a ZŚ 6 10 7 4 5 9 33 30 28 39 31 44 39 42 40 37 36 32 21 22 13 17 23 28 23 20 Ogółem < 4 4-8 8-16 16-40 40-100 ESU a ZE 100 7 16 9 7 4 0% 50% 100% 25 48 22 58 32 89 91 46 69 28 18 38 9 15 Ogółem < 4 4-8 8-16 16-40 40-100 100 23 35 ekonomiczne 10 24 17 BN N P W bardzo niskie: BN niskie: N przeciętne: P wysokie: W 3 6 3 1 5 3 U N P W 11

0% 50% 100% Typ rolniczy a zrównoważenie 6 6 3 23 33 28 36 54 39 45 39 39 43 38 22 21 TYP a ZŚ 17 7 4 5 25 3 36 35 33 19 18 23 ekonomiczne Typ a ZE 7 7 3 7 9 Ogółem 1 4 5 6 7 8 0% 50% 100% środowiskowe 25 16 18 18 23 18 22 59 46 55 56 30 38 28 Ogółem 1 4 5 6 7 8 19 BN N P W bardzo niskie: BN niskie: N przeciętne: P wysokie: W 8 8 U 34 38 31 28 26 23 N P W 12 12

Wartości na gospodarstwo Podstawowe charakterystyki FADN ogółem wg ZŚ wg ZE ZŚ_W P ZE_W P Udział gospodarstw (%) 100 22 88 46 54 13 ZŚE Użytki rolne (ha) 35 40 34 52 21 53 Wskaźnik bonitacji gleby 0,85 0,90 0,79 0,89 0,81 0,95 Aktywa ogółem (tys. zł) 592 692 563 853 369 918 Wielkość ekonomiczna (ESU) 20 22 20 31 12 29 Produktywność pracy (tys. zł/awu) 94 95 93 138 48 128 Wskaźnik względnej wysokości kosztów (zł/zł) 0,84 0,80 0,85 0,78 0,98 0,75 Wartość dodana netto (tys. zł/ha) 1,9 2,1 1,9 2,4 0,9 2,5 Dochodowość pracy (tys. zł/fwu) 35 42 29 64 9 65 Udział dopłat w dochodzie (%) 55 51 56 44 124 44 * Wysoki (W) poziom zrównoważenia środowiskowego (ZŚ), ekonomicznego (ZE), środowiskowo-ekonomicznego (ZŚE); P pozostałe gospodarstwa 13

Zrównoważenie środowiskowe a dochodowość pracy Dochodowość pracy tys. zł/fwu 65 55 1 45 35 5 4 8 6 7 25 1 2 3 4 5 6 7 ZŚ 15 gospodarstwa wyspecjalizowane (linia ciągła) 5 nie wyspecjalizowane (linia przerywana) ukierunkowane na produkcję roślinną; ukierunkowane na produkcję zwierzęcą; gospodarstwa niewyspecjalizowane dwukierunkowe Oś X ZŚ: 1 2 3 4 5 6 7 [-0,63; -0,40) [-0,40; -0,20) [-0,20; 0,00) [0,00; 0,20) [0,20; 0,40) [0,40; 0,60) [0,60; 0,83) 14 14

Ocena możliwości realizacji celów środowiskowych i ekonomicznych na poziomie gospodarstwa ESU ogółem 1 4 5 6 7 8 < 4 4-8 8-16 16-40 40-100 100 niemożliwa trudna możliwa łatwa 1 uprawy polowe 4 zwierzęta żywione w systemie wypasowym 5 zwierzęta ziarnożerne 6 różne uprawy Typ rolniczy 7 różne zwierzęta 8 różne uprawy i zwierzęta 15

Determinanty zrównoważenia gospodarstw rolnych Ψ Ψ Lp. Wyszczególnienie ZŚ ZE ZSE 1 Położenie na ONW 0,8 b.i. 0,9 2 Powierzchnia użytków rolnych 1,2 2,8 3,5 3 Poziom wykształcenia 1,1 1,1 1,2 4 Wykształcenie rolnicze b.i. 1,1 b.i. 5 Produkcja zwierzęca 1,7 0,5 b.i. 6 Ekologiczny system gospod. 3,2 1,5 3,8 7 T1 uprawy polowe 0,8 1,6 1,4 8 T4 zwierzęta przeżuwacze 4,3 1,2 5,8 9 T5 zwierzęta ziarnożerne 0,2 1,2 0,1 10 T6 różne uprawy b.i. b.i. b.i. 11 T7 różne zwierzęta b.i. 0,5 0,5 12 T8 różne uprawy i zwierzęta ref. ref. ref. 13 Intensywność OPR 1,3 1,2 1,7 14 Intensywność OPZ 1,1 1,3 1,5 15 Intensywność produkcji 0,8 1,01 0,7 16 Program rolnośrodowiskowy 1,3 b.i. b.i. 17 Wapnowanie gleby 1,2 b.i. 1,2 18 Działania inwestycje 1,4 1,3 1,7 Wpływ czynnika na prawdopodobieństwo zrównoważenia ceteris paribus e e a j > 1 dodatni a j < ujemny 1 ref. poziom odniesienia b. i. brak istotności różnic * Wyniki modeli logitowych, weryfikacja: współczynnik Negelkerke`a (R 2 N) oraz test Hosmera and Lemeshowa 16

Praktyki rolnośrodowiskowe w świetle deklaracji respondentów Wyszczególnienie Ogółem ESU Dobra kultura rolna zmianowanie i okrywa zimowa + wypalanie gruntów + + Cross compliance - zdrowotność roślin ewidencja środków ochrony roślin + + stosowanie środków ochrony roślin + + Praktyki nawozowe badanie zasobności gleby i ph plan nawozowy, saldo bilansu azotu wapnowanie gleby okres stosowania nawozów naturalnych + + przechowywanie nawozów naturalnych Gromadzenie i usuwanie odpadów gospodarczych bytowych + + Deklaracja znajomości i przestrzegania prawa dobra kultura rolna + + kodeks dobrej praktyki rolniczej + + dostrzeganie potrzeba ochrony środowiska + + Obowiązują rolników: wszystkich tylko na OSN Ocena praktyk rolniczych: + pozytywna negatywna poprawa względem wielkości ekonomicznej Źródło: Opracowano na podstawie wywiadu kwestionariuszowego przeprowadzonego z rolnikami z województwa wielkopolskiego w 2010 r. 17

Kwestie społeczne i ekonomiczne w świetle opinii respondentów (1) Żywotność obszarów wiejskich w dużej mierze jest determinowana przez bodźce ekonomiczne. Rolnicy aprobują życie na wsi, jednakże muszą mieć możliwość prowadzenia dochodowej działalności gospodarczej, przynajmniej zapewniającej utrzymanie rodziny. Rolnicy przedstawili wiele powodów pozamaterialnych uzasadniających aprobatę życia na wsi (m.in. rodzinny charakter pracy, tradycja, kontakt z przyrodą). Poza planowanymi działaniami inwestycyjnymi, respondenci dostrzegali również potrzebę podnoszenia własnych kwalifikacji. Ponad połowa badanych wyrażała chęć poszerzenia swojej wiedzy z zakresu ochrony środowiska, co w świetle rosnącego znaczenia zrównoważonego rozwoju rolnictwa należy ocenić pozytywnie. 18

Kwestie społeczne i ekonomiczne w świetle opinii respondentów (2) Prawie połowa badanych pozytywnie oceniła poziom dochodów z gospodarstwa rolnego. Oczekiwania respondentów w tym zakresie są zróżnicowane, w zależności od wielkości ich gospodarstw. Właściciele mniejszych jednostek, częściej utożsamiali swoją ocenę z zaspokojeniem potrzeb bytowych oraz zapewnieniem edukacji dzieciom, natomiast rolnicy posiadający duże gospodarstwa swoje oczekiwania sprowadzali do realizacji działań inwestycyjnych. Pojęcie godnego standardu życia było różnie interpretowane przez respondentów, ale zasadniczo miało wymiar ekonomiczny. Najczęściej utożsamiano je z możliwością sfinansowania potrzeb bytowych. 19

Główne wnioski (1) 1 2 Gospodarstwa zrównoważone w obu aspektach stanowiły 13% w badanej zbiorowości, czego nie można uznać za wynik satysfakcjonujący. Zarówno typ rolniczy, jak i wielkość ekonomiczna determinują poziom zrównoważenia gospodarstwa rolnego. 3 Przeprowadzone badania udowodniły, iż możliwa jest jednoczesna realizacja celów środowiskowych i ekonomicznych na poziomie gospodarstwa rolnego 20

Główne wnioski (2) 4 Wysoki poziom dochodowości pracy jest możliwy zarówno na drodze wdrażania praktyk prośrodowiskowych, jak i tych generujących zagrożenie dla ekosystemu. 5 Regulacje prawne odgrywają istotną rolę w kształtowaniu postaw rolników wobec prośrodowiskowych praktyk rolniczych, a także pozytywnie wpływają na ich świadomość ekologiczną. 6 Kierownicy większych gospodarstw wykazują większą dbałość o poszanowanie środowiska przyrodniczego. Są oni beneficjentami szerszej palety instrumentów rządowych, co również determinuje ich typowanie do kontroli przez ARiMR. Czynnik ten mógł także warunkować postawy producentów rolnych. 21