Działalność operacyjna i inwestycyjna gospodarstw rolnych w woj. pomorskim w latach na podstawie badań PL FADN

Transkrypt

1 Działalność operacyjna i inwestycyjna gospodarstw rolnych w woj. pomorskim w latach na podstawie badań PL FADN Daniel Roszak PODR w Gdańsku

2 Cel główny Polskiego FADN określony w Rozporządzeniu Rady nr 79/65 EWG z dnia 15 czerwca 1965r. ustanawiającym Farm Accountancy Data Network FADN Dostarczenie danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych do Komisji Europejskiej Obowiązek ten spoczywa na każdym kraju członkowskim UE 2

3 Po rozszerzeniu Unii Europejskiej w FADN uczestniczy ponad 85 tysięcy gospodarstw rolnych. Jednolity system funkcjonujący w 28 krajach umożliwia porównanie wyników gospodarstw rolnych np. polskich z niemieckimi czy litewskimi. 3

4 Logo Polskiego FADN 4

5 Cel systemu zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych określony w art. 1 Ustawy 1) określanie rocznych dochodów w gospodarstwach rolnych, 2) dokonywanie analizy ekonomicznej gospodarstw rolnych oraz ocenę sytuacji w rolnictwie i na rynkach rolnych. 5

6 Dla uzyskania możliwości realizacji zdefiniowanych celów Wspólnej Polityki Rolnej konieczne stało się posiadanie odpowiednich narzędzi W nowym okresie programowania % budżetu UE skierowana jest do realizacji WPR

7 ZATEM: FADN (FARM ACCOUNTANCY DATA NETWORK) JEST NIEZBĘDNYM ELEMENTEM WSPARCIA PROCESU KREOWANIA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ 7

8 Cele pośrednie Polskiego FADN 1. Dostarczanie informacji dla ośrodków decyzyjnych Państwa Dane rachunkowe z gospodarstw rolnych są konieczne przedstawicielom krajów członkowskich do prowadzenia negocjacji na forum Komisji Europejskiej w sprawie Wspólnej Polityki Rolnej, a także narodowych programów wsparcia rolnictwa Narodowe programy wsparcia muszą uzyskać akceptację przedstawicieli pozostałych krajów członkowskich 8

9 2. Dostarczenie danych dla organizacji przedstawicielskich rolników Dane rachunkowe z gospodarstw rolnych są konieczne przedstawicielom rolników do negocjowania z władzami RP warunków funkcjonowania gospodarstw rolnych i inicjowania narodowych programów wsparcia 9

10 3. Dostarczenie danych dla środowiska naukowo- badawczego Dane rachunkowe z gospodarstw rolnych stanowią bazę empiryczną analiz i weryfikacji hipotez 10

11 4. Dostarczenie danych dla pracowników zajmujących się udzielaniem porad dla rolników. Dane rachunkowe są grupowane według różnych kryteriów co stanowi dużą pomoc np. przy sporządzaniu planów przedsięwzięć gospodarczych (tzw. biznes planów). 11

12 5. Dostarczenie danych dla rolników uczestniczących w Polskim FADN 12

13 Zmiana zasad Wspólnotowej Typologii Gospodarstw Rolnych Parametr standardowej nadwyżki bezpośredniej (SGM) został zastąpiony parametrem standardowej produkcji (SO)

14 Definicja nowego kryterium ekonomicznego Standardowa Produkcja (z ang. Standard Output, w skrócie SO) jest to średnia z 5 lat wartość produkcji określonej działalności produkcyjnej (roślinnej lub zwierzęcej) w przeciętnych dla danego regionu warunkach produkcyjnych.

15 Standardowa Nadwyżka Bezpośrednia (Standard Gross Margin) = SO w porównaniu do SGM Produkcja Koszty bezpośrednie ogółem + produkt główny + koszt wymiany stada + produkt uboczny + pozost. koszty bezpośr. + dopłaty do produkcji Standardowa Produkcja (Standard Output) = Produkcja + produkt główny koszt wymiany stada * + produkt uboczny + dopłaty do produkcji * jedynie w odniesieniu do działalności produkcji zwierzęcej SGM 3 lata SO 5 lat

16 Wielkość ekonomiczna Bardzo małe Małe Średnio - małe Średnio - duże Duże b. duże ( < 4 ESU) (4 -< 8 ESU) (8 -< 16 ESU) (16 -< 40 ESU) (40 -< 100 ESU) >=100 ESU 2 <8 8 <25 25 <50 50 < <500 > ha 22,0 42,8 67,

17 Prezentacja oparta jest na analizie wyników produkcyjno-finansowych 267 gospodarstw prowadzących nieprzerwanie rachunkowość w systemie PL FADN od 2004 r. do 2012 r w woj. pomorskim.

18 Ogólna charakterystyka badanych gospodarstw: Najwięcej gospodarstw kontynuujących prowadzenie rachunkowości występuje w woj. pomorskim w grupie średnio-małe 25 tys. <50 oraz małe 8 tys. < gospodarstw 22,5% badanych w kolejnych latach zmieniały swoją przynależność do grup wielkości ekonomicznej.

19 Wg specjalizacji produkcyjnej 74 gospodarstwa 28 % badanych zmieniły swoją przynależność do grup wyodrębnionych wg specjalizacji produkcyjnej. Znacząco (o 33 gospodarstwa) zmniejszyła się grupa gospodarstw niewyspecjalizowanych (mieszane). Zdecydowanie wzrosła (o 22 gospodarstwa) grupa gospodarstw wyspecjalizowana w uprawach polowych a o 9 w produkcji zwierzęcej. Wyraźny wzrost (o 13 gospodarstw) nastąpił w grupie specjalizujących się w produkcji bydła (razem mleczne i opasowe). Niewielki, w kontekście danych statystycznych spadek (o 4 gospodarstwa) miał miejsce w grupie gospodarstw wyspecjalizowanych w produkcji zwierząt ziarnożernych (trzoda i drób rzeźny).

20 Przedstawione dane świadczą o tym, że decyzje zarządzających gospodarstwami o kierunku produkcji nie mają charakteru stałego, są one modyfikowane w zależności od sytuacji rynkowej i oceny tej sytuacji przez zarządzających. Grupowanie analizowanych gospodarstw wg. powierzchni użytkowanych gruntów, wskazuje, że także w tym zakresie sytuacja była zmienna. Zmiany były efektem zarówno powiększania powierzchni gospodarstw, jak i jej zmniejszania. Dotyczyły one zarówno powierzchni dzierżaw, jak i gruntów własnych.

21 160,00 Użytkowana powierzchnia UR w ha 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0, <25 25 <50 50 < <500

22 25,00% Zmiana wielkości powierzchni UR w w % ( ) 20,00% 19,88% 19,96% 15,00% 12,19% 10,00% 5,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500-5,00% -10,00% -7,09%

23 35,00% 30,00% Zmiana wielkości powierzchni UR WŁASNYCH w w % ( ) 28,58% 25,00% 20,00% 15,00% 15,44% 19,05% 10,00% 5,00% 0,00% -5,00% 8 <25 25 <50 50 < <500-10,00% -9,10% -15,00%

24 ,00 Produkcja ogółem w PLN , , , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500

25 120,00% Zmiana wielkości produkcji w w % ( ) 100,00% 95,51% 80,00% 72,32% 73,43% 60,00% 52,56% 40,00% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

26 ,00 Produkcja roślinna w PLN , , , , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500

27 120,00% Zmiana wartości produkcji roślinnej w % ( ) 100,00% 99,45% 101,31% 85,03% 80,00% 65,53% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

28 ,00 Produkcja zwierzęca w PLN , , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500

29 120,00% Zmiana wartości produkcji zwierzęcej w % ( ) 110,29% 100,00% 80,00% 60,00% 48,02% 44,62% 40,00% 32,25% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

30 140,00 Zwierzęta ogółem w LU 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0, <25 25 <50 50 < <500

31 50,00% Zmiana ilość LU w w % ( ) 40,00% 40,01% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500-2,08% -10,00% -20,00% -8,72% -12,53%

32 100,00% Zmiana ilość krów mlecznych w w % ( ) 80,00% 76,32% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% -20,00% 8 <25 25 <50-0,08% 50 < <500-13,12% -40,00% -30,79%

33 60,00% Zmiana ilości w trzody w LU w w % ( ) 50,38% 40,00% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500-20,00% -20,01% -19,11% -40,00% -60,00% -49,95%

34 10,00% Zmiana wielkości plonu pszenicy w % ( ) 6,40% 5,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500-5,00% -4,79% -5,05% -10,00% -15,00% -15,00% -20,00%

35 1,60 Relacja produkcji ogółem do kosztów ogółem (krotność) 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0, <25 25 <50 50 < <500 Największy spadek relacji produkcji do kosztów zanotowano w grupie gospodarstw dużych 100 tys. <500. Gospodarstwa te stosowały intensywniejsze technologie produkcji, jednak stosunek przyrostu produkcji do przyrostu kosztów, nie osiągnął zadawalającego poziomu

36 0,00% Zmiana wielkości relacji produkcji do kosztów w % ( ) 8 <25 25 <50 50 < <500-2,00% -4,00% -3,66% -6,00% -5,01% -8,00% -8,16% -10,00% -12,00% -14,00% -16,00% -14,51% Zmiana wielkości relacji w w % ( )

37 ,00 koszty ogółem w PLN , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500

38 140,00% Zmiana wartości kosztów ogółem w w % ( ) 128,68% 120,00% 100,00% 80,00% 87,64% 80,01% 60,00% 60,60% 40,00% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

39 2 500,00 Koszty bezpośrednie produkcji roślinnej na 1 ha w PLN 2 000, , ,00 500,00 0, <25 25 <50 50 < <500

40 120,00% Zmiana wartości kosztów bezpośrednich na 1 ha w % ( ) 112,29% 100,00% 97,79% 80,00% 64,38% 60,00% 50,95% 40,00% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

41 Zmiana wartości produkcji roślinnej na 1 ha UR w % ( ) 120,00% 100,00% 102,00% 80,00% 79,75% 69,56% 60,00% 40,00% 40,30% 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500 Znacznie wyższy poziom wzrostu kosztów w stosunku do wartości produkcji wskazuje, że beneficjentami dopłat są nie tylko producenci rolni, ale także firmy dostarczające środki produkcji.

42 4 000,00 Koszty bezpośrednie produkcji zwierzęcej na 1 LU w PLN 3 500, , , , , ,00 500,00 0, <50 25 <50 50 < <500

43 100,00% 90,00% 80,00% Zmiana wartości kosztów bezpośrednich na 1 LU w w % ( ) 73,77% 74,36% 92,28% 70,00% 60,00% 50,00% 47,38% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

44 70,00% Zmiana wartości produkcji zwierzęcej na 1 LU w w % ( ) 65,35% 60,00% 50,00% 44,87% 51,16% 50,19% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

45 ,00 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w PLN , , , , , , , , ,00 0, małe 8 <25 śr-małe 25 <50 śr-duże 50 <100 śr-duże 100 <500

46 200,00% 180,00% 179,40% Zmiana wielkości dochodu w w % ( ) 160,00% 140,00% 140,57% 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% Od 15,7 do 43,8 tys. zł Od 36,7 do 88,2 tys. zł 121,38% 90,22% Od 91,6 do 203,6 tys. zł Od 243,7 do 463,6 tys. zł 20,00% 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500 Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych kształtowana była poprzez wzajemne relacje wartości produkcji, kosztów i dotacji.

47 ,00 Dochód rolniczy bez dopłat w PLN , , , , , ,00 0, ,00 8 <25 25 <50 50 < <500

48 70,00% Zmiana wielkości dochodu (bez dopłat) w w % ( ) 63,96% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 26,12% 34,54% Od 78,4 do 128,5 tys. zł 35,77% 20,00% 10,00% Od 13,2 do 16,7 tys. zł Od 30,9 do 41,6 tys. zł Od 228,7 do 310,5 tys. zł 0,00% 8 <25 25 <50 50 < <500

49 140,00% Udział dotacji w dochodzie w % 120,00% 100,00% Strata 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% <25 25 <50 50 < <500

50 ,00 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pełnozatrudnioną w PLN , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500

51 ,00 Inwestycje brutto w PLN , , , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500 Zanotowano małą skalę realizacji inwestycji przez gospodarstwa średnio-małe 25 tys <50. Grupa ta obejmująca gospodarstwa ok. 40 ha przejawiała, w ostatnich dwóch analizowanych latach, niską skłonność inwestowania, wyraźnie kontrastującą z zwiększającym się poziomem inwestowanie w grupach o większej wielkości ekonomicznej.

52 3 000,00 Inwestycje w PLN na 1 ha UR 2 500, , , ,00 500,00 0, <25 25 <50 50 < <500

53 ,00 Zdolność do samofinansowania w PLN , , , , , , ,00 0, <25 25 <50 50 < <500

54 ,00 Zewnętrzne źródła finansowania inwestycji w PLN , ,00 0, , , , ,00 8 <25 25 <50 50 < <500

55 Spostrzeżenia 1. W woj. pomorskim wśród gospodarstw prowadzących rachunkowość PL FADN najczęściej korzystają z dotacji inwestycyjnych gospodarstwa pow. 50 ha, należące głównie do typu mieszanego a następnie specjalizujące się w chowie zwierząt ziarnożernych oraz produkcji polowej 2. Wg kwoty uzyskanych dotacji przewodzą gospodarstwa specjalizujące się w produkcji polowej, a następnie: zwierząt ziarnożernych, krów mlecznych i mieszane.

56 W gospodarstwach produkcji polowej wyraźny jest stały wzrastający trend inwestycyjny. Inwestycje te dotyczą w przeważającej części maszyn i urządzeń, w dużo mniejszym stopniu budynków oraz ziemi. W innych typach produkcyjnych gospodarstw trend ten jest znacznie słabiej zarysowany.

57 Dane PL FADN wskazują na niejednorodność procesu powiększania się powierzchni gospodarstw najwyższy ok.15% wzrost powierzchni na przestrzeni ostatnich lat zanotowano w gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji roślinnej i produkcji trzody chlewnej, najniższy ok. 3% w gospodarstwach niewyspecjalizowanych. Osiągają one także najniższe wskaźniki dochodowości.

58 W rolnictwie woj. pomorskiego, podobnie zresztą jak w skali całego kraju zaszły w okresie ostatnich 10 lat ważne zmiany w zakresie potencjału produkcyjnego i warunków ekonomicznych prowadzenia działalności rolniczej. 58

59 Dzięki programom wsparcia, w tym w ramach PROW , poprawiło się techniczne uzbrojenie pracy w rolnictwie i wzrosła aktywność inwestycyjna rolników. 59

60 Biorąc jednak pod uwagę badania wskazujące na bardzo wysoki stopień zużycia majątku trwałego (dotyczy to głównie budynków i budowli), potrzeby finansowe na realizację inwestycji w gospodarstwach są w dalszym ciągu olbrzymie. 60

61 Akcesja do UE poprawiła w zasadniczy sposób sytuację dochodową gospodarstw rolnych, jednak jest ona uzależniona od wsparcia pozarynkowego (dotacji). Ze względu na skalę produkcji oraz osiągany dzięki temu dochód rolniczy, jedynie gospodarstwa duże i średnio-duże są w stanie osiągać zadawalający poziom dochodu bez uwzględniania dopłat bezpośrednich. W ich przypadku udział dotacji w dochodzie rolniczym w roku 2012 mieści się w przedziale 33-37%. W tym samym czasie w grupie gospodarstwach średniomałych wynosił ponad 52% a w grupie małych dochodził do 62%. 61

62 Proces restrukturyzacji naszego rolnictwa nie został jeszcze zakończony. Mimo pozytywnych zmian, proces modernizacji rolnictwa i docelowej organizacji polskiej wsi trudno uznać za zakończony. Efektywność naszego sektora rolnego jest w porównaniu do rozwiniętych gospodarek unijnych niska, nie zniknęły całkowicie strukturalne obszary zaniedbań i niedorozwoju. 62

63 W dalszym ciągu konieczne są działania zmierzające z jednej strony do wzrostu efektywności produkcji rolnej, z drugiej natomiast do zapewnienia satysfakcjonujących dochodów rodzinom rolniczym dysponującym ograniczonym potencjałem produkcyjnym. Konieczność pogodzenia różnych celów i adresatów pomocy stanowi duże wyzwanie dla programów wparcia wsi i rolnictwa na progu drugiego dziesięciolecia naszego kraju w strukturze UE.