Antropozoonozy, zoonozy, zooantropozy Bakteryjne zoonozy Bruceloza Brucella abortus,b.melitensis,b.suis Bydło, kozy, owce, świnie Wąglik Bacillus anthracis Bydło Leptospiroza Leptospira interrogans Szczury, myszy, psy Listerioza Listeria monocytogenes Owce Tularemia Francisella tularensis Zające, wiewiórki Choroba z Lyme Borrelia burgdorferi Małe ssaki, jelenie (kleszcze) Gruźlica Mycobacterium bovis Bydło Dżuma Yersinia pestis Szczury (pchły) Zap. węzłów chł. krezki Yersinia pseudotuberculosis Różne zwierzęta, psy Enteritis Yersinia enterocolitica j.w. Różyca Erysipelothrix rhusiopathiae Świnie, ryby Choroba kociego pazura Bartonella henselae Koty Septyczne ugryzienia Pasteurella multocida Psy, koty Gorączki po ugryzieniu Streptobacillus moniliformis Szczury, myszy Zatrucia pokarmowe Salmonella, Campylobacter, E.coli VTEC bydło., drób, inne zwierzęta domowe zakażenia/kolonizacja występują głównie u zwierząt mogą być przenoszone przez wszy, pchły, kleszcze, roztocza.. zakażenia u człowieka raczej rzadko, ale mogą być poważne!! grupy ryzyka: * pracownicy weterynarii, leśnictwa, melioracji, rolnictwa, wojsko... przez kontakt bezpośredni * wszyscy inni zanieczyszczone pokarmy: mięso, mleko, jaja, drób, ugryzienia zwierzęta domowe częściej są źródłem zakażenia niż dzikie czynniki etiologiczne: bakterie, wirusy, grzyby (dermatofity), pasożyty postawienie diagnozy: wywiad!!, różne materiały w różnych chorobach, serologia Bruceloza, ch. Banga, gorączka maltańska, gorączka falująca) Brucella abortus bovis (melitensis, suis, canis, ovis, neotome) małe kokopałeczki Gram-ujemne, pasożyty wewnątrzkomórkowe(neutrofil węzły chłonne krew makrofagi ropnie, ziarniniaki) zakażenia pokarmowe mleko, sery, przez kontakt (weterynarze), rozsiew drogą krwi, ropnie i martwica w różnych narządach (kości, układ nerwowy, wątroba, śledziona, węzły chłonne..), proces przewlekły lata, choroba zawodowa, okresowo wysiewy do krwi - falująca gorączka, zlewne poty obecnie rzadko likwidacja brucelozy u bydła, eliminacja chorych sztuk, szczepienia ochronne, pasteryzacja mleka Leczenie b. trudne, doksycyklina 6 tygodni + aminoglikozydy, rifampicyna, kotrimoksazol, najczęściej 2 leki Bruceloza diagnostyka Izolacja - żmudna: krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, szpik..., podłoża wzbogacone, CO 2 Testy serologiczne: odczyn aglutynacyjny Wrighta (IgM > 1:80, IgG > 1:160), OWD (IgG > 1:16), Elisa, IF, hemaglutynacji Odczyn późny z bruceliną jak tuberkulinowy Leptospirozy - krętkowice Leptospira interrogans wiele serotypów: * icterohaemorrhagica żółtaczka krwotoczna (choroba Weila), zakażenie uogólnione, zmiany w wątrobie, nerkach, mózgu.., DIC * grippotyphosa (gorączka błotna), canicola, pomona (ch.pasterzy świń).. objawy grypopodobne, lżejsze Źródło zakażenia: mocz wydalany przez chore zwierzęta szczury, myszy, psy.., zanieczyszczona gleba, woda, pokarmy: pracownicy melioracji, rzeźni, żołnierze.., krętki wnikają przez nieuszkodzone błony śluzowe i otarcia skóry leptospiremia Izolacja: krew, mocz, CSF podłoże płynne Koorthoffa, ustalenie serotypu metodą mikroaglutynacji w mikroskopie z ciemnym polem widzenia (krętki zlepiają się pod wpływem swoistej surowicy)
Odczyny serologiczne po 4 tygodniach Leczenie: penicylina, tetracykliny, rodzaj Borrelia - 19 gatunków: 10 należy do Borrelia burgdorferi sensu lato complex; tylko 3 gatunki wywołują borreliozę z Lyme; B. burgdorferi sensu stricto w USA; B. burgdorferi sensu stricto oraz B. garinii i B. afzelii - w Europie; w Azji - tylko B. garinii i B. afzelii; choroba z Lyme: rumień wędrujący - powikłania: zap. stawów, opon mózgowo-rdzeniowych, serca arthritis: częściej B. burgdorferi sensu stricto; neuroborelioza - B. garinii; postacie skórne - B. afzelii rezerwuar: gryzonie, zwierzęta, przenoszą kleszcze Ixodus ricinus; zakażenia w okresie letnim, dość częste; Borrelia burgdorferi krętek, formy przetrwalnikowe; hodowla dość trudna, łatwiej od kleszczy niż od ludzi; odczyny serologiczne IgM, IgG IF, Elisa, western blot; leczenie: doksycyklina, makrolidy, amoksycylina, ceftriakson Borelioza choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze I stadium (faza wczesna) - dni, tygodnie rumień wędrujący, objawy grypopodobne II stadium miesiące dolegliwości ze strony różnych narządów i układów: nerwowy, kostno-stawowy, krążenia III stadium (faza późna) lata zmiany przewlekłe, rozsiane wielopostaciowość - trudności w rozpoznaniu Borrelia burgdorferi sensu lato Genogatunki: B. burgdorferi sensu stricto (Am. Płn., E. Wsch.) B. garinii (E, A) B. afzelii (E) B. valaisiana (E)? A14S Rozpoznanie - objawy kliniczne + przeciwciała IgM, IgG standardy międzynarodowe - 2000 I etap badanie przesiewowe IgM i IgG (IIF / Elisa) wynik: dodatni wątpliwy ujemny II etap badanie potwierdzające IgM i IgG (immunoblot) wynik: dodatni ujemny praktyka polska: I etap słabe reakcje wcześniej są dodatnie w western blot wynik ujemny we wczesnej fazie - powtórzenie po 4 tyg.!! swoiste przeciwciała mogą być wykryte u zdrowych osób (zakażenie bezobjawowe) 12-15% - 40% (leśnicy)!! są serologicznie ujemne przypadki choroby (kompleksy immunologiczne?) Rodzaj antygenu całe komórki, bonifikaty, swoiste antygeny (izolowane frakcje, rekombinanowane białka): białka błony zewnętrznej * OspA (31-32 kda) - 7 serotypów (IgG): B. burgdorferi sensu stricto - 1 B. afzelii - 2, B. garinii - 3-7 * OspB (33-36 kda)
* OspC (21-22 kda) - 4 serotypy (IgM) białko błonowe * VlsE (variable major protein-like sequence expressed) Prawidłowa diagnostyka = odpowiedni dobór metody poprawna interpretacja IIF antygen B. burgdorferi sensu stricto (Swiss) IgM - 1:10 (swoistość 80%) ujemny - brak przeciwciał dodatni - świeże zakażenie, rzadziej w przewlekłej infekcji ale!! czasami fałszywie dodatni (zakażenie było dawno, po stosowaniu antybiotyku) IgG - 1:100, 1:320, 1:1000 (swoistość 95%) ujemny - brak przeciwciał dodatni 1:100 - przebyte lub aktualne zakażenie 1:320 - aktualne lub przewlekłe w neuroboreliozie - przeciwciała w pł. m.-rdz. ELISA czuły, prosty w wykonaniu, szybki wynik, obiektywny różne antygeny, niska swoistość (29-71%), błędny wynik * I generacja: sonifikat całej komórki, krzyżowe reakcje * II generacja: izolowane frakcje białek (OspC, OspA), wstępna adsorbcja krętkami Reitera * III generacja: rekombinowane białka: p83/100, p41, p41i (flagelina), OspA, OspC, p39, p17, p58, p14, p30, p43 Testy: BIOMEDICA, Mikrogen p21 (OspC) B. burgdorferi sensu stricto, B. garinii p18 B. afzelii p100 B. afzelii VlsE (wszystkie genogatunki) wynik: w odniesieniu do absorbancji standardu cutoff - 10 BBU/ml ujemny: 9 BBU/ml wątpliwy: 9-11 BBU/ml dodatni: 11 BBU/ml nisko: 1-20 wysoko: 21-30 b.wysoko: > 30 BBU/ml płyn m. -rdz. > 5 BBU/ml podejrzenie neuroboreliozy Ocena - różne możliwości: VlsE (+) IgG (+) + 2 lub więcej prążków dla w/w białek, + 1, żadnego VlsE (-) + 2 prążki (IgG+), +1 prążek (IgG graniczne) OspC (+) IgM (+) + 1 prążek, żadnego OspC (-) + 1 prążek - wzór nietypowy dla pierwotnej boreliozy fałszywie dodatnie IgM - mononukleoza, Herpes, choroby autoimmunizacyjne.. Inne metody PCR - sekwencje genów kodujących p41, Osp, 16S-RNA, 5S-23S-RNA * wykrywalność 10-1000 komórek w próbce: wycinki skóry ze zmian (60-70%), w ACA (60%), we krwi (18%), w płynie mózg.rdz. (38% wczesna, 35% późna) * ograniczenia: głównie faza ostra wyniki fałszywie ujemne i fałszywie dodatnie hodowla - bioptaty ze zmian skórnych (50-85%), płyn m.-r. (10%), chrząstka stawowa, płyn stawowy, krew b. bogate podłoże BSK (Barbour, Stoenner, Kelly) inkubacja 14 dni - 3 miesiące hodowla 1-2 tyg. + PCR (neuroborelioza, słaba odpowiedź) Borrelia recurrentis dur powrotny napadowe gorączki ogniska endemiczne w Ameryce, Azji, Afryce, Hiszpanii.., obecnie nie ma w Polsce przenoszony przez wszy, kleszcze, częściej pomiędzy ludźmi niż od zwierząt stwierdzenie krętków w kropli krwi, odczyny serologiczne (Elisa, IF) leczenie: tetracykliny
Rodzaje: Rickettsia, Erlichia, Coxiella, Bartonella - krótkie pałeczki Gram-ujemne - wewnątrzkomórkowe - nie rosną na podłożach sztucznych - występują endemicznie na całym świecie riketsjozy - zakażenia uogólnione: wysokie gorączki, wysypka, nacieki limfocytarno-histiocytowe wysoce zakaźne w diagnostyce: hodowle tkankowe, woreczek żółtkowy, PCR, różne odczyny serologiczne Rickettsia prowazeki - dur plamisty, wysypkowy, (choroba Brilla zak. latentne), tylko człowiek, wesz odzieżowa, cały świat R. typhi dur endemiczny, mysz - pchła R. rickettsii USA, R. brasiliensis, R. sibirica, R. australis, R. tsutsugamushi, R. japonicum...- gorączki często plamiste, różne zwierzęta, wektory: kleszcze, roztocza Erlichiozy Ehrlichia chaffeensis (odczyn monocytarny) E. phagocytophila (granulocytarny) E. equi, - lżejszy przebieg, grypopodobny, może być wysypka, ale i - ciężkie przypadki (ostra niewydolność nerek, krwawienia z przewodu pokarmowego, zapalenie opon mózg. rdz. i mózgu) konie, bydło, psy, zwierzyna płowa, myszy kleszcze, diagnostyka: rozmaz krwi (Giemsa) tzw. morule, metody immunocytochemiczne, PCR, serologiczne leczenie: tetracykliny, chloramfenikol Babesia microti babesioza Gorączka Q Coxiella burnetii kozy, owce, bydło, psy mocz, mleko, mięso, droga powietrzna oporne na wysuszenie, rzadko kleszcze atypowe zapalenie płuc -gorączka, uczuciem zimna, dreszczami, drżeniem ciała i ogólnym rozbiciem; najczęściej przez 1-2 tygodnie; w przypadku obniżonej odporności zapalenie wątroby, serca, płuc lub układu nerwowego potencjalna broń biologiczna Bartonella henselae: Gram (-) Choroba kociego pazura powiększenie węzłów chłonnych, gorączka po zadrapaniu, głównie dzieci i młodzież; postać typowa: krosty na skórze szyi i kończyn, które po 1-2 tygodniach zanikają obrzęki węzłów chłonnych, u części chorych ropieją, ew. gorączka i złe samopoczucie; wyzdrowienie po około 4 miesiącach długo trwająca odporność; postać nietypowa: zapalenie spojówek, adenopatia węzłów chłonnych zausznych., zapalenia mózgu (zaburzenia psychiczne), tętnic mózgowych, wątroby, śledziony, nietypowego zapalenia płuc, rumienia, biopsja węzłów chłonnych rośnie na podłożach specjalnych; obecność przeciwciał (serologia) Leczenie: doksycyklina, chloramfenikol (4-6 tygodni). pałeczki Gram(-) Yersinia pestis dżuma postać dymienicza, płucna, posocznica zwykłe podłoża, krew, węzły, plwocina, gryzonie dzikie szczury pchły, obecnie endemicznie Yersinia pseudotuberculosis rodencjoza, zapalenie węzłów chłonnych krezki rumień guzowaty, zap.stawów, zwykłe podłoża testy serologiczne psy, koty, świnki morskie Yersinia enterocolitica enteritis reaktywne zapalenie stawów, skażony odchodami zwierząt pokarm i woda Pasteurella multocida ugryzienia przez psy, koty
Fracisella tularensis postać węzłowa, płucna, zające, króliki, jelenie obróbka mięsa, ugryzienie przez kleszcza, pchłę krew, węzeł, odczyny serologiczne Leczenie: tetracykliny, aminoglikozydy Różyca Erysipelothrix rhusiopathiae (insidiosa), włoskowiec różycy; Gram(+) pałeczka; gł. świnie, ale i ryby, kraby, drób, gryzonie; przyranne zapalenie skóry, bolesne; wyj. droga pokarmowa; posocznica, zapal. wsierdzia, opon mózg. rdz.; leczenie: penicylina; śr. wraż. na cefalosporyny, makrolidy, oporny na aminoglikozydy, sulfonamidy, wankomycynę;