Koncepcja metody Marii Montessori w Bambini Prywatnym Przedszkolu Montessori w Poznaniu. 1. Kim była? 2. Pedagogika Marii Montessori. 3. Zasady w pedagogice Montessori 4. Pomoce rozwojowe 5. Nauczyciel Montessori 1. Kim była? Jest pięknym patrzeć na to, jak rozwija się dziecko, tak jak rozwijają się kwiaty, które należy ochraniać i podtrzymywać pamiętając przy tym, że jednak każde drzewo musi umieć nosić swe własne owoce Wychowanka Szkoły Marii Montessori urodziła się 31 sierpnia 1870 r. w Chiarawalle we Włoszech. Była pierwszą we Włoszech, kobietą - lekarzem. W 1890 roku powierzono jej kierowanie Instytutem Medyczno Pedagogicznym Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych w Rzymie. Dało jej to okazję do eksperymentów nad nowatorskim zastosowaniem materiału dydaktycznego Itarda i Sequina. W tym czasie opracowała też swoją metodykę nauczania czytania i pisania. Niebawem okazało się, że nauczane przez nią dzieci upośledzone umysłowo, osiągały lepsze wyniki niż dzieci w normie. Z chwilą powstania we Włoszech "Instituto Romano die Beni Stabili, Marii Montessori zaproponowano stanowisko kierownika tej placówki. Nazwała tę instytucję wychowawczą Casa dei Bambini - Domy Dziecięce. 1
Pierwsze przedszkole pod tą nazwą zostało otwarte w 1907 roku. Po kilku tygodniach pobytu dzieci w placówce, Montessori zaobserwowała zmiany zachodzące w ich zachowaniu, wzrastało ich zainteresowanie materiałem dydaktycznym -wybierały go chętniej niż typowe zabawki. Wydarzeniem, które pracy Montessori nadało nowy sens, było odkrycie zjawiska, które później nazwała "polaryzacją uwagi". Coraz bardziej doskonaliła opracowany przez siebie materiał dydaktyczny. Zauważyła zafascynowanie dzieci ciszą i włączyła ją do swojego systemu wychowawczego w postaci tzw. "lekcji ciszy". Wprowadziła też, jako zasadę pedagogiczną swobodny wybór materiałów dydaktycznych, dowolność miejsca i czasu pracy. Zniosła nagrody i kary. Ograniczyła czynności nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wprowadziła naukę czytania i pisania oraz podstawy matematyki. Sukces tej nowej placówki spowodował, że rosło zainteresowanie, a to powodowało powstawanie następnych placówek. W roku 1910 podjęła decyzję o rezygnacji z prawa do wykonywania zawodu lekarza i zajęła się doskonaleniem swojej metody. Wkrótce doszło do spopularyzowania w świecie teorii pedagogicznej Marii Montessori. W 1929 roku powstaje Associatio Montessori Internationale (AMI) (Międzynarodowe Stowarzyszenie Montessori), które staje się centralną organizacją koordynującą działalność placówek i towarzystw montessoriańskich w świecie oraz zajmującą się kształceniem nauczycieli. Krajowe Stowarzyszenia Montessori powstają w Austrii, Kanadzie, Danii, Filipinach, Francji, Holandii, Irlandii, Indiach, Japonii, Niemczech, Pakistanie, Polsce, Szwecji, Włoszech, Ameryce, Europie, Afryce i Azji. Za wybitne osiągnięcia pedagogiczne i przesłane humanistyczne zawarte w ideach swojej pedagogiki, została wyróżniona najwyższymi odznaczeniami, przyznawanymi przez rządy i uniwersytety wielu krajów. Była wyróżniana tytułami Doktora Honoris Causa, na Uniwersytecie w Sorbonie otrzymała Krzyż Legii Honorowej, była nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla. Zmarła 6 maja 1952 roku w Noordwijk w Holandii. 2. Pedagogika Marii Montessori. Aby przedszkole spełniło swoje zdanie, musi być przedłużeniem środowiska rodzinnego. W nowym otoczeniu należy stworzyć dziecku tę sama atmosferę i stosować te same metody wychowawcze, co w domu. Aby osiągnąć przedszkole musi nawiązać ścisłą współpracę z domem rodzinnym dziecka 2
Pedagogika Marii Montessori to zwarty system pedagogiczny, obejmujący wszystkie sfery rozwoju człowieka przez cały okres wzrostu od narodzin do wieku dojrzewania. Jej celem jest przygotowanie dziecka do samodzielnego, aktywnego i świadomego życia w otaczającym je świecie. Pedagogika Montessori zakłada, że dziecko jest aktywną osobą, która przechodzi w ciągu swojego rozwoju przez szczególne okresy zainteresowań ( fazy wrażliwe ) w czasie, których z łatwością i przyjemnością uczy się i zdobywa nowe umiejętności i sprawności. Dziecko do osiągnięcia optimum swoich możliwości ( normalizacji stan spokoju i wewnętrznej harmonii) potrzebuje przygotowanego otoczenia - miejsca, w którym w sposób bezpieczny i swobodny mogłoby odkrywać rzeczywistość na miarę swojego wieku, zdobywać doświadczenia społeczne, umacniać się w poczuciu swojej wartości. W tak przygotowanym otoczeniu dziecko wierzy w swe możliwości rozwoju, ma poczucie własnej wartości, staje się odpowiedzialne za siebie i innych, coraz bardziej uniezależnia się od wpływów zewnętrznych. Wychodząc z obserwacji, odkryła, że każde dziecko potrafi przeżyć długie chwile skupienia, w pełni zaabsorbowane wybraną przez siebie czynnością ( polaryzacja uwagi ). Dziecko w tym czasie jest najbardziej podatne na przekazywaną wiedzę, a jego umysł chłonie jak gąbka ( absorbująca psychika ). Takie doświadczenie porządkuje jego przeżycia i doznania, wyzwala posłuszeństwo i przyjazne relacje z otoczeniem. 3. Zasady w pedagogice Montessori "Pomóż mi zrobić to samodzielnie" Koncepcja pedagogiczna Marii Montessori mówi o dziecku od narodzenia do wieku dojrzewania, traktując je, jako człowieka z wieloma różnymi potrzebami, nie tylko natury intelektualnej, ale również społeczno- moralnej czy duchowej. Celem działań dorosłego w odniesieniu do młodego człowieka ma być pełne szacunku i miłości wspieranie go w realizowaniu indywidualnego, wewnętrznego potencjału rozwoju. To, co możemy zrobić, to dać dziecku klucz do świata i pomóc w umiejętnym korzystaniu z wolności, którą mu dajemy zgodnie z zasadą: "pozwalać tyle, ile to możliwe, a ograniczać tyle, ile to konieczne". W rozumieniu Montessori wychowanie to pomoc dziecku w uniezależnianiu się od dorosłego i osiąganiu dojrzałości i pełnej niezależności. Wychowanie to dawanie możliwości dokonywania wyborów i popełniania błędów, bowiem tylko w ten sposób rozwijają się prawdziwe zainteresowania dziecka. 3
Zasady pedagogiczne korzystania z wolności: zasada swobodnego wyboru materiału - wszystkie pomoce są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować. Wybór jest początkowo spontaniczny, później coraz bardziej świadomy zasada swobodnego wyboru miejsca pracy dziecko pracuje tam, gdzie samo zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice naszego rozsądku i możliwości organizacyjnych ( przy stole lub na dywaniku na podłodze) zasada swobodnego czasu pracy dziecko może zajmować się wybranym zajęciem tak długo, jak zechce ( w granicach określonych ramowym planem dnia). Samo ustala tempo i czas uczenia się. zasada porządku każdy materiał ma swoje miejsce i przeznaczenie. Pomaga to stworzyć niezbędny ład duchowy. zasada ograniczenia - Dzieci mogą robić to, co je interesuje, ale nie jest to samowola. Istnieją zasady, dla przykładu: każdy rodzaj materiału jest tylko w jednym egzemplarzu i trzeba go stosować zgodnie z jego przeznaczeniem, nie można innym przeszkadzać, niszczyć. zasada izolowania trudności -dziecko pracuje z określonym materiałem w celu poznania lub uporządkowania określonych pojęć. zasada stopniowania trudności - każde ogniwo zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. zasada transferu - wiedza, kompetencje i umiejętności opanowane podczas pracy, dziecko przenosi na otoczenie. zasada własnego działania i powtarzania - typowy dla nabywania nowych umiejętności jest fenomen powtarzania. Jeżeli dziecko ma potrzebę wielokrotnego powtarzania czynności - akceptujemy to. zasada samokontroli - materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle. Każdy materiał zawiera w sobie element kontrolny. 4
4. Pomoce rozwojowe Dziecko potrzebuje odpowiednio przygotowanego otoczenia tak, aby mogło w nim odkrywać rzeczy, na miarę swojego wieku. Otoczenie dziecka ma towarzyszyć rozwojowi jego uzdolnień i zainteresowań, stymulować jego działania i wprowadzać je w kulturę i cywilizację. I odwrotnie: ma pomóc dziecku - dając do tego środki - w rozszyfrowywaniu rzeczywistości. Ważnym elementem przygotowanego otoczenia poza grupa dzieci i odpowiednim nauczycielem jest tzw. Materiał Montessori. Jego zadaniem jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego nazywany on jest materiałem rozwojowym. Jest tak przygotowany i rozmieszczony w sali, aby tworzyć uporządkowaną całość programową. Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale kształtowaniu całej osobowości. Jest bardzo rozbudowany i stanowi bazę wyjściową dla nauczyciela Montessoriańskiego do tworzenia nowych pomocy. Materiał rozwojowy Montessori można podzielić na następujące kategorie: materiał do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego związany z troską o siebie i otoczenie. Pozwala na zdobycie niezależności i wdrażaniem do samokontroli. Uczy koncentracji i pomaga kształtować nawyki związane z przygotowaniem miejsca pracy i utrzymywaniem porządku. Są to takie aktywności jak: przelewanie, zapinanie, prasowanie, polerowanie, układanie bukietów, nakrywanie do stołu, wyciskanie soku, pranie, szorowanie, zamiatanie materiał sensoryczny - służący wszechstronnemu kształceniu zmysłów. Dzieci poprzez ćwiczenia z nim doświadczają różnorodności rozmiarów (wielkość, długość, grubość), kształtów, kolorów, faktur, wag, zapachów, smaków, ciśnienia i ich powiązań. Poznają wiele pojęć związanych z doznaniami płynącymi przez zmysły, uczą się je nazywać i różnicować. Wyrabiają w sobie świadomość istnienia ładu i harmonii w otoczeniu. materiał językowy służący poznawaniu mowy i słowa pisanego. Wzbogaca słownictwo dziecka, uczy właściwego używania języka mówionego. Pozwala na naukę czytania i pisania, gramatyki, a także pracy z tekstem. Rozbudza zainteresowanie słowem, a także pozwala na właściwe kształtowanie pracy dłoni przy pisaniu. materiał do matematyki jego konstrukcja poprzez izolację poszczególnych pojęć i działań pozwala na właściwe i zgodne z indywidualnym tempem rozwoju dziecka przechodzenie od konkretu do abstrakcji. Daje możliwość poznania arytmetyki i geometrii, istoty działań i zależności w systemie dziesiętnym. materiał tzw. wychowania kosmicznego ( biologii, geografii, astronomii, historii i innych dziedzin wiedzy) pomaga dziecku zrozumieć i poznać 5
świat, którego jest częścią. Wychodzi od ogółu do szczegółu, dając najpierw ogląd całości ( np. pojęcie ląd woda) i stopniowo przechodząc do informacji szczegółowych ( np. półwyspy czy jeziora na mapie Polski). Daje szeroko rozumianą wiedzę o świecie i zjawiskach w nim zachodzących, budując poczucie bycia jego ważną częścią i ponoszenia za niego odpowiedzialności. 5. Nauczyciel Montessori "Nauczyciel ma być jak płomień, którego ciepło pobudza, ożywia i zachęca" Nauczyciel służy dziecku, kierując je ku tym przedmiotom z otoczenia, które odpowiadają jego potrzebom i etapom rozwojowym nie uczy, lecz podąża za dzieckiem. Stając się autorytetem fachowym i osobistym rozbudza ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji. Nauczyciela Montessoriańskiego cechuje dbałość o ład i porządek w przygotowanym otoczeniu, co przenosi się na harmonię życia wewnętrznego. Wykazuje aktywność, kiedy wprowadza dziecko w związki z otoczeniem, wycofuje się, kiedy relacja została już nawiązana. Okazuje szacunek dziecku wykonującemu pracę, nie przerywa mu i nie poprawia błędów, próbuje natomiast podsunąć rozwiązania, które dziecko już raz odrzuciło. Przestrzega granic swobody i uczy odpowiedzialności, korzystania z prawa do wolności respektując wolność innych. 6. Rozwiązania praktyczne na przykładzie Bambini Prywatnego Przedszkola Montessori w Poznaniu Jeśli naprawdę chcemy dokonać pozytywnych zmian w naszym życiu i rozszerzyć światło cywilizacji na szersze forum, to musimy się zwrócić do dziecka Bambini Prywatne Przedszkole Montessori to miejsce stwarzające dziecku optymalne warunki rozwoju, przyjazne otoczenie i oryginalny dostosowany do potrzeb i wieku materiał dydaktyczny. 6
Przedszkole realizuje program wychowania przedszkolnego zatwierdzony przez MEN oraz program nauczania metodą Montessori Kluczowym elementem jest właściwa organizacja pracy, w tym tzw. przygotowane otoczenie, które obejmuje właściwy dobór grup, urządzenie i wyposażenie sal, a także dobór nauczycieli. Sale wyposażone są w starannie przygotowane i pogrupowane tzw. materiały rozwojowe, czyli dostępne dziecku pomoce, służące uczeniu się i eksperymentowaniu w zakresie nabywania umiejętności praktycznych, doświadczeń sensorycznych, poznawania języka polskiego, matematyki, biologii, geografii, fizyki, chemii, historii, astronomii, geologii (oferujemy bogaty program tzw. wychowania kosmicznego), języków obcych, działań artystycznych oraz aktywności ruchowej. Duży nacisk kładziemy na właściwie dobrany i przygotowany zespół nauczycieli to oni są przewodnikami dzieci w poznawaniu życia, jako osoby kompetentne, odpowiedzialne, obiektywne, wrażliwe, wciąż rozwijające własne możliwości i poszerzające horyzonty myślowe. W pracy naszej placówki opieramy się na założeniu wielkiej potrzeby każdego dziecka, by uczyć się poprzez aktywne działanie. Uczenie się i wychowanie stanowią tu nierozerwalną i jednolitą całość. Wierzymy, że dzieci, które kochają się uczyć, (bo to leży w ich naturze, dopóki dorośli nie przekonają ich, że jest inaczej) będą tu wzrastać zarówno w poszanowaniu ich indywidualnego tempa rozwoju jak i ze szczególnym uwzględnieniem ich zdolności i predyspozycji. Chcemy dać im szansę optymalnego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, fizycznego i społecznego, w naturalnym środowisku. Podstawą naszego działania jest szacunek dla każdego dziecka oraz równowaga miedzy zaufaniem w jego siły rozwojowe, a wiedzą nauczyciela, który jest przewodnikiem w poznawaniu świata. Szanujemy indywidualność każdego dziecka kładąc nacisk na rozpoznawanie i realizowanie jego potrzeb rozwojowych, a nie jednolity plan nauczania. Nasze dzieci rozwijają się według własnego planu rozwojowego, ucząc się we własnym tempie. Cały proces nauczania skoncentrowany jest na dziecku, wzbudzaniu jego motywacji i szacunku do wolności i niezależności, ale z zachowaniem pewnych stałych reguł. Dzieci uczą się na drodze praktycznego działania, a nauczyciel im towarzyszy przechodząc elastycznie z postawy aktywnej do pasywnej. 7