POLSKIE I ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W 2011 R. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE. POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANICA. NARODOWY BANK POLSKI - DEPARTAMENT STATYSTYKI STYCZEŃ 2013
ii Wstęp Prezentowany materiał zawiera informacje o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce i polskich inwestycjach bezpośrednich za granica w 2011 roku. Po raz pierwszy w jednym raporcie opisywane sa zagadnienia prezentowane wcześniej w ramach raportów: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą. Dane o inwestycjach bezpośrednich zbierane sa przez Narodowy Bank Polski (NBP) w ramach sprawozdawczości na potrzeby bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej od banków oraz pozostałych rezydentów. Dane te obejmuja transakcje, stany należności i zobowiazań oraz dochody. Poczawszy od 2010 roku wprowadzono zmiany w sposobie zbierania i publikowania danych, majace na celu dostosowanie statystyki inwestycji bezpośrednich do standardów międzynarodowych, opisanych w OECD Benchmark Definition - 4th edition 1 oraz IMF Balance of Payments and International Investment Position Manual 6th edition 2. Informacje zbierane od podmiotów sprawozdawczych dotycza własnych transakcji tych podmiotów. W przypadku firm inwestycyjnych oraz banków prowadzacych rachunki maklerskie przekazywane sa także dane zbiorcze, dotyczace klientów tych instytucji zaangażowanych w inwestycje bezpośrednie. Dane zbierane sa z częstotliwościa miesięczna i kwartalna. Dodatkowo, raz do roku podmioty, które sa zaangażowane w inwestycje bezpośrednie i podlegaja obowiazkowi sprawozdawczemu, przekazuja roczne sprawozdania zawierajace szczegółowe podziały dotyczace form, kierunków geograficznych i sektorów działalności gospodarczej inwestycji bezpośrednich. Autorzy raportu: Jolanta Błędowska Elżbieta Gaweł Jacek Kocerka Krzysztof Makowski 1 OECD Benchmark Definition - 4th edition, OECD, 2008, dostępne na http://www.oecd.org/daf/internationalinvestment/ /investmentpolicy/fdibenchmarkdefinition.htm 2 IMF Balance of Payments and International Investment Position Manual 6th edition, International Monetary Fund, 2009, dostępne na http://www.imf.org/external/pubs/ft/bop/2007/bopman6.htm
Spis treści Synteza v 1 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 1 1.1 Napływ kapitału - transakcje................................... 1 Ramka nr 1. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce na tle krajów regionu Europy Środkowo Wschodniej.................................. 4 1.2 Stan zobowiazań.......................................... 6 Ramka nr 2. Inwestycje bezpośrednie na Giełdzie Papierów Wartościowych i rynku New Connect........................................... 8 1.3 Dochody nierezydentów..................................... 9 2 Polskie inwestycje bezpośrednie za granica 13 2.1 Odpływ kapitału - transakcje................................... 13 Ramka nr 3. Kapitał w tranzycie................................. 16 2.2 Stan należności........................................... 17 2.3 Dochody rezydentów....................................... 19 A Uwagi metodologiczne 23 A.1 Słownik pojęć............................................ 23 A.2 Zmiany w metodologii....................................... 24 A.3 Sposób zbierania danych..................................... 25 B Aneks statystyczny 27 B.1 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce......................... 27 B.2 Polskie inwestycje bezpośrednie za granica........................... 48 B.3 Pozostałe tabele........................................... 68 iii
iv SPIS TREŚCI
Synteza Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2011 r. wyniósł 13,6 mld EUR. W porównaniu z poprzednim rokiem zwiększył się on o 3,1 mld EUR, tj. o 30%. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski, co do tendencji jest zbliżony do zjawisk jakie sa obserwowane w globalnych przepływach inwestycji bezpośrednich. Odnotowano kolejny rok wzrostu inwestycji, które pozostały jednak poniżej rekordowych poziomów z roku 2007. W 2011 r. udział Polski w napływie inwestycji bezpośrednich do krajów regionu Europy Środkowo-Wschodniej wzrósł do 48% w porównaniu z 33% w 2007 r. W 2011 roku najwięcej zagranicznych inwestycji bezpośrednich napłynęło do Polski w postaci inwestycji w obligacje (zaliczane do pozostałego kapitału). Udział pozostałego kapitału w napływie wyniósł 52%. Reinwestowane zyski stanowiły 36% napływu, natomiast inwestycje w kapitały udziałowe 12%. Na strukturę kapitałowa napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2011 roku istotny wpływ miała jednostkowa transakcja polegajaca na tym, że inwestor bezpośredni objał obligacje wyemitowane przez spółkę polska. Skarb Państwa sprzedajac udziały i akcje nierezydentom, szczególnie w przypadku dużych spółek, tak jak w roku poprzednim, sprzedawał je inwestorom finansowym, a nie branżowym, co skutkowało zwiększonym napływem inwestycji portfelowych kosztem inwestycji bezpośrednich. Największy napływ inwestycji bezpośrednich odnotowano z Luksemburga (4,5 mld EUR) i Hiszpanii (4,3 mld EUR), przy jednoczesnych znacznych dezinwestycjach z Irlandii (-2,9 mld EUR) oraz Szwajcarii (-2,4 mld EUR). Inwestycje bezpośrednie skierowane były przede wszystkim do sektora działalności finansowej i ubezpieczeniowej (3,5 mld EUR) oraz do sektora działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (2,5 mld EUR), obejmujacej głównie działalność holdingów. Stan zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2011 r. wyniósł 153,4 mld EUR. W porównaniu z poprzednim rokiem nastapił spadek wartości tych zobowiazań o 8 mld EUR, tj. o 5%. Główna przyczyna spadku wartości zobowiazań było umocnienie EUR względem PLN, co obniżyło prezentowana w EUR wartość kapitałów udziałowych denominowanych w PLN. Struktura geograficzna oraz w podziale na rodzaje działalności gospodarczej nie uległa istotnym zmianom. Najwięcej zobowiazań odnotowano w stosunku do inwestorów z Niderlandów (15%), Niemiec (14%) i Francji (13%). Inwestycje lokowane były przede wszystkim w sektorze przetwórstwa przemysłowego (32%) oraz w sektorze działalności finansowej i ubezpieczeniowej (21%). Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2011 r. wyniosły 13,5 mld EUR i były na porównywalnym poziomie, jak przed rokiem. Odnotowano nieznaczny wzrost udziału dywidend w całości dochodów. Najwyższa stopę zwrotu z inwestycji bezpośrednich, spośród sektorów o istotnym udziale w inwestycjach bezpośrednich, odnotowano w sektorze informacji i komunikacji (12%), najniższa natomiast w sektorze budownictwa (3%). Polskie inwestycje bezpośrednie za granica w 2011 r. wyniosły 5,1 mld EUR. W porównaniu z poprzednim rokiem inwestycje te były mniejsze o 0,3 mld EUR, tj. o 6%. Struktura polskich inwestycji bezpośrednich za granica, po nietypowym roku 2010, wróciła do odnotowywanych w poprzednich v
vi SYNTEZA latach proporcji. Podobnie jak w roku poprzednim, istotny wpływ na wartość dokonanych inwestycji miały transakcje zwiazane z kapitałem w tranzycie. Największe polskie inwestycje bezpośrednie za granica odnotowano w Luksemburgu (2,9 mld EUR) oraz na Cyprze (1,3 mld EUR). Inwestycje skierowane były do podmiotów działajacych w sektorze działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (3 mld EUR), a także w sektorze przetwórstwa przemysłowego (0,9 mld EUR). Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica na koniec 2011 roku osiagn ał rekordowa wartość i wyniósł 38,4 mld EUR. W porównaniu z poprzednim rokiem stanowiło to wzrost o 5,2 mld EUR, tj. o 16%. Należy zwrócić uwagę, że 26% tych należności zwiazanych było z kapitałem w tranzycie. Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w roku 2011 osiagnęły wartość 1,2 mld EUR. W porównaniu z poprzednim rokiem wzrosły one o 25%. Wzrost dochodów wynikał przede wszystkim z wyższych odsetek od pozostałego kapitału. Tak jak w latach poprzednich, w 2011 r. na wielkość transakcji z tytułu inwestycji bezpośrednich wpływ miało zjawisko kapitału w tranzycie. Wartość transakcji z tego tytułu wyniosła 1,5 mld EUR i była o 0,1 mld EUR większa niż rok wcześniej. Inwestycje te napłynęły do Polski w postaci zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce i odpłynęły w postaci polskich inwestycji bezpośrednich za granica. Na koniec 2011 r. stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica i odpowiadajacy im stan zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniósł 10 mld EUR i wzrósł w porównaniu z poprzednim rokiem o 1,5 mld EUR.
mln EUR Rozdział 1 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 1.1 Napływ kapitału - transakcje W 2011 roku napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniósł 13.566 mln EUR, co w porównaniu z 2010 rokiem stanowiło wzrost o 3.093 mln EUR, tj. o ok. 30%. Napływ inwestycji bezpośrednich w tym roku był niemal półtora razy większy niż w roku 2009 (9.343 mln EUR), kiedy odnotowano znaczny spadek napływu inwestycji zwiazany z kryzysem finansowym. Napływ w 2011 roku był niższy niż w rekordowym roku 2007, ale powyżej średniej napływu dla lat ubiegłych. Sytuacja w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce, co do tendencji była zbliżona do zjawisk obserwowanych w skali globalnej. Wykres 1.1: Napływ z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w latach 2000-2011. 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-5 000 Kapitał udziałowy Reinwestowane zyski Pozostały kapitał Ogółem 1
mln EUR 2 ROZDZIAŁ 1. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE W skali światowej napływ kapitału netto z tytułu inwestycji bezpośrednich osiagn ał poziom 1.096 mld EUR. Rok 2011, pomimo oznak kryzysu w światowej gospodarce, był kolejnym, po latach 2008 2010, rokiem wzrostu napływu kapitału z tego tytułu. Napływ ten był jednak wciaż niższy, o ok. 23%, niż w rekordowym roku 2007. W Polsce, w 2011 roku struktura zagranicznych inwestycji bezpośrednich według form napływu kapitału była nieco inna niż w roku poprzednim. Ponad połowę kwoty napływu kapitału (7.062 mln EUR, tj. 52%) stanowiły inwestycje w postaci pozostałego kapitału 1, głównie z tytułu nabytych obligacji i udzielonych kredytów. Reinwestowane zyski w wysokości 4.839 mln EUR stanowiły 36%, a kapitał udziałowy w wysokości 1.665 mln EUR 12% ogólnej kwoty napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski. W 2010 roku większość napływu kapitału z tytułu inwestycji bezpośrednich stanowiły reinwestowane zyski (5.620 mln EUR tj. 54%), Pozostała część stanowił kapitał udziałowy w kwocie 3.147 mln EUR (30%) i pozostały kapitał (1.706 mln EUR tj. 16%). Na strukturę kapitałowa napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2011 roku istotny wpływ miała jednostkowa transakcja polegajaca na tym, że inwestor bezpośredni objał obligacje wyemitowane przez spółkę polska. W ostatnich latach w strukturze napływu inwestycji bezpośrednich do Polski wyraźnie daje się zauważyć coraz mniejszy poziom napływu kapitału udziałowego. Z jednej strony spadek ten spowodowany jest wycofywaniem się niektórych inwestorów ze względu na zmianę strategii inwestycyjnej. Z drugiej strony, mimo znacznych wpływów z prywatyzacji, w części dotycza- cej sprzedaży udziałów i akcji nierezydentom, w przeciwieństwie do lat poprzednich, skutkuja one napływem inwestycji portfelowych, a nie bezpośrednich. Wykres 1.2: Napływ z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2011 r. w podziale geograficznym. 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0-1 000-2 000-3 000-4 000 Luksemburg Hiszpania Niemcy Szwecja Irlandia Szwajcaria USA Włochy Pozostałe kraje łącznie 1 Definicje stosowanych pojęć znajduja się w uwagach metodologicznych.
mln EUR 1.1. NAPŁYW KAPITAŁU - TRANSAKCJE 3 Wykres 1.3: Napływ z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2011 r. w podziale na rodzaje działalności gospodarczej. 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0-500 -1 000 Działalność Działalność finansowa i profesjonalna, ubezpieczeniowa naukowa i techniczna Budownictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych i motocykli Przetwórstwo przemysłowe Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Pozostałe Tak jak w latach poprzednich, w 2011 roku, na skalę i strukturę napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski, miało wpływ zjawisko tzw. kapitału w tranzycie czyli wykorzystywanie przez zagranicznych inwestorów krajowych podmiotów specjalnego przeznaczenia jako pośredników w przepływach kapitału w celu optymalizacji podatkowej. Opis i znaczenie kapitału w tranzycie znajduje się w ramce nr 3 na stronie 16. W 2011 roku w ujęciu regionalnym struktura geograficzna transakcji z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce, w porównaniu z rokiem poprzednim nie uległa zasadniczym zmianom. W dalszym ciagu dominujacymi inwestorami bezpośrednimi byli nierezydenci z krajów europejskich, w szczególności inwestorzy z Unii Europejskiej (UE). Wśród krajów UE liderem był Luksemburg, skad napłynęło 4.542 mln EUR, głównie w formie kapitału udziałowego. Na kolejnych miejscach plasowały się: Hiszpania (4.318 mln EUR), Niemcy (3.592 mln EUR) i Szwecja (2.617 mld EUR). Dezinwestycje czyli wycofywanie środków w wyniku sprzedaży akcji lub udziałów, wykupu obligacji, spłat kredytów i pożyczek albo ujemnych reinwestowanych zysków, wystapiły głównie w relacjach z takimi krajami, jak Irlandia (2.946 mln EUR), Szwajcaria (2.424 mln EUR), Stany Zjednoczone Ameryki (693 mln EUR) oraz Włochy (293 mln EUR). Na strukturę geograficzna napływu inwestycji bezpośrednich do Polski wpływ miały duże, jednostkowe transakcje m.in. w sektorach pośrednictwa finansowego, informacji i komunikacji oraz przetwórstwa przemysłowego. W 2011 roku, podobnie jak w latach ubiegłych, inwestorzy bezpośredni ponad połowę wszystkich środków zainwestowali w sektorze usługowym (8.078 mln EUR). Znaczna ich część stanowiły inwestycje w działalność finansowa i ubezpieczeniowa (3.459 mln EUR), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (2.529 mln EUR) oraz handel hurtowy i detaliczny wraz z naprawa pojazdów samochodowych i motocykli (1.471 mln EUR). W sektorze finansowym i ubezpieczeniowym inwestycji dokonywano przede wszystkim w formie reinwestowanych zysków (1.474 mln EUR) i pozostałego kapitału, głównie kredytów (1.230 mln EUR).
mln EUR 4 ROZDZIAŁ 1. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE Ramka nr 1. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce na tle krajów regionu Europy Środkowo Wschodniej a W 2011 roku napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich do krajów Europy Środkowo - Wschodniej wyniósł 28.185 mln EUR i był większy o 19% niż w roku poprzednim. Napływ ten był jednak wciaż o 23.710 mln EUR tj. o 46% niższy niż w rekordowym 2007 roku. W okresie trwajacego od 2008 roku światowego kryzysu finansowego napływ inwestycji bezpośrednich do krajów Europy Środkowo - Wschodniej uległ znaczacemu zmniejszeniu. Rok 2009 był rokiem przełomowym, w którym wartość inwestycji bezpośrednich w tym regionie gwałtownie spadła, by w kolejnych latach stopniowo wzrastać, utrzymujac się jednak w dalszym ciagu poniżej poziomów sprzed kryzysu. Dla Polski skala zmniejszenia napływu inwestycji bezpośrednich była nieznaczna, co skutkowało zwiększeniem jej udziału w całości inwestycji bezpośrednich w regionie. Polska pozostała liderem w regionie, jej udział w inwestycjach bezpośrednich zwiększył się znaczaco z 33% (2007 r.) do 48% (2011 r.) całości napływu. Wykres 1.4: Napływ z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski i wybranych grup krajów w Europie Środkowo - Wschodniej w latach 2006-2011 (wg danych Eurostatu). 20 000 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Polska Bułgaria i Rumunia (łącznie) Estonia, Litwa i Łotwa (łącznie) Czechy, Słowacja i Węgry (łącznie) Wzrost udziału Polski wiazał się przede wszystkim z bardzo gwałtownym spadkiem napływu inwestycji do innych krajów regionu, głównie Bułgarii i Rumunii, gdzie w przeciwieństwie do pozostałych krajów, nie odnotowano wzrostu napływu inwestycji bezpośrednich po 2009 roku. Ponadto Polska, na tle innych krajów w regionie, postrzegana była w latach kryzysu jako kraj o stosunkowo stabilnej sytuacji gospodarczej, gdzie inwestowanie mogło być w miarę bezpieczne i zyskowne. a W analizie przedstawiono zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce, Bułgarii, Czechach, Estonii, Litwie, Łotwie, Rumunii, Słowacji i Węgrzech. Spośród krajów regionu inwestycje w tych krajach miały zbliżony charakter.
1.1. NAPŁYW KAPITAŁU - TRANSAKCJE 5 Do 2011 roku, we wszystkich krajach regionu, w tym w Polsce, nie osiagnięto jednak poziomów napływu inwestycji bezpośrednich sprzed kryzysu tj. z roku 2007. Najbliżej tego poziomu w roku 2011 znajdowała się Polska. W ostatnich latach większość inwestycji bezpośrednich w regionie Europy Środkowo - Wschodniej finansowana była napływem kapitału w formie nabywania udziałów i akcji (kapitał udziałowy). Kolejna forma finansowania były reinwestycje zysków podmiotów bezpośredniego inwestowania. Największy udział tej pozycji w całości napływu odnotowały Polska, Czechy oraz Kraje Bałtyckie. W tej ostatniej grupie ujemne reinwestowane zyski spowodowane stratami w sektorze finansowym miały istotny wpływ na spadek napływu inwestycji ogółem. Ujemne reinwestowane zyski miały istotny wpływ na poziom napływu inwestycji bezpośrednich w Bułgarii i Rumunii także po roku 2009. Po 2009 roku w strukturze napływu inwestycji bezpośrednich do krajów Europy Środkowo - Wschodniej zaznaczył się spadek udziału finansowania w postaci instrumentów dłużnych. Wyjatkiem na tle innych krajów regionu była Polska, w której napływ kapitału w tej formie pozostawał na stosunkowo wysokim poziomie. Struktura zobowiazań z tytułu inwestycji bezpośrednich na koniec 2011 roku była podobna we wszystkich krajach regionu. Dominowały w niej inwestycje w sektorze usługowym, na drugim miejscu pozostawało przetwórstwo przemysłowe. W Polsce, Czechach, na Słowacji i na Litwie udział przetwórstwa przemysłowego był większy (ok. 30%) niż w pozostałych krajach, gdzie wynosił on ok. 20%. W inwestycjach w sektorze usług największy udział ma działalność finansowa i ubezpieczeniowa. Stanowiła ona ok. 20% całości zobowiazań. W przypadku handlu hurtowego i detalicznego udział ten wynosił 11%. Natomiast na Węgrzech odnotowano znaczacy udział działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej, ze względu na ulokowane w tym kraju holdingi korporacji międzynarodowych. W strukturze geograficznej stanu zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich wyróżniały się Kraje Bałtyckie. W tych krajach dominujacymi inwestorami były państwa skandynawskie. W Bułgarii i Rumunii największy udział miały zobowiazania w stosunku do Niderlandów i Austrii, a w mniejszym stopniu Niemiec. W Czechach, Słowacji i na Węgrzech obok Niderlandów, Austrii i Niemiec, znaczacymi inwestorami były Luksemburg i Francja. W Polsce, w odróżnieniu od południowych sasiadów, mniejszy był udział zobowiazań z tytułu inwestycji zagranicznych z Austrii, większy natomiast z Luksemburga i Francji. W omawianym regionie widoczne były też jednostkowe, nietypowe, jednakże znaczace inwestycje, na przykład polska inwestycja w sektorze rafineryjnym na Litwie lub francuska inwestycja w sektorze motoryzacyjnym w Rumunii. Poza sektorem usług, w 2011 roku inwestorzy zagraniczni inwestowali głównie w budownictwo (2.188 mln EUR tj.16%), przemysł energetyczny - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczna, gaz, parę wodna i powietrze do układów klimatyzacyjnych (2.037 mln EUR tj. 15%) oraz przetwórstwo przemysłowe (1.299 mln EUR tj. 10%). W 2011 roku najwięcej zobowiazań netto z tytułu pozostałego kapitału polskie podmioty zacia- gnęły ze Szwecji (2.348 mln EUR), Niemiec (2.132 mln EUR) i Francji (1.368 mln EUR). Znaczny udział Szwecji jest konsekwencja wykorzystywania przez inwestorów bezpośrednich możliwości optymalizacji podatkowej przy finansowaniu działalności grup kapitałowych poprzez emisję obligacji. Największy napływ inwestycji bezpośrednich z tytułu pozostałego kapitału odnotowano do podmiotów bezpośredniego inwestowania zajmuja-
mln EUR 6 ROZDZIAŁ 1. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE cych się usługami (4.833 mln EUR), wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczna, gaz, parę wodna i powietrze do układów klimatyzacyjnych (1.731 mln EUR) oraz budownictwem (1.401 mln EUR). W sektorze usługowym najwyższe kwoty przypadały na: działalność finansowa i ubezpieczeniowa (1.230 mln EUR), informację i komunikację (1.166 mln EUR) oraz działalność zwiazan a z obsługa rynku nieruchomości (1.002 mln EUR). Największy odpływ środków z tytułu pozostałego kapitału odnotowano do Włoch (234 mln EUR), Japonii (188 mln EUR) i Hongkongu (171 mln EUR). 1.2 Stan zobowiazań Stan zobowiazań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich na koniec 2011 roku wyniósł 153.350 mln EUR i, pomimo znacznego napływu kapitału z tytułu inwestycji bezpośrednich, zmniejszył się o 8.028 mln EUR czyli o niemal 5% w porównaniu z poprzednim rokiem. Istotna przyczyna zmniejszenia stanu należności było umocnienie EUR względem PLN o 12%, co odbiło się negatywnie na wartości kapitałów udziałowych nominowanych w PLN, a następnie przeliczonych na EUR. Wykres 1.5: Stan zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2000-2011. 180 000 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kapitał udziałowy i reinwestowane zyski Pozostały kapitał Wartość zobowiazań z tytułu kapitałów udziałowych i reinwestowanych zysków krajowych podmiotów bezpośredniego inwestowania przypadajaca na zagranicznych inwestorów bezpośrednich wynosiła 106.232 mln EUR i stanowiła 69% ogólnej kwoty zobowiazań. Zobowiazania z tytułu pozostałego kapitału (głównie kredyty otrzymane od podmiotów z grupy pomniejszone o wartość należności z tytułu kredytów udzielonych podmiotom z grupy) wyniosły 47.118 mln EUR, tj. 31% ogółu zobowiazań. Na koniec 2011 roku stan zobowiazań z tytułu inwestycji z 27 krajów Unii Europejskiej wyniósł 133.601 mln EUR, co stanowiło 87% zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce.
1.2. STAN ZOBOWIAZAŃ 7 Wykres 1.6: Stan zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2011 r. według kraju pochodzenia inwestora zagranicznego Wielka Brytania 3,8% Cypr 2,5% Szwajcaria 2,6% Belgia 2,8% Austria 3,1% Pozostałe 11,8% Niderlandy 15,1% Niemcy 13,5% USA 4,9% Włochy 5,3% Francja 12,5% Hiszpania 5,7% Szwecja 6,0% Luksemburg 10,4% Wykres 1.7: Stan zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2011 r. w podziale na rodzaje działalności gospodarczej. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych 3,5% Budownictwo 5,8% Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 7,0% Informacja i komunikacja 4,1% Pozostałe 4,2% Przetwórstwo przemysłowe 31,8% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 7,8% Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych i motocykli 14,6% Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 21,1%
mln EUR 8 ROZDZIAŁ 1. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE Ramka nr 2. Inwestycje bezpośrednie na Giełdzie Papierów Wartościowych i rynku New Connect Na koniec 2011 roku prawie 25% zaangażowania inwestorów bezpośrednich w kapitały udziałowe polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania stanowiły inwestycje w spółki notowane na rynku regulowanym, czyli Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie oraz na rynku alternatywnym New Connect (NC). Inwestycje te stanowiły też jedna czwarta poziomu kapitalizacji spółek krajowych notowanych na giełdzie. Wykres 1.8: Wartość akcji w posiadaniu inwestorów bezpośrednich na GPW i NC w latach 2007-2011 w porównaniu z kapitalizacja spółek krajowych. 200 000 40% 175 000 35% 150 000 30% 125 000 25% 100 000 20% 75 000 15% 50 000 10% 25 000 5% 0 sty 07 lip 07 sty 08 lip 08 sty 09 lip 09 sty 10 lip 10 sty 11 lip 11 Pozostali inwestorzy zagraniczni (oś lewa) Zagraniczni inwestorzy bezpośredni (oś lewa) Udział zagranicznych inwestorów bezpośrednich w kapitalizacji spółek krajowych (oś prawa) 0% W ciagu ostatnich lat udział inwestorów bezpośrednich w całości kapitalizacji spółek krajowych był stosunkowo stabilny i wynosił średnio ok. 25-30%. Udział ten utrzymywał się zarówno w okresach wzrostu jak i spadku kursów notowanych na giełdzie spółek. Jest to konsekwencja długookresowego charakteru inwestycji bezpośrednich. W ostatnim roku udział inwestorów bezpośrednich w kapitalizacji spółek notowanych na giełdzie nieznacznie wzrósł z 24 do 25%. Przyczyna tej zmiany był mniejszy, w stosunku do pozostałych akcji, spadek wartości pakietów akcji w posiadaniu inwestorów bezpośrednich. Na koniec 2011 roku największymi spółkami notowanymi na GPW w posiadaniu inwestorów bezpośrednich były: Bank Polska Kasa Opieki (Pekao), BZ WBK, Telekomunikacja Polska, ING Bank Ślaski, BRE Bank, Bank Handlowy w Warszawie, Grupa Żywiec i Synthos. Poza wymienionymi spółkami inwestorzy bezpośredni na stosunkowo duża skalę byli obecni w mniejszych spółkach o niższej płynności. Koniunktura na giełdzie, znajdujaca swoje odzwierciedlenie w wycenie spółek, stanowi zatem istotny czynnik wpływajacy na wartość stanu zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce.
mln EUR 1.3. DOCHODY NIEREZYDENTÓW 9 Najwyższy poziom zobowiazań zanotowano w stosunku do nierezydentów pochodzacych z: Niderlandów (23.170 mln EUR), Niemiec (20.750 mln EUR), Francji (19.228 mln EUR), Luksemburga (15.884 mln EUR), Szwecji (9.163 mln EUR), Hiszpanii (8.673 mln EUR), Włoch (8.181 mln EUR), USA (7.458 mln EUR), W. Brytanii (5.872 mln EUR) i Austrii (4.746 mln EUR). Zobowiazania wobec tych 10 krajów stanowiły 80% zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce ogółem. Na koniec 2011 roku struktura zobowiazań wobec zagranicznych inwestorów bezpośrednich według rodzaju działalności podmiotów bezpośredniego inwestowania przedstawiała się następujaco: sektor usług - 88.790 mln EUR (58%), przetwórstwo przemysłowe - 48.781 mln EUR (32% - głównie inwestorzy z Niderlandów, Niemiec, Francji, Luksemburga i Włoch), budownictwo 8.912 mln EUR (6% - przede wszystkim inwestorzy ze Szwecji, Hiszpanii i Niderlandów). W 2011 roku zobowiazania z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w stosunku do tych trzech rodzajów działalności stanowiły 96% ogółu zobowiazań. W sektorze usług najwyższy poziom zobowia- zań wobec nierezydentów odnotowano w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (32.346 mln EUR, głównie inwestorzy z Włochy, Niderlandów, Hiszpanii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn.), w handlu hurtowym i detalicznym łacz- nie z naprawa pojazdów samochodowych i motocykli (22.393 mln EUR, głównie Niderlandy, Niemcy, Francja i Wielka Brytania), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (głównie działalność holdingów - 11.962 mln EUR, inwestorzy przede wszystkim z Luksemburga i Francji) oraz w działalności zwiazanej z obsługa rynku nieruchomości (10.781 mln EUR - Niemcy, Francja, Niderlandy, Szwecja i Hiszpania). 1.3 Dochody nierezydentów W 2011 roku dochody nierezydentów z tytułu zaangażowanego kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich wyniosły 13.343 mln EUR i były na poziomie porównywalnym z rokiem 2010 (13.543 mln EUR). Wykres 1.9: Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2000-2011. 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0-2 000-4 000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki Ogółem
mln EUR mln EUR 10 ROZDZIAŁ 1. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE Wykres 1.10: Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2011 r. w podziale geograficznym. 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Niderlandy Niemcy Francja Luksemburg Włochy Austria USA Szwecja Hiszpania Wielka Brytania Pozostałe kraje łącznie Wykres 1.11: Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2011 r. w podziale na rodzaje działalności gospodarczej. 5 000 4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Przetwórstwo przemysłowe Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych i motocykli Informacja i komunikacja Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Transport i gospodarka magazynowa Budownictwo Pozostałe W omawianym roku głównym czynnikiem braku istotnych zmian w dochodach z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce były stabilne wyniki finansowe podmiotów bezpośredniego inwestowania. Dywidendy z zysku roku poprzedniego wypłacone zagranicznym inwestorom bezpośred-
1.3. DOCHODY NIEREZYDENTÓW 11 nim w 2011 roku osiagnęły poziom 6.562 mln EUR i były większe o 597 mln EUR, tj. o 10% w porównaniu z rokiem poprzednim. Drugi obok dywidend składnik dochodów od kapitałów - reinwestowane zyski - wyniosły 4.839 mln EUR i były o 781 mln EUR niższe w porównaniu z rokiem poprzednim. Dochody od pozostałego kapitału, tj. odsetki od obligacji, kredytów i pożyczek należne inwestorom bezpośrednim wyniosły 2.142 mln EUR. Z ogólnej kwoty dochodów z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce 11.973 mln EUR tj. 88% przypadało na nierezydentów pochodzacych z krajów Unii Europejskiej, pozostała część (1.570 mln EUR tj. 12%) na nierezydentów pochodzacych z innych krajów. W 2011 roku najwyższe dochody z tytułu inwestycji bezpośrednich przypadały na nierezydentów pochodzacych z Niderlandów (2.755 mln EUR), Niemiec (2.609 mln EUR), Francji (1.689 mln EUR) i Luksemburga (896 mln EUR). Źródłem tych dochodów były podmioty bezpośredniego inwestowania prowadzace działalność gospodarcza w sektorze usług (7.619 mln EUR) oraz zajmujace się przetwórstwem przemysłowym (4.945 mln EUR). W sektorze usług najwyższe dochody pochodziły od firm działajacych w usługach finansowych i ubezpieczeniowych (3.113 mln EUR) oraz w handlu hurtowym i detalicznym łacznie z naprawa pojazdów samochodowych i motocykli (2.279 mln EUR). Warto odnotować stosunkowo wysoki poziom dochodów w sektorze informacji i komunikacji (842 mln EUR) oraz w działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (489 mln EUR). Dochody z inwestycji bezpośrednich w wyżej wymienionych czterech dziedzinach usług stanowiły 88% ogólnej kwoty dochodów inwestorów zagranicznych w sektorze usług. Wykres 1.12: Stopa zwrotu z zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej w 2011 r. 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych i motocykli Transport i gospodarka magazynowa Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Ogółem W sektorze przetwórstwa przemysłowego największe dochody odnotowano w przemyśle produkujacym artykuły spożywcze, napoje i wyroby tytoniowe (957 mln EUR) oraz w przemyśle produkujacym wyroby z metali oraz maszyny i urza- dzenia (953 mln EUR).
12 ROZDZIAŁ 1. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE W 2011 roku średnia stopa zwrotu z inwestycji bezpośrednich 2 dla wszystkich rodzajów działalności gospodarczej wyniosła 8%, przy czym największa dochodowość odnotowano w sektorze transportu i gospodarki magazynowej (16%), informacji i komunikacji (12%), przetwórstwie przemysłowym (10%) oraz w handlu detalicznym i hurtowym (10%). Natomiast najniższa dochodowość odnotowano w budownictwie (3%), obsłudze rynku nieruchomości (4%) i działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (4%). W przypadku wysokiej dochodowości sektora transportu i gospodarki magazynowej należy mieć na uwadze, że ze względu na specyfikę tej branży podmioty w niej działajace na terenie kraju posiadaja stosunkowo niewielkie wydzielone kapitały w porównaniu do skali prowadzonej działalności. 2 Stopa zwrotu z inwestycji bezpośrednich jest liczona jako dochód inwestorów bezpośrednich w danym roku podzielony przez stan zobowiazań z tego tytułu na koniec danego roku.
mln EUR Rozdział 2 Polskie inwestycje bezpośrednie za granica 2.1 Odpływ kapitału - transakcje W 2011 roku łaczna kwota odpływu kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica wyniosła 5.143 mln EUR, co w porównaniu z 2010 rokiem stanowiło spadek o 312 mln EUR (tj. o 6%). Główna przyczyna spadku inwestycji bezpośrednich było znaczne zmniejszenie poziomu obrotów zwiazanych z pozostałym kapitałem. Wartość pozostałego kapitału powiększajaca polskie inwestycje bezpośrednie za granica wyniosła 1.181 mln EUR i była o 3.417 mln EUR niższa w porównaniu z rokiem poprzednim. Wykres 2.1: Odpływ z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w latach 2000-2011. 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0-1 000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-2 000 Kapitał udziałowy Reinwestowane zyski Pozostały kapitał Ogółem 13
mln EUR 14 ROZDZIAŁ 2. POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANICA Wykres 2.2: Odpływ z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w podziale geograficznym. 3 000 2 000 1 000 0-1 000 Luksemburg Cypr Francja USA Szwecja Niderlandy Pozostałe kraje Pozostałe składniki strumienia polskich inwestycji bezpośrednich za granica, to odpływ z tytułu kapitałów udziałowych tj. nabycia udziałów lub akcji zagranicznych podmiotów oraz nieruchomości, w kwocie 3.700 mln EUR (wzrost o 3.073 mln EUR w stosunku do poprzedniego roku) oraz reinwestycje zysków w wysokości 262 mln EUR (wzrost o 32 mln EUR, tj. o 14 % w porównaniu z 2010 rokiem). W 2011 roku najwięcej polskich inwestycji bezpośrednich za granica lokowanych było w Luksemburgu (2.852 mln EUR), na Cyprze (1.258 mln EUR), we Francji (480 mln EUR), Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej (237 mln EUR) oraz na Litwie (221 mln EUR). Inwestycje skierowane były przede wszystkim do podmiotów bezpośredniego inwestowania zajmujacych się działalnościa profesjonalna, naukowa i techniczna (2.980 mln EUR), w tym (2.848 mln EUR) głównie do przedsiębiorstw zajmujacych się utrzymywaniem struktur holdingowych. Ponadto polscy inwestorzy inwestowali w zagraniczne przedsiębiorstwa zajmujace się przetwórstwem przemysłowym (918 mln EUR) oraz budownictwem (667 mln EUR). Dla porównania, w 2010 roku krajami największego odpływu kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica były: Wielka Brytania (2.441 mln EUR), Luksemburg (1.735 mln EUR), Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (724 mln EUR), Cypr (718 mln EUR) oraz Belgia (545 mln EUR). Odbiorcami tego kapitału były głównie podmioty bezpośredniego inwestowania zajmujace się działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa (1.913 mln EUR), przetwórstwem przemysłowym (1.145 mln EUR) oraz handlem hurtowym i detalicznym razem z naprawa pojazdów samochodowych i motocykli (821 mln EUR). W 2011 roku, podobnie jak w latach poprzednich, wpływ na wartość polskich inwestycji bezpośrednich za granica miało zjawisko określane jako kapitał w tranzycie 1. 1 Omówienie tego zagadnienia znajduje się w ramce nr 3 na stronie 16.
mln EUR 2.1. ODPŁYW KAPITAŁU - TRANSAKCJE 15 Wykres 2.3: Odpływ z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w 2011 r. w podziale na rodzaje działalności gospodarczej. 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0-500 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Iinformacja i komunikacja Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Transport i gospodarka magazynowa Pozostałe Polscy rezydenci najchętniej nabywali udziały lub akcje zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania majacych swoje siedziby w Luksemburgu i na Cyprze. Nabywano tam głównie udziały lub akcje podmiotów prowadzacych działalność profesjonalna, naukowa i techniczna. Krajem największego wycofania kapitałów udziałowych z zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania była Szwajcaria. Wycofanie to dotyczyło przede wszystkim podmiotów prowadzacych pozostała działalność finansowa i obejmowało także transakcje wycofania kapitału w tranzycie. W 2011 roku krajami najwyższych inwestycji w formie pozostałego kapitału, zwiększajacych poziom odpływu kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica były Francja, Luksemburg, Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Natomiast krajem o największym saldzie obrotów pozostałego kapitału zmniejszajacym poziom polskich inwestycji bezpośrednich za granica była Szwecja. Inwestycje w formie pozostałego kapitału kierowane były głównie do podmiotów bezpośredniego inwestowania zajmujacych się przetwórstwem przemysłowym, działalnościa profesjonalna, naukowa i techniczna, budownictwem oraz informacja i komunikacja. W omawianym roku, tak jak w latach poprzednich, wystapiło zjawisko tzw. dezinwestycji. Zjawisko to pojawiło się głównie w relacjach z dwoma krajami, tj. Niderlandami i Szwecja. Dotyczyło ono przede wszystkim zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania zwia- zanych z transportem i gospodarka magazynowa. Dla porównania, w 2010 roku, zjawisko dezinwestycji występowało w odniesieniu do Szwajcarii, Kajmanów, Hongkongu oraz Federacji Rosyjskiej. Dezinwestycje dotyczyły wówczas podmiotów zwiazanych z informacja i komunikacja, a także transportem i gospodarka magazynowa.
mln EUR mln EUR 16 ROZDZIAŁ 2. POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANICA Ramka nr 3. Kapitał w tranzycie W 2011 roku wartość transakcji określanych mianem kapitału w tranzycie wyniosła 1.468 mln EUR i była o 113 mln EUR większa niż rok wcześniej. Zjawisko to obejmuje transakcje w ramach których zagraniczne środki sa inwestowane w polski podmiot specjalnego przeznaczenia, który następnie inwestuje je w swój oddział lub spółkę ulokowana poza granicami kraju. Wykres 2.4: Udział kapitału w tranzycie w napływie zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski i odpływie polskich inwestycji bezpośrednich za granicę w latach 2006-2011. 45% 4 500 40% 4 000 35% 3 500 30% 3 000 25% 2 500 20% 2 000 15% 1 500 10% 1 000 5% 500 0% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kapitał w tranzycie (skala prawa) udział w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce (skala lewa) udział w polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą (skala lewa) 0 Wykres 2.5: Rozliczenie stanu należności i zobowiazań Polski z tytułu inwestycji bezpośrednich podmiotów specjalnego przeznaczenia w latach 2010 i 2011. 12 000 10 000 +3 247-1 892 +1 727-259 +97 10 079 +172 8 514 8 000 6 987 6 000 4 000 2 000 0 Stan na koniec roku Nowe inwestycje Likwidacja podmiotów Zmiany wyceny i różnice kursowe Stan na koniec roku Nowe inwestycje Likwidacja podmiotów 2009 2010 2011 Zmiany wyceny i różnice kursowe Stan na koniec roku
mln EUR 2.2. STAN NALEŻNOŚCI 17 W zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce udział transakcji zwiazanych z kapitałem w tranzycie w poszczególnych latach wynosił zwykle od kilku do kilkunastu procent ogólnej kwoty napływu kapitału z tytułu inwestycji bezpośrednich. W polskich inwestycjach bezpośrednich za granica udział ten był większy niż w zagranicznych inwestycjach w Polsce i w niektórych latach wynosił nawet ponad 40%. Należności z tytułu polskich inwestycjach bezpośrednich i odpowiadajace im zobowiazania z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce zwiazane z kapitałem w tranzycie na koniec 2011 r. wyniosły 10.079 mln EUR i były o 1.565 mln EUR większe niż na koniec poprzedniego roku. Wartość zobowiazań z tytułu kapitału w tranzycie stanowiła ok. 7% ogólnej kwoty zobowiazań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce, natomiast należności z tego tytułu stanowiły 26% ogólnej kwoty należności z tytułu zaangażowania kapitału w polskich inwestycjach bezpośrednich za granica. Zmiana stanu należności i zobowiazań z tytułu kapitału w tranzycie wynika przede wszystkim z transakcji dokonywanych z udziałem podmiotów specjalnego przeznaczenia, ich zakładaniem lub likwidacja. Na koniec 2011 roku zjawisko kapitału w tranzycie zwiazane było z 12 podmiotami specjalnego przeznaczenia majacymi siedzibę w Polsce. Na znacznie większa skalę (liczba podmiotów i wartość) niż w Polsce występuje ono m.in. w Luksemburgu, Niderlandach i Węgrzech. 2.2 Stan należności Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica na koniec 2011 roku wyniósł 38.421 mln EUR, co w porównaniu z rokiem 2010 stanowiło wzrost o 5.157 mln EUR. Wzrost należności wynikał zarówno ze zwiększenia wartości kapitałów udziałowych i reinwestowanych zysków, jak i ze zwiększenia wartości pozostałego kapitału. Wykres 2.6: Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w latach 2000-2011. 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kapitał udziałowy i reinwestowane zyski Pozostały kapitał
18 ROZDZIAŁ 2. POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANICA W 2011 roku wartość kapitałów udziałowych i reinwestowanych zysków wyniosła 19.838 mln EUR (w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost o 2.994 mln EUR, tj. o 18%), natomiast należności z tytułu pozostałego kapitału wyniosły 18.583 mln EUR (wzrost o 2.163 mln EUR, tj. o 13%). Wykres 2.7: Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica na koniec 2011 r. w podziale geograficznym. Szwecja 1,9% Ukraina 2,5% Norwegia 2,9% Francja 1,7% Pozostałe kraje 14,7% Luksemburg 23,8% Niemcy 4,2% Stany Zjednoczone Ameryki Północnej 4,3% Wielka Brytania 11,0% Republika Czeska 4,9% Litwa 5,0% Szwajcaria 5,0% Belgia 5,5% Niderlandy 6,1% Cypr 6,6% Wykres 2.8: Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica na koniec 2011 r. w podziale na rodzaje działalności gospodarczej. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 4,0% Pozostałe 8,5% Budownictwo 4,2% Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych i motocykli 11,4% Przetwórstwo przemysłowe 34,6% Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 16,1% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 21,1%
2.3. DOCHODY REZYDENTÓW 19 Struktura geograficzna należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w omawianym roku nie odbiegała od tej w roku poprzednim. Najwyższe poziomy należności odnotowano w odniesieniu do dwóch krajów tj. Luksemburga (9.143 mln EUR, 24% ogółu należności) i Wielkiej Brytanii (4.222 mln EUR, 11%). Źródłem należności były przede wszystkim zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania zajmujace się przetwórstwem przemysłowym (35% ogółu należności), działalnościa profesjonalna, naukowa i techniczna (21%), finansowa i ubezpieczeniowa (16%) oraz handlem hurtowym i detalicznym razem z naprawa pojazdów samochodowych i motocykli (11%). Z kwoty 19.838 mln EUR kapitałów udziałowych i reinwestowanych zysków najwięcej było lokowanych w Luksemburgu (7.305 mln EUR, tj. 37%) oraz na Cyprze (2.440 mln EUR, tj. 12%). Kapitał ten był przede wszystkim zaangażowany w podmioty bezpośredniego inwestowania zajmujace się działalnościa profesjonalna, naukowa i techniczna (35%), przetwórstwem przemysłowym (24%) oraz działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa (14%). Najwyższe wartości należności z tytułu pozostałego kapitału odnotowano w stosunku do Wielkiej Brytanii (20%) i Luksemburga (10%). Należności netto z tytułu pozostałego kapitału dotyczyły przede wszystkim zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania zajmujacych się przetwórstwem przemysłowym (46%), działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa (19%) oraz handlem hurtowym i detalicznym razem z naprawa pojazdów samochodowych i motocykli (14%). 2.3 Dochody rezydentów W 2011 roku dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granica wyniosły 1.206 mln EUR, co w porównaniu z 2010 rokiem stanowiło wzrost o 243 mln EUR tj. o 25%. Wzrost ten spowodowany był przede wszystkim zwiększonymi wpływami z tytułu odsetek od pozostałego kapitału w wysokości 689 mln EUR (wzrost o 225 mln EUR, tj. o 48% w porównaniu z rokiem poprzednim). Pozostałe składniki dochodów rezydentów to dywidendy w kwocie 256 mln EUR (spadek o 13 mln EUR w porównaniu z 2010 rokiem) oraz reinwestowane zyski w wysokości 262 mln EUR (wzrost o 32 mln EUR, tj. o 14% w stosunku do poprzedniego roku). Najwyższe dochody osiagnęły zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania z Cypru (411 mln EUR), Luksemburga (300 mln EUR), Niemiec (195 mln EUR) oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (177 mln EUR). Źródłem dochodów były głównie podmioty zajmujace się działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa (437 mln EUR), wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczna, gaz, parę wodna i powietrze do układów klimatyzacyjnych (242 mln EUR) oraz przetwórstwem przemysłowym (192 mln EUR). Dla porównania, w 2010 roku, poza Cyprem i Luksemburgiem, kolejnymi krajami o najwyższych dochodach były Szwecja i Republika Czeska. W 2011 roku, tak jak w roku poprzednim, najwyższe straty wykazały zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania majace swoje siedziby w Niderlandach i na Litwie. Najwyższe dochody transferowane do Polski w postaci dywidend (otrzymywanych w wyniku podziału zysków roku poprzedniego) pochodziły z Luksemburga (57 mln EUR), Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (52 mln EUR) oraz Belgii (34 mln EUR). Przypadły one głównie polskim inwestorom bezpośrednim posiadajacym udziały w podmiotach bezpośredniego inwestowania reprezentujacych przetwórstwo przemysłowe (66 mln EUR), informację i komunikację (58 mln EUR), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (33 mln EUR) oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa (29 mln EUR).
mln EUR 20 ROZDZIAŁ 2. POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANICA Wykres 2.9: Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w latach 2000-2011. 1 500 1 000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-500 -1 000-1 500 Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki Ogółem Najwyższy poziom dodatnich reinwestowanych zysków osiagnęły zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania majace siedziby na Cyprze (365 mln EUR), w Luksemburgu (205 mln EUR), Niemczech (122 mln EUR) i Szwajcarii (92 mln EUR). Były to przede wszystkim podmioty zajmujace się wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczna, gaz, parę wodna i powietrze do układów klimatyzacyjnych (199 mln EUR) oraz działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa (190 mln EUR). Dla porównania, w 2010 roku, krajami o najwyższych dodatnich reinwestowanych zyskach były: Cypr (213 mln EUR), Republika Czeska (93 mln EUR), Szwecja (56 mln EUR) oraz Luksemburg (54 mln EUR). Wykazywały je podmioty zwiazane przede wszystkim z działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa. Krajami o najwyższych ujemnych kwotach reinwestowanych zysków (stratach) były Niderlandy (-339 mln EUR), Wielka Brytania (-166 mln EUR) oraz Litwa (-81 mln EUR). Dotyczyło to głównie podmiotów zwiazanych z górnictwem i wydobywaniem. Natomiast w 2010 roku, tak jak w roku 2011, krajami o najwyższych ujemnych kwotach reinwestowanych zysków były Niderlandy, Litwa oraz Wielka Brytania. Odnosiły się one do podmiotów prowadzacych handel hurtowy i detaliczny oraz naprawę pojazdów samochodowych i motocykli. W 2011 roku, głównym składnikiem wzrostu przychodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica był wzrost dochodów od pozostałego kapitału, tj. kredytów inwestorów bezpośrednich. głównie odsetek od Źródłem tych dochodów były przede wszystkim pożyczki udzielone zagranicznym podmiotom bezpośredniego inwestowania majacym swoje siedziby w Wielkiej Brytanii (22% dochodów z tytułu odsetek) i Niderlandach (15%). Podmioty te głównie zajmowały się działalnościa finansowa i ubezpieczeniowa (32% odsetek) oraz przetwórstwem przemysłowym (19%).
mln EUR mln EUR 2.3. DOCHODY REZYDENTÓW 21 Wykres 2.10: Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w 2011 r. w podziale geograficznym. 500 400 300 200 100 0-100 -200-300 Cypr Luksemburg Niemcy USA Szwajcaria Francja Federacja Rosyjska Pozostałe kraje łącznie Wykres 2.11: Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granica w 2011 r. w podziale na rodzaje działalności gospodarczej. 500 400 300 200 100 0-100 Działalność Wytwarzanie i finansowa i zaopatrywanie w ubezpieczeniowa energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych Przetwórstwo przemysłowe Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych i motocykli Informacja i komunikacja Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Budownictwo Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Pozostałe
22 ROZDZIAŁ 2. POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANICA
Dodatek A Uwagi metodologiczne A.1 Słownik pojęć Grupa podmiotów powiazanych kapitałowo, to grupa tworzona przez podmiot dominujacy wraz z podmiotami, w których jest on inwestorem bezpośrednim. Podmioty te sa połaczone relacja inwestycji bezpośrednich. W przypadku, gdy podmiot dysponuje głosami w organie stanowiacym innego podmiotu za pośrednictwem podmiotu przez siebie kontrolowanego, to należy przyjać, że dysponuje on wszystkimi głosami podmiotu pośredniczacego. Do grupy podmiotów powiazanych kapitałowo moga zarówno nierezydenci jak i rezydenci. należeć Inne podmioty w grupie sa to co najmniej dwa podmioty, które znajduja się w tej samej grupie podmiotów powiazanych kapitałowo, a nie sa względem siebie podmiotami bezpośredniego inwestowania, ani inwestorami bezpośrednimi (wzajemny udział głosów w organach stanowiacych tych podmiotów zarówno bezpośredni, jak i pośredni, o ile występuje, jest niższy niż 10%). Inwestor bezpośredni jest to podmiot, który bezpośrednio lub pośrednio, sam lub razem z innymi kontrolowanymi przez siebie podmiotami, posiada co najmniej 10% głosów w organie stanowiacym innego podmiotu. Inwestycje bezpośrednie za granica sa to inwestycje inwestorów bezpośrednich będacych rezydentami w podmioty bezpośredniego inwestowania nierezydentów. Dotyczy to sytuacji kiedy rezydenci (inwestorzy bezpośredni) wywieraja wpływ na nierezydentów lub ich kontroluja (podmioty bezpośredniego inwestowania). Kapitały udziałowe sa to udziały, akcje i inne formy udziału w kapitałach własnych podmiotu, właczaj ac w to wydzielone fundusze oddziałów. Kapitał w tranzycie jest to zjawisko, które polega na tym, że w okresie sprawozdawczym odnotowuje się napływ zagranicznych środków powiększajacych kapitał udziałowy polskich podmiotów specjalnego przeznaczenia. Następnie środki te przekazywane sa do zagranicznych oddziałów lub spółek zależnych poza granicami kraju. Występowanie kapitału w tranzycie skutkuje odnotowaniem symetrycznych wpisów zarówno w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce, jak i polskich inwestycjach bezpośrednich za granica. Napływ kapitału w tranzycie nie ma wpływu na krajowa produkcję i zatrudnienie. Podmiot bezpośredniego inwestowania jest podmiot, w którego organie stanowia- cym, to inwestor bezpośredni bezpośrednio lub pośrednio, sam lub razem z innymi kontrolowanymi przez siebie podmiotami, posiada co najmniej 10% głosów. Podmiotem 23