Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku

Transkrypt

1 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku

2 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku Warszawa, 2019

3 Opracował: Departament Statystyki NBP Wydał: Narodowy Bank Polski ul. Świętokrzyska 11/ Warszawa Copyright Narodowy Bank Polski, 2019

4 Spis treści Wstęp 5 Synteza 8 1. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Transakcje zagranicznych inwestorów bezpośrednich Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Transakcje polskich inwestorów bezpośrednich Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą Dezinwestycje w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce Pojęcie i formy dezinwestycji Transakcje dezinwestycji Dezinwestycje w innych krajach Nota metodyczna 47 Standard statystyki inwestycji bezpośrednich 48 Źródła danych o inwestycjach bezpośrednich 49 Metoda kompilacji i prezentacji danych o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich 50 Słownik pojęć 51 Aneks statystyczny 55 Spis tabel 78 Spis wykresów 80

5

6 Wstęp Wstęp

7 Wstęp Wstęp Roczny raport o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce i polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą został przygotowany na podstawie danych sprawozdawczych zbieranych przez NBP na potrzeby analizy wieloaspektowych powiązań gospodarczych Polski z zagranicą, w tym zwłaszcza na potrzeby bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. W opracowaniu wykorzystano dane dostępne na 30 sierpnia 2018 roku. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie są istotną częścią transgranicznych przepływów kapitałowych i stanowią ważną część rachunku finansowego w bilansie płatniczym kraju. Są jednocześnie ważnym czynnikiem procesu globalizacji gospodarki światowej. Raport pokazuje informacje o inwestycjach bezpośrednich w różnych przekrojach, co jest odpowiedzią na duże zainteresowanie problematyką inwestycji bezpośrednich. Zawarte w nim dane statystyczne są prezentowane zgodnie z obowiązującym standardem międzynarodowym. Według tego standardu podstawowym kryterium podziału inwestycji bezpośrednich jest umiejscowienie centrum kontroli tych inwestycji w kraju lub za granicą. W konsekwencji inwestycje bezpośrednie z punktu widzenia danej gospodarki dzielą się na inwestycje kontrolowane przez nierezydentów oraz inwestycje kontrolowane przez rezydentów. W przypadku Polski mówimy o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce i polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą. Powyższy sposób prezentacji danych o inwestycjach bezpośrednich różni się od tego, który został przyjęty w bilansie płatniczym i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, gdzie inwestycje bezpośrednie prezentowane są w podziale na aktywa i pasywa. Przedstawione w raporcie roczne dane o inwestycjach bezpośrednich nie uwzględniają transakcji, stanów i dochodów podmiotów specjalnego przeznaczenia zarejestrowanych w Polsce. Pomimo formalnej zgodności z obowiązującą definicją inwestycji bezpośrednich operacje prowadzone przez te podmioty nie odpowiadają tradycyjnemu rozumieniu tych inwestycji. Sposób prezentacji danych przyjęty w raporcie jest zgodny z zaleceniami instytucji zajmujących się gromadzeniem i analizą danych na temat inwestycji bezpośrednich na poziomie międzynarodowym. Niektóre informacje prezentowane w raporcie ze względu na przydatność do celów analitycznych przedstawiono w bardziej szczegółowych podziałach, wykraczających poza standardowy zakres. Wyjaśnienia dotyczące metody prezentacji danych o inwestycjach bezpośrednich zawarto w Nocie metodycznej, stanowiącej integralną część raportu. Pojęcia używane w raporcie zostały wyjaśnione w Słowniku pojęć, będącym częścią Noty metodycznej. 6 Narodowy Bank Polski

8 Synteza Synteza

9 Synteza Synteza Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2017 roku był mniejszy niż w poprzednich latach. Głównym źródłem napływu kapitału były reinwestowane zyski, które osiągnęły najwyższą odnotowaną dotąd wartość. Kwotę napływu kapitału obniżyła pojedyncza transakcja, w której wyniku rezydenci nabyli od zagranicznego inwestora jego aktywa w polskim sektorze bankowym. Dochody z polskich inwestycji bezpośrednich były najwyższe z dotychczas odnotowanych. Mimo to wartość należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich została przeszacowana w dół na skutek dokonanych reorganizacji i uproszczenia struktur organizacyjnych wykorzystywanych w inwestycjach za granicą. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Napływ netto zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski wyniósł w 2017 roku 34,7 mld zł i był o 44% niższy niż w poprzednim roku. Spadek ten wynikał w dużej mierze z pojedynczej dużej dezinwestycji inwestora zagranicznego dokonanej w sektorze bankowym. Wobec ujemnych wartości transakcji, których przedmiotem były instrumenty udziałowe (-1,6 mld zł) i instrumenty dłużne (-1,9 mld zł), jedynym dodatnim składnikiem napływu były reinwestowane zyski. Wyniosły one 38,1 mld zł. Największy napływ inwestycji odnotowano z Niemiec (12,8 mld zł) i Luksemburga (12,4 mln zł), natomiast najwięcej kapitału odpłynęło do Włoch (-8,4 mld zł) i Niderlandów (-7,2 mld zł). Duży napływ kapitału z Luksemburga i odpływ do Niderlandów wiązały się ze zmianą właściciela dużej polskiej spółki specjalizującej się w handlu internetowym. Spadek udziału włoskiego kapitału wynikał z wycofania się włoskiego inwestora bezpośredniego z jednego z największych polskich banków. Napływ kapitału z Niemiec to, podobnie jak w poprzednich latach, przede wszystkim reinwestowane zyski. Odpływ kapitału w formie instrumentów dłużnych, głównie do Francji i Luksemburga, wiązał się z lokowaniem tam przez krajowe podmioty bezpośredniego inwestowania środków w ramach tzw. cash-pooling. W ujęciu branżowym największy napływ inwestycji bezpośrednich dotyczył przetwórstwa przemysłowego (15,6 mld zł, sekcja C) oraz działalności finansowej i ubezpieczeniowej (12,4 mld zł, sekcja K). Odpływ kapitału zagranicznego netto odnotowano natomiast w handlu (-5,6 mld zł, sekcja G). W ramach działalności finansowej i ubezpieczeniowej należy zwrócić uwagę na odpływ kapitału w sektorze bankowym (-7,6 mld zł) związany ze wspomnianą dezinwestycją. Napływ do pozostałych podmiotów w tej sekcji, w szczególności do spółek holdingowych i prowadzących działalność finansową na rzecz grup kapitałowych, wyniósł ponad 20 mld zł. Tutaj właśnie napłynął kapitał, który został wykorzystany do nabycia od zagranicznych inwestorów podmiotów związanych z działalnością handlową (sekcja G). W 2017 roku wartość nowych inwestycji, tzw. greenfield, wyniosła 45,3 mld zł. Ich poziom był podobny jak w okresie , lecz niższy niż w ostatnich dwóch latach, w których nowe inwestycje wyniosły ponad 60 mld zł. 8 Narodowy Bank Polski

10 Synteza Po raz kolejny zaobserwowano ujemną wartość salda fuzji i przejęć w 2017 roku, wynoszącą -10,6 mld zł. Wiąże się to z odsprzedażą części udziałów kapitałowych polskim podmiotom (m.in. w sektorze bankowym) przez zagranicznych inwestorów bezpośrednich. Wartość zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich na koniec 2017 roku wyniosła 830,2 mld zł i była wyższa o 5,2% w stosunku do stanu zobowiązań na koniec poprzedniego roku. Zobowiązania z tytułu instrumentów dłużnych spadły o 6,0%, natomiast wzrost odnotowano w przypadku akcji i innych form udziałów kapitałowych. Wartość akcji notowanych na GPW, których posiadaczami byli inwestorzy bezpośredni, wzrosła o 7,6%. Z kolei wartość akcji i udziałów pozostałych podmiotów zwiększyła się o 4,8%, głównie za sprawą reinwestowanych zysków. W podziale geograficznym inwestycji według kraju będącego siedzibą podmiotu dominującego największymi inwestorami w Polsce były Niemcy (167,6 mld zł), a następnie Stany Zjednoczone (91,2 mld zł), które wyprzedziły drugą w 2016 roku Francję (81,0 mld zł). Czwartym inwestorem były Niderlandy (73,4 mld zł), a pierwszą piątkę inwestorów zamknęła Wielka Brytania (48,1 mld zł). W 2017 roku Polska utrzymała siódme miejsce wśród największych inwestorów bezpośrednich w Polsce, a wartość tych inwestycji (40,0 mld zł) stanowiła 4,8% stanu zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Gdyby jako kryterium przyjąć kraj siedziby inwestora zagranicznego, w czołówce inwestorów znalazłyby się Niderlandy (159,6 mld zł), Niemcy (145,8 mld zł) oraz Luksemburg (115,5 mld zł). Od wielu lat struktura branżowa zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce nie ulega istotnym zmianom. Głównym źródłem zobowiązań na koniec 2017 roku były polskie podmioty bezpośredniego inwestowania zajmujące się szeroko rozumianą działalnością usługową (498,2 mld zł, sekcje od G do U) oraz przetwórstwem przemysłowym (257,1 mld zł, sekcja C). W ramach działalności usługowej najwyższe zobowiązania miały podmioty prowadzące działalność finansową i ubezpieczeniową (170,0 mld zł, sekcja K), przy czym większość tej kwoty (100,7 mld zł) to zobowiązania podmiotów z sektora bankowego. Wartość zobowiązań podmiotów sektora bankowego mimo dużej dezinwestycji w 2017 roku zwiększyła się o 10,9 mld zł, tj. o 12,1%, na skutek wzrostu cen akcji na warszawskiej giełdzie. Inwestycje bezpośrednie w układzie regionalnym są prezentowane według miejsc rejestracji inwestycji zagranicznych, tj. siedziby podmiotu sprawozdawczego, a nie miejsc faktycznego ponoszenia nakładów inwestycyjnych. Przy takim podziale inwestycji największe zobowiązania netto miało województwo mazowieckie (439,5 mld zł, tj. 53% ogółu stanu zobowiązań). Na kolejnych miejscach były województwa: śląskie (92 mld zł), wielkopolskie (86,1 mld zł) oraz dolnośląskie (50,0 mld zł). W 2017 roku dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosły 79,2 mld zł i były niższe o 2,7 mld zł, tj. o 3,3%, niż w 2016 roku, kiedy osiągnęły rekordowo wysoki poziom 81,9 mld zł. W porównaniu z poprzednim rokiem wzrosła wartość reinwestowanych zysków (do 38,1 mld zł) oraz odsetek (9,4 mld zł). Spadła natomiast wartość zadeklarowanych dywidend (31,8 mld zł). Wzrost reinwestowanych zysków jest tym istotniejszy, że rentowność kapitału przypadającego na inwestorów bezpośrednich nieznacznie spadła. Od lat największe reinwestycje zysków notuje się w przetwórstwie przemysłowym. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 9

11 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Wartość transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2017 roku wyniosła 10,4 mld zł i była ponadczterokrotnie mniejsza niż w 2016 roku (45,7 mld zł). Tak znaczny spadek wynikał przede wszystkim z wyjątkowo wysokiej wartości transakcji związanych ze zmianami struktury aktywów funduszy inwestycyjnych w 2016 roku. Struktura geograficzna transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2017 roku była, podobnie jak w poprzednich latach, w dużej mierze uwarunkowana pojedynczymi transakcjami. Przeprowadziły je przede wszystkim duże podmioty gospodarcze, w tym spółki giełdowe. Część transakcji w przypadku Szwecji (7,2 mld zł) i Cypru (-6,9 mld zł) to dwie strony realizacji jednej transakcji, w której aktywa firmy telekomunikacyjnej zostały przeniesione z jednego kraju do drugiego. Podobny charakter miały transakcje w Luksemburgu (4,1 mld zł), które były konsekwencją reorganizacji w spółkach zajmujących się produkcją części samochodowych. Zmiany te stanowią próbę optymalizacji kosztów przepływu kapitału. Na tym tle wyróżniają się inwestycje w branży wydobywczej w Kanadzie (1,7 mld zł) i Norwegii (1,0 mld zł). W ujęciu branżowym najwięcej polskich inwestycji trafiło do podmiotów związanych z informacją i telekomunikacją (3,8 mld zł, sekcja J), górnictwem i wydobywaniem (3,5 mld zł, sekcja B) oraz do podmiotów zajmujących się wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną i gaz (2,0 mld zł, dział 35 sekcji D). W tym ostatnim wypadku wynikało to ze spłaty obligacji wyemitowanych przez spółki zależne za granicą. Na koniec 2017 roku wartość należności rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosła 104,1 mld zł i była o 12,4 mld zł, tj. o 10,6%, niższa niż w 2016 roku. Spadek należności wynikał przede wszystkim z ujemnych zmian wyceny aktywów udziałowych na skutek odpisów związanych z utratą wartości aktywów trwałych w spółkach zagranicznych. Dodatkowo na spadek wartości należności z tytułu instrumentów dłużnych miały wpływ umorzenia części tych należności. Spadek należności z powyższych powodów przewyższył w 2017 roku wartość inwestycji dokonanych za granicą. W stosunku do poprzedniego roku w strukturze geograficznej należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2017 roku odnotowano niewielkie zmiany. Luksemburg pozostał krajem o najwyższych należnościach z tego tytułu (23,0 mld zł), natomiast zmiany wystąpiły na kolejnych miejscach. Drugą pozycję zajęła głównie za sprawą inwestycji bezpośrednich związanych z przetwórstwem ropy naftowej i chemicznym Republika Czeska (11,4 mld zł), a następne były Niderlandy (7,9 mld zł), Cypr (7,8 mld zł) i Szwajcaria (7,4 mld zł). Stale wysoka wartość należności od podmiotów bezpośredniego inwestowania mających siedziby w Luksemburgu, Niderlandach, Szwajcarii czy na Cyprze wynika z faktu, że zazwyczaj są tam ulokowane podmioty specjalnego przeznaczenia wykorzystywane w optymalizacji struktur inwestycyjnych. W 2017 roku, podobnie jak w latach poprzednich, krajem o najwyższej ujemnej kwocie należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą była Szwecja (-11,6 mld zł). Należy jednak odnotować, że w porównaniu z poprzednim rokiem (-19,6 mld zł) nastąpiły spłaty zadłużenia, które w przeciwieństwie do poprzednich okresów nie było refinansowane na rynku krajowym. 10 Narodowy Bank Polski

12 Synteza Od wielu lat struktura branżowa należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą nie ulega istotnym zmianom. Podobnie jak w poprzednim roku przeważały należności od firm z sekcji K, czyli prowadzących działalność finansową i ubezpieczeniową (32,0 mld zł), głównie za sprawą inwestycji w holdingi finansowe. Poza usługami najważniejsze były: przetwórstwo przemysłowe (18,5 mld zł, sekcja C) oraz górnictwo i wydobywanie (10,2 mld zł, sekcja B). Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły łącznie 8,6 mld zł w 2017 roku i osiągnęły najwyższy odnotowany do tej pory poziom. Wzrost dochodów dotyczył wszystkich jego komponentów. W 2017 roku reinwestowane zyski wyniosły 3,2 mld zł, dywidendy 4,1 mld zł, a odsetki 1,2 mld zł. W strukturze geograficznej dochodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w 2017 roku warto odnotować wzrost roli Kanady i Norwegii w stosunku do 2016 roku przy jednoczesnym zmniejszeniu udziału Cypru. W 2017 roku rezydenci osiągnęli najwyższe dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w Kanadzie (2,1 mld zł), na Litwie (1,2 mld zł), w Luksemburgu (1,1 mld zł) oraz w Czechach i Norwegii (po 0,8 mld zł). Najwyższe ujemne salda dochodów wykazywały podmioty zarejestrowane w Szwecji oraz we Włoszech (po -0,3 mld zł). W przypadku Szwecji wynikało to z odsetek należnych zagranicznym podmiotom bezpośredniego inwestowania, natomiast w przypadku Włoch były to odnotowane straty. W 2017 roku w strukturze branżowej dochodów przeważały dochody od podmiotów związanych z górnictwem i wydobyciem (3,0 mld zł, sekcja B). Niższe dochody osiągnęły podmioty zajmujące się przetwórstwem przemysłowym (2,2 mld zł, sekcja C) oraz działalnością finansową i ubezpieczeniową (1,0 mld zł, sekcja K). Dezinwestycje w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich Dezinwestycje, czyli wyjście inwestorów z inwestycji przez jej zbycie na rzecz rezydentów lub nierezydentów, były obserwowane w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w całym okresie objętym analizą, czyli w latach Przyczyny podejmowania decyzji o dezinwestycjach były różne. Wiązały się zarówno z pilną potrzebą pozyskania kapitału ze sprzedaży aktywów w czasach kryzysu, jak i ze zmianami strategicznymi w firmach i wpływem decyzji politycznych lub gospodarczych podejmowanych przez władze kraju inwestora lub kraju goszczącego. Jako wartość dezinwestycji na potrzeby tego raportu przyjęto wartość transakcji zbycia udziałów dokonanych przez nierezydentów na rzecz rezydenta (wówczas obniżyły one napływ kapitału netto) lub na rzecz nierezydenta (możliwa zmiana kraju inwestora). Z analizy wyłączono sytuacje, kiedy udziały nierezydenta przejmuje inny nierezydent z tej samej grupy kapitałowej w wyniku restrukturyzacji w ramach grupy kapitałowej, co nie stanowi dezinwestycji z punktu widzenia powiązań ekonomicznych. W Polsce w latach liczba transakcji dezinwestycji wynosiła od 10 do 25 w ciągu roku 1. Najwięcej transakcji odnotowano w 2014 roku. Największe wartości obserwowano jednak w latach, w których transakcji było mniej, czyli w 2011 i 2017 roku. 1 Analizowane są transakcje podmiotów objętych obowiązkami składania sprawozdań do NBP. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 11

13 Należy zwrócić uwagę na dezinwestycje, w których rezydenci nabywają krajowe aktywa od nierezydentów. Transakcje te obniżają prezentowaną wartość napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce. Dokonywano ich w całym analizowanym okresie. W latach wynosiły od 4,7 mld zł do 7,6 mld zł. W 2017 roku było to 15,0 mld zł, co istotnie obniżyło prezentowaną wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce. W przypadku dezinwestycji na rzecz podmiotów krajowych największą wartość miały transakcje dokonane przez inwestorów z Włoch (18,1 mld zł w analizowanym okresie), przy czym większość transakcji dotyczyła działalności finansowej. Na drugim miejscu były dezinwestycje inwestorów ze Szwecji (8,9 mld zł), którzy przede wszystkim wycofywali się z prowadzonej w Polsce działalności związanej z zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz i wodę. W przypadku dezinwestycji dokonywanych na rzecz inwestorów zagranicznych największy udział miały dezinwestycje dokonane przez podmioty z Niderlandów (15,1 mld zł), przy czym Niderlandy pośredniczyły w tych inwestycjach, a ostatecznych sprzedających inwestorów należałoby szukać w innych krajach. Na kolejnym miejscu znalazła się Irlandia (11,9 mld zł). Jej wysoka pozycja wiązała się głównie z przeprowadzoną w czasie kryzysu finansowego sprzedażą aktywów w Polsce na rzecz innej międzynarodowej grupy finansowej. Największa wartość dezinwestycji dotyczyła działalności finansowej (sekcja K). Rezydenci dokonali transakcji na 33,5 mld zł, a nierezydenci na kwotę 19,3 mld zł. Transakcje te obejmowały sektor bankowy oraz w znacznie mniejszym stopniu finansowe spółki holdingowe. Znacznych dezinwestycji na rzecz rezydentów dokonano w dziale wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (7,4 mld zł, dział 35 sekcji D). Ważne też były dezinwestycje w handlu (14,5 mld zł, sekcja G), odnotowane przede wszystkim w 2017 roku. 12 Narodowy Bank Polski

14 Rozdział 1 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce

15 Rozdział 1 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Po dwóch latach rekordowych napływów zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2017 roku ich wartość wróciła do notowanych wcześniej niższych poziomów. Coraz istotniejsza w tym napływie była rola reinwestowanych zysków, a przyczyną jego spadku w 2017 roku były dezinwestycje zagranicznych inwestorów i nabycie od nich aktywów przez rezydentów. Konsekwencją tych dezinwestycji był odpływ netto inwestycji w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych oraz odpływ inwestycji z tytułu instrumentów dłużnych. Wspomniane już reinwestowane zyski, powiększające wartość akcji i udziałów posiadanych przez inwestorów bezpośrednich, w dużej mierze przyczyniły się do wzrostu zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2017 roku. Po raz pierwszy od 2008 roku odnotowano nieznaczny spadek dochodów inwestorów bezpośrednich. Jego przyczyn należy jednak upatrywać przede wszystkim w wyjątkowo wysokich zyskach w 2016 roku Transakcje zagranicznych inwestorów bezpośrednich Napływ netto zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski wyniósł w 2017 roku 34,7 mld zł i był o 44% niższy niż w roku poprzednim (61,9 mld zł). Zasadnicza zmiana nastąpiła w napływie kapitału w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych. W 2017 roku odnotowano odpływ kapitału w wysokości 1,6 mld zł, tymczasem w poprzednim roku zarejestrowano napływ tego kapitału w wysokości 7,5 mld zł. Nastąpił również odpływ kapitału Wykres 1. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach mln zł Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Reinwestycje zysków Ogółem 14 Narodowy Bank Polski

16 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w postaci instrumentów dłużnych, w wysokości 1,9 mld zł; w 2016 roku odnotowano napływ kapitału w tej formie w wysokości 16,8 mld zł. Zwiększył się napływ reinwestowanych zysków, który w 2017 roku wyniósł 38,1 mld zł, wobec 37,3 mld zł w roku poprzednim. Spadek napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2017 roku mógł być zaskakujący, biorąc pod uwagę wzrost takich zmiennych makroekonomicznych, jak PKB czy eksport. Przyczyną spadku były pojedyncze, duże transakcje, w wyniku których rezydenci nabywali od inwestorów bezpośrednich akcje polskich spółek. Wykres 2. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku w podziale geograficznym mln zł Niemcy Luksemburg Cypr Austria Węgry Republika Czeska Szwecja Francja Niderlandy Włochy Pozostałe kraje Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne Ogółem Największy napływ inwestycji odnotowano z Niemiec (12,8 mld zł), Luksemburga (12,4 mln zł), Cypru (5,5 mld zł), Austrii (5,0 mld zł) i Węgier (3,8 mld zł). W tym samym czasie największy odpływ kapitału netto zaobserwowano w przypadku Włoch (-8,4 mld zł), Niderlandów (-7,2 mld zł) i Francji (-3,9 mld zł). Podobnie jak w poprzednich latach na napływ i odpływ środków z tytułu inwestycji bezpośrednich istotnie wpływały duże pojedyncze transakcje. Przykładem może być duży napływ kapitału z Luksemburga i odpływ do Niderlandów, co wiązało się ze zmianą właściciela dużej polskiej spółki zajmującej się handlem internetowym. Odpływ kapitału do Francji wynikał ze zmian organizacyjnych w grupie kapitałowej związanej z produkcją części samochodowych. Nowym krajem na mapie zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku były Węgry. Ich pojawienie się wynikało z przejęcia dużej firmy samochodowej przez inwestora zagranicznego, który dokonał tego za pośrednictwem spółki z siedzibą na Węgrzech. Spadek udziału włoskiego kapitału wynikał z wycofania się włoskiego inwestora bezpośredniego z jednego z największych polskich banków. W ujęciu branżowym największy napływ inwestycji bezpośrednich, podobnie jak w latach poprzednich, zaobserwowano w usługach (20,9 mld zł, sekcje od G do U), zwłaszcza w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (12,4 mld zł, sekcja K), oraz w przetwórstwie przemysłowym (15,6 mld zł, sekcja C). Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 15

17 Rozdział 1 Odpływ kapitału zagranicznego netto odnotowano w handlu hurtowym i detalicznym razem z naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (-5,6 mld zł, sekcja G), a w ramach tej sekcji w handlu detalicznym z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi i motocyklami (-11,2 mld zł, dział 47 sekcji G). Warto także zwrócić uwagę na odpływ kapitału (głównie w formie instrumentów dłużnych) z działu wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych (-5,2 mld zł, dział 35 sekcji D) oraz z działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (-3,0 mld zł, sekcja M). Do ujemnego salda transakcji, których przedmiotem były instrumenty dłużne, przyczyniły się także tzw. transakcje cash-pooling, w ramach których rezydenci przekazywali płynne aktywa do wspólnego zarządzania płynnością na poziomie całej międzynarodowej grupy kapitałowej. Przekazanie takich aktywów za granicę jest prezentowane jako odpływ kapitału w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich. W 2017 roku transakcje takie zostały dokonane na rzecz Wykres 3. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku w podziale na rodzaje działalności gospodarczej mln zł C K J L F H N M D35 G Pozostałe sekcje Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne Ogółem C Przetwórstwo przemysłowe; D35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F Budownictwo; G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H Transport i gospodarka magazynowa; J Informacja i komunikacja; K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca. Wykres 4. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce z wyszczególnieniem fuzji i przejęć w latach mln zł Nowe inwestycje Fuzje i przejęcia Ogółem 16 Narodowy Bank Polski

18 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce podmiotów z Francji i Luksemburga i dotyczyły podmiotów związanych z przetwórstwem przemysłowym (sekcja C) oraz działalnością profesjonalną (sekcja M). W 2017 roku, podobnie jak w latach poprzednich, transgraniczne transakcje fuzji i przejęć obniżały wartość napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski. Wartość nowych inwestycji, tzw. greenfield, wyniosła 45,3 mld zł i była podobna jak w okresie , lecz niższa niż w ostatnich dwóch latach, gdy nowe inwestycje wyniosły ponad 60 mld zł. Wartość salda fuzji i przejęć w 2017 roku podobnie jak we wcześniejszych latach była ujemna. Saldo wyniosło -10,6 mld zł, co oznacza, że w wyniku tego typu transakcji rezydenci odkupywali od zagranicznych inwestorów bezpośrednich ich udziały kapitałowe w polskich spółkach. Z punktu widzenia inwestorów zagranicznych transakcje te są dezinwestycjami. Zjawisko to dokładniej zostało przedstawione w rozdziale Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce Wartość zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich na koniec 2017 roku wyniosła 830,2 mld zł i była wyższa o 41,4 mld zł, tj. o 5,2% w stosunku do stanu zobowiązań na koniec 2016 roku. Wzrost tych zobowiązań spowodowany był przede wszystkim wzrostem zobowiązań z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych. Na koniec omawianego okresu wartość zobowiązań z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych wyniosła 635,6 mld zł (wzrost o 53,0 mld zł, tj. o 9,1% w stosunku do końca 2016 roku). Kwota zobowiązań z tytułu dłużnych instrumentów finansowych osiągnęła natomiast 194,7 mld zł, co w porównaniu z poprzednim rokiem stanowiło spadek o 11,5 mld zł, tj. o 6,0%. Wykres 5. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach mln zł Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Ogółem W 2017 roku na wzrost wartości zobowiązań z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych wpłynęły przede wszystkim reinwestycje zysków w podmiotach bezpośredniego inwestowania, które nie były notowane na giełdzie. W tej grupie podmiotów wartość zobowiązań wzrosła o 32,2 mld zł, czyli o 4,8%. W przypadku spółek giełdowych wartość zobowiązań wzrosła o 9,3 mld zł (7,6%). Zważywszy na dezinwestycje dokonane przez zagranicznych inwestorów, do wzrostu wartości zobowiązań przyczynił się przede wszystkim wzrost wycen. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 17

19 Rozdział 1 Wykres 6. Zmiany stanu zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku dla spółek giełdowych i pozostałych podmiotów mln zł Stan na początek Transakcje (bez reinwestowanych zysków) Spółki giełdowe +7,6% Reinwestowane zyski Zmiany wyceny i reklasyfikacje Stan na koniec mln zł Stan na początek Pozostałe podmioty Transakcje (bez reinwestowanych zysków) ,8% Reinwestowane zyski Zmiany wyceny i reklasyfikacje Stan na koniec 2017 Uwaga: zakresy osi pionowych są różne, jednak zachowano skalę Od 2000 roku struktura zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich nie uległa zmianie. Dominują w niej zobowiązania polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych. W poszczególnych latach udział tych zobowiązań wahał się od 75,0% do 83,0% łącznej kwoty zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce. W 2017 roku zobowiązania polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych nieznacznie wzrosły i stanowiły 76,6% ogólnej wartości zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce. Wykres 7. Stan zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w latach wyrażony w różnych walutach rok 2000 = PLN USD EUR W 2017 roku wzrost zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich był widoczny w przypadku danych wyrażonych w złotych, euro oraz w dolarach amerykańskich, przy czym dla danych wyrażonych w dolarach był zdecydowanie większy. Wynikało 18 Narodowy Bank Polski

20 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce to z ponaddwukrotnie większego wzmocnienia złotego w stosunku do dolara amerykańskiego niż w stosunku do euro 2. W 2017 roku, podobnie jak w poprzednich latach, w strukturze geograficznej zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce dominowały zobowiązania wobec inwestorów bezpośrednich z krajów OECD (96,0%) oraz 28 krajów Unii Europejskiej (92,3% ogólnej kwoty zobowiązań). Potwierdza to dużą koncentrację tych zobowiązań w stosunku do inwestorów z krajów europejskich. Podobnie jak w poprzednich latach na koniec 2017 roku największe dodatnie wartości zobowiązań odnotowano wobec inwestorów bezpośrednich pochodzących z Niderlandów (159,6 mld zł, tj. 19,2% ogółu zobowiązań), Niemiec (145,8 mld zł, tj. 17,6%), Luksemburga (115,5 mld zł, tj. 13,9%), Francji (74,8 mld zł, tj. 9,0%) oraz Hiszpanii (50,3 mld zł, tj. 6,1%). Tak jak w poprzednim roku dominowały zobowiązania z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych. Wykres 8. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2017 roku według kraju pochodzenia inwestora zagranicznego mln zł Niderlandy Niemcy Luksemburg Francja Hiszpania Wielka Brytania Austria Cypr Belgia Szwajcaria Pozostałe kraje Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Ogółem Statystyka zagranicznych inwestycji bezpośrednich według kraju będącego siedzibą podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, do której należy inwestor bezpośredni (UIC ang. ultimate investing country), daje obraz struktury geograficznej zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. W Polsce jest on bliższy tradycyjnemu rozumieniu inwestycji z zagranicy. Przy takim podejściu istotnie zmniejsza się wartość zobowiązań w przypadku takich krajów, jak Luksemburg i Niderlandy. Jeśli kraje te rozpatrujemy jako siedzibę inwestora bezpośredniego, to stany zobowiązań okażą się znacznie większe niż wówczas, gdy traktujemy je jako siedziby podmiotu dominującego w grupie. Wynika to z faktu, że spółki zakładane w tych państwach są często wykorzystywane jako pośrednie ogniwo w łańcuchu własności w ramach grup kapitałowych w celu swobodniejszego dysponowania docelową inwestycją i korzystniejszego opodatkowania dochodów z posiadanych aktywów. Wiąże się 2 Kurs PLN/EUR na koniec 2016 roku wyniósł 4,4240, a na koniec 2017 roku 4,1709. Złoty w stosunku euro umocnił się o 6%. Kurs PLN/USD na koniec 2016 roku wyniósł 4,1793, na koniec 2017 roku 3,4813. Złoty w stosunku do dolara amerykańskiego umocnił się o 17%. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 19

21 Rozdział 1 to z wyborem miejsca, w którym istnieją dogodne warunki do zakładania i funkcjonowania podmiotów gospodarczych, zwłaszcza jeśli chodzi o rozwiązania podatkowe. Odwrotna sytuacja występuje w przypadku Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Japonii i Kanady. Jeśli będziemy traktować te kraje jako siedziby podmiotów dominujących, to zobowiązania z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce okażą się większe niż wówczas, gdy uznamy je za siedziby inwestorów bezpośrednich. Oznacza to, że spółki zarządzane przez podmioty dominujące z tych krajów inwestowały w Polsce za pośrednictwem podmiotów ulokowanych głównie w Niderlandach i Luksemburgu. Analizowanie inwestycji bezpośrednich z punktu widzenia kraju podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, do której należy inwestor bezpośredni, jest użyteczne z wielu powodów. Po pierwsze, pozwala określić siłę rzeczywistych powiązań ekonomicznych pomiędzy krajami. Po drugie, pomaga poznać otoczenie polityczno-prawne, z którego taka relacja może wynikać. Pozwala na przykład ustalić, czy podstawą decyzji inwestycyjnych są zapisy umów dotyczących wzajemnych inwestycji, umów handlowych czy też regulacje podatkowe. Zastosowanie takiego podejścia umożliwia identyfikację rzeczywistych uwarunkowań przepływu kapitału w ramach inwestycji bezpośrednich. Często okazuje się, że podstawą wielu decyzji inwestycyjnych nie są warunki (dla danej inwestycji) istniejące w kraju, gdzie ma siedzibę podmiot bezpośredniego inwestowania, lecz wynikające z regulacji obowiązujących w kraju podmiotu dominującego w grupie. Z tego względu organizacje międzynarodowe zalecają sporządzanie dodatkowych analiz zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich według kraju, w którym siedzibę ma podmiot dominujący w grupie kapitałowej, również na potrzeby własnych opracowań. Wykres 9. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce według kraju siedziby inwestora bezpośredniego i kraju siedziby podmiotu dominującego (UIC) na koniec 2017 roku mln zł Niemcy Stany Zjednoczone Francja Niderlandy Wielka Brytania Hiszpania Polska Austria Szwajcaria Włochy Japonia Szwecja Dania Portugalia Belgia Luksemburg Finlandia Kanada Cypr Kraj nieznany Pozostałe kraje Kraj siedziby bezpośredniego inwestora Kraj siedziby podmiotu dominującego Według kryterium podmiotu dominującego największym inwestorem bezpośrednim w Polsce były Niemcy (167,6 mld zł). Kolejne miejsce zajęły Stany Zjednoczone (91,2 mld zł), które w porównaniu z poprzednim rokiem wyprzedziły trzecią obecnie Francję (81,0 mld zł). Na czwartym miejscu były Niderlandy (73,4 mld zł), a pierwszą piątkę inwestorów zamknęła Wielka Brytania (48,1 mld zł). W 2017 roku Polska utrzymała siódme miejsce wśród największych inwestorów bezpośrednich w Polsce, a wartość tych inwestycji (40,0 mld zł) stanowiła 20 Narodowy Bank Polski

22 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 4,8% stanu zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. W związku z dezinwestycją w sektorze bankowym na dziesiąte miejsce spadły Włochy (17,9 mld zł). Poza Niderlandami warto też zwrócić uwagę na Luksemburg i Cypr, które są chętnie wykorzystywane jako pośrednie ogniwo inwestycji bezpośrednich w ramach grup kapitałowych. Inwestycje tych krajów według kryterium podmiotu dominującego są dużo mniejsze niż z punktu widzenia kraju inwestora. Zidentyfikowanie kraju siedziby podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, do której należy inwestor bezpośredni, nastręcza niekiedy trudności. Dotyczą one głównie funduszy private equity oraz osób fizycznych. W przypadku osób fizycznych będących inwestorami bezpośrednimi ustalenie ich rezydencji często jest niemożliwe. Ślad urywa się zwykle w krajach określanych jako raje podatkowe, gdzie banki i pośrednicy finansowi pilnie strzegą tożsamości swoich klientów. Wynika to w dużej mierze z obowiązujących tam regulacji prawnych. Skutkiem tych problemów jest wciąż stosunkowo duży udział inwestorów bezpośrednich, dla których kraj podmiotu dominującego w grupie kapitałowej pozostaje niesklasyfikowany. Standardy międzynarodowe nie odnoszą się precyzyjnie do tego zagadnienia, a prace nad uzgodnieniem zaleceń w tym obszarze wciąż trwają. Udział krajów niesklasyfikowanych w zobowiązaniach z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2017 roku nieznacznie się zmniejszył w stosunku do poprzedniego roku i wyniósł 10,5%. Od wielu lat struktura branżowa zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce nie zmienia się istotnie. Głównym źródłem zobowiązań są polskie podmioty bezpośredniego inwestowania zajmujące się szeroko rozumianą działalnością usługową (sekcje od G do U) oraz przetwórstwem przemysłowym (sekcja C). Zobowiązania podmiotów z sektora usług wahały się od 58,0% do 60,5%, a z przetwórstwa przemysłowego od 30,0% do 32,4% ogólnej kwoty zobowiązań. Na koniec 2017 roku, podobnie jak na koniec poprzedniego roku, najwyższe zobowiązania z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce przypadały na podmioty związane z przetwórstwem przemysłowym (sekcja C). Wyniosły one 257,1 mld zł i stanowiły 31,0% ogólnej kwoty zobowiązań Polski z tego tytułu. W sekcji tej, podobnie jak w roku poprzednim, dominowały zobowiązania przedsiębiorstw zajmujących się produkcją pojazdów samochodowych, przyczep, naczep i pozostałego sprzętu transportowego (51,7 mld zł), artykułów spożywczych, napojów i wyrobów tytoniowych (49,4 mld zł), maszyn i wyrobów z metali z wyłączeniem urządzeń elektrycznych (47,9 mld zł) i produktów rafinacji ropy naftowej, chemikaliów, wyrobów farmaceutycznych oraz wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (43,0 mld zł). Kolejnym źródłem zobowiązań były polskie podmioty bezpośredniego inwestowania reprezentujące szeroko rozumianą działalność usługową (498,2 mld zł, tj. 60,0%; sekcje od G do U). W grupie tej najwyższe zobowiązania miały podmioty prowadzące działalność finansową i ubezpieczeniową (170,0 mld zł, tj. 34,1%, sekcja K), przy czym większość tej kwoty (100,7 mld zł) to zobowiązania podmiotów z sektora bankowego. Wartość zobowiązań podmiotów sektora bankowego mimo dużej dezinwestycji wzrosła o 10,9 mld zł, tj. o 12,1%. W ramach usług wyróżniały się także podmioty zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym wraz z naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (115,5 mld zł, tj. 23,2%, sekcja G); dominowały tu zobowiązania firm zajmujących się handlem hurtowym z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi i motocyklami (61,2 mld zł, tj. 53,0%). Na dalszej pozycji znalazły się zobowiązania podmiotów związanych z obsługą rynku nieruchomości (71,6 mld zł, tj. 14,4% Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 21

23 Rozdział 1 sekcja L), działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (56,5 mld zł, tj. 11,3%, sekcja M) oraz informacją i komunikacją (54,7 mld zł, tj. 11,0%, sekcja J). Wykres 10. Struktura stanu zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w wybranych branżach na koniec 2017 roku mln zł C K G L M J F D35 H N Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Ogółem C Przetwórstwo przemysłowe; D35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F Budownictwo; G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H Transport i gospodarka magazynowa; J Informacja i komunikacja; K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca. Pozostałe sekcje Inwestycje bezpośrednie w układzie regionalnym są prezentowane według miejsc rejestracji inwestycji zagranicznych, tj. siedziby podmiotu sprawozdawczego, a nie miejsc faktycznego ponoszenia nakładów inwestycyjnych. W wielu przypadkach są to inne regiony kraju niż ten, w którym podmiot sprawozdawczy ma siedzibę. Dane prezentowane w tym układzie mogą nie odpowiadać rzeczywistemu ulokowaniu środków zagranicznych inwestorów bezpośrednich. Przy interpretacji prezentowanego poniżej regionalnego rozkładu stanów zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich należy zachować szczególną ostrożność. Z analizy danych dotyczących stanu zobowiązań netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w podziale na województwa wynika, że na koniec 2017 roku, tak jak w poprzednich latach, najwyższe zobowiązania netto (439,5 mld zł, tj. 53,0% ogółu stanu zobowiązań netto) odnotowano w przypadku województwa mazowieckiego. Tak wysoka pozycja tego regionu była głównie konsekwencją tego, że w województwie tym zarejestrowano najwięcej podmiotów sprawozdawczych. Kolejne pozycje zajmowały województwa: śląskie (92,0 mld zł, tj. 11,1%), wielkopolskie (86,1 mld zł, tj. 10,4%), dolnośląskie (50,0 mld zł, tj. 6,0%), małopolskie (32,1 mld zł, tj. 3,9%), pomorskie (28,3 mld zł, tj. 3,4%) i łódzkie (23,3 mld zł, tj. 2,8%). W żadnym z pozostałych województw zobowiązania netto polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania wobec zagranicznych inwestorów bezpośrednich nie przekroczyły 20 mld zł. Nieco inny obraz otrzymujemy, gdy analizujemy średnią wartość zobowiązań netto podmiotów bezpośredniego inwestowania z poszczególnych województw 3. W tym ujęciu najwyższe 3 Średnia wartość zobowiązań netto to iloraz stanu zobowiązań netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w danym województwie i liczby zarejestrowanych w tym województwie podmiotów z udziałem zagranicznego inwestora bezpośredniego. 22 Narodowy Bank Polski

24 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Wykres 11. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w poszczególnych województwach na koniec 2017 roku mln zł Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie pozycje zajęły województwa: podkarpackie (182 mln zł), śląskie (150 mln zł), mazowieckie (135 mln zł) i wielkopolskie (123 mln zł). Najmniejsze średnie zobowiązania netto miały natomiast podmioty bezpośredniego inwestowania zarejestrowane w województwie opolskim (54 mln zł) Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce W 2017 roku dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosły 79,2 mld zł i były niższe o 2,7 mld zł, tj. o 3,3%, niż w 2016 roku, kiedy osiągnęły rekordowo wysoką wartość 81,9 mld zł. Należy zauważyć, że w 2017 roku po raz pierwszy od 2008 roku doszło do nieznacznego spadku dochodów, niemniej (pomijając 2016 rok) w długookresowej perspektywie nadal utrzymuje się ich tendencja wzrostowa. Wykres 12. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach mln zł Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki Ogółem Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 23

25 Rozdział 1 Największą część dochodów stanowiły reinwestowane zyski w wysokości 38,1 mld zł (48,1%). Na wysokim poziomie utrzymywane były dywidendy, wynoszące 31,8 mld zł (40,1%). Odsetki stanowiły tradycyjnie najmniejszą część dochodów i wyniosły 9,4 mld zł (11,8%). Warto odnotować, że mimo spadku dochodów z instrumentów udziałowych wzrosła wartość i udział reinwestowanych zysków. Spadek wartości dochodów, podobnie jak we wcześniejszych okresach, kiedy odnotowano takie spadki, wynikał ze zmniejszenia dochodowości. Dotyczyło ono kilku branż, w szczególności przetwórstwa przemysłowego i działalności finansowej. Wykres 13. Zmiany dochodów z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce według przyczyn zmian w latach mln zł Zmiany zasobu kapitału Zmiany dochodowości Zmiana dochodu Wykres 14. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku według kraju inwestora bezpośredniego mln zł Niderlandy Niemcy Luksemburg Francja Wielka Brytania Cypr Hiszpania Austria Włochy Szwajcaria Pozostałe kraje Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki Ogółem W strukturze dochodów z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2017 roku w porównaniu z 2016 rokiem nastąpił spadek udziału dywidend z 43,2% do 40,1% (o 2,1 pkt proc.) oraz wzrost reinwestowanych zysków z 45,5% do 48,1% (o 2,6 pkt proc.), przy porównywalnym udziale odsetek wynoszącym 11,8% (11,3% w 2016 roku; wzrost o 0,5 pkt proc.). 24 Narodowy Bank Polski

26 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce W 2017 roku w strukturze geograficznej dochodów osiąganych przez zagranicznych inwestorów bezpośrednich w Polsce liderami były tradycyjnie dwa kraje: Niderlandy (16,7 mld zł) oraz Niemcy (16,2 mld zł). O połowę niższe dochody osiągnęli inwestorzy z Luksemburga (8,7 mld zł) oraz Francji (7,6 mld zł). Łączne dochody inwestorów z Niderlandów, Niemiec, Luksemburga oraz Francji stanowiły 62,2% ogólnej sumy dochodów uzyskanych z inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku. Podobnie jak w poprzednich latach były to głównie dochody od udziałów posiadanych przez nierezydentów. Niższymi dochodami charakteryzowały się inwestycje z Wielkiej Brytanii (4,3 mld zł, 5,5%), Cypru (3,6 mld zł, 4,5%) oraz Hiszpanii i Austrii. Dochody z nich ukształtowały się na podobnym poziomie (3,1 mld zł; 3,9%). Dochody ponad 2,0 mld zł osiągnęli zagraniczni inwestorzy z Włoch (2,6 mld zł, 3,3%) oraz Szwajcarii (2,5 mld zł, 3,1%). Spośród największych zagranicznych inwestorów bezpośrednich w Polsce w 2017 roku spadek dochodów odnotowały podmioty z Niderlandów i Luksemburga (w obydwu przypadkach po 2,3 mld zł), natomiast zwiększyły się dochody inwestorów z Francji (blisko 1,0 mld zł) oraz Niemiec (0,4 mld zł). W 2017 roku 38,1% dochodów z zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wygenerowały inwestycje w przetwórstwo przemysłowe (sekcja C). Wyniosły one 30,2 mld zł. Działalność handlowa (sekcja G) przyniosła 15,6 mld zł, tj. 19,6% dochodów. Kolejnymi istotnymi sekcjami były: działalność finansowa i ubezpieczeniowa (9,3 mld zł, sekcja K) oraz działalność związana z informacją i komunikacją (7,8 mld zł, sekcja J). Wzrost dochodu zagranicznych inwestorów bezpośrednich w 2017 roku wobec 2016 roku dotyczył głównie działalności handlowej (2,1 mld zł, sekcja G) oraz działalności związanej z informacją i komunikacją (2,0 mld zł, sekcja J). W przypadku działalności handlowej najbardziej wzrosły dochody w handlu detalicznym (0,9 mld zł, dział 47 sekcji G) oraz handlu hurtowym (1,1 mld zł, dział 46 sekcji G). Spadek dochodu osiąganego przez zagranicznych inwestorów bezpośrednich odnotowano m.in. w działalności związanej z obsługą nieruchomości (-3,1 mld zł, sekcja L) oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (-1,6 mld zł, sekcja M). Zmiana wartości dochodów z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich oraz wskaźnika dochodowości 4 tych inwestycji w Polsce wynika z obniżenia wskaźników dochodowości w najistotniejszych branżach. W latach w ujęciu średniorocznym najwyższy (a przy tym dość stabilny) wskaźnik dochodowości zagranicznych inwestycji bezpośrednich (12,1%) odnotowano w przetwórstwie przemysłowym (sekcja C) oraz w działalności związanej z handlem hurtowym i detalicznym (sekcja G) 11,1%. Zdecydowanie niższa w ujęciu średniorocznym (o blisko 50%) była dochodowość działalności związanej z obsługą rynku nieruchomości (sekcja L) 6,8% oraz działalności finansowej i ubezpieczeniowej (sekcja K) 6,7%. Średnioroczny poziom tego wskaźnika dla wszystkich sekcji ogółem wyniósł 9,8%. 4 W raporcie przyjęto metodę wyliczania wskaźnika dochodowości jako prostej stopy zwrotu z inwestycji w danym roku (iloraz dochodu z roku bieżącego i stanu zobowiązań z roku poprzedniego). Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2017 roku 25

27 Rozdział 1 Wykres 15. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2017 roku w podziale na rodzaje działalności gospodarczej mln zł C G K J M L H F N D35 Pozostałe sekcje Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki Ogółem C Przetwórstwo przemysłowe; D35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F Budownictwo; G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H Transport i gospodarka magazynowa; J Informacja i komunikacja; K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca. Wykres 16. Wskaźnik dochodowości w podziale na rodzaje działalności gospodarczej podmiotów bezpośredniego inwestowania w Polsce w latach mln zł C G K L M J N F H A Pozostałe sekcje Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki Ogółem W 2017 roku w działalności związanej z handlem (sekcja G) wskaźnik dochodowości wzrósł o 1,0 pkt proc. w porównaniu z 2016 rokiem (do 13,1%). W pozostałych branżach wskaźniki dochodowości przeważnie spadały. Wyraźnie obniżyła się dochodowość działalności związanej z obsługą rynku nieruchomości (sekcja L) o 6,0 pkt proc. (5,3% wobec 11,3%,). Mniejszy spadek o 1,2 pkt proc., do 6,4% odnotowano w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (sekcja K) oraz w przetwórstwie przemysłowym (sekcja C) o 1,0 pkt proc., do 12,2%. 26 Narodowy Bank Polski