POWIAT METROPOLITALNY JAKO PRZYKŁAD KONSOLIDACJI TERYTORIALNEJ I ZARZĄDZANIA OBSZAREM METROPOLITALNYM RAFAŁ THEN
Plan prezentacji: Rola samorządu powiatowego w kształtowaniu ustroju terytorialnego państwa; Koncepcje funkcjonowania obszaru metropolitalnego: - metropolitan government; - metropolitan governance; Zadania publiczne realizowane w ramach obszarów metropolitalnych;
Plan prezentacji c.d.: Finansowanie obszarów metropolitalnych i mienie powiatu metropolitalnego; Organy powiatu metropolitalnego.
Obszar wielkomiejski (metropolitalny), wymaga zastosowania rozwiązania instytucjonalnego ze sfery podziału terytorialno-administracyjnego, w formie nowej jednostki samorządowej (powiatu metropolitalnego). prof. Hubert Izdebski
Do realizacji funkcji metropolitalnych nie potrzebna jest żadna ciężka władza administracyjna w formie nowego szczebla samorządu, lecz wystarczy lekkie rozwiązanie, które nazwać można władzą metropolitalną. Wystarczające jest stworzenie ustawy metropolitalnej i funkcjonalne podejście do zarządzania metropolią. prof. Michał Kulesza
Modele funkcjonowania obszarów metropolitalnych I metropolitan government II metropolitan governance
metropolitan government Model zarządu metropolitalnego. Wprowadzenie jednolitej władzy ogólno metropolitalnej, która posiada status gminy lub powiatu. Koncentracja zadań metropolitalnych w jednym ośrodku.
Przykład: Region Hanower. Region powstał w 1963 r. jako Związek Obszaru Wielkiego Hanoweru (Verband Großraum Hannover) skupiający miasto Hanower i 4 powiaty: Hanower, Burgdorf, Neustadt, Schamburg Lippe.
Zadania Regionu Hanower Wspieranie rozwoju w drodze jednolitego planowania Gospodarowanie gruntami Utrzymywanie niezabudowanych terenów
Struktura organów Związku Zgromadzenie (organ stanowiący) Zarząd (Organ wykonawczy)
Organizacyjnie organy Związku wspierał Dyrektor powoływany przez Zgromadzenie, Rada Doradcza składająca się z 96 członków wybieranych na 6 lat spośród przedstawicieli samorządu gospodarczego, zawodowego i akademickiego.
2001 r. - ostatnia reforma kształtu administracyjnego Regionu Hanower. Zamiana formy organizacji z korporacji związkowej na korporacją terytorialną. Podział zadań regionu na zadania własne i zlecone.
Zadania własne transport publiczny planowanie regionalne regionalne wspomaganie gospodarki i zatrudnienia pomoc socjalna zarządzanie siecią szkół publicznych gospodarka wodna i odpadami
Zadania zlecone: - nadzór nad lokalnym planowaniem przestrzennym gmin, - ochroną przyrody, - ochroną zdrowia.
metropolitan governance metropolitalne współrządzenie. ścisła współpraca jednostek samorządu terytorialnego w obszarze metropolitalnym w ramach określonych struktur administracyjnych (związki, stowarzyszenia metropolitalne). Funkcjonowanie struktur może być pozostawione dobrowolnej inicjatywie, bądź obligatoryjnej w drodze ustawy.
Obligatoryjne związki jednostek samorządu terytorialnego na gruncie Konstytucji RP, a w szczególności art. 172, mogą stanowić konstrukcję wątpliwą prawnie. Ustawa zasadnicza postuluje dobrowolność zrzeszania się jednostek a nie prawny obowiązek.
Przykłady metropolitan governance można znaleźć np. we Francji. Pierwszą obligatoryjną formę Wspólnoty międzygminnej opracowano dla Bordeaux, Lyonu, Lille oraz Strasburga (1966 r.).
Powierzone kompetencje odejmowały m.in. obszary zagospodarowania przestrzennego, transportu, i gospodarki odpadami. Wspólnota na obszarze swojego działania uzyskała również możliwość ustanawiania własnego opodatkowania.
Innym przykładem formy organizacyjnej ułatwiającej wykonanie zadań o charakterze metropolitalnym jest powołanie specjalnej instytucji w ramach obszaru metropolitalnego w celu realizacji określonego zadania publicznego, np. planowania przestrzennego (Drezno).
Plusy: jest skoncentrowanie się na jednym zadaniu. Minusy: ograniczone możliwości oraz niewielkie zasoby finansowe.
Rozwiązania organizacyjne dedykowane obszarom metropolitalnym wg. stanowiska OECD W ramach relatywnie prostych rozwiązań do wprowadzenia zaproponowała m.in.: nieformalną współpracę jednostek samorządu terytorialnego (jst) w ramach niewielkich projektów, wykonywanie zadań publicznych w ramach porozumień jst, powoływanie wspólnych podmiotów,
organizacje składające się z kilkunastu gmin, związki celowe powoływane do zarządzania określonymi zadaniami publicznymi, współpraca z podmiotami zewnętrznymi.
Zróżnicowany stopień trudności: powoływanie jednostek pomocniczych, metropolitalne związki celowe powoływane w celu zarządzania jedną lub kilkoma usługami publicznymi, funkcjonujące na podstawie własnego wkładu finansowego.
Rozwiązania najtrudniejsze do wprowadzenia: konsolidację obszaru metropolitalnego w ramach jednej gminy, konsolidację terytorialną na drugim szczeblu terytorialnym.
Zadania publiczne realizowane w ramach obszarów metropolitalnych
NAJWAŻNIEJSZYM PROJEKTOWANYM CELEM POWOŁANIA JEDNOSTEK METROPOLITALNYCH JEST KOORDYNACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH WYKONYWANYCH NA TERENIE CAŁEJ METROPOLII.
Przykładowa lista kompetencji: planowanie strategiczne realizowane przy wykorzystaniu m.in. wspólnej strategii obszaru metropolitalnego, zarządzanie drogami publicznymi, planowanie przestrzenne, strategia promocji; zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców, obejmujące transport publiczny, porządek i bezpieczeństwo publiczne, służbę zdrowia, kulturę, edukację;
ochrona środowiska i zagadnienia związane z gospodarką wodno-ściekową, polityką proekologiczną, rekultywacją terenów zdegradowanych.
Koncepcja Unii Metropolii Polskich: Kształtowanie infrastruktury i środowiska gospodarki opartej na wiedzy m.in. poprzez organizowanie instytucji współpracy w trójkącie władza - biznes - wiedza. Stanowienie strategii zrównoważonego rozwoju wraz z planem zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego. Zarządzanie węzłem sieci TEN-Transport, w tym w szczególności siecią dróg metropolitalnych.
Koncepcja Unii Metropolii Polskich c.d.: Ustalanie, w trybie aktu prawa miejscowego, lokalizacji: dróg metropolitalnych, linii kolejowych, lotnisk cywilnych oraz obszarów nowego osadnictwa masowego i hipermarketów (jako kluczowych źródeł i celów ruchu), a także korytarzy przesyłowych. Zarządzanie ruchem drogowym na obszarze metropolitalnym i współzarządzanie kolejowym ruchem aglomeracyjnym, a w uzasadnionych przypadkach ruchem lotniczym.
Koncepcja Unii Metropolii Polskich c.d.: Promocja i koordynacja rozwoju transportu publicznego na obszarze metropolitalnym, w tym ustalanie cen urzędowych za usługi przewozowe świadczone w aglomeracji oraz odpowiednie dofinansowanie wspólnego biletu. Zintegrowane zarządzanie bezpieczeństwem (kryzysem) w tym energetycznym na obszarze metropolitalnym.
Polityka rynku pracy, przejęta od dotychczasowych powiatów, a w dużej mierze także od województwa.
Trójwymiarowość spójności kompetencji powiatu metropolitalnego spójność podrzędna - ze średnio i długookresową strategiami rozwoju kraju oraz z Koncepcją (Planem) Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, a także z odpowiednimi dokumentami wojewódzkimi, spójność nadrzędna - ze strategiami rozwoju i planami (studiami) kierunkowymi miast i gmin metropolii, spójność równorzędna - z Wieloletnią Prognozą Finansową Regionu Metropolitalnego.
PROJEKTOWANE ROZWIĄZANIA PRAWNE Projekt Ustawy o powiecie metropolitalnym, przygotowany dla związku międzygminnego pod nazwą Górnośląski Związek Metropolitalny Silesia.
przyjęcie oraz realizowanie wspólnej strategii rozwoju powiatu metropolitalnego organizację i wykonywanie publicznego transportu zbiorowego na obszarze powiatu metropolitalnego uchwalenie planu zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitalnego, jako aktu prawa miejscowego, którego ustalenia są wiążące dla gminnych planów zagospodarowania przestrzennego uchwalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitalnego
uchwalanie i realizacja programów ochrony środowiska, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami na obszarze powiatu metropolitalnego planowanie sieci i zarządzanie drogami powiatowymi na obszarze powiatu metropolitalnego uchwalenie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla powiatu metropolitalnego
Finansowanie obszarów metropolitalnych i mienie powiatu W oparciu o rozwiązania europejskie wskazuje się na trzy modelowe podejścia do kwestii finansowania obszarów metropolitalnych:
przekazanie jednostkom metropolitalnym specjalnego udziału w podatku dochodowym, który stanowiłby jej dochód własny, zbudowanie budżetu jednostki metropolitalnej na zasadzie składek jednostek samorządu terytorialnego, które znajdują się na terenie obszaru metropolitalnego, zmiana formuły obecnie istniejących narzędzi rozwojowych, np. kontraktu wojewódzkiego i ukierunkowanie go bardziej na obszary metropolitalne.
ORGANY POWIATU METROPOLITALNEGO (Koncepcja UMP)
ORGANY POWIATU METROPOLITALNEGO Rada Regionu Metropolitalnego, wybrana przez mieszkańców, Organ wykonawczy - najlepiej jednoosobowy, Dyrektor Regionu Metropolitalnego - wybrany przez Radę, Kolegium Regionu organ inspirującoopiniujący wybierany przez konferencje gmin oraz środowisk wiedzy i biznesu.
Organy powiatu wg. projektu ustawy Organy powiatu metropolitalnego Rada powiatu metropolitalnego Zarząd powiatu metropolitalnego
Skład osobowy Rady powiatu metropolitalnego byłby ograniczony do 9 radnych, a właściwość przedmiotowa rady odnosiłaby się m.in. do: stanowienia aktów prawa miejscowego; stanowienia o kierunkach działania zarządu powiatu metropolitalnego, oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitalnego,
uchwalania strategii rozwoju powiatu metropolitalnego a także innych planów, strategii w tym wieloletniej prognozy finansowej, uchwalania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitalnego oraz planu
Kompetencje Zarządu przygotowywanie projektów uchwał rady, w tym opracowanie projektu strategii rozwoju oraz projektu planu zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitalnego, wykonywanie uchwał rady, gospodarowanie mieniem powiatu,
wykonywanie budżetu powiatu oraz prowadzenie gospodarki finansowej powiatu metropolitalnego, przedkładanie radzie powiatu sprawozdań z działalności oraz innych informacji wskazanych przez radę.
Dziękuję za uwagę RAFAŁ THEN