Bilans firmy turystycznej* Marcin Kowalewski Wykład * Wykład został przygotowany w oparciu o B. Gierusz Podręcznik samodzielnej nauki księgowania ODDK Gdańsk 2004
Bilans to dwustronne zestawienie wartości zasobów majątkowych (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów) sporządzone na określony dzień i określonej formie. Wymogi formalne bilansu: dokładne oznaczenie podmiotu, dla którego bilans jest sporządzany, oznaczenie dnia bilansowego, określenie jednostek, w których wyrażone są dane liczbowe, wyszczególnienie nazw i wartości poszczególnych grup aktywów i pasywów, wyrażenie wszystkich wartości w walucie polskiej, sporządzenie bilansu w języku polskim, wykazane sumy pośrednie grup aktywów i pasywów, sumy ogólne aktywów i pasywów muszą być sobie równe, ponieważ zgonie z zasadą równowagi bilansowej suma aktywów jest równa sumie pasywów, podpis osoby prowadzącej księgi rachunkowe oraz kierownika jednostki, datę sporządzania bilansu.
Bilans zestawia się na koniec każdego roku obrotowego. Rok obrotowy to rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Określa go statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę. W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na koniec bieżącego i poprzedniego roku obrotowego. Występują niekiedy sytuacje, w których zachodzi potrzeba sporządzenia bilansu w innych momentach, np. w chwili likwidacji jednostki.
Szczegółowość bilansu Bilans może być sporządzony z większą szczegółowością niż określona w załączniku do ustawy, jeżeli wynika to z potrzeb lub specyfiki jednostki. Jednostka, która roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie, spełniła co najmniej dwa z następujących warunków: 1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób, 2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość nie więcej niż 2000000 EURO, 3. przychody ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych wynosiły nie więcej niż 4000000 EURO, może sporządzić bilans w formie uproszczonej, wykazując co najmniej grupy oznaczone literami i cyframi rzymskimi.
Bilans sporządzony na dzień A. Aktywa AKTYWA I. Wartości niematerialne i prawne II. III. IV. Rzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe Inwestycje długoterminowe B. Aktywa obrotowe I. Zapasy II. III. Należności krótkoterminowe Inwestycje krótkoterminowe Aktywa razem PASYWA A. Kapitał (fundusz) własny I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. III. IV. Należne wpłaty na kapitał podstawowy Udziały (akcje) własne Kapitał (fundusz) zapasowy V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. VII. VIII. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe Zysk (strata) z ubiegłych lat Zysk (strata) netto B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Rezerwy na zobowiązania II. III. Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Pasywa razem
Aktywa jednostki to kontrolowane przez nią zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku zdarzeń przeszłych, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki ekonomicznych korzyści. Aktywa jednostki: A. Aktywa trwałe I. Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe B. Aktywa obrotowe I. Zapasy II. Należności krótkoterminowe III. Inwestycje krótkoterminowe
I. Wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne to inne niż rzeczowe i finansowe aktywa trwałe. Zalicza się do nich: 1) prawa spełniające następujące warunki: zostały nabyte przez jednostkę zaliczone zostały do aktywów trwałych (a więc o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok) przeznaczone są do wykorzystania na własne potrzeby, zaliczamy do nich: autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne (w tym oprogramowanie komputerowe), licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych, a także wartość stanowiącą równowartość know-how, 2) nabytą wartość firmy, 3) koszty zakończonych prac rozwojowych.
II. Rzeczowe aktywa trwałe Rzeczowe aktywa trwałe to zasoby mające postać rzeczy, zaliczone do aktywów trwałych, którymi są: 1. środki trwałe, 2. środki trwałe w budowie. Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe, które spełniają następujące warunki: są kompletne i zdatne do użytku, przewidywany ich okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok, przeznaczone są na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich nieruchomości (w tym budynki, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej), maszyny i urządzenia, środki transportu, inne przedmioty (w tym ulepszenia w obcych środkach trwałych i żywy inwentarz). Środki trwałe w budowie to zaliczone do aktywów trwałych przyszłe środki trwałe w okresie ich budowy oraz montażu, ulepszenia już istniejących środków trwałych.
III. Należności długoterminowe Należności długoterminowe to ta część należności jednostki, która staje się wymagalna po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego. Do należności długoterminowych nie zalicza się należności z tytułu dostaw i usług, które w całości stanowią składnik nalezności krótkoterminowych.
IV. Inwestycje długoterminowe Inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z następujących okoliczności: przyrostu wartości nabytych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend, lub innych pożytków (w tym transakcji handlowej). Do inwestycji długoterminowych zalicza się: 1. nieruchomości (grunty, budynki i inne obiekty), 2. wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia określonych korzyści, 3. długoterminowe aktywa finansowe, takie jak: udziały lub akcje w obcych jednostkach nabyte w celu prawowania nad nimi kontroli, współkontroli lub wywierania znaczącego wpływu oraz osiągania innych korzyści, inne papiery wartościowe nabyte w celu osiągania przychodów w formie odsetek, dywidend i innych pożytków (obligacje, listy zastawne, skrypty dłużne, certyfikaty inwestycyjne i inne), udzielone pożyczki, inne długoterminowe aktywa finansowe, 4. inne inwestycje długoterminowe, do których zalicza się inwestycje w metale szlachetne czy dzieła sztuki.
I. Zapasy Zapasy to aktywa rzeczowe przeznaczone do sprzedaży w toku zwykłej działalności gospodarczej, będące w trakcie produkcji przeznaczonej na sprzedaż lub mające postać materiałów lub dostaw surowców zużywanych w procesie produkcyjnym lub w trakcie świadczenia usług. Na zapasy składają się: 1. materiały będące przedmiotami nabytymi w celu zużycia na własne potrzeby (szczególnie przetworzenia w produkty pracy) lub też zużycia na inne potrzeby (np. konserwacji i remontów, na potrzeby administracji itd.), 2. półprodukty i produkty w toku, czyli niegotowe jeszcze produkty własnej produkcji oraz wykonywane roboty i usługi przed ich ukończeniem. 3. produkty gotowe to wyroby gotowe, zakończone usługi i roboty odpowiadające warunkom odbioru przez kupujących. 4. towary to składniki majątku nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.
II. Należności krótkoterminowe Należności krótkoterminowe to ogół należności z tytułu dostaw i usług, a także całość lub ta część pozostałych należności, które mają zostać zapłacone w ciągu 12 miesięcy. Do należności krótkoterminowych zaliczamy: 1. należności z tytułu dostaw i usług, 2. należności z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń lub należnej dotacji (od budżetów, urzędów, ZUS itp.), 3. inne należności (np. od pracowników, ubezpieczycieli, związków zawodowych), 4. należności dochodzone na drodze sadowej.
III. Inwestycje krótkoterminowe Inwestycje krótkoterminowe to przede wszystkim krótkoterminowe aktywa finansowe oraz inne inwestycje krótkoterminowe. Krótkoterminowe aktywa finansowe to przeznaczone do obrotu w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe udzielone pożyczki, inne krótkoterminowe aktywa finansowe (np. czeki, weksle obce, lokaty bankowe) oraz odsetki od tych aktywów finansowych płatne i wymagalne w ciągu 12 miesięcy. Do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się również środki pieniężne i inne aktywa pieniężne, którymi są: Środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych w formie krajowych środków płatniczych oraz walut obcych, Inne środki pieniężne, czyli środki pieniężne w drodze, czeki, weksle obce, bony handlowe oszczędnościowe i inne, Inne inwestycje krótkoterminowe to przykładowo, niezaliczane do długoterminowych, inwestycje w metale szlachetne.
Pasywa czyli źródła finansowania majątku jednostki Składnikami pasywów są: A. Kapitał własny B. Zobowiązania
Kapitał własny stanowi różnicę pomiędzy wartością aktywów jednostki a jej zobowiązaniami Na kapitał własny składają się: I. Kapitał (fundusz) podstawowy, którym jest: Kapitał zakładowy w spółkach akcyjnych będący równowartością określonej w statucie i zgodnej z wpisem do rejestru kwoty, która podlega wpłaceniu przez akcjonariuszy, stanowiąc podstawę działalności spółki, Kapitał zakładowy (udziałowy) w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, będący równowartością udziałów wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki oraz wpisem do rejestru handlowego, Fundusz udziałowy w spółdzielniach, będący równowartością wniesionych udziałów członkowskich, Fundusz założycielski w przedsiębiorstwach państwowych, stanowiący równowartość majątku przekazanego przedsiębiorstwu do jego dyspozycji, jako część mienia będącego własnością Skarbu Państwa.
II. Kapitał (fundusz) zapasowy tworzony ustawowo (w spółkach akcyjnych) lub zgodnie ze statutem lub umową spółki, z następujących źródeł: ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej, z innych źródeł (np. dopłat wspólników) Kapitał zapasowy jest przeznaczany na pokrycie strat, zwrot dopłat lub podwyższenie kapitału podstawowego. III. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny tworzony ustawowo w momencie przeszacowania środków trwałych, a także inwestycji długoterminowych. IV. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe, których tworzenie jednostka może przewidywać w statucie lub umowie (celem np. zatrzymania w spółce zysku netto przeznaczonego do stabilizowania wysokości dywidendy w latach przyszłych). V. Zysk (strata) z lat ubiegłych niepodzielony zysk (niepokryta strata) osiągnięte w latach poprzedzających rok obrotowy, za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe. VI. Zysk (strata) netto wynik finansowy netto, jaki osiągnęła jednostka w roku obrotowym, za który sporządzane jest sprawozdanie.
B. Zobowiązania czyli wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki. I. Zobowiązania długoterminowe to ta część zobowiązań jednostki, które są wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego. Do zobowiązań długoterminowych należą: 1. kredyty i pożyczki, 2. zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów (obligacji, skryptów dłużnych, bonów, weksli własnych) 3. inne zobowiązania finansowe (z tytułu opcji) 4. inne zobowiązania długoterminowe (np. z tytułu leasingu finansowego).
II. Zobowiązania krótkoterminowe, czyli ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a także całość lub część pozostałych zobowiązań, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Na zobowiązania krótkoterminowe składają się: wszystkie zobowiązania z tytułu dostaw i usług, zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń, inne zobowiązania (np. z tytułu ubezpieczeń majątkowych) fundusze specjalne (zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, inne fundusze specjalne)