Dr hab. inż. Ryszard Zwierzchowski Dr inż. Marlin Malicki, New Energy Transfer S.A. Mgr inż. Anna Szczepaniak Zakład Systemów Ciepłowniczych i Gazowniczych, Wydział Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Politechnika Warszawska WPŁYW SPRZEDAŻY CHŁODU NA EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYKI CIEPLNEJ W POLSCE 1. Wprowadzenie W Miejskich Systemach Ciepłowniczych (MSC) w Polsce występują znaczne różnice zapotrzebowania na moc cieplną przez odbiorców w sezonie letnim w porównaniu do sezonu grzewczego. Zazwyczaj moc cieplna odbiorców w sezonie letnim stanowi zwykle ok. 10-15% zapotrzebowania na moc cieplną w sezonie grzewczym. W konsekwencji w okresie letnim sprzedaż ciepła w Przedsiębiorstwach Energetyki Cieplnej (PEC) drastycznie spada. Ponadto, względne straty przesyłu ciepła w miejskich sieciach ciepłowniczych (msc), zaprojektowanych dla warunków obliczeniowych w sezonie ogrzewczym, znacząco wzrastają w sezonie letnim w stosunku do sezonu grzewczego. Zwykle straty te w sezonie letnim są na poziomie 25 40%. Wskazane powyżej czynniki powodują, że większość PEC w Polsce notuje straty operacyjne ze swej działalności właśnie w tych, wskazanych okresach letnich [12]. Według prognozy Agencji Rynku Energii, zużycie ciepła sieciowego wzrośnie w latach 2010-2030 o 15%. Największego wzrostu spodziewamy się w sektorze usług i handlu, natomiast umiarkowanej zwyżki w przemyśle, rolnictwie oraz gospodarstwach domowych. Ta prognoza oznacza odwrócenie spadkowej tendencji, która miała miejsce w niedalekiej przeszłości. W latach 2001-2007 zapotrzebowanie na ciepło sieciowe w Polsce spadło o 26%, przede wszystkim dzięki termomodernizacji budynków. Aktualne prognozy niewielkiego wzrostu zużycia ciepła w sektorze ciepłownictwa w Polsce w nadchodzących latach wiążą się ze zmniejszającym się potencjałem dalszych termomodernizacji budynków odbiorców, a także intensyfikacji działań w zakresie rozbudowy sieci ciepłowniczych w celu przyłączenia nowych klientów i uwzględniają już wykorzystanie ciepła do produkcji chłodu, czyli w szczególności wdrażanie systemów trigeneracji tj. jednoczesnej produkcji chłodu, ciepła i energii elektrycznej (CCHP - Combined Cooling, Heating and Power systems) [10]. Od prawie 30 lat wielokrotnie analizowano aspekty techniczne, środowiskowe i ekonomiczne wykorzystania msc do dostawy energii zasilającej urządzenia produkujące chłód. Zdefiniowano zalety, wady oraz bariery wdrożenia tego rodzaju rozwiązania na szeroką skalę. Aktualny stan techniki potwierdza możliwości implementacji dostawy chłodu sieciowego jako usługi oferowanej przez PEC, a aktualny stan gospodarki, rozumiany jako dostępność energii elektrycznej na potrzeby produkcji chłodu, działania i mechanizmy mające na celu poprawę efektywności energetycznej systemów oraz wzrost oczekiwań użytkowników w zakresie komfortu, wspiera taki kierunek rozwoju [1,2,4-6, 9]. Zapewnienie komfortu cieplnego nie tylko zimą ale także latem, m.in. z wykorzystaniem technologii sorpcyjnych, stało się kierunkiem rozwoju PEC, umożliwiając im uzyskanie znacznych przychodów w okresie letnim, jak dotąd deficytowym. W ostatnich sześciu latach Unia Europejska przyjęła kluczowe, zharmonizowane, dwie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady, które stwarzają realne podstawy do osiągnięcia celów unijnej strategii energetycznej i ochrony środowiska do roku 2020 [10, 11] tj.: 1. Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25.10.2012 r. w sprawie efektywności energetycznej.
2. Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24.11.2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola). Obydwie dyrektywy są niezmiernie istotne dla polskiego sektora ciepłowniczego, warunkują jego rozwój i modernizację, efektywność i konkurencyjność, a także mniejszą uciążliwość dla środowiska naturalnego. W rezultacie kogeneracja i trigeneracja zyskały jeszcze bardziej na znaczeniu, stały się jeszcze bardziej promowanymi technologiami produkcji energii. Wypełnienie zobowiązań wynikających z tych aktów prawnych będzie w polskim ciepłownictwie niezmiernie trudne, szczególnie dla emisji zanieczyszczeń gazowych, co stanowi wielkie zagrożeniem nie tylko dla jego rozwoju, ale nawet i bytu. Potrzebne są tu wyprzedzające, odpowiednie programy wsparcia, także informacyjne, o potencjalnych zagrożeniach [10]. 2. Technologie produkcji chłodu na potrzeby MSC Najbardziej rozpowszechnionym systemem produkcji chłodu są sprężarkowe agregaty chłodnicze (SPR) wykorzystujących energię elektryczną do produkcji chłodu. W związku z tym, oraz specyfiką zapotrzebowania na chłód, w kraju szczyt zapotrzebowania na energię elektryczną na cele chłodnicze pojawia się w miesiącach letnich. W tym samym momencie miejska sieć ciepłownicza, szczelnie pokrywająca centra Polskich miast, jest obciążona tylko w ok. 10%, dysponując wolnymi mocami do zasilania np. urządzeń produkujących chłód [9, 13-15]. Technologia produkcji chłodu przy pomocy wody gorącej znana jest o dekad, jednak w ostatnim czasie przeżywa lawinowy rozwój zmieniając kształt Światowego rynku produkcji chłodu. W chwili obecnej najszybciej rozwijają się technologie sorpcyjnej produkcji chłodu - Absorpcyjne bądź Adsorpcyjne Agregaty Chłodnicze (ABS bądź ADS). ADS i ABS w odróżnieniu od SPR do produkcji chłodu na cele technologiczne bądź klimatyzacyjne potrzebują ciepła o parametrze już od 60 O C 75 O C, dla ADS do 85 O C 135 O C dla ABS. W wypadku zastosowania ABS bądź ADS węzeł cieplny dostarczający ciepło sieciowe staje się głównym źródłem energii budynku Centralnego Ogrzewania (CO) oraz Ciepłej Wody Użytkowej (CWU) zimą i CWU oraz Chłodu Użytkowego (CHU) latem. Na Rys. 1 zaprezentowano przykładowy schemat węzła cieplno chłodniczego zlokalizowanego bezpośrednio u odbiorcy. Rys. 1. Schemat przykładowego węzła cieplno - chłodniczego. C.O. - Centralne Ogrzewanie, C.W.U. - Ciepła Woda Użytkowa, CH.U. - Chłód Użytkowy. Sorpcyjne agregaty chłodnicze posiadają także szereg zalet eksploatacyjnych takich jak możliwość wykorzystywania ciepła o dostępnej w okresie letnim z msc temperaturze, dużą trwałość i niezawodność, niski poziom hałasu i wibracji oraz nie stosowanie freonów a wody jako czynnika chłodniczego. Ze względu na różnice w budowie, ABS wykorzystuje jako czynnik roboczy najczęściej Bromku Litu, a ADS najczęściej różne rodzaje krzemionki, rodzaj zastosowanej technologii powinien
zależeć od dostępnej temperatury wody gorącej. ABS znajduje swoje zastosowanie wszędzie tam, O gdzie może być zasilany gorącą wodą o temperaturze wyższej niż 85 C, a ADS zadowala O temperatura wody wyższa od 60 C. Na Rys. 2 zaprezentowano przykładowy podział zastosowanego rodzaju urządzeń w zależności od dostępnej temperatury wody gorącej z MSC. Gorąca woda 60-95 ADS Gorąca woda 85-135 ABS Temperatura gorącej wody Rys. 2. Technologia produkcji chłodu w zależności od dostępnej temperatury wody gorącej z MSC. 2.1. Klasyczne chłodziarki sorpcyjne Chłodziarka sorpcyjna wytwarza wodę lodową na potrzeby chłodnicze bądź klimatyzacyjne dzięki krążeniu czynnika chłodniczego, którym najczęściej jest woda (H2O) między sorberem (jest w nim pochłaniany), a desorberem (generatorem) gdzie jest desorbowany. Energią zasilającą dla urządzenia może być ciepło w dowolnej postaci dla urządzeń adsorpcyjnych woda ciepła o temperaturze tak O niskiej jak nawet 60 C, która może pochodzić z MSC, a dla urządzeń absorpcyjnych woda O o temperaturze od 80 C bądź para albo spaliny. Do efektywnej pracy urządzenia potrzebują nieznacznie wyższych temperatur. Układ sorbera i desorbera odpowiada, porównując do agregatu sprężarkowego, sprężarce elektrycznej, z tą różnicą że nie używa jako energii zasilającej prądu tylko ciepła. Czynnikiem chłodniczym wykorzystywanym w agregacie sorpcyjnym jest najczęściej woda, najbardziej ekologiczny z czynników chłodniczych, a sorbentem, w zależności od wybranej technologii roztwór soli bądź ciało stałe. Stosowane dziś ABS i ADS praktycznie nie posiadają części ruchomych, dzięki czemu ich eksploatacja jest możliwa przez wiele lat wydłużając w stosunku do rozwiązań sprężarkowych cykl życia urządzenia. Na Rys.3 zaprezentowano schemat działania ABS na przykładzie bromolitowego absorpcyjnego agregatu wody lodowej SL Eco Energy Systems. W chłodziarce zasilanej gorącą wodą bądź parą, dzięki ciepłu podanemu do generatora (7) - warnika (zasilanie 4, powrót 5) z roztworu LiBr, przy bardzo niskim ciśnieniu (znacząco niższym od atmosferycznego), odparowuje czysta woda. Para wodna przez separator wędruje do skraplacza w którym dzięki przeponowym oddaniu ciepła do wody chłodzącej ulega kondensacji (8), aby trafić w
celu rozpylenia do parownika (9) i odebrania ciepła podczas wrzenia na powierzchni rurek z wody lodowej (zasilanie 1, powrót 2). Po odebraniu ciepła para wodna trafia przez separatory do absorbera, gdzie jest pochłaniana przez rozpylany stężony roztwór bromku litu pochodzący z generatora. Ciepło absorpcji odprowadzone jest poprzez układ wody chodzącej. Chłodziarka dodatkowo wyposażona jest w systemy zwiększające sprawność przez odzysk ciepła (6) oraz automatyczny system utrzymywania próżni (12) i zapobiegania krystalizacji (10). Rys. 3. Schemat działania bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej na przykładzie urządzenia SL Eco Energy Systems. 2.2. Trójzłożowe Agregaty Adsorpcyjne (3ADS) W wypadku rozważania produkcji chłodu z wykorzystaniem ciepła pochodzącego z MSC, na szczególna uwagę zasługują Trójzłożowe Agregaty Adsorpcyjne (3ADS) ze względu na swój charakter predysponujący je do zastosowania przy współpracy z MSC. 3ADS mogą wykorzystywać do produkcji chłodu ciepło z MSC bez potrzeby podnoszenia jego temperatury w okresie letnim, co jest wymagane w wypadku dużych systemów miejskich i zastosowania ABS. Podniesienie temperatury ciepła dostarczanego do odbiorców generuje szereg problemów natury eksploatacyjnej (m.in. zmniejszenie strumienia ciepła, spadek sprawności produkcji energii elektrycznej dla systemów skojarzonych) oraz ekonomicznej (m.in. wymóg zainstalowania konkretnej mocy chłodniczej niwelujący koszty podniesienia temperatury). 3ADS ze względu na wykorzystanie temperatury dostępnej w okresie letnim są wolne od wymienionych wcześniej uwarunkowań zastosowania technologii ABS. Trójzłożowe chłodziarki adsorpcyjne 3ADS wykorzystują proces adsorpcji na powierzchni ciała stałego do produkcji par czynnika chłodniczego pod wysokim ciśnieniem. Urządzenie składa się z trzech złóż wypełnionych adsorbentem, połączonych z parownikami w taki sposób, aby mogły pracować jako urządzenie chłodnicze. Zasada działania opiera się na pracy parowników połączonych ze złożami substancji adsorbującej. Głównym źródłem energii dla układu jest ciepło, mogące pochodzić z dowolnego źródła (miejskiej sieci ciepłowniczej, kolektorów słonecznych bądź źródeł odpadowych),
pod warunkiem, że jego temperatura przekracza 60 O C. Energia elektryczna potrzebna jest tylko do elektronicznych elementów sterujących oraz napędu zaworów w które wyposażone jest urządzenie. Praca układu polega na synchronizacji cykli czasowych parowników i adsorberów w taki sposób, aby w danym momencie w każdym przedziale czasowym dwa spośród trzech złóż pracowały jako złoża adsorpcyjne, a pozostałe jako złoże desorpcyjne. Równocześnie skraplacz i parownik, z których jeden pracuje pod wyższym, a drugi niższym ciśnieniem, gwarantują produkcję wody lodowej na cele klimatyzacyjne bądź technologiczne. Proces desorpcji sprowadza się do usunięcia pary wodnej poddanej adsorpcji, z adsorbentu, poprzez podanie ciepła. Desorbowana para gromadzona jest w skraplaczu. Na Rys. 4 zaprezentowano schemat działania 3ADS na przykładzie adsorpcyjnego agregatu wody lodowej NETI New Energy Transfer S.A. Rys. 4. Schemat działania trójzłożowej chłodziarki adsorpcyjnej na przykładzie chłodziarki NETI New Energy Transfer S.A. 3. Porównanie SPR z ADS dla budynku modelowego W celu porównania zapotrzebowania na energię do produkcji chłodu skonstruowano model zapotrzebowania na energię elektryczną, ciepło i chłód. Model został opracowany przy pomocy uśrednienia danych pochodzących z dwóch budynków biurowych, zlokalizowanych w centralnej Polsce, w obszarze zapotrzebowania na ciepło na potrzeby CO i CWU, energię elektryczną oraz CHU. Ciepło do modelowego budynku dostarczane jest przy pomocy węzła cieplnego o mocy 1343
kw zasilanego z MSC. Chłód, w postaci wody lodowej, produkowany jest ze sprężarkowego agregatu chłodniczego o mocy 1000kW. Dla modelowego budynku porównano warianty pracy zakładające pokrycie zapotrzebowania na wodę lodową przy pomocy agregatu sprężarkowego bądź adsorpcyjnego. W obu przypadkach agregaty chłodzone były wodą z zewnętrznego układu, którego zużycie energii elektrycznej (układy pompowe, wentylatory) zostało wzięte pod uwagę. W związku z tym, że główną energią zasilającą 3ADS jest ciepło, urządzenia umożliwiają znaczące ograniczenie zużycia energii elektrycznej na cele klimatyzacyjne, w stosunku do rozwiązań konwencjonalnych opartych na agregatach sprężarkowych. Dla budynku modelowego, umożliwiają ograniczenie zużycia energii elektrycznej na cele klimatyzacji o ponad 88% - z 304 MWh rocznie do 35,6 MWh rocznie, co w cyklu eksploatacji całej maszynowni oznacza oszczędność prawie 5,4 GWh energii elektrycznej. Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że największa oszczędność nie tylko energii ale głównie zapotrzebowania na moc elektryczną, występuje w momencie największego jej deficytu w gorące, słoneczne i bezwietrzne dni. Poniżej, na Rys. 5 zaprezentowano porównanie zużycia energii elektrycznej przez źródło oparte na 3ADS oraz konwencjonalnym agregacie sprężarkowym dla omawianego modelu. Rys. 5. Zużycie energii elektrycznej do klimatyzacji przez sprężarkowy i adsorpcyjny agregat chłodniczy. Zastosowanie 3ADS w związku z wykorzystywaniem, jako energii zasilającej, ciepła o parametrze dostępnym w okresie letnim, umożliwia pominięcie problemów bariery wejścia zdefiniowanych dla ABS i szybką implementację usługi bez przymusu podnoszenia temperatury sieciowej w okresie letnim, przy jednoczesnym bezpośrednim wpływie na ograniczenie strat dostawy ciepła, a więc realizację działań opisanych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki prowadzących do poprawy efektywności energetycznej. 4. Korzyści systemowe Zastosowanie technologii sorpcyjnej do produkcji chłodu to nie tylko lokalne oszczędności energii elektrycznej, ale także znaczące oszczędności systemowe [3,7,9]. Od ostatniej dekady zapotrzebowanie na energię elektryczną systematycznie rośnie. Intensywność wzrostu jest ponad dwukrotnie większa w miesiącach letnich. Jeśli trend wzrostowy zapotrzebowania na energię elektryczną będzie się utrzymywał to do 2030 roku zniknie dolina letnia wyrównując szczytowe zapotrzebowanie zimą i latem. W tym roku, po raz kolejny, padł rekord zapotrzebowania na moc z
systemu elektroenergetycznego. Różnica pomiędzy 24/06/2016 (stan na 10/08/2016) a 07/08/2015 to prawie 600 MW. Pozwala to domniemywać, że większość letniego wzrostu zapotrzebowania na moc elektryczną to właśnie urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne. Na chwile obecną nie ma możliwości wiarygodnego i precyzyjnego określenia udziału zapotrzebowania na moc elektryczną na cele klimatyzacji i chłodzenia w całym zapotrzebowaniu, jednak dzięki danym dotyczącym obciążenia systemu elektroenergetycznego w Polsce opublikowanym przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A., jasne jest, że trend zwiększania zapotrzebowania na moc elektryczną ze względu na potrzeby urządzeń chłodniczych eskaluje. Jednocześnie można także przeprowadzić analizę zapotrzebowania na energię elektryczną w zbliżonych okresach letnich, różniących się od siebie głównie temperaturą zewnętrzną i intensywnością promieniowania słonecznego. Tego rodzaju analiza została przeprowadzona m.in. przez portal Wysokie Napięcie, który porównał zapotrzebowanie na moc elektryczną latem 2015 roku w zależności od temperatury zewnętrznej i nasłonecznienia. Wyniki analizy jasno pokazują, że różnica między wytypowanymi dniami (od wtorku 7/7/2015 do piątku 10/07/2015) dla których temperatura zewnętrzna spada (od 31 O C we wtorek do 17 O C w piątek) wynosi ponad 1500 MW mocy elektrycznej, co w przeliczeniu na moc chłodniczą oznacza ok. 5000 MW chłodu. Każdy 1 O C temperatury zewnętrznej ponad 22,5 O C to od 100 do 200 MW zapotrzebowania na moc na cele klimatyzacji i chłodzenia (w zależności od metody kalkulacji). W krajowym systemie elektroenergetycznym to znacząca ilość mocy wykorzystywanej na cele chłodnicze i klimatyzacyjne w zdecydowanie najbardziej deficytowym okresie, oraz znaczący koszt nowych źródeł i infrastruktury dostawczej w wypadku rozważania zapotrzebowania na energię elektryczną do celów chłodniczych jako zapotrzebowania dodatkowego. Kryzysową sytuację na rynku potwierdza także fakt znaczącego wzrostu cen energii elektrycznej podczas najwyższych temperatur nawet do 1135 zł/mwh na giełdzie i do 1284 zł/mwh na rynku bilansującym. W tym okresie były to najwyższe ceny energii elektrycznej w Europie. Z drugiej strony MSC w tym czasie z powodzeniem byłaby w stanie dostarczyć ok. 7000 MW ciepła na potrzeby produkcji chłodu wielokrotnie zwiększając poziom letniego zapotrzebowania na ciepło. 7000 MW mocy chłodniczej to także 21,5 PJ dodatkowej sprzedaży ciepła rocznie z MSC rozwiązując nie tylko problemy letnie systemu elektroenergetycznego, ale także stanowiąc istotny wkład w rozwój rynku ciepła. Na poniższym Rys. 6 zaprezentowano zużycie ciepła przez węzeł cieplny modelowego budynku opisywanego wcześniej na potrzeby CO, CWU i CHU. Rys. 6. Zapotrzebowanie na ciepło z węzła cieplnego na potrzeby C.O., C.W.U., i CH.U. dla modelowego budynku biurowego.
Jak wspomniano we wstępie, w sezonie letnim w msc występują nadmierne względne straty przesyłu ciepła, w znacznej większości PEC na poziomie 25-40%. Zwiększając produkcję ciepła w sezonie letnim o ciepło na potrzeby produkcji chłodu, ogranicza się tym samym względne straty przesyłu ciepła w msc o kilka punktów procentowych tj. zwykle ok. 5-10%. Wyniki obliczeń wielkości względnych strat przesyłu ciepła przed i po wprowadzeniu produkcji chłodu z ciepła sieciowego poprzez zastosowanie agregatów sorpcyjnych, w MSC zasilających w ciepło 20- tysięczne miasto, przedstawiono na rys. 7. Analizowany MSC posiada sieć ciepłowniczą w 100% z rur preizolowanych, tak więc dotychczasowe względne straty przesyłu ciepła w sezonie letnim były tutaj relatywnie małe tj. wynosiły ok. 25%. Po wprowadzeniu produkcji chłodu z ciepła sieciowego, te względna straty spadły w sezonie letnim o ok. 6-8%. Wzgl. straty przesłu ciepła [ % ] 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% V VI VII VIII IX Miesiąc Q! bez ABS Q! z ABS Rys. 7. Względne straty przesyłu ciepła w analizowanym MSC w sezonie letnim przed i po wprowadzeniu produkcji chłodu z ciepła sieciowego. 5. Podsumowanie i wnioski Jako wynik z powyższej, wstępnej analizy, można z całą pewnością stwierdzić, że wprowadzenie produkcji chłodu z ciepła sieciowego jest działaniem, które powinno być szczegółowo przeanalizowane w strategii działania większości PEC w Polsce. W przypadku identyfikacji odbiorców chłodu w mieście, należy przeprowadzić analizę techniczno ekonomiczną możliwości zasilania tych odbiorców ciepłem sieciowym (lokalizacja odbiorcy, przepustowość sieci, parametry wody sieciowej) i dokonać wyboru optymalnego sposobu produkcji chłodu z ciepła sieciowego, czy to w oparciu o agregaty typu ABS lub ADS. Dzięki wprowadzeniu produkcji chłodu z ciepła sieciowego, PEC w Polsce mogą spodziewać się poprawy warunków ekonomicznych działania przedsiębiorstwa, głównie w sezonie letnim, poprzez: o o o zwiększenie produkcji ciepła w sezonie letnim o ciepło na potrzeby produkcji chłodu, zmniejszenie względnych strat przesyłu ciepła w msc w sezonie letnim, w przypadku produkcji ciepła w EC, zwiększenie produkcji energii elektrycznej w skojarzeniu. Nie bez znaczenia jest fakt, że upowszechnienie wprowadzenia produkcji chłodu z ciepła sieciowego dostarczanego z PEC w skali Kraju dostarcza potencjalnych korzyści systemowych, szczegółowo
opisanych w punkcie 4, tj. zakładając 7000 MW mocy chłodniczej zapotrzebowanej w Polsce, to jednocześnie 21,5 PJ dodatkowej sprzedaży ciepła rocznie z MSC i rozwiązanie problemów letniego niedoboru mocy systemu elektroenergetycznego w Polsce. 6. Wykaz literatury [1]. Chicco P., Mancarella P., Distributed multigeneration: a comprehensive view. Renewable and Sustainable Energy Reviews 13, 2009, 535 51. [2]. Chorowski M., Trigeneracja zalety i ograniczenia, Nowa Energia, 4/2014. [3]. Dołęga W., Efektywność energetyczna w aspekcie bezpieczeństwa dostaw energii i bezpieczeństwa ekologicznego, Rynek Energii Nr 2 (111) 2014, 24 28. [4]. Fumo N., Chamra L.M., Analysis of combined cooling, heating and power systems based on source primary energy consumption, Applied Energy 87, 2010, 2023 30. [5]. Kavvadias K.C., Tosios A.P., Maroulis Z.B., Design of a combined heating, cooling and power system sizing, operation strategy selection and parametric analysis, Energy Conversion and Management 51, 2010, 833 45. [6]. Ortiga J., Bruno J.C., Coronas A., Operational optimization of a complex trigenerational system connected to a district heating and cooling network, Applied Thermal Engineering 50, 2013, 1536 42. [7]. Popławski T., Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną i moc szczytową dla Polski do 2040 r., Rynek Energii Nr 1 (110) 2014, 13 18. [8]. Rubik M., Techniczne aspekty wykorzystania ciepła systemowego do wytwarzania chłodu - przykłady zastosowania w kraju i zagranicą, Nowoczesne Ciepłownictwo 12/2012 (243) 20 45. [9]. Smyk A., Pietrzyk Z.: Czy w Polsce istnieje realna szansa na chłód z central zasilanych ciepłem systemowym, XIV Forum Ciepłowników Polskich, Międzyzdroje, 12-15 Września 2010, str. 139-150. [10]. Strategia Rozwoju Kraju do 2020 r. jako załącznik do uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r. [11]. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, Dz. U. Nr 94 poz. 551 z późniejszymi zmianami. [12]. Zwierzchowski R., Dzierzgowski M., Application of small-scale combined heat and power installations in the district heating systems, ASME 2000 conference materials, 365 72. [13]. Rubik M., Techniczne aspekty wykorzystania ciepła systemowego do wytwarzania chłodu - przykłady zastosowania w kraju i zagranicą, Nowoczesne Ciepłownictwo 12/2012 (243), 20 45. [14]. Zwierzchowski R., Malicki M.: Możliwości modernizacji sprężarkowej maszynowni chłodniczej na absorpcyjną zasilaną z miejskiej sieci ciepłowniczej z buforem w budynku biurowym. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 10, Tom 43, 2012, 436-440 [15]. Zwierzchowski R., Malicki M.: Zastosowanie w budynkach biurowych chłodziarek absorpcyjnych zasilanych z miejskiej sieci ciepłowniczej z akumulatorem ciepła w źródle. Rynek Energii, Nr 2 (111), 2014, 93-97