1 Rozliczanie kosztów działalności pomocniczej
Działalność pomocnicza działalność wyodrębnionych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa świadczących usługi na potrzeby innych jednostek wewnątrz przedsiębiorstwa odbiorca świadczeń działalności pomocniczej - inna jednostka organizacyjna w przedsiębiorstwie, a nie odbiorca zewnętrzny Świadczenia działalności pomocniczej sprzedawane na zewnątrz sporadycznie w przypadku nadwyżek 2
Warunki wyodrębnienia wydziałów działalności pomocniczej 3 świadczone usługi są mierzalne i istnieje możliwość pomiaru wielkości świadczeń dla poszczególnych odbiorców istnieje możliwość wyceny świadczeń koszty świadczeń są istotne dla prawidłowości rachunku kosztów znaczne, ulegają wahaniom z okresu na okres, świadczone zróżnicowanym odbiorcom jeśli jeden z tych warunków jest niespełniony powinny być Jednostki pomocnicze łączone w większe jednostki organizacyjne koszty zaliczane do ogólnoprodukcyjnych lub ogólnozakładowych
Wybrane metody rozliczania świadczeń działalności pomocniczej 4 Stawka rzeczywista Macierzowa (układu równań) Stawka planowana Stawka planowana Stawka częściowo planowana Metody uproszczone Bezpośrednia Stopniowa (sekwencyjna)
Przykład: Produkcja pomocnicza Działalność pomocnicza Wydział Transportowy - transport samochodowy półfabrykatów, węgla i odpadów (jednostka miary - tonokilometry) Wydział Kotłowni - kotłownia węglowa wytwarzające ciepło na własne potrzeby jednostki (jednostka miary - Gigajoule energii cieplnej) Oczyszczalnia - oczyszczalnia ścieków (jednostka miary - m 3 oczyszczonych ścieków) Transport Kotłownia Oczyszczalnia Wydz.1 Wydz.2 Zarząd Przepływy międzywydziałowe 5
Dane do rozliczeń Koszty działalności pomocniczej Przepływy międzywydziałowe wg jednostek miary jednostki na rzecz, których jest świadczona działalność pomocnicza 6 jednostki świadczące działalność pomocniczą
1. Metoda macierzowa (układu równań) Uwzględnienie wszystkich świadczeń wzajemnych w kalkulacji stawek Niewiadome w układzie równań koszty jednostkowe dla poszczególnych wydziałów (tyle niewiadomych ile wydziałów pomocniczych) 10 000 KjT 40 000 2500 KjK 52 000 3000 KjT 2000 KjO 22 000 KjO 44 000 2 000 KjT 500 KjK KjT( zł / tkm ) KjK( zł / GJ) KjO( zł / 3 m ) jednostkowe koszty 7 KjT=4 zł/tkm KjO=3 zł/m 3 KjK=28 zł/gj
Metoda macierzowa rozliczenie wzajemnych świadczeń Rozliczenie kosztów wzajemnych rozliczeń pomiędzy wydziałami pomocniczymi dla kosztów jednostkowych wyznaczonych na podstawie układu równań 8 Transport: 40 000 20 000 = 20 000 Kotłownia: 52 000 + 12 000-14 000 + 6 000 = 56 000 Oczyszczalnia: 44 000 + 8 000 +14 000 6 000 = 60 000
Metoda macierzowa rozliczenie kosztów na działalność podstawową Rozliczenie skorygowanych kosztów działalności pomocniczej na działalność podstawową 9 Rozliczenie kosztów wydziałów pomocniczych na rzecz pozostałych
2. Metoda stawek planowanych Stawki planowane: Wydział Transportowy 3,5 zł/tkm Wydział Kotłowni 26 zł/gj Wydział Oczyszczania 3 zł/m 3 10 rozliczenie wszystkich świadczeń działalności pomocniczej według stawek planowanych (wzajemnych i poza działalnością pomocniczą) rozliczenie odchyleń powstałych pomiędzy kosztem rzeczywistym a planowanym działalności pomocniczej rozliczenie proporcjonalnie do świadczeń na rzecz odbiorców poza działalnością pomocniczą w całości obciążenie kosztów zarządu Stawki planowane: Planowany koszt wytworzenia Rzeczywisty koszt z poprzedniego okresu Cena rynkowa stosowana przez dostawców tego typu usług
Metoda stawek planowanych rozliczenie wg stawek planowanych rozliczenie wszystkich świadczeń działalności pomocniczej według stawek planowanych wyznaczenie odchyleń pomiędzy planowanymi a rzeczywistymi kosztami działalności pomocniczej 11 Kotłownia: 65 000-10 500-6 000 = 48 500 Oczyszczalnia: 66 000-7 000-13 000 = 46 000
Współczynniki odchyleń w metodzie stawek planowanych wskaź.odchylenia odchyleniakosztówwydziału pomocniczego rozliczonekoszty planowanebezwzajemnych WSKT 5 000 14 000 3500 28,571% WSKK 3 500 36400 13000 2600 6,731% WsKO 2 000 36 000 21000 3000 3,333 % 12
Metoda stawek planowanych rozliczenie kosztów + + + + + + + + 13 Rozliczenie kosztów wydziałów pomocniczych na rzecz pozostałych
3. Metoda stawek częściowo planowanych Stawki planowane: Wydział Transportowy 3,5 zł/tkm Wydział Kotłowni 26 zł/gj Wydział Oczyszczania 3 zł/m 3 Stawki planowane Planowany koszt wytworzenia Rzeczywisty koszt z poprzedniego okresu Cena rynkowa stosowana przez dostawców tego typu usług 14 założenie wstępnej wyceny świadczeń wzajemnych po koszcie planowanym ( możliwa wycena wszystkich świadczeń wzajemnych lub tylko niektórych) rozliczenie świadczeń wychodzących poza działalność pomocniczą według stawek uwzględniających świadczenia wzajemne
Metoda stawek częściowo planowanych rozliczenie świadczeń wzajemnych wstępna wycena świadczeń wzajemnych po koszcie planowanym 15 Transport: 40 000 17 500 = 22 500 Kotłownia: 52 000 + 10 500-13 000 + 6 000 = 55 500 Oczyszczalnia: 44 000 + 7 000 +13 000 6 000 = 58 000
Metoda stawek częściowo planowanych obliczenie stawek uwzględniających świadczenia wzajemne 16 22 500 KjT 4, 5 zł / tkm 5 000 55 500 KjK 27, 75 zł / GJ 2 000 58 000 3 KjO 2, 9 zł /m 20 000 obliczanie stawek - uwzględnienie wyłącznie rozchodu świadczeń poza działalność pomocniczą Transport: 10 000 3 000 2 000 = 5 000 tkm Kotłownia: 2 500-500 = 2 000 GJ Oczyszczalnia: 22 000 2 000 = 20 000 m3
Metoda stawek częściowo planowanych rozliczenie kosztów na działalność podstawową 17 Rozliczenie kosztów wydziałów pomocniczych na rzecz pozostałych
Uproszczenia dla świadczeń wzajemnych dla jednorodnej działalności Rezygnacja z wyceny świadczeń wzajemnych, jeśli występują - metoda bezpośrednia Przyjęcie stałej kolejności jednokierunkowego rozliczania świadczeń wzajemnych metoda stopniowa, metoda zamykania zamówienia 18
4. Metoda stopniowa (sekwencyjna) sekwencja alokacji zdeterminowana przez wartość świadczeń pierwszy wydział w łańcuchu powiązań nie otrzymuje świadczeń, tylko świadczy; ostatni wydział w łańcuchu odbiorca świadczeń Transport Kotłownia Oczyszczalnia Transport Kotłownia Oczyszczalnia Wydz.1 Wydz.2 Zarząd 19 Wydz.1 Wydz.2 Zarząd
Metoda stopniowa jednokierunkowy przepływ 20 założenie jednokierunkowego przepływu świadczeń ( w przypadku świadczeń wielokierunkowych, część wzajemnych jest pomijana) Kotłownia Oczyszczalnia: Oczyszczalnia Kotłownia: 500 2500 2 000 22 000 52 000 44 000 10 400zł 4000 zł większe świadczenie = 10 400 zł Transport Kotłownia Oczyszczalnia Wydz.1 Wydz.2 Zarząd mniejsze świadczenie = 4 000 zł (pominięte)
Metoda stopniowa rozliczenie kosztów Wydz.Transportowego 40 000 KjT 4 zł / tkm 10 000 Wydział Transport tylko świadczy usługi na rzecz innych, sam nie odbiera innych Rozliczenie kosztów Wydziału Transport na rzecz pozostałych 21
Metoda stopniowa rozliczenie kosztów Kotłowni + 22 Koszty Wydziału Kotłownia powiększone o koszty usługi świadczonej przez Wydział Transportu (12000 zł = 4 3 000 ) Koszty Wydziału Kotłownia rozliczone na pozostałe działy 64 000 KjK 25, 6zł / GJ 2 500
Metoda stopniowa rozliczenie kosztów Oczyszczalni + + 23 Koszty Wydziału Oczyszczalnia powiększone o koszty usługi świadczonej przez Wydział Kotłowni i Wydział Transportu KjO 64 800 20 000 3, 24zł /m Nie uwzględnienie usługi zwrotnej świadczonej przez oczyszczalnie dla kotłowni 2 000m3. Koszty Wydziału Oczyszczalnia rozliczone na pozostałe działy 3
5. Metoda bezpośrednia Transport Kotłownia Oczyszczalnia Wydz.1 Wydz.2 Zarząd 24 pomijanie świadczeń wzajemnych między wydziałami pomocniczymi koszty działalności pomocniczej bezpośrednio na działalność produkcyjną i inne kierunki świadczeń stawka kosztów na jednostkę świadczenia uwzględnia wyłącznie usługi wychodzące poza działalność pomocniczą
Metoda bezpośrednia kalkulacja stawek kosztów 25 40 000 KjT 8zł / tkm 5 000 całkowita ilość świadczeń 10 000, a nie 5000 52 000 KjK 26 zł / GJ 2 000 KjO 44 000 20 000 2, 2zł /m 3 stawka kosztów na jednostkę świadczenia uwzględnia wyłącznie usługi wychodzące poza działalność pomocniczą stawki zawyżone zaniżenie ilości świadczeń, mianownika wyrażeń
26 Metoda bezpośrednia rozliczenia kosztów
Porównanie wyników rozliczenia kosztów wydziałów pomocniczych 27 Zastosowanie stawek planowanych upraszcza i przyspiesza proces rozliczania kosztów działalności pomocniczej możliwość poprawnej oceny efektów działalności pomocniczej: odbiorca jest obciążany w pierwszej kolejności kosztami świadczeń wycenionymi na podstawie stawek planowanych, za odchylenia odpowiedzialne są wydziały świadczące usługi Metoda macierzowa najbardziej dokładne rozliczenie kosztów rzeczywistych