Miejsce sektora leśnodrzewnego w rozwoju regionalnym Andrzej Schleser Wydział Rozwoju i Innowacji Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku Starogard Gdański, 28.05.2015 r.
Filary zielonej gospodarki Zrównoważona gospodarka leśna Rozwój społeczny Rozwój gospodarczy Ochrona środowiska 2
Główne zasady zielonej gospodarki Długotrwałe i zrównoważone gospodarowanie odnawialnymi zasobami naturalnymi Źródło: Środowisko o rozwój Polski. Deklaracja ekorozwoju, 1990, Mat.konf.:Nowe rozwiązania instytucjonalne w ochronie środowiska 3
Główne zasady zielonej gospodarki Efektywna eksploatacja nieodnawialnych źródeł energii Utrzymanie stabilności procesów ekologicznych i ekosystemów Źródło: Środowisko o rozwój Polski. Deklaracja ekorozwoju, 1990, Mat.konf.:Nowe rozwiązania instytucjonalne w ochronie środowiska 4
Główne zasady zielonej gospodarki Ochrona bioróżnorodności biologicznej Ogólna ochrona przyrody Źródło: Środowisko o rozwój Polski. Deklaracja ekorozwoju, 1990, Mat.konf.:Nowe rozwiązania instytucjonalne w ochronie środowiska 5
Główne zasady zielonej gospodarki Zachowanie i polepszenie stanu zdrowia, bezpieczeństwa pracy i dobrobytu Źródło: Środowisko o rozwój Polski. Deklaracja ekorozwoju, 1990, Mat.konf.:Nowe rozwiązania instytucjonalne w ochronie środowiska 6
DREWNO NATURALNE BOGACTWO POMORZA 7
8 Lasy w woj. pomorskim Województwo Powierzchnia lasów (tys.ha) % lesistości Lubuskie 687,7 49,2 Podkarpackie 675,6 37,9 Pomorskie 665,2 36,3 Zachodniopomorskie 810,1 35,4 Śląskie 393 31,9 Warmińsko-mazurskie 748,4 31 Podlaskie 619,1 30,7 Dolnośląskie 591,9 29,7 Polska 5191 29,4 Małopolskie 434,9 28,6 Świetokrzyskie 329,5 28,1 Oplolskie 250 26,6 Wielkopolskie 766,6 25,7 Kujawsko-pomorskie 421,1 23,4 Lubelskie 579,4 23,1 Mazowieckie 817,4 23 Łódzkie 387,5 21,3 Źródło : Rocznik statystyczny Leśnictwo 2014, GUS
Zasoby drewna Województwo Zapas drewna Pozyskanie drewna % zapasu Zachodniopomorskie 225 894 000 4 143 900 2% Podkarpackie 205 558 000 2 527 200 1% Warmińsko-mazurskie 200 798 000 3 352 800 2% Mazowieckie 194 715 000 2 159 200 1% Wielkopolskie 193 310 000 3 110 700 2% Lubuskie 178 341 000 3 012 500 2% Pomorskie 172 274 000 2 998 300 2% Podlaskie 166 377 000 1 834 600 1% Dolnośląskie 163 919 000 2 905 700 2% Lubelskie 147 378 000 1 712 900 1% Małopolskie 133 645 000 1 196 200 1% Kujawsko-pomorskie 108 801 000 1 627 600 1% Śląskie 102 688 000 1 654 100 2% Łódzkie 95 873 000 1 118 300 1% Świetokrzyskie 80 891 000 1 211 700 1% Opolskie 69 376 000 1 230 300 2% POLSKA 2 439 838 000 35 796 000 1% Źródło : Rocznik statystyczny Leśnictwo 2014, GUS 9
Powierzchnia Lasów Państwowych w ha 8 000 000 7 000 000 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000-1946 1956 1968 1978 1986 1996 2006 2013 Pozyskanie drewna w % przyrostu bieżącego 80 60 40 20 0 10 8 6 4 2 0 1946 1956 1968 1978 1986 1996 2006 2013 Bieżący przyrost drewna rocznie m3/ha 9,14 7,27 7,26 7,67 7,53 4,68 3,47 3,79 1946 1956 1968 1978 1986 1996 2006 2013 10
Drewno w województwie pomorskim Czy jest odpowiednio wykorzystany potencjał sektora leśno-drzewnego województwa? Jak wykorzystane są naturalne zasoby? Jakie są szanse rozwoju dla przemysłu przerobu drewna? Czy mamy regionalny produkt z drewna? 12
Zastosowanie drewna 85 r.pne 200 1900 r. 2 000 2015 30 000 13
Zużycie wyrobów przemysłu drzewnego i papierniczego w woj.pomorskim Wyrób Udział w zużyciu w % Miejsce w kraju Tarcica 6,10% 6 Płyty pilśniowe 1,60% 10 Płyty wiórowe 1,20% 12 Papier i tektura 1,50% 14 Źródło : Rocznik statystyczny Leśnictwo 2014, GUS 14
Diagnoza Zanik tradycji produkcji wyrobów z litego drewna Eksport surowca z regionu Brak ośrodka promującego drewno Szukanie nowych rozwiązań dla drewna Budownictwo drewniane Nowoczesne meble Stolarka budowlana Nowe produkty z drewna 15
16
Pomorski produkt drewniany 17
Fot. R.Kujawiak, SYTUACJA SEKTORA USŁUG LEŚNYCH 18
Forestry contractors the link in the forest wood chain Role of forestry contractors in the hardwood value chains in the South Baltic Region 19
Ministerstwo Gospodarki Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Środowiska Działalność gospodarcza Obszary wiejskie Środowisko naturalne 20
90000 Struktura zatrudnienia w Lasach Państwowych źródło J.Kocel Firmy lesne w Polsce,2013 80000 81333 70000 60000 50000 40000 30000 35191 20000 22148 10000 0 2650 1989 2011 Robotnicy Stanowiska nierobotnicze 21
Firmy leśne w Polsce Ok. 8 tys. podmiotów w Polsce wg GUS 3,5 tys. podpisanych umów z nadleśnictwami Przec. 8 firm na nadleśnictwo Zatrudnienie ok. 40 tys. Firmy leśne w RDLP Gdańsk 49 firm Zatrudnienie 1,1 tys. 4 firmy na nadleśnictwo 22
Obecne trendy spadek liczby ludności coraz mniejsza liczba urodzeń starzenie się społeczeństwa emigracje zarobkowe zmiany stylu życia rozwój nowych branż gospodarczych nowe podejście do pracy i spędzania czasu wolnego większe oczekiwania podniesienia komfortu życia 23
Spadek liczby ludności w Polsce Źródło: Prognoza ludności na lata 2014-2050, Główny Urząd Statystyczny 24
Spadek liczby ludności w Polsce Źródło: Prognoza ludności na lata 2014-2050, Główny Urząd Statystyczny 25
Zdiagnozowane problemy sektora usług leśnych Starzenie się kadry w przedsiębiorstwach Brak szkół dla robotników leśnych Zanikanie umiejętności Niedostateczna obecność sektora w orbicie działań instytucji wspierających przedsiębiorczość Niska atrakcyjność zawodu -bardzo trudne warunki pracy Zmiany społeczne Brak instrumentów dedykowanych przedsiębiorczości leśnej Brak nowych pracowników Zmniejszanie się dostępu do usług leśnych na wysokim poziomie 26
Procentowy udział pracowników na stanowiskach robotniczych wg stażu pracy w zakładach usług leśnych RDLP Gdańsk Źródło: Materiały projektu Hardwoods Are Good, 2011 do 4 lat 5-10 pow. 10 19% 32% 49% 27
Fot. R.Kujawiak NISKA RANGA SEKTORA USŁUG LEŚNYCH 28
29 NISKA RANGA ZAWODU
Przeciętne wynagrodzenie w woj. pomorskim w sektorze przedsiębiorstw 3 898 zł w leśnictwie w sektorze prywatnym 1 718 zł Płaca minimalna brutto 1 600 zł Źródło : Rocznik statystyczny Leśnictwo 2014, GUS 30
W zakładach usług leśnych pracuje dziś prawie 2 x więcej osób niż w Lasach Państwowych. Oznacza to, że głównym pracodawcą w sektorze leśnym w naszym kraju są właśnie prywatne przedsiębiorstwa Jednocześnie, tylko minimalny odsetek absolwentów kierunków leśnych pierwszą pracę znajduje w tych przedsiębiorstwach. 31 Źródło, Leśnictwo 2013, Główny Urząd Statystyczny
Absolwenci szkół podejmujący pracę po raz pierwszy zatrudnieni w leśnictwie Źródło:Leśnictwo 2013, Raport GUS 450 400 350 300 250 200 150 100 428 271 Sektor publiczny Sektor prywatny 50 0 8 26 2 42 Szkoły wyższe Szkoły średnie Szkoły zasadnicze Źródło : Rocznik statystyczny Leśnictwo 2013, GUS 32
Fot. Materiały archiwalne SIOMOL SZKOLNICTWO ZAWODOWE 33
Kursy korespondencyjne Źródło: Allegro.pl 34
35
36 Źródło: Materiały seminaryjne projektu Rzetelne Przedsiębiorstwo Leśne,2013, Piotr Marciniak, TL Tuchola
Potrzeby szkoleniowe przedsiębiorców Materiały Projektu Hardwoods Are Good, 2011 r. Zarządzanie Kursy językowe Technologie informatyczne Marketing Nie Tak Specjalistyczne szkolenia dla operatorów Procedury dotyczące ubiegania się o fundusze UE 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 37
Przy obecnych trendach wielu pracowników stanie się niezależnymi przedsiębiorcami, którzy będą musieli posiadać kompetencje w zakresie: ogólnego zarządzania rozliczania działalności, księgowości; zarządzania personelem i przywództwa prawa pracy; bezpieczeństwa i higieny pracy; technologii, zarządzania procesowego, planowania i organizacji pracy zarządzania ekosystemem leśnym, w tym wymogami dotyczącymi certyfikatów leśnych (E. Kastenholz,ENFE, 2012) Fot. R.Kujawiak 38
Fot. A.Schleser INSTRUMENTY WSPARCIA 39
Znajomość instytucji wspierających przedsiębiorczość Źródło: Materiały projektu Hardoods Are Good, Gdańsk 2011 nie znam znam/słyszałem korzystałem z pomocy lub doradztwa wojewódzkie urzędy pracy 0% 20% 80% parki technologiczne 0% 20% 80% inkubatory przedsiębiorczości 0% 27% 73% izby gospodarcze 0% 27% 73% specjalne ośrodki szkoleniowo-doradcze 13% 40% 47% Agencja Rozwoju Pomorza S.A. 20% 27% 53% powiatowe urzędy pracy 13% 40% 47% 40
Główne utrudnienia w prowadzeniu działaności gospodarczej wymienine przez przedsiębiorców źródło: materiały projektu Hardwoods Are Good. 2011 Konkurencja ze strony podmiotów zagranicznych Utrudniony dostęp do kredytów bankowych Niestabilnośc i zmiennośc przepisów prawnych Ograniczony dostęp do prac Konkurencja na rynku usług leśnych Niekorzystne przepisy prawne Niskie stawki za usługi Wysokie obciążnenia podatkowe Brak umów wieloletnich 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 41
FotK.Bartkowiak ROLA PGL LP W KREOWANIU RYNKU USŁUG LEŚNYCH 44
120% Udział lasów publicznych w strukturze własności lasów źródło: Leśnictwo 2013, GUS 100% 100% 80% 82% 77% 60% 40% 64% 54% 52% 20% 30% 27% 26% 0% Białoruś Polska Czechy Litwa Słowacja Niemcy Finlandia Szwecja Austria 45
CELE STRATEGICZNE PGL LP DOTYCZĄCE SEKTORA USŁUG LEŚNYCH wypracowanie i wdrożenie standardów usług leśnych oraz zasad i procedur certyfikowania przedsiębiorców leśnych, doskonalenie kryteriów kwalifikowania dostawców do współpracy, pod kątem zapewnienia wysokiej jakości i terminowości wykonywanych usług, gromadzenie oraz dzielenia się wiedzą na temat jakości, terminowości i kosztów współpracy z przedsiębiorcami leśnymi. 46
OBECNE DZIAŁANIA PGL LP opracowanie standardów realizacji usług leśnych dla jednostek PGL LP; budowa bazy danych o przedsiębiorcach; budowanie systemu zarządzania jakością w PGL LP; uporządkowanie przepisów prawnych związanych z wykonywaniem prac leśnych. 47
Stabilny rynek usług leśnych Kompetentni pracownicy Instrumenty wsparcia Większy dopływ pracowników Określenie kompetencji i definicji pracowników leśnych Określenie programów szkoleniowych Umocowanie interesów sektora programach wspierających przedsiebiorczość Zwiększenie udziału PGL LP w strukturach wspierania przedsiębiorczości Podniesienie rangi zawodu Zwiększenie atrakcyjności pracy w firmach leśnych 48
ROZWÓJ SPOŁECZNY Kierunki rozwoju dla obszarów wiejskich 49
Społeczeństwo Rozwój turystyki opartej o walory przyrodnicze 50
Birdwatching -fakty Uprawiany głownie przez ludzi w wieku 45-64 lata Najliczniej uprawiany przez mieszkańców miast poniżej 50 tys. Niezbędna infrastruktura Czatownie, ścieżki spacerowe, ścieżki w koronach drzew, wieże pomosty widokowe Produkt turystyczny dynamicznie się rozwijający Źródło: www.halinakubiak.pl Źródło: www.barycz.pl Źródło: Birdwatching jako nowa forma tyrystyki na obszarach leśnych i przyrodniczo cennych w Polsce, E.Janeczko, D.Anderwald, 2011 51
Runo leśne Województwo Skup owoców leśnych /t/ Lubelskie 2 755 Pomorskie 1 713 Zachodniopomorskie 1 538 Mazowieckie 1 323 Wielkopolskie 914 Warmińsko-mazurskie 548 Podlaskie 503 Kujawsko-pomorskie 403 Podkarpackie 359 Świetokrzyskie 225 Małopolskie 121 Łódzkie 102 Dolnośląskie 29 Lubuskie 29 Opolskie 1 Śląskie - Polska 10 563 52
Runo leśne Województwo Skup grzybów /t/ Wielkopolskie 1 900 Pomorskie 590 Lubuskie 482 Zachodniopomorskie 239 Mazowieckie 230 Podlaskie 166 Łódzkie 137 Lubelskie 134 Dolnośląskie 85 Warmińsko-mazurskie 75 Kujawsko-pomorskie 66 Śląskie 20 Małopolskie 11 Świetokrzyskie 10 Podkarpackie 1 Opolskie - Polska 4 146 53
Edukacja 54
Przedszkola leśne Dzieci przebywają 7 godz. na świeżym powietrzu Przedszkola są czynne od 7-13 w każdych warunkach pogodowych przy temp. do -10 C Do zabawy służą materiały naturalne :piasek, glina, patyki, owady i kamyki Korzyści : Dzieci są bardziej odporne na infekcje Wykazują się większą samodzielnością i kreatywnością w porównaniu do dzieci chowanych w warunkach cieplarnianych Przekształcenie stylu życia całej rodziny Las jest jednym wielkim placem zabaw, a przyroda jest mądrą nauczycielką cierpliwą, życzliwą, ale też nieubłaganą sharingnature.com 55
Fot. R.Kujawiak PODSUMOWANIE 56
57 W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM DRZEMIE OGROMNY, NIEWYKORZYSTANY POTENCJAŁ ROZWOJU W OPARCIU O JEGO ZASOBY LEŚNE ORAZ JEGO MIESZKAŃCÓW
Kontakt: Andrzej Schleser Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku Wydział Rozwoju i Innowacji Fot. A.Schleser andrzej.schleser@gdansk.lasy.gov.pl