Muzyka w medycynie jako składowa leczenia noworodków wcześnie urodzonych Music in medicine as a comnent of the treatment of remature infants Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego, Wydział Medyczny UR AUTOR DO KORESPONDENCJI: Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego, Uniwersytet Rzeszowski ul. Pigonia 6 35-310 Rzeszów tel. 17 872 11 95 lub 17 872 11 99 e-mail: ba.zyc@w.l STRESZCZENIE Słowa kluczowe: ABSTRACT MUZYKA W MEDYCYNIE JAKO SKŁADOWA LECZENIA NOWORODKÓW PRZEDWCZEŚNIE URODZONYCH Wstę. Muzyka stanowi element uzuełniający i wsmagający roces zintegrowanego leczenia w teraii wielu zaburzeń. Bodźce muzyczne bez względu na wiek regulują metabolizm ludzkiego organizmu, wływają na częstość i regularność oddechów, zmiany w tętnie, ciśnieniu krwi, obniżają róg bólowy i naięcie mięśni. W relacjach dziecka z matką zwala ona na kontakt niewerbalny i stwarza czucie bezieczeństwa. Materiał i metody. Badaniami objęto gruę 10 noworodków urodzonych wcześnie między 30 a 35 tygodniem ciąży, ze stabilnym układem krążenia i oddychania. Na trzeby badania został stworzony arkusz obserwacyjny własnego autorstwa oraz dokonano wyboru muzyki ważnej relaksacyjnej. Codziennie jedynie gruie badanej noworodków odtwarzano muzykę rzez słuchawki, dczas gdy grua noworodków nie słuchała muzyki. W obu gruach obserwowano tętno i saturację. Obserwację rowadzono siedem dni w tygodniu a czas trwania ekserymentu był zależny od długości bytu dziecka w szitalu. Po zweryfikowaniu otrzymanego materiału został on ddany analizie statystycznej. Weryfikacji sformułowanych hitez statystycznych dokonano na ziomie istotności <0,05. Wyniki. W badaniach własnych zaobserwowano wływ teraii muzyką na stan ogólny noworodków wcześnie urodzonych. Muzyka relaksacyjna odtwarzana każdemu noworodkowi z gruy badanej rzyczyniła się w istotny ssób do zwolnienia wartości tętna (: =0,015; : =0,007) i obniżenia saturacji (: =0,012; : =0,020) w granicach normy w równaniu z gruą kontrolną. Wnioski. Muzyka relaksacyjna ma istotny wływ w srawowaniu oieki ielęgniarskiej nad noworodkiem wcześnie urodzonym i jest zgodna z filozofią holistycznej oieki ielęgniarskiej. Leczenie muzyką może włynąć na leszenie efektów leczenia noworodków wcześnie urodzonych a tym samym szybszy ich wrót do zdrowia. Muzyka w teraii dzieci wcześnie urodzonych rzynosi wymierne korzyści w fizjologicznym funkcjonowaniu organizmu rzez obniżanie ziomu tętna i saturacji. muzyka, medycyna, wcześniak MUSIC IN MEDICINE AS A COMPONENT OF THE TREATMENT OF PREMATURE INFANTS Introduction. Music is a comlementary and surtive element of the rocess of integrated treatment in many disorders. Regardless of the age, musical stimuli regulate the body metabolism, affect the frequency and regularity of breathing, changes in ulse, blood ressure, as well as reduce the threshold for ain and muscle tension. In child-mother relationshis, music allows for the nonverbal communication, and creates the sense of security. Material and methods. The research was carried out in the study grou covering 10 rematurely born infants between 30 and 35 weeks of gestation, with a stable circulatory and resiratory system. For the urse of this research, the author s observation form and choice of classical music (relaxing) were rosed. The study grou of infants was divided into two grous; every day the first grou listened to music using headhones; the second one did not. In both grous, the ulse rate and the oxygen saturation were observed. The observation was conducted for seven days and the time duration of the exeriment deended on the length of child s hositalisation. The research material was verified and subjected to statistical analysis. The statistical hytheses were formulated at the significance level <0.05. The results. In our study, the imact of music theray on the general condition of rematurely born infants was observed. The relaxation music was layed for every infant from the research grou, and it had an imact on the decrease of the ulse rate (1 week: =0,015; 2 weeks: =0,007) and oxygen saturation (1 week: =0,012; 2 weeks: =0,020) within normal limits comared with the control grou. Nr 2 (35)/2011 69
Muzyka w medycynie jako składowa leczenia noworodków wcześnie urodzonych Key words: Conclusion. The relaxation music has a significant influence in the nursing care of the rematurely born infants and is similar to the hilosohy of holistic nursing care.the music theray treatment may imrove the effective treatment of rematurely born infants and hel them return to health. This theray may bring benefits for the hysiological function of the body by reducing heart rate and oxygen saturation level. music, medicine, remature infant WSTĘP Muzyka jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Od najdawniejszych czasów teraię muzyką wykorzystywano w leczeniu różnych chorób, jednak doiero II wojnie światowej uznano ją za formę sychoteraii. Obecnie teraię za mocą muzyki wykorzystuje się zarówno w rofilaktyce zdrowia sychicznego, jak i w leczeniu oraz rehabilitacji wielu schorzeń [1, 2, 3, 4]. W medycynie Polskiej leczniczymi walorami muzyki zainteresowano się doiero w latach ięćdziesiątych, a jako metoda wsmagająca stała się elementem komleksowych oddziaływań leczniczych, stanowiąc uzuełnienie leczenia szitalnego i ambulatoryjnego [2, 5]. Muzyka stanowi element uzuełniający i wsmagający roces zintegrowanego leczenia w teraii wielu zaburzeń, którym towarzyszą silne odczucia bólowe, lęk, nieewność. Bodźce muzyczne bez względu na wiek regulują metabolizm ludzkiego organizmu, wływają na częstość i regularność oddechów, zmiany w tętnie i ciśnieniu krwi, wydzielanie wewnętrzne, obniżenie rogu bólowego oraz czynnościowe naięcie mięśni [1, 6, 7]. Ponadto zwala ona na kontakt niewerbalny, stawarza czucie bezieczeństwa i srzyja nawiązywaniu relacji dziecka z matką. Jedną z rzeczy, które utraciło dziecko rzychodząc wcześnie na świat, to cała gama egzogennych dźwięków oraz tych chodzących od matki związanych z aktywnością układu krążenia, oddechowego oraz racy jelit. Ta muzyka, która towarzyszyła dziecku do czasu rodu, zuełnie nim zanikła ustęując miejsca dźwiękom świata zewnętrznego [2, 3, 4]. Aby rzejście z organizmu matki do świata zewnętrznego nie stanowiło dla noworodka traumatycznego wydarzenia, rowadzone są liczne badania nad wykorzystaniem muzyki, która może w szybszym i efektywniejszym zaadotowaniu się noworodka do nowego środowiska. Wybór stosowanych do tego celu rogramów muzycznych oiera się na wykorzystaniu muzyki relaksacyjnej (działajacej uskajająco) znoszącej stany lękowe, rozluźniającej mięśnie. W tym celu wykorzystuje się e wszystkim muzykę ważną, która wzbudza u słuchacza uczucie rzyjemności, a w miarę jej wtarzania służy sychofizycznemu odrężeniu, uskojeniu i ukojeniu [8, 9]. Celem racy była ocena wływu muzyki na wybrane arametry układu krążenia noworodków wcześnie urodzonych. MATERIAŁ I METODYKA Badaniami rzerowadzonymi w 2007 r. objęto gruę 10 noworodków urodzonych między 30 a 35 tygodniem ciąży, drogą cięcia cesarskiego, zakwalifikowane badaniu lekarskim jako noworodki wcześnie urodzone, z ciąży jedynczej ze stabilnym układem krążenia i oddychania. Pierwszy eta badań legał na rzyadkowym doborze gruy badanej i kontrolnej ( 5 noworodków w gruie badanej i kontrolnej). Badania zostały rzerowadzone w Oddziale Intensywnej Oieki Neonatologicznej Wojewódzkiego Szitala Secjalistycznego im. F. Choina w Rzeszowie. Na trzeby badania został stworzony arkusz obserwacyjny własnego autorstwa oraz dokonano wyboru muzyki ważnej relaksacyjnej. Codziennie gruie badanej noworodków odtwarzano muzykę rzez słuchawki będące w odległości ok. 5 cm od dziecka rzez 1 godzinę. Grua noworodków nie słuchała muzyki. W obu gruach obserwowano tętno i saturację noworodka. Obserwację rowadzono siedem dni w tygodniu a czas trwania ekserymentu był zależny od długości bytu dziecka w szitalu. Po zweryfikowaniu otrzymanego materiału został on ddany analizie statystycznej. Weryfikacji sformułowanych hitez statystycznych dokonano na ziomie istotności <0,05. WYNIKI BADAŃ Noworodki urodzone wcześnie w gruie badanej słuchały codziennie rzez cały okres swojego bytu w OITN 10 utworów: Koncert na forteian i orkiestrę a-moll cz. II Grieg a E., Serenadę G-dur cz. II Mozarta W.A., Marzenie Schumanna R., Romans na skrzyce i orkiestrę F-dur von Beethovena L., Karnawał zwierząt Łabędź Saint-Saensa C., Koncert fletowy nr 1 G-dur Mozarta W.A., Nokturn Es-dur Choina F., Adagio na smyczki z kwartetu smyczkowego Barbera S., Koncert skrzycowy fis-moll cz. II Wieniawskiego H., Walc a-moll Choina F., Gawot i rondo z Suity E-dur na lutnię Bacha J.S. Alikowana noworodkom melodia była zbudowana z dźwięków o wysokich częstotliwościach i synchronizowała z fizjologią układu sercowo-naczyniowego i oddechowego. Ponadto wybór zakresu częstotliwości w granicach 5-8 KHz został dyktowany korzystnym wływem na intensyfikację rytmów mózgowych, odwiadających za aktywną racę mózgu. Muzyka wykonywana na wyżej wymienionych instrumentach klawiszowych i strunowych nie rzekraczała częstotliwości ok. 40 db (60-120 Hz zakres wysokiego rejestru dźwięków i dużej zmienności dla instrumentów smyczkowych i forteianu). W badaniach własnych zaobserwowano wływ teraii muzyką na stan ogólny noworodków wcześnie urodzonych. Muzyka relaksacyjna odtwarzana każdemu noworodkowi z gruy badanej rzyczyniła się do zwolnienia wartości tętna oraz obniżenia saturacji w granicach normy w równaniu z gruą kontrolną (Tab. 1, 2). Niemniej jednak rzerowadzone badania wykazały istnienie statystycznie istotnej różnicy między średnim ziomem tętna i muzykoteraii u noworodków w gruie badanej w 1 i 2 tygodniu urodzeniu. Nie zo- 70 Pielęgniarstwo XXI wieku
Tab. 1. Parametry tętna noworodków w gruie badanej i gruie kontrolnej Tab. 2. Parametry saturacji noworodków w gruie badanej i gruie kontrolnej Tętno Ilość Saturacja Ilość Zakres zmienności Zakres zmienności Mediana 5 155,8 9,44 143-169 155,0 5 157,4 7,09 148-165 161,0 5 148,2 7,46 138-156 147,0 5 154,2 6,57 144-160 154,0 5 150,4 7,02 140-157 152,0 4 151,8 3,59 147-155 152,5 5 140,4 3,78 137-145 138,0 4 152,5 6,35 143-156 155,5 3 146,7 12,86 132-156 152,0 3 146,0 14,00 132-160 146,0 3 146,3 6,03 140-152 147,0 3 144,7 11,85 131-152 151,0 Mediana 5 97,0 1,41 96-99 96,0 5 97,8 0,45 97-98 98,0 5 93,6 2,30 90-96 94,0 5 97,8 0,45 97-98 98,0 5 95,6 3,71 89-98 97,0 4 97,5 1,00 96-98 98,0 5 92,4 4,72 84-95 94,0 4 97,0 0,82 96-98 97,0 3 95,0 6,25 88-100 97,0 3 96,7 0,58 96-97 97,0 3 95,3 1,53 94-97 95,0 3 96,7 1,15 96-98 96,0 Tab. 3. Parametry tętna noworodków w gruie badanej ddanej muzykoteraii i gruie kontrolnej nie słuchającej muzyki Tętno 155,8 9,44 148,2 7,46 157,4 7,09 154,2 6,57 150,4 7,02 140,4 3,78 151,8 3,59 152,5 6,35 146,7 12,86 146,3 6,03 146,0 14,00 144,7 11,85 t-studenta 0,015 t-studenta 0,203 t-studenta 0,007 t-studenta 0,689 t-studenta 0,977 t-studenta 0,757 Nr 2 (35)/2011 71
Muzyka w medycynie jako składowa leczenia noworodków wcześnie urodzonych Tab. 4. Parametry saturacji noworodków w gruie badanej ddanej muzykoteraii i gruie kontrolnej nie słuchającej muzyki Saturacja 97,0 1,41 93,6 2,30 97,8 0,45 97,8 0,45 Wilcoxona 0,043 95,6 3,71 92,4 4,72 97,5 1,00 97,0 0,82 Wilcoxona 0,043 Wilcoxona 0,180 95,0 6,25 95,3 1,53 96,7 0,58 96,7 1,15 Tab. 5. Parametry tętna zakończonej muzykoteraii Tętno obserwacji Grua Grua 148,2 7,46 154,2 6,57 t-studenta 0,214 140,4 3,78 152,5 6,35 U Manna-Whitneya 0,066 146,3 6,03 144,7 11,85 t-studenta 0,839 Saturacja obserwacji Grua Grua 93,6 2,30 97,8 0,45 U Manna-Whitneya 0,012 92,4 4,72 97,0 0,82 U Manna-Whitneya 0,020 95,3 1,53 96,7 1,15 U Manna-Whitneya 0,383 stało natomiast udowodnione wystęwanie takich różnic w 3 tygodniu rowadzonej obserwacji (Tab. 3). Analiza równawcza rzerowadzonego badania wykazała istnienie statystycznie istotnej różnicy między średnim ziomem saturacji i muzykoteraii u noworodków w gruie badanej w 1 i 2 tygodniu urodzeniu. Nie zostało natomiast udowodnione wystęwanie takich różnic w zostałych rzyadkach (Tab. 4). Szczegółowej analizie został ddany również średni ziom tętna noworodków zakończonym seansie muzykoteraii. Przerowadzone badania nie udowodniły wystęwania statystycznie istotnych różnic w średnim ziomie tętna noworodków obserwacji między gruą badawczą a gruą kontrolną w żadnym z trzech obserwowanych tygodni (Tab. 5). z kolei analiza ziomu saturacji wykazała istnienie statystycznie istotnych różnic między średnim ziomem saturacji obserwacji między gruą badaną a kontrolną w 1 i 2 tygodniu. Nie zostało natomiast udowodnione wystęwanie takich różnic w 3 tygodniu obserwacji (Tab. 5). DYSKUSJA Struktura narządu słuchu ukształtowana jest już w 24-25 tygodniu życia łodowego, a komórki słuchowe całkowitą dojrzałość osiągają w 30 tygodniu życia łodowego. Pomiędzy 24 a 25 Hbd a wyznaczonym terminem rodu łód reaguje zmianą ruchliwości i mruganiem na dochodzące z zewnątrz dźwięki do ucha wewnętrznego. W rzebiegu rawidłowej ciąży w trzecim trymestrze łód zostaje ddany stymulacji rzez dźwięki o niskiej częstotliwości chodzące ze środowiska wewnątrzmacicznego. Po rodzie noworodka naturalna stymulacja może zostać zastąiona muzykoteraią, stanowiąc czynnik adatacyjny i rotekcyjny odgrywający istotną rolę w rocesie rawidłowego rozwoju dziecka [10]. Według Mockela M i ws [11] wykazały wysoki zakres częstotliwości w granicach 5-8 KHz synchronizuje z rytmem racy serca i wzmaga rytmy mózgowe, odwiadające za aktywną racę mózgu. Pronowana teraia skutecznie srzyja rocesowi hositalizacji noworodków wcześnie urodzonych. Jako jedna z metod w ramach stęwania sychokorekcyjnego i wsmagającego ma znaczenie w raktyce ielęgniar- 72 Pielęgniarstwo XXI wieku
skiej, a jej charakter zależy w głównej mierze od rowadzącego rehabilitację teraeuty. Proces teraii muzycznej w rzyadku noworodków wcześnie urodzonych rzystosowuje do życia zamacicznego w zmienionych warunkach oraz usuwania wszelkie niedomagania będące skutkiem rodu wczesnego i nawarstwiających się ujemnych oddziaływań środowiska zewnętrznego [12]. W badaniach własnych zaobserwowano istotne różnice w ziomie tętna noworodków ddawanych muzykoteraii w ierwszych 2 tygodniach słuchania muzyki (: =0,015; : =0,007). Również badania Malinova i ws. [8] twierdzają wływ stosowania muzyki u wcześniaków z małą masą urodzeniową na zmniejszoną częstotliwością akcji serca. Ponadto zaobserwowali oni większy dobowy rzyrost masy ciała noworodków, u których emitowano muzykę. Dobroczynny wływ stosowania muzyki zauważono również dczas obserwacji ziomu saturacji noworodka. Uzyskane wyniki badań własnych wykazały istotne różnice w ziomie wysycenia krwi tlenem w czasie stosowania muzyki. Również analiza średniego ziomu saturacji, zakończonej obserwacji twierdziła istnienie znamiennych różnic w wysyceniu krwi tlenem (: =0,012; : =0,020). Nasze wyniki twierdzają badania zesłu Malinova [13]. Potwierdzają oni istotną rawę saturacji u noworodków którym emitowano muzykę. Podobne obserwacje czynili Chou i ws. [14]. Porównywali oni ziom wysycenia krwi tlenem w gruie noworodków z zaburzeniami oddychania, rzebywających w Oddziale Intensywnej Teraii. W badaniach stwierdzili oni istotnie wyższe stężenia tlenu we krwi noworodków ddawanych muzykoteraii w równaniu z noworodkami, które nie słuchały muzyki (<0,01), jak również zaobserwowali szybszy wrót ziomu tlenu we krwi do ziomu unktu odniesienia w gruie noworodków nie słuchającej muzyki (<0,01). W rzyadku acjenta rzebywającego na oddziale neonatologii, wcześnie urodzonego często z niską masą urodzeniową i zaburzeniami ze strony wielu ważnych życiowo układów, muzykoteraia siada charakter rofilaktyczno-korekcyjny i staje się metodą niewerbalnej komunikacji z nim [1]. Wśród noworodków leczonych w Oddziałach Intensywnej Oieki Neonatologicznej zaobserwowano w trakcie stosowania muzyki rawę rocesu leczenia, ale i dynamiczny wzrost i rozwój noworodków wcześnie urodzonych [15], dlatego też stosowanie rzez ersonel medyczny elementów muzyki w codziennej racy z dzieckiem wcześnie urodzonym może uleszyć nie tylko jakość oieki ielęgniarskiej ale również jakość życia każdego dziecka. WNIOSKI 1. Muzyka relaksacyjna ma istotny wływ w srawowaniu oieki ielęgniarskiej nad noworodkiem wcześnie urodzonym i jest zgodna z filozofią holistycznej oieki ielęgniarskiej. 2. Leczenie muzyką może włynąć na leszenie efektów leczenia noworodków wcześnie urodzonych a tym samym szybszy ich wrót do zdrowia. 3. Muzyka w teraii dzieci wcześnie urodzonych rzynosi wymierne korzyści w fizjologicznym funkcjonowaniu organizmu rzez obniżanie ziomu tętna i saturacji. PIŚMIENNICTWO 1. Bednarski J.M., Kulski M. Utwór muzyczny Patiens meus komnent PAR (Programu Audiorofilowania Relaksacyjnego) RELAKSIS w niwelowaniu reakcji stresowej. Nowa stomatologia 2005; 1: 37-40. 2. Dobrzyńska E., Ceszrz H., Rymaszewska J., Kiejna A. Muzykoteraia. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006; 2 (6): 84-88. 3. Klein S.A., Winkelstein M.L. Enhancing Pediatric Health Care with Music. National Association of Pediatric Nurse Associates & Practitioners 1996; 10: 74-81. 4. Szulc W. Muzykoteraia jako miot badań i edukacji. UMCS Lublin; 2005. 5. Konieczna E. J. Arteteraia w teorii i raktyce. Wyd. Imuls, Kraków; 2003. 6. Gasalberti D. Alternative Theraies for Children and Youth. With Secial Health Care Needs. J Pediatr Health Care. 2006; 20: 133-136. 7. Lewandowska K. Muzykoteraia dziecięca. Studio Norma Gdańsk 1996. 8. Stouffer J.W., Shirk B.J., Polomano R.C. Practice Guidelines for Music Interventions with Hositalized Pediatric Patients. Journal of Pediatric Nursing 2007; 22 (6): 448-456. 9. Śliwka A., Jarosz A., Nowobilski R. Muzykoteraia jako składowa komleksowego leczenia. Polski Merkuriusz Lekarski XXI; 124: 401-405. 10. Talar A.D., Łukowicz M., Dejewska I., Jedwabiński M. Zagrożenia dla kształtowania się i funkcjonowania narządów zmysłów oraz rozwoju sychoruchowego u wcześniaków. [w] Edukacyjne zagrożenia i wyzwania młodego kolenia. Edukacja XXI wieku. Poznań 2009. 11. Möckel M., Röcker L., Störk T., Vollert J., Danne O., Eichstädt H., Müller R., Hochrein H. Immediate hysiological resnses of healthy volunteers to different tyes of music: cardiovascular, hormonal and mental changes. Euroen Journal of alied hysiology and occuational hysiology 1994; 68 (6): 451-459. 12. Ochwanowska A., Ochwanowski P., Gałuszka G., Gałuszka R., Borecki M. Research into influence of musicotheray on rehabilitation of women after mastectomy. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin Polonia 2005, Vol LX, Sull. XVI; 361: 115-119. 13. Malinowa M., Malinova M., Krŭsteva M. Theraeutic effects of music on reterm infants in neonatal intensive care units. Akusherstwo i Ginekologia (Sofiia) 2004, Sul. 43; 4; 29-31 14. Chou LL., Wang R.H., Chen S.J., Pai L.: Effects of music theray on oxygen saturation in remature infants receiving endotracheal suctioning. Journal of Nursing Research 2003; 11 (3): 209-216. 15. Standley J.M. Music theray for the neonate. Newborn & Infant Nursing Reviews 2001; 1 (4): 211-216. Praca rzyjęta do druku: 21.04.2011 Praca zaakcetowana do druku: 02.08.2011 Nr 2 (35)/2011 73