AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO WE WROCŁAWIU

AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO WE WROCŁAWIU Redaktorzy tomu Leszek Korzewa Paweł Kowalski 2012 38

Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu rocznik, 2012, 38 Redaktor Naczelny Andrzej Pawłucki KOMITET NAUKOWY Eugeniusz Bolach Marek Bolanowski Zofia Ignasiak Artur Jaskólski Tadeusz Koszczyc Paweł Kowalski Juliusz Migasiewicz Marek Mędraś Ryszard Panfil Andrzej Rokita Tadeusz Skolimowski Marek Woźniewski Zdzisława Wrzosek Marek Zatoń Redaktorzy TOMU Leszek Korzewa Paweł Kowalski Recenzenci tomu Eugeniusz Bolach Anna Burdukiewicz Lesław Kulmatycki Jerzy Zawadzki KoLEGIUM RedakcyjnE Gabriel Łasiński Alicja Rutkowska-Kucharska Edward Wlazło Krystyna Zatoń Redakcja Małgorzata Wieczorek KOREKTA Anna Miecznikowska Agnieszka Piasecka (ang.) redakcja techniczna Beata Irzykowska Copyright by Wydawnictwo AWF we Wrocławiu, 2012 ISSN 0239-4375 Sekretariat Redakcji al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wrocław www.awf.wroc.pl/rozprawy naukowe rozprawynaukowe@awf.wroc.pl Certyfikat jakości na zgodność z PN-EN ISO 9001:2009

PRZEDMOWA Przekazujemy w ręce Czytelników kolejny tom Rozpraw Naukowych Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, poświęcony problemom badawczym w lekkoatletyce, gimnastyce i tańcu. Jest to już trzeci, powstały w niedługim czasie, zbiór artykułów, których autorami są przedstawiciele różnych dziedzin naukowych, reprezentujący krajowe ośrodki badawcze związane ze wspomnianą tematyką. Zebrany materiał został podzielony na trzy grupy tematyczne. W pierwszej z nich poruszono psychospołeczne aspekty uprawiania lekkoatletyki, gimnastyki i tańca. Druga przedstawia zagadnienia dotyczące somatycznych, motorycznych i biomechanicznych uwarunkowań lekkoatletycznych, gimnastycznych i tanecznych działań ruchowych. Trzecią grupę stanowią prace poświęcone analizie obciążeń treningowych towarzyszących tym działaniom ruchowym. Jesteśmy przekonani, że zaprezentowane wyniki badań i wypływające z nich wnioski spotkają się z Państwa zainteresowaniem. Naukowcom służyć będą jako cenny materiał źródłowy, a praktyków zainspirują do doskonalenia działań w zakresie organizacji procesu szkoleniowego w tych trzech dyscyplinach sportu. Kierując słowa podziękowania do wszystkich Autorów za przesłane materiały, zapraszamy jednocześnie do współpracy przy tworzeniu kolejnych opracowań. Redaktorzy

Psychospołeczne aspekty uprawiania lekkoatletyki, gimnastyki i tańca

Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2012, 38, 5 8 Remigiusz Kubiak, Paweł Kowalski akademia wychowania fizycznego we wrocławiu EFEKTYWNOŚĆ INTERNETOWEJ KAMPANII MARKETINGOWEJ SPORTOWCÓW I WYBRANYCH KLUBÓW ABSTRACT The effectiveness of e-marketing campaign of athletes and selected sports clubs Internet sports marketing is gaining more and more popularity as a means of advertising athletes and sports clubs. Such a form of advertising allows building an image and earning extra income for the club. A special webmonitoring program, which collects and classifies information about given web pages, was written to analyse the effectiveness of web pages. The aim of the publication is to estimate the effectiveness of marketing message of athletes and selected sports clubs by means of the original web monitoring program. On the basis of a given web site address and some keywords the program provides the site position on search engine. The higher the ranking of a club or an athlete, the higher is the possibility of finding them by an interested net surfer. During the research the program checked 12 keywords on search engines and catalogues to maximum number of ten subsites (100 positions) (Google.pl, Yahoo.com, WP.pl, Katalogonet.pl, Onet.pl, Kataloghoga.pl, Katalog.interia.pl, NetSprint.pl, MSN.com, Szukacz.pl, Gooru.pl, Altavista.com). Websites chosen for the research were: usainbolt.com, wroclawcup.pl, monikapyrek.pl, annarogowska.com, anitawlodarczyk.com, tomasz-majewski.pl, malyszomania.com, skra.pl. In the year 2010 according to the output of the webmonitoring the greatest efficiency had: 1. www.skra.pl 81.5% 2. www.malyszomania.com 74.95% 3. www.anna-rogowska.com 66.6% 4. www.monikapyrek.pl 38.85% 5. www.usainbolt.com 35.8% 6. www.tomasz-majewski.pl 30.9% 7. www.wroclawcup.pl 29.85% 8. www.anitawlodarczyk.com 26.75% The marketing effectiveness of athletes and selected sport clubs websites is not always high; it depends on a proper factual knowledge and technical preparation of the publication content. The popularity of athletes makes them more responsibile for their websites, which influences positively the effectiveness of the site in the internet space. Key words: websit, webmonitoring, pole vault, athletics, ski jumping, volleyball WPROWADZENIE Pozyskiwanie środków finansowych na dalsze szkolenie jest ważnym aspektem kariery sportowca. Pomocne w tym mogą być wszelkie działania marketingowe wykonywane przez sportowca i menedżera. Kreowanie wizerunku w sieci internetowej jest jednym z wielu tego rodzaju działań. Obecnie popularność niektórych dyscyplin sportowych w Polsce jest wysoka. Należą do nich skoki narciarskie, piłka siatkowa, piłka nożna, żużel, lekka atletyka, piłka ręczna. Transmisje z wydarzeń sportowych można oglądać w telewizji publicznej, stacjach prywatnych, a także w Internecie. Dostęp do informacji w Internecie jest łatwy. Wystarczy sprzęt komputerowy, telefon komórkowy, aby można było śledzić aktualne wydarzenia sportowe. Jest to niezwykle ważne dla sportowców. Mają oni możliwość promocji swojej osoby w każdym momencie kariery sportowej. Ze względu na dużą popularność sportu firmy często zabiegają o to, by móc wyświetlać reklamy swoich produktów podczas wydarzeń sportowych.

6 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 R. Kubiak, P. Kowalski Efektywność internetowej kampanii marketingowej Reklamą jest każda forma odpłatnej lub nieodpłatnej prezentacji dóbr i usług, oferowanych przez określoną firmę [1, s. 163]. Reklama jest działaniem promocyjnym, które podejmowane jest w celu oddziaływania na potencjalnych odbiorców produktów i usług [2, s. 287]. W założeniu reklamy jest zatem wpływanie na proces decyzyjny klienta w taki sposób, aby jak najbardziej przekonująco trafiać do odbiorcy. Sport jest swego rodzaju ambasadorem kontaktów międzyludzkich. Posługuje się językiem zrozumiałym dla wszystkich narodów. Zarówno sportowcy, jak i kibice doskonale rozumieją się podczas zawodów, łączą ich te same emocje, mają te same cele. Obecnie wiele klubów sportowych i zawodników ma własne strony internetowe. Pozwala to na większy kontakt z odbiorcami, a sponsorom umożliwia wykupienie powierzchni marketingowej. Firma dowolnego rodzaju i wielkości, funkcjonująca w dowolnej branży, generująca tradycyjne łańcuchy wartości w układach pozasieciowych ma możliwość ich wzbogacenia poprzez utworzenie strony www w Internecie. Tego typu podejście zwiększa wartość konkurencyjną przedsiębiorstwa. Jednocześnie jego wadą jest bierne funkcjonowanie w sieci Internetu. Wynika to z tego, że nawet najlepiej skonstruowane pod względem estetyczno-merytorycznym witryny internetowe giną wśród milionów innych [3, s. 129]. Ceny przygotowania i hostingu stron internetowych w 2010 r. wahały się w przedziale od 390 zł do kilku, a czasami kilkudziesięciu tysięcy złotych. Jest to zależne od stopnia skomplikowania układu strony oraz od istnienia lub braku możliwości jej ciągłej obsługi, czyli uzupełniania treści zamieszczanych na stronie. Tuż po wprowadzeniu strony internetowej do sieci jej oglądalność jest znikoma. Można jednak monitorować witryny, na których wyświetlana jest interesująca nas strona internetowa. Najczęściej, aby dotrzeć do określonych informacji, należy wpisać w wyszukiwarce słowa kluczowe. Po wykonaniu tej operacji wyświetla się spis stron według określonej kolejności najczęściej od bardziej do mniej popularnych. Do monitoringu strony internetowej służy program WebMonitoring (www.mediasoft.biz.pl). Dzięki niemu można sprawdzić, na którym miejscu w wyszukiwarkach znajduje się interesująca nas strona. Im wyższa jest jej pozycja na stronie wyszukiwarki, tym większe prawdopodobieństwo, że internauci szybciej do niej dotrą. Aby zwiększyć oglądalność strony, wykonywanych jest wiele działań, m.in.: pozycjonowanie, link sponsorowany, rejestracja w katalogach. Ważne jest również, aby czytelność i wygląd strony był przyjazny dla odwiedzającego. Kolejnym czynnikiem wpływającym na powodzenie strony w Internecie jest znalezienie odpowiedniej nazwy, domeny, czyli adresu, pod jakim strona internetowa będzie dostępna. W Polsce spotyka się domeny.pl, com.pl,.eu,.com itd. Suma wszystkich zastosowanych działań powoduje, że strona internetowa zawodnika bądź klubu jest dobrze widoczna w sieci. Zwiększają się szanse na dotarcie przez Internet informacji do odbiorców, a co za tym idzie rośnie prawdopodobieństwo powodzenia reklamowej kampanii marketingowej. Duże znaczenie ma też popularność sportowca, bo to ona głównie powoduje zwiększenie oglądalności stron internetowych klubów i zawodników. CEL BADAŃ Celem badań jest oszacowanie efektywności przekazu marketingowego sportowców i wybranych klubów z zastosowaniem autorskiego programu WebMonitoring oraz określenie na podstawie uzyskanych wyników, czy publikacje marketingowe sportowców i klubów spełniają wymogi internetowego przekazu. Pytania badawcze: 1. Czy popularność sportowców wpływa na oglądalność strony internetowej? 2. Czy strona internetowa sportowca bądź klubu jest dobrze widoczna w wyszukiwarkach internetowych? 3. Jakie czynności należy wykonać, aby strona internetowa była dobrze widoczna w wyszukiwarkach internetowych? 4. Czy dobra pozycja strony sportowca w wyszukiwarkach internetowych może wpłynąć na zwiększenie jej oglądalności przez odbiorcę (widza)?

R. Kubiak, P. Kowalski Efektywność internetowej kampanii marketingowej 2012, 38 AWF WE WROCŁAWIU 7 materiał i METODy BADAŃ Jako metodę badań przyjęto analizę materiałów źródłowych za pomocą programu WebMonitoring. Program WebMonitoring został tak skonstruowany, aby przy jego użyciu można było przeanalizować około 10 podstron w wyszukiwarkach internetowych. Przykładowo: wyszukiwarka Google na każdej wyświetlonej podstronie sortuje i wyświetla 10 pozycji adresów stron internetowych związanych z danym słowem lub zadaną frazą słów kluczowych. Wykonując działanie iloczynu 10 pozycji i 10 podstron, uzyskuje się wartość 100 stron internetowych, posortowanych według kolejności wyznaczonej przez system w tym przypadku przez Google. Im wyższa pozycja strony internetowej w wyszukiwarce, tym większe możliwości dotarcia zainteresowanego internauty do kon kretnej strony, np. znanego sportowca czy klubu. Podczas przeprowadzania badań program sprawdzał słowa kluczowe w 12 wyszukiwarkach i katalogach (Google.pl, Yahoo.com, WP.pl, Katalog.onet.pl, Onet.pl, Katalog.hoga.pl, Katalog.interia.pl, Net- Sprint.pl, MSN.com, Szukacz.pl, Gooru.pl, Altavista.com) do maksymalnie 10 podstrony (czyli 100 pozycji). Skuteczność strony internetowej ocenia no za pomocą dwóch wskaźników: odsetek wyszukiwarek i katalogów, w których dana strona jest widoczna (jako 100% przyjęto 12 wymienionych wyżej), odsetek znalezionych słów kluczowych z liczby słów wytypowanych. Jako efektywność strony przyjęto średnią arytmetyczną powyższych wskaźników. WYNIKI Strony wytypowane do badań www.monikapyrek.pl Słowa kluczowe: monikapyrek.pl, Monika Pyrek, pyrek, skok o tyczce, pole vault, lekka atletyka, athletics, tyczka kobiet, skok o tyczce kobiet. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 4 wyszukiwarkach na 12 = 33,3% znalezione 4 słowa kluczowe na 9 wytypowanych = 44,4%. Efektywność strony 38,85%. www.anna-rogowska.com Słowa kluczowe: anna-rogowska.com, Anna Rogowska, rogowska, skok o tyczce, pole vault, lekka atletyka, athletics, tyczka kobiet, skok o tyczce kobiet. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 8 wyszukiwarkach na 12 = 66,6% znalezionych 6 słów kluczowych na 9 wy typowanych = 66,6%. Efektywność strony 66,6%. www.anitawlodarczyk.com Słowa kluczowe: anitawlodarczyk.com, Anita wlodarczyk, wlodarczyk, rzut młotem, hammer throw, lekka atletyka, athletics. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 3 wyszukiwarkach na 12 = 25,0% znalezione 2 słowa kluczowe na 7 wytypowanych = 28,5%. Efektywność strony 26,75%. www.tomasz-majewski.pl Słowa kluczowe: tomasz-majewski.pl, Tomasz Majewski, majewski, pchnięcie kulą, shot put, lekka atletyka, athletics. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 4 wyszukiwarkach na 12 = 33,3% znalezione 2 słowa kluczowe na 7 wytypowanych = 28,5%. Efektywność strony 30,9%. www.malyszomania.com Słowa kluczowe: malyszomania.com, Adam Malysz, malysz, skoki narciarskie, ski jumping, elan.

8 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 R. Kubiak, P. Kowalski Efektywność internetowej kampanii marketingowej Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 10 wyszukiwarkach na 12 = 83,3% znalezione 4 słowa kluczowe na 6 wytypowanych = 66,6%. Efektywność strony 74,95%. www.skra.pl Słowa kluczowe: skra.pl, piłka siatkowa, skra, volleyball, siatkówka, skra belchatow, belchatow. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 11 wyszukiwarkach na 12 = 91,6% znalezione 5 słów kluczowych na 7 wytypowanych = 71,4%. Efektywność strony 81,5%. www.usainbolt.com Słowa kluczowe: usainbolt.com, Usain Bolt, bolt, bieg na 100 metrow, sprint, 100 meters race, 100m race, bieg na 100m, lekka atletyka, athletics. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 5 wyszukiwarkach na 12 = 41,6% znalezione 3 słowa kluczowe na 10 wy typowanych = 30%. Efektywność strony 35,8%. www.wroclawcup.pl Słowa kluczowe: wroclawcup.pl, gimnastyka, gymnastics, akrobatyka, acrobatics, trampolina, trampoline, wroclaw, azs wroclaw, awf wroclaw, azs awf Wrocław. Skuteczność strony internetowej w sieci: widoczna w 5 wyszukiwarkach na 12 = 41,6% znalezione 2 słowa kluczowe na 11 wytypowanych = 18,1%. Efektywność strony 29,85%. PODSUMOWANIE W roku 2010 po analizie przy użyciu programu WebMonitoring ranking stron internetowych pod kątem ich efektywności kształtował się następująco: 1. skra.pl 81,5% 2. malyszomania.com 74,95% 3. anna-rogowska.com 66,6% 4. monikapyrek.pl 38,85% 5. usainbolt.com 35,8% 6. tomasz-majewski.pl 30,9% 7. wroclawcup.pl 29,85% 8. anitawlodarczyk.com 26,75% Efektywność marketingowa publikacji stron internetowych sportowców i wybranych klubów nie zawsze jest wysoka; jest zależna od poprawnego przygotowania merytorycznego i technicznego treści publikacji. Popularność sportowców zwiększa ich odpowiedzialność za treści zamieszczane na stronie odwiedzanej przez internautów, co wpływa pozytywnie na zwiększenie efektywności publikacji w przestrzeni internetowej. BIBLIOGRAFIA [1] Wojciechowski T., Encyklopedyczne podstawy marketingu, Placet, Warszawa 2009. [2] Karolczak- -Biernacka B., Problematyka sportu i reklamy. Z psychologii percepcji, komunikacji i wpływu społecznego, [w:] Dziubiński Z. (red.), Społeczny wymiar sportu, Salezjańska Organizacja Sportowa RP, Warszawa 2003, 281 304. [3] Perechuda K., Dyfuzja wiedzy w przedsiębiorstwie sieciowym, Akademia Ekonomiczna, Wrocław 2007.

Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2012, 38, 9 15 Aleksandra Sikora, Anna Celmer akademia wychowania fizycznego we wrocławiu WIEDZA PRAKTYCZNA KOBIET PODEJMUJĄCYCH AKTYWNOŚĆ W KLUBIE FITNESS ABSTRACT Practical knowledge of women attending fitness centers In Poland, the sector of fitness-oriented activities is developing dynamically and con sequently there is a great interest in physical activity as a form of leisure. As a result, fitness centers are being modernized and better equipped, offering a diverse range of services aimed at improving one s figure, health or well-being. A thriving fitness industry follows the trend of being fit, that is having a good look and health in the wide sense of the word. The main disadvantage of the industry is that it is directed towards a mass consumer; thus providing a large number of customers with the same fitness program, while one s individual health needs and abilities are often played down. In consequence, many fitness centers tend to skip over customers individual needs related directly to their health, overall fitness level and expectations, which in turn means that it lacks a conscious, effective, and above all safe use of fitness services. This leads to a situation where the customer s choice of activities is casual, instead of being based on adequate knowledge of measurable benefits that can result from specific forms of exercises. Consumers are not informed about health contraindications of various exercises and about the need to undergo a specialist medical examination prior to training. The purpose of this study was to explain the relationship between the practical knowledge about women s physical activity and the way they are trained in different sized fitness centers, on the examples of a small one in Piotrków and a large and prestigious one in Łódź. Key words: fitness center, a modern-group forms of movement, medical contraindications to the asses, the selection factors WPROWADZENIE W Polsce coraz dynamiczniej rozwija się fitness, a co się z tym wiąże wzrasta zainteresowanie tym rodzajem aktywności fizycznej jako formą spędzania czasu wolnego. W związku z tym powstają coraz lepiej wyposażone ośrodki, oferujące wiele urozmaiconych usług, mających na celu poprawę sylwetki, stanu zdrowia bądź samopoczucia. Prężnie rozwijająca się baza usług w tym zakresie podąża za modą na bycie fit, czyli bycie pięknym i zdrowym w szeroko rozumianym znaczeniu [1]. Problemem staje się to, iż zjawisko ma charakter masowy. Właściciele klubów nastawiają się na liczbę osób korzystających z oferowanych przez siebie usług, bagatelizując przy tym indywidualne potrzeby oraz predyspozycje zdrowotne klientów. W konsekwencji wiele ośrodków pomija indywidualne potrzeby, bezpośrednio związane ze stanem zdrowia uczestników, predyspozycje i oczekiwania, co jest przyczyną braku świadomego i efektywnego korzys ta nia z usług klubów fitness. Prowadzi to do sytuacji, w której wybór zajęć przez klientów często dyktowany jest przez przypadek, a nie przez wnikliwą znajomość swojego stanu zdrowia, a co za tym idzie, znajomość zarówno przeciwwskazań, jak i wymiernych korzyści, jakie mogą przynieść nowoczesne formy ruchu. Ośrodki fitness koncentrują się przede wszystkim na ekonomiczno-marketingowej stronie swojej działalności. Starają się o jak najlepszą lokalizację i odpowiednią wielkość obiektu. Kupują nowoczesny sprzęt, przyrządy i przybory. Proponują szeroką ofertę sprawdzonych i modnych form ruchowych oraz odpowiadające oczekiwaniom klientów godziny prowadzenia zajęć. Wprowadzają oprogramowanie komputerowe do zarzą-

10 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 A. Sikora, A. Celmer Wiedza kobiet ćwiczących w klubie fitness dzania działalnością obiektu i do obsługi klientów [2, 3]. Działania te mają jednak na celu wywołanie głównie efektu marketingowego. Kluby dużo mniej uwagi poświęcają samemu klientowi pod kątem jego indywidualnych potrzeb ruchowych. W nowoczesnym klubie fitness informacja o wszelkich aspektach zdrowotnych oraz przeciwwskazaniach do danego typu zajęć powinna być udzielana każdemu nowemu klientowi. Ze względu na zróżnicowany poziom obciążenia podczas zajęć od niskich do form o bardzo wysokiej intensywności problem ten wydaje się tym bardziej istotny. Poniżej przedstawiono listę przypadków wymagających obowiązkowej konsultacji medycznej: występowanie symptomów wskazujących na istnienie schorzeń krążeniowo-oddechowych, np.: bóle w klatce piersiowej czy szmery serca, jakiekolwiek stwierdzone urazy i choroby układu ruchu, wiek kobiet powyżej 50 lat i mężczyzn powyżej 40 lat (niezależnie od poziomu sprawności fizycznej i aktualnego stanu zdrowia), klinicznie stwierdzone schorzenia ukła du krążenia oraz schorzenia metaboliczne, nadczynność tarczycy, wystąpienie dwu lub więcej czynników z tzw. grupy ryzyka. Czynniki z grupy ryzyka: zdiagnozowane klinicznie nadciśnienie tętnicze krwi, wysokie stężenie cholesterolu we krwi, nałogowe palenie papierosów, cukrzyca, występowanie w rodzinie chorób serca lub arteriosklerozy, siedzący tryb życia, otyłość lub znaczna nadwaga, wysokie stężenie trójglicerydów i/lub frakcji HDL, wysokie wartości tętna spoczynkowego (powyżej 80 uderzeń na minutę), złe nawyki żywieniowe, zażywanie leków psychotropowych. W literaturze przedmiotu znaleźć można liczne informacje na temat grupowych form fitness, jednak jej głębsza analiza pozwoliła zauważyć, że brakuje w niej opracowań dotyczących przeciwwskazań zdrowotnych do uprawiania poszczególnych form ruchu. Dlatego postanowiono sprawdzić, czy tę lukę uzupełniają profesjonalni pracownicy dużych i małych klubów fitness, wpływając na zwiększenie poziomu wiedzy kobiet uczestniczek prowadzonych przez nich zajęć. Biorąc pod uwagę rozpowszechnienie, a poniekąd modę na zdrowy styl życia, autorki chciałyby zwrócić uwagę na ważność i aktualność poruszanych przez nie kwestii. CEL BADAŃ Celem badań jest wyjaśnienie zależności między wiedzą praktyczną o aktywności fitness kobiet a sposobem ich udziału w zajęciach w kameralnych klubach w Piotrkowie Trybunalskim oraz dużych i prestiżowych klubach w Łodzi. Pytania badawcze: 1. Jaką wiedzą z zakresu aerobiku i nowoczesnych form fitness wykazują się uczestniczki zajęć klubowych i jakie jest źródło tej wiedzy? 2. Jakimi motywami kierują się kobiety wybierające udział w grupowych formach fitness? 3. W jakich formach fitness biorą udział kobiety? 4. Jaka jest wiedza uczestniczek na temat przeciwwskazań zdrowotnych do uczestnictwa w różnego rodzaju aerobowych formach aktywności ruchowej i czy ta wiedza zależy od wielkości i prestiżu klubu fitness? 5. Czy pracownicy klubów fitness przekazują wiedzę o przeciwwskazaniach zdrowotnych do różnego rodzaju form aktywności ruchowej oraz czy zalecają wykonanie profilaktycznych badań lekarskich? MATERIAŁ I METODY BADAŃ W przeprowadzonych badaniach wy ko rzystano metodę sondażu diagnostycznego, przeprowadzonego na reprezentatywnej grupie 200 osób klientek klubów fitness. Spośród

A. Sikora, A. Celmer Wiedza kobiet ćwiczących w klubie fitness 2012, 38 AWF WE WROCŁAWIU 11 wielu znanych metod badawczych jest to metoda najbardziej obiektywna, trafna i rzetelna w stosunku do zaplanowanych badań. Umożliwia wgląd we wszelkiego rodzaju zjawiska społeczne, stany społecznej świadomości, opinie oraz powszechnie przyjmowane poglądy [4]. W celu zgromadzenia danych autorki posłużyły się techniką ankietowania, zastosowanym narzędziem był samodzielnie przygotowany kwestionariusz ankiety. Ankietę cechuje konkretność, wysoki stopień standaryzacji oraz jednoznaczność w sposobie gromadzenia danych. Jest zatem techniką badawczą najodpowiedniejszą do realizacji tych metod badawczych, których celem jest otrzymanie porównywalnych danych od dużej liczby respondentów [5]. Przygotowana przez autorki ankieta składała się z 15 pytań zamkniętych, odnoszących się do tematyki aktywności fizycznej oraz do zagadnień związanych z czynnikami warunkującymi udział w grupowych formach fitness. W ankiecie umieszczono również metryczkę złożoną z 7 podpunktów dotyczących danych osobowych respondentek. Badania zorganizowano oraz przeprowadzono w Piotrkowie Trybunalskim w Fitness Klubie Monika i w Fitness Klubie Feniks, oraz w mieście Łodzi w Fitness Klubie Gymplaza i w Fitness Klubie Gymnasion. W wyborze klubów kierowano się ich popularnością, liczbą osób korzystających z usług w zakresie grupowych zajęć fitness, lokalizacją, prestiżem oraz wyposażeniem w sprzęt do fitnessu i odnowy biologicznej. Badania przebiegały w czterech etapach: I rozdanie respondentkom kwestionariusza ankiety w klubach po zakończonych zajęciach grupowych, II wypełnienie kwestionariuszy ankiet przez respondentki, III zebranie materiału badawczego, IV opis statystyczny zebranego materiału badawczego w celu uzyskania odpowiedzi na sformułowane pytania badawcze. WYNIKI Najliczniejszą grupą wśród respondentek były osoby w wieku 25 35 i 36 45 lat. Stanowiły one odpowiednio 34,5% i 23,3% ogólnej liczby respondentek. Na kolejnym miejscu znalazły się osoby z przedziału wiekowego 19 24 lata (18,5%) oraz 45 59 lat (12,6%). Najmniej ankietowanych reprezentowało skrajne przedziały wiekowe: poniżej 19 lat (4,8%) oraz powyżej 60 lat (6,3%). Wyniki dotyczące respondentek w przedziale wiekowym 60 lat i więcej potwierdzają obserwacje Dybińskiej, według której wraz z wiekiem maleje zainteresowanie rekreacyjnymi formami aktywności ruchowej [6]. Wśród respondentek ponad połowa, bo 60,2%, miała wykształcenie wyższe, natomiast 32% wykształcenie średnie. Badane z wykształceniem podstawowym i zawodowym tworzyły znikomy odsetek, stanowiąc odpowiednio 4,9% oraz 2,9% respondentek. Najwięcej ankietowanych miało status osoby aktywnej zawodowo (52,9%), wykonującej pracę umysłową. Na drugim miejscu znalazły się osoby uczące się 17,9% badanych. 17,5% stanowiły osoby niepracujące. Najmniej liczną grupą były respondentki wykonujące pracę fizyczną (11,7%). Taki układ wyników może wskazywać, iż kobiety z wykształceniem wyższym są świadome znaczenia i wpływu aktywności fizycznej na ich zdrowie. Poza tym są to często osoby pracujące umysłowo, dla których zajęcia fitness są sposobem na wartościowe wykorzystanie zgromadzonej energii, pozbycie się stresu i zrelaksowanie. Respondentki wykonujące pracę fizyczną, niekiedy o charakterze zmianowym, nie mają często ani siły, ani ochoty na uczestnictwo w zajęciach ruchowych. Sytuacja ekonomiczna, w jakiej znajdowały się badane kobiety, była bardzo zróżnicowana. Średnia krajowa według danych GUS na maj 2009 r. wynosiła 3185,61 zł brutto [7]. Większość respondentek posiadała dochód poniżej średniej krajowej. Największą grupę stanowiły kobiety z przybliżonym dochodem na jednego członka rodziny w przedziale 1501 2000 zł (24,3%) oraz w przedziale 1001 1500 zł (21,4%). Następną pod względem liczebności grupą były osoby z przedziału 501 1000 zł (16,0%), a dalej kolejno: 2001 2500 zł (11,1%), 2501 3000 zł (12,1%) oraz 3001 3500 zł (7,8%). Średni dochód na jednego członka rodziny powyżej 3500 zł zadeklarowało 5,8% res-

12 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 A. Sikora, A. Celmer Wiedza kobiet ćwiczących w klubie fitness pondentek. Najmniejszą grupę ankietowanych stanowiły osoby z przedziału dochodowego do 500 zł 1,5%. Metryczka kwestionariusza zawierała rów nież pytanie o ocenę własnego stanu zdrowia przez badane kobiety. Większość ankietowanych oceniała swój stan zdrowia jako dobry (81,1%), 16,5% jako bardzo dobry, natomiast tylko 2,4% dostatecznie. Przytoczone dane sugerują, że na zajęcia do klubów fitness uczęszczają w zdecydowanej większości kobiety dojrzałe z wykształceniem wyższym, a co za tym idzie, z większą świadomością roli, jaką odgrywa wysiłek fizyczny i zdrowy styl życia. Respondentki zapytano o to, jak oceniają swoją wiedzę na temat aerobiku i nowoczesnych form fitness. Poproszono, aby określiły poziom swojej wiedzy według skali 4-stopniowej (1 oznacza brak wiedzy z tego zakresu, a 4 posiadanie gruntownej wiedzy na ten temat). Z analizy danych wynika, iż stopień posiadanej przez osoby ankietowane wiedzy na temat nowoczesnych form fitness znajduje się na średnim poziomie. Wśród odpowiedzi przedział w skali od 2 do 3 zaznaczyło aż 71,2% ankietowanych (dostateczna wiedza 31,9%, dobra 39,3%). Niepokojące jest to, że 22,5% kobiet oceniło swoją wiedzę jako minimalną. Obszerną wiedzę na temat aerobiku i nowoczes nych form fitness posiada jedynie 6,3% badanych. Głównym źródłem, z którego respondentki czerpią wiedzę na temat aerobiku i nowoczesnych form fitness, są media (53,9%), przy czym dominuje Internet (21,5%), prasa (18,3%) oraz telewizja (14,1%). Pozostałe źródła wiedzy to instruktorzy fitness (17,1%), szkolne zajęcia wf. (8,8%), koleżanki (7,6%), książki (7,4%), kursy i szkolenia (2,5%). Niepokojące wydaje się to, że najmniejsze znaczenie w edukowaniu respondentek na temat omawianej wiedzy ma lekarz (2,5%) i rodzina (0,2%) (ryc. 1). Analizując czynniki skłaniające badane kobiety do udziału w zajęciach fitness (ryc. 2), można zauważyć, że dla 39,7% respondentek głównym powodem wyboru zajęć jest odpowiadająca ich potrzebom intensywność, 22,4% pań odrzekło, że odpowiada im instruktor, prawie tyle samo, bo 21,2%, wskazało na odpowiednią godzinę zajęć, a 10,9% respondentek uczestniczyło w grupowych formach fitness z koleżanką. Na inne przyczyny udziału w zajęciach wskazało 5,8% respodentek. Najchętniej wybieranymi przez respondentki zajęciami są dynamiczne, wytrzymałościowe formy fitness: step (15,1%), dance aerobik (14,5%) oraz siłowo-relaksacyjne zajęcia typu pilates (14,3%). Ankietowane aktywnie uczestniczą również w specjalistycznych zajęciach, takich jak: wytrzymałościowo-siłowa forma TBC (10,7%) oraz typowo siłowe formy ABT i BBS (10,5%). Pozostałe respondentki preferują spokojniejsze formy zajęć, jakimi są stre tching, joga, tai-chi, ćwiczenia na piłkach, shape, hi-low i inne (ryc. 3). Ryc. 1. Źródła wiedzy na temat aerobiku i nowoczesnych form fitness w opinii respondentek

A. Sikora, A. Celmer Wiedza kobiet ćwiczących w klubie fitness 2012, 38 AWF WE WROCŁAWIU 13 Ryc. 2. Podział respondentek ze względu na czynniki skłaniające do udziału w zajęciach fitness Ryc. 3. Podział respondentek ze względu na najczęściej wybierane formy fitness Jednym z najważniejszych aspektów przeprowadzonych badań było sprawdzenie poziomu wiedzy na temat przeciwwskazań zdrowotnych do uczestnictwa w poszczególnych grupowych formach ruchu. Badania wykazały, iż większość respondentek nie ma żadnej wiedzy w tym zakresie, czego dowodem jest aż 68,4% odpowiedzi negatywnych i jedynie 31,6% pozytywnych. Na podstawie uzyskanych wyników można też stwierdzić, że zarówno respondentki uczęszczające do sieciowych, prestiżowych klubów fitness, jak i klientki mniejszych, kameralnych ośrodków nie mają podstawowej wiedzy, pozwalającej im na optymalny i bezpieczny wybór zajęć. 67% badanych łodzianek uczęszczających do najdroższych klubów fitness i 69% ankietowanych kobiet z Piotrkowa Trybunalskiego nie potrafiło wymienić podstawowych zaleceń zdrowotnych. Tylko 33% kobiet z Łodzi i 31% z Piotrkowa stwierdziło, że zna te zalecenia. Jednakże wśród odpowiedzi twierdzących większość z podanych przez respondentki przeciwwskazań do zajęć aerobowych i siłowych odbiegała od rzeczywistych zaleceń. Braki w funkcjonowaniu klubów fitness w Polsce obrazują kolejne procentowe wyniki badań. Ankietowane zgodnie, bo w 80,2%, odpowiadały, że nikt przed podjęciem przez nie decyzji o uczestnictwie w zajęciach nie zapoznał ich z przeciwwskazaniami zdro-

14 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 A. Sikora, A. Celmer Wiedza kobiet ćwiczących w klubie fitness wotnymi do określonych zajęć i nie zalecił wykonania profilaktycznych badań lekarskich. Jedynie 19,8% respondentek odpowiedziało twierdząco na zadane pytanie. Z analizy tych wyników można wnios kować, iż wybór różnego rodzaju form fitness jest często wyborem przypadkowym. Świadczy o tym brak zainteresowania ze strony pracowników klubów oczekiwaniami, stanem zdrowia oraz poziomem wytrenowania danego klienta. Dla wykwalifikowanego personelu w profesjonalnym klubie fitness najważniejszy powinien być optymalny dobór form ćwiczeń do indywidualnych predyspozycji zdrowotnych i sprawnościowych klienta. DYSKUSJA Wiedza z zakresu aktywności fizycznej i prozdrowotnego stylu życia ma wpływ na to, w jaki sposób spędzamy wolny czas. Im więcej informacji posiadamy na temat grupowych form fitness, tym bardziej zdajemy sobie sprawę z korzyści, jaką przynosi tego typu aktywność fizyczna. Zdecydowana większość badanych kobiet (ponad 70%) oceniło swoją wiedzę jako średnią. Taki poziom wiedzy może często wiązać się z wyborem przypadkowych form aktywności fizycznej (np. namowa koleżanki), czego konsekwencją jest źle dobrana (często za wysoka) intensywność zajęć, prowadząca do przeciążeń aparatu ruchu oraz do braku realizacji wytyczonych celów zdrowotnych. Dodatkowym niepokojącym czynnikiem jest przypadkowe źródło, z którego klientki czerpią ewentualną wiedzę na nurtujące je pytania związane z formą fitness. Do najpopularniejszych źródeł należy Internet. W większości przypadków zaczerpnięte z Internetu informacje odbiegają od rzeczywistych zasad uprawiania poszczególnych form fitness oraz zaleceń zdrowotnych. Bardzo istotne jest również, aby każdy nowy klient został poinformowany przez personel klubu o przeciwwskazaniach zdrowotnych do danego rodzaju form aktywności ruchowej oraz o bezpiecznym korzystaniu z usług klubu fitness. Z badań wynika, że niecałe 20% res pondentek zostało zapoznanych z zasadami wyboru bezpiecznych form fitness oraz z potrzebą wykonania profilaktycznych badań przed przystąpieniem do ćwiczeń. Jest to bardzo niepokojące ze względu na to, że do klubu fitness uczęszczają różne osoby: młode, starsze, na różnym poziomie zaawansowania (wytrenowane i o bardzo niskiej sprawności), szczupłe, z nadwagą i otyłe. Zdarzają się też kobiety w ciąży. Wszystkie te kobiety mogą uczestniczyć w grupowych formach fitness, jednakże po kompleksowej konsultacji z pracownikiem klubu fitness, a jeżeli zajdzie taka potrzeba (obowiązkowo: ciężarne, osoby starsze, otyłe i z nadwagą) po konsultacji z lekarzem. Wówczas takie zajęcia przyniosą wymierne korzyści dla ćwiczących, bez ryzyka kontuzji lub powikłań wynikających z aktualnego stanu zdrowia. Uwzględnienie ewentualnych przeciwwskazań, zdiagnozowanie stanu zdrowia, określenie poziomu wytrenowania zwiększy na pewno świadomość i bezpieczeństwo ćwiczących, pomoże w profesjonalnym doborze formy zajęć i zagwarantuje sukces w postaci pożądanego efektu treningowego. Źle dobrany wysiłek może przynieść odwrotny skutek. Poziom wiedzy klientek jest wystarczający, aby miały one świadomość potrzeby uczestnictwa w nowoczesnych formach fitness, ale to do klubów i zatrudnionego w nim personelu należy uświadomienie klientkom, jak mają z tych usług bezpiecznie korzystać. Tak pojmowana strategia klubu z pewnością zmieni obraz rynku fitness w Polsce oraz zwiększy poziom wiedzy praktycznej kobiet podejmujących aktywność w grupowych formach ruchu. PODSUMOWANIE 1. Większość badanych kobiet uczestniczących w zajęciach klubu fitness ocenia swój poziom wiedzy o nowoczesnych formach fitness jako średni. Niewielka część badanych uznaje swoją wiedzę na ten temat za obszerną. Wiedzą minimalną wykazują się nieliczne uczestniczki. Najczęściej wskazywanym źródłem informacji jest dla nich Internet. 2. Wybór form fitness badane kobiety najczęś ciej uzasadniają tym, że odpowiada im intensywność zajęć. Istotny wpływ w wyborze ma również instruktor. Nie bez znacze-

A. Sikora, A. Celmer Wiedza kobiet ćwiczących w klubie fitness 2012, 38 AWF WE WROCŁAWIU 15 nia jest też godzina rozpoczęcia zajęć. Dla niektórych uczestniczek udział w zajęciach wiąże się ze współobecnością koleżanki. 3. Do najczęściej wybieranych grupowych form fitness należą intensywne zajęcia: step aerobik, formy taneczne oraz pilates. 4. Większość badanych uczestniczek nie posiada żadnej wiedzy o przeciwwskazaniach zdrowotnych do uczestnictwa w grupowych formach ruchu. Takim brakiem wiedzy wykazały się zarówno kobiety uczęszczające do sieciowych, prestiżowych, jak i kameralnych klubów fitness. 5. Większość badanych klientek przed podjęciem decyzji o uczestnictwie w zajęciach fitness nie została poinformowana przez pracowników klubu o przeciwwskazaniach zdrowotnych do uczestnictwa w poszczególnych formach ruchu oraz o potrzebie wykonania profilaktycznych badań lekarskich. BIBLIOGRAFIA [1] Grodzka-Kubiak E., Aerobik czy fitness, DDK Edition, Poznań 2002. [2] Eider P., Eider J., Rola rekreacyjnego fitnessu w kreowaniu zdrowego stylu życia osób będących w różnym wieku, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio D. Medicina, 2007, 62 (supl. 18), 2 (147), 179 183. [3] www.bodylife.com.pl [data dostępu: 10.04.2010]. [4] Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakoś ciowe, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2001. [5] Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2000. [6] Dybińska E., Społeczno-środowis kowe uwarunkowania zachowań rekreacyjnych osób w wieku poprodukcyjnym, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio D. Medicina, 2007, 62 (supl. 18), 2 (137), 131 137. [7] www. money.pl [data dostępu: 21.05.2010].

Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2012, 38, 16 21 Dorota Lipka-Nowak, Dorota Dudek, Krystyna Kapik-Gruca, Anna Perzyńska-Biskup akademia wychowania fizycznego w krakowie Motywacje sportowców-tancerzy a sposoby radzenia sobie ze stresem ABSTRACT The motivation sport-dancers and methods of coping with stress Professional sport is a specific human activity the main aspect of which is to achieve success, records and to win. Motivation is one of the basic driving forces to practice sport. A con testant is a person with strong motivation for success and depending on their individual preferences they might adopt more or less extreme attitudes involving a pursuit of constant, excessively high results and they are exposed to difficult situations that are stressing during training and competitions and during success and failure as well. According to the studies finding an appropriate method or strategy of coping is a significant element providing success in today s professional sport. Studies were conducted in a group of acrobatic rock n roll contestants from four centres in Poland. In general 60 subjects at the age of 17 35 years were tested, and their experience was not less than five years. 56 subjects qualified for a statistical analysis. The following were used in the research: Terry and Fowles motivation scale in Polish adaptation of Ster kowicz and the WCQ (Ways of Coping Questionnaire) scale by Folkman, Lazarus in Polish adaptation of Heszen-Niejodek. Key words: coping, motivation, sports dancing, acrobatic rock n roll, sports competition WPROWADZENIE Sport wyczynowy to specyficzna działalność człowieka, której główną cechą jest dążenie do sukcesów, rekordów i zwycięstw. Jednym z podstawowych czynników mobilizujących do uprawiania sportu jest motywacja. Zawodnik jako jednostka o silnej motywacji osiąg nięć, przyjmującej w zależności od indywidualnych preferencji mniej lub bardziej skrajne postawy, przejawiające się w dążeniu do stałego, często nadmiernego podwyższania wyników, narażona jest na sytuacje trudne, które w obliczu sukcesu bądź porażki wywołują stres zarówno podczas treningu, jak i w czasie zawodów. Radzenie sobie ze stresem (coping) to nieustanne, zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki osoby, zmierzające do tego, by sprostać (ograniczyć, zminimalizować, opanować lub wytrzymać) zewnętrznym lub wewnętrznym wymaganiom wynikającym z relacji osoba środowisko, która przez tę osobę oceniana jest jako wymagająca wysiłku lub przekraczająca indywidualne zasoby i środki zaradcze [1]. Innymi słowy, jest to aktywność poznawcza i behawioralna, ukierunkowana na wyeliminowanie, zminimalizowanie lub tolerowanie zdarzeń stresowych [2]. Wśród polskich badań nad radzeniem sobie ze stresem znane są doniesienia Łosiaka [3]. Prowadząc badania na pacjentach chirurgicznych, wyodrębnił on następujące formy copingu: przemiana, obwinianie siebie, koncentracja na problemie, ucieczka fantazjowanie, wzorowanie na innych, rezygnacja, odreagowywanie, kontrolowanie emocji. Łosiak [3, 4] formy radzenia sobie ze stresem ujął w pewien charakterys tyczny układ-wzór: obronny bierny, obronny czynny i racjonalny. Dla Heszen- -Niejodek [5] radzenie sobie ze stresem to inaczej aktywność uruchamiana w sytuacji stresowej, ukierunkowana na opanowanie stresu. W swych badaniach autorka ta wyodrębniła następujące strategie: poszukiwanie informacji unikanie informacji,

D. Lipka-Nowak, D. Dudek, K. Kapik-Gruca, A. Perzyńska-Biskup Motywacje sportowców-tancerzy a sposoby radzenia sobie ze stresem 2012, 38 AWF WE WROCŁAWIU 17 poszukiwanie wsparcia społecznego unikanie wsparcia społecznego, aktywność powstrzymywanie się od działania, dążenie do spowodowania zmian w sobie dążenie do spowodowania zmian w otoczeniu, percepcja rzeczywistości realistyczna percepcja rzeczywistości nierealistyczna, koncentracja na celach doraźnych koncentracja na celach odległych. Prowadząc badania nad problematyką radzenia sobie ze stresem, sformułowała dalszych dziewięć strategii: planowe rozwiązywanie problemu, walka, dystansowanie się, myślenie życzeniowe, fantazjowanie, szukanie wsparcia społecznego, dystrakcja, przyjmowanie odpowiedzialności, obwinianie się, pozytywne przewartościowanie, przemiana wewnętrzna, samokontrola, nieujawnianie uczuć [5]. W literaturze znaleźć można wiele publikacji, w których opisywane są strategie radzenia sobie ze stresem przez sportowców, niewiele doniesień mówi natomiast o związkach strategii copingu, struktury motywacji z efektywnością sportową. Bardzo ważne wydaje się zatem promowanie wśród zawodników sposobów efektywnego radzenia sobie ze stresem. Coraz więcej trenerów zwraca uwagę na wykształcenie u zawodnika odpowiednich umiejętności i metod copingu. Jak podają Doliński i Szmajke [6], obycie ze stresem podwyższa ogólną odporność jednostki. Im bardziej bezpośredni jest związek obecnej sytuacji z wcześniejszymi (pozytywnymi) doświadczeniami sportowca, w tym większym stopniu doświadczenia te wpływają na jego zachowanie. CEL BADAŃ Celem badań jest wyjaśnienie zależności między motywacją tancerzy a ich sposobem radzenia sobie ze stresem. Pytania badawcze: 1. Jakimi motywami kierują się zawodnicy tańca sportowego? 2. Jakie sposoby radzenia sobie ze stresem stosowane są przez zawodników tańca sportowego? 3. Czy zachodzi zależność między motywacją a sposobami radzenia sobie ze stresem? MATERIAŁ I METODY BADAŃ Badania przeprowadzono wśród zawodników rock n rolla akrobatycznego w kategorii seniorów. Objęto nimi tancerzy z kategorii Klasy B oraz Klasy głównej dwóch najbardziej złożonych i zaawansowanych klas zawodników. Ogółem przebadano 56 osób (28 kobiet i 28 mężczyzn) w wieku 17 35 lat, uprawiających rock n roll akrobatyczny, o stażu minimum 5 lat, z czterech ośrodków sportowych w Polsce: w Zielonej Górze, w Warszawie, we Wrocławiu i w Krakowie. Wśród badanych osób znaleźli się wielokrotni mistrzowie Polski, finaliści mistrzostw Europy, medaliści pucharów świata oraz dwukrotni mis trzowie świata formacji quatro z Zielonej Góry. W badaniach wykorzystano Skalę motywacji Terry ego i Fowlesa w polskiej adaptacji Sterkowicza [7]. Kwestionariusz ten służy do badania motywacji osób uprawiających sport, pozwala on też ustalić, które z motywów są najważniejsze w działalności sportowej zawodnika. Zbudowany jest z 27 pytań. Badany dokonuje oceny poszczególnych pozycji, zakreślając odpowiedź na skali od 0 do 10, gdzie 0 oznacza motywy nic nieznaczące, natomiast 10 motywy najważniejsze. Do pomiaru procesu copingu wykorzystano skale do badań sposobów radzenia sobie ze stresem WCQ (Ways of Coping Questionaire) Folkmana i Lazarusa w polskiej adaptacji autorstwa Heszen-Niejodek [8]. Polska wersja Skali WCQ składa się z 43 pytań i podzielona jest na dwie części. W części pierwszej badany opisuje przeżytą niedawno sytuację stresową według zamieszczonej instrukcji. W drugiej odpowiada na pytania dotyczące konkretnych działań poznawczych i behawioralnych, stosowanych w sytuacji stresowej. Są to działania skoncentrowane na problemie (zmierzające do opanowania źródła stresu) oraz skoncentrowane na emocjach (mają na celu regulację negatywnych emocji wywołanych przez wy-

18 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 D. Lipka-Nowak, D. Dudek, K. Kapik-Gruca, A. Perzyńska-Biskup Motywacje sportowców-tancerzy a sposoby radzenia sobie ze stresem darzenie stresowe). Przy każdej pozycji osoba badana określa na czterostopniowej skali, czy stosuje takie działania po opisanej sytuacji stresowej: od 0 (nie stosuję w ogóle) do 3 (stosuję w bardzo dużym stopniu) [2]. Do opisu statystycznego materiału badawczego użyto średniej i odchylenia standardowego. Stworzono odpowiednie rankingi na podstawie średnich. Wyznaczono współczynniki korelacji i ustalono ich istotność statystyczną, gdy p 0,05. WYNIKI Analiza wyników skali motywacji Terry ego i Fowlesa Z dziewięciu czynników motywacji określonych u ogółu zawodników wśród badanych dominował czynnik Exc (dążenie do doskonałości i perfekcji w działaniu) (tab. 1). Pierwsza ranga tego czynnika jest w pełni uzasadniona. Taniec sportowy wymaga od zawodników zarówno perfekcji w zakresie techniki wykonania figur i elementów akrobatycznych, jak i nienagannej prezentacji artystycznej. Tylko ciągłe dążenie do doskonałości oraz satysfakcja z poprawiania swoich umiejętności gwarantuje sukces sportowy. Na drugiej pozycji znalazł się czynnik Aff (poczucie przynależności). Motywy z tej grupy określają stwierdzenia lubię spotykać się, obcować z innymi zawodnikami, lubię pracować w małej grupie przyjaciół. Trzecią lokatę zajął czynnik Hif (uzyskanie sprawności i dobrego zdrowia). Czynnik Ind poczucie niezależności zajął czwarte miejsce w tabeli. Takie stwierdzenia, jak lubię podnietę, która powodowana jest przez zawody, lubię napięcie i presję na zawodach, zawiera czynnik Str (potrzeba stresu), który w badaniach znalazł się na piątym miejscu. Kolejną, szóstą pozycję zajął czynnik Exs (sukces zewnętrzny), z czego wynika, że dobra materialne: medale, pieniądze, możliwość wyjazdów nie stanowią priorytetu w działalności sportowej. Na końcowych miejscach uplasowały się czynniki Pow (dążenie do władzy i dominacji) oraz Ins (sukces wewnętrzny). Czynnik Agg (potrzeba agresji) osiągnął ostatnią pozycję rangową, co jest w pełni uzasadnione. Agresja wiąże się z uczuciem gniewu, niezadowolenia, z tendencją do wyładowania go w zachowaniu i w postawach wymuszonych przeciw osobom lub przedmiotom, które te uczucia wywołały. Źródłem agresji może być popęd wrodzony, frustracja czy wpływ środowiska. Może ona jednak być poddana sublimowaniu poprzez trening i rytualną walkę. Motywy związane z agresywnością bardzo rzadko występują wśród zawodników tańca sportowego. Jest to zapewne spowodowane tym, że zarówno trening, jak i zawody w ramach tej dyscypliny sportu nie zawierają elementu bezpośredniej walki z przeciwnikiem. Analiza wyników skali WCQ sposobów radzenia sobie ze stresem Do określenia sposobów radzenia sobie ze stresem przez zawodników tańca sportowego posłużono się polską adaptacją kwestiona- Tab. 1. Struktura motywacji sportowców Exc Hif Aff Ind Str Pow Exs Ins Agg 22,5 22,0 22,3 21,7 18,9 17,0 18,2 15,4 10,2 sd 4,06 5,79 5,18 5,78 6,18 6,31 5,40 7,05 6,27 Min. 12 7 8 0 3 4 5 2 0 Maks. 30 30 29 30 30 30 29 30 25 Ranga 1 3 2 4 5 7 6 8 9 Czynniki motywacji: Exc dążenie do doskonałości i perfekcji w działaniu Pow dążenie do władzy i dominacji Hif uzyskanie sprawności i dobrego zdrowia Exs sukces zewnętrzny Aff poczucie przynależności Ins sukces wewnętrzny Ind poczucie niezależności Agg potrzeba agresji Str potrzeba stresu

D. Lipka-Nowak, D. Dudek, K. Kapik-Gruca, A. Perzyńska-Biskup Motywacje sportowców-tancerzy a sposoby radzenia sobie ze stresem 2012, 38 AWF WE WROCŁAWIU 19 riusza WCQ Folkmana i Lazarusa, wyodrębniając w tym celu dziewięć skal: I planowe rozwiązywanie problemu, II walka, III dystansowanie się, IV myślenie życzeniowe, fantazjowanie, V szukanie wsparcia społecznego, VI dystrakcja, VII przyjmowanie odpowiedzialności, obwinianie się, VIII pozytywne przewartościowanie, przemiana wewnętrzna, IX samokontrola, nieujawnianie uczuć. Z tab. 2 wynika, że wyraźnie dominuje czynnik drugi (walka), w którym zawarte są takie stwierdzenia, jak: wiedziałem, co należy robić, więc zwielokrotniłem moje wysiłki, aby wszystko dobrze poszło, nie poddawałem się, walczyłem o to, czego chciałem, nie straciłem godności, zacisnąłem zęby i nie poddałem się. Na drugim miejscu wśród dziewięciu skal sposobów radzenia sobie ze stresem znalazł się czynnik siódmy (przyjmowanie odpowiedzialności, obwinianie się). Dystrakcja (czynnik szósty) zajęła trzecią pozycję rangową zaraz przed czynnikiem piątym (szukanie wsparcia społecznego). W badanej grupie zawodników tańca sportowego dwa czynniki miały identyczną rangę 5,5 w hierarchii ich znaczenia: czynnik pierwszy (planowe rozwiązywanie problemu) i czynnik ósmy (pozytywne przewartościowanie). Siódmą lokatę zajął czynnik trzeci (dystansowanie się), który określają odpowiedzi: czułem, że czas sam przyniesie zmianę jedyną rzeczą, jaką mogłem zrobić, to czekać, pogodziłem się z losem, czasami po prostu mam pecha, potraktowałem lekko sytuację, usiłowałem nie brać jej poważnie. Na miejscu ósmym znalazł się czynnik dziewiąty (samokontrola, nieujawnianie uczuć). Ostatnią, dziewiątą pozycję rangową zajął czynnik czwarty (myślenie życzeniowe, fantazjowanie). Wyniki badań własnych wykazały, że zawodnicy rock n rolla akrobatycznego dokonują wyborów strategii zadaniowych, charakteryzujących się poszukiwaniem różnorodnych rozwiązań. Dokładniejsza analiza skali WCQ ujawniła, że walka jest konstruktywnym sposobem radzenia sobie z sytuacją zadaniową, zakłada bowiem konfrontację i podjęcie wyzwania. Powyższy wniosek jest tożsamy z obecnością strategii zadaniowej, zorientowanej na techniczną i wykonawczą realizację czynności. Natomiast obwinianie się, oznaczające strategię ucieczkową, jest związane z emocjonalnym nastawieniem do popełnionych błędów. Może być traktowane jako dystraktor uniemożliwiający właściwą koncentrację na zadaniu. Jest to efekt strategii emocjonalnej, zachodzącej w przypadku popełnienia błędów wykonania. Dystraktor przyczynia się bezpośrednio do powstania efektu błędnego koła, który może być powodem nieudanego startu. Konsekwencją porażki jest szukanie wsparcia społecznego. Planowe rozwiązywanie problemów jako sposób radzenia sobie ze stresem jest związane z pozytywnym przewartościowaniem, prowadzącym do strategii zadaniowych. Tendencja do dystansowania się oznacza strategię emocjonalną. Interesujące jest zjawisko wystąpienia zewnątrzsterowności, która charakteryzuje się skłonnością do przerzucania odpowiedzialności na czynniki zewnętrzne (sytuacyjne). Czynnik samokontroli (oznaczający nieujawnianie uczuć) jest ściśle związany ze strategią zadaniową, podobnie jak myślenie życzeniowe, które można utożsamiać z myśleniem pozytywnym. Myślenie życzeniowe można jednak interpretować również jako strategię ucieczkową, co zachodzi wówczas, gdy dotyczy niechęci do uczestnictwa w dalszej rywalizacji sportowej. Tab. 2. Analiza wyników skali WCQ Skala I II III IV V VI VII VIII IX 5,0 6,7 4,7 4,3 5,3 5,4 5,7 5,0 4,3 sd 2,35 2,45 1,91 2,19 2,08 2,13 2,70 2,33 2,59 Min. 1 1 1 1 2 2 3 2 1 Maks. 10 10 8 10 9 9 10 10 10 Ranga 5,5 1 7 9 4 3 2 5,5 8

20 AWF WE WROCŁAWIU 2012, 38 D. Lipka-Nowak, D. Dudek, K. Kapik-Gruca, A. Perzyńska-Biskup Motywacje sportowców-tancerzy a sposoby radzenia sobie ze stresem Motywacja a sposoby radzenia sobie ze stresem Z analizy tab. 3 wynika, że czynnik motywacji Exc (dążenie do doskonałości i perfekcji w działaniu) koreluje statystycznie istotnie, dodatnio, z planowym rozwiązywaniem problemów (0,33) i pozytywnym przewartościowaniem (0,41), co wskazuje na orientację zadaniową prowadzącą do mistrzostwa. Czynnik Hif (uzys kanie sprawności i poczucie dobrego zdrowia) również istotnie koreluje z pozytywnym przewartościowaniem (0,32). Może to oznaczać, że wpływ na osiąg nięcie sukcesu sportowego mają takie wartości, jak stan zdrowia i sprawność fizyczna. Ujemna, statystycznie istotna korelacja wystąpiła między poczuciem przynależności a walką ( 0,29) jako sposobem radzenia sobie ze stresem. Walka jest tożsama z podjęciem wyzwania i jednostkowym zaangażowaniem się w sytuację zadaniową, natomiast u osób odznaczających się tendencją do poczucia przynależności raczej nie występuje nastawienie zadaniowe, lecz emocjonalne. Poczucie niezależności (Ind) statystycznie istotnie koreluje z pozytywnym przewartościowaniem (0,31), co może oznaczać, że wyższy poziom samodzielnego radzenia sobie w sytuacji zadaniowej towarzyszy wyższemu poziomowi samorealizacji oraz samoakceptacji. Dążenie do władzy i dominacji (Pow) jako jeden z motywów uprawiania sportu jest statystycznie istotnie skorelowany z dystrakcją (0,23), czego skutkiem jest potrzeba doznań emocjonalnych, dostarczających stymulacji niezbędnej do uczucia panowania nad sytuacją. Potrzeba stresu (Str) jest również istotnie związana z dystrakcją (0,24), co oznacza, że chęć koncentracji i izolacji towarzyszy chęci przejęcia władzy nad zadaniem. Czynnik Exs (sukces zewnętrzny) statystycznie istotnie, dodatnio, koreluje z myśleniem życzeniowym (0,29), czyli pozytywnym, bez którego odniesienie sukcesu byłoby mało prawdopodobne. Sukces wewnętrzny (Ins), tożsamy z satysfakcją, jest istotnie związany z nastawieniem zadaniowym, czyli planowym rozwiązywaniem problemów (0,28) oraz pozytywnym przewartościowaniem (0,37). Szczególnie ten ostatni związek wydaje się bardzo interesujący. Można się bowiem spodziewać, że wzrostowi poziomu potrzeby sukcesu towarzyszyć będzie wzrost poziomu własnej samorealizacji i samoakceptacji. Ostatni czynnik Agg (potrzeba agresji) może być interpretowany jako tendencja do walki, czyli jest on zgodny z nastawieniem zadaniowym. Im większą wartość on przyjmuje, tym mniejsza występuje skłonność do szukania wsparcia społecznego i wewnątrz- Tab. 3. Korelacja między motywacją a sposobem radzenia sobie ze stresem (w kategoriach stenowych) Exc Hif Aff Ind Str Pow Exs Ins Agg Planowe rozwiązywanie problemów 0,33 0,19 0,07 0,08 0,09 0,17 0,18 0,28 0,05 Walka 0,07 0,00 0,29 0,21 0,02 0,02 0,08 0,17 0,09 Dystansowanie się 0,07 0,01 0,01 0,00 0,01 0,15 0,03 0,09 0,09 Myślenie życzeniowe 0,02 0,11 0,20 0,07 0,02 0,13 0,29 0,12 0,02 Szukanie wsparcia społecznego 0,08 0,05 0,07 0,17 0,04 0,08 0,06 0,04 0,33 Dystrakcja 0,13 0,10 0,13 0,12 0,24 0,23 0,04 0,17 0,08 Przyjmowanie odpowiedzialności, 0,14 0,06 0,02 0,01 0,22 0,00 0,09 0,14 0,29 obwinianie się Pozytywne przewartościowanie 0,41 0,32 0,13 0,31 0,17 0,15 0,29 0,37 0,05 Samokontrola, nieujawnianie uczuć 0,15 0,02 0,08 0,15 0,15 0,12 0,03 0,06 0,17 Wyróżniono korelacje statystycznie istotne na poziomie 0,05. Legenda skrótów jak pod tab. 1.