Literatura podstawowa Adamowski J., (red.), (2008), Wybrane zagraniczne systemy medialne, Warszawa: WAiP Dobek-Ostrowska B., (2007), Media masowe na świecie. Modele systemów medialnych i ich dynamika rozwojowa, Wrocław: Wyd. U. Wr. Dobek-Ostrowska B., (red.), (2002), Transformacja systemów medialnych w krajach Europy Środkowo Wschodniej, Wrocław: UWr. Hallin D.C., Mancini P., (2007), Systemy medialne. Trzy modele mediów i polityki w ujęciu porównawczym, Kraków: WUJ Jakubowicz K., (2007), Media publiczne. Początek końca czy nowy początek, Warszawa: Wamp Ociepka B., Ratajczak M., (2000), Media i komunikowanie polityczne. Niemcy,, Szwajcaria, Wrocław: Arboretum Williams K., (2008), Media w Europie, Warszawa: WAiP Literatura uzupełniająca Adamowski J., (2006), Czwarty stan. Media masowe w pejzażu społecznym Wielkiej Brytanii, Warszawa: ASPRA-JR Adamowski J., (1997), Środki masowej informacji Kanady, Warszawa: Elipsa Bladocha B., (2002), System prasowy RFN, Poznań: DRUKMA Bladocha B., (2003), Wolność słowa w systemie medialnym Wielkiej Brytanii, Toruń: Donaj Ł., (2001), Media w systemie politycznym Federacji Rosyjskiej. Poznań: UAM Golka B., (2004), System medialny Stanów Zjednoczonych, Warszawa: WSiP Golka B., (2001), System medialny Francji, Warszawa: Elipsa Kaczmarczyk M., (2009), System medialny Irlandii. Zarys problemtyki, Sosnowiec: Humanitas Konarska K., (2007), System mediów elektronicznych w Wielkiej Brytanii, Toruń: Wyd. Adam Marszałek Sajna R., (2006), Media hiszpańskie, Toruń: Wyd. Adam Marszałek Kryteria analizy Halliniego i Manciniego: Nowe podejście systemowe D. Hallin, P. Mancini Rozwój rynków medialnych ze szczególnym uwzględnieniem stopnia rozwoju prasy Paralelizm polityczny, czyli stopień i charakter powiązań między mediami a partiami politycznymi Profesjonalizm dziennikarski Stopień i charakter interwencji państwa w system medialny 1
Sprzedaż gazet na 1000 dorosłych mieszkańców, 2000 r. Stosunek wskaźnik ników w oglądalno dalności telewizji do wskaźnik ników w czytelnictwa prasy w krajach UE USA Niemcy Szwajcaria Norwegia 0 100 200 300 400 500 600 700 800 Niemcy Gazety Telewizja 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Różnice we wskaźnikach czytelnictwa prasy wg płci, p 2000 r. Stosunek systemów medialnych do politycznych Norwegia Spolaryzowany pluralizm Szwajcaria USA Mężczyźni Kobiety, Niemcy Norwegia,,, Szwajcaria USA Demokratyczny korporacjonizm Model liberalny 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2
Cechy charakterystyczne - Na płaszczyźnie ekonomicznej tradycja liberalna i mechanizmy rynkowe; Północnoatlantycki model liberalny - Na płaszczyźnie politycznej umiarkowany pluralizm; tendencja do tworzenia rządów większościowych; Kryteria Rozwój j komercyjnej prasy masowej nastąpił już w XIX wieku (silne rynki prasowe) - średnie wskaźniki czytelnictwa prasy Paralelizm polityczny niski poziom, prasa komercyjna jest neutralna i niezależna; profesjonalny model zarządzania mediami elektronicznymi; systemy formalnie autonomiczne; Profesjonalizacja wysoki poziom, niezinstytucjonalizowany system autoregulacji, dziennikarstwo zorientowane na informacje; Północno i środkowoeuropejski model demokratycznego korporocjanizmu stwa przeważająca orientacja rynkowa (z wyjątkiem UK i Irlandii silne publiczne media); 3
Cechy charakterystyczne Wszystkie kraje są bogate, o wysokim produkcie brutto, zaawansowane technologie; Niezbyt duża liczba ludności (wyjątek Niemcy) Długie tradycje demokratyczne (wyjątek kraje niemieckojęzyczne), dobrze rozwinięta sfera publiczna; Obecnie - umiarkowany pluralizm, zróżnicowany ideologicznie; dobrze rozwinięta funkcja socjalna państwa; Kryteria Prasa wysoka sprzedaż i czytelnictwo (ok.700/1000); rozwój prasy ma długą historię (XVII w.), a w XIX w. rozwinięta prasa masowa; istnieje prasa politycznie zaangażowana (choć od lat 70-tych w coraz mniejszym stopniu); Paralelizm polityczny coraz słabszy, słaby pluralizm zewnętrzny ; dziennikarstwo autonomiczne i niska presja Profesjonalizacja wysoki poziom; daleko idąca regulacja rynku medialnego, przejawiająca się w prawie medialnym jak również w protekcji wśród mediów (subsydiach); nie przeszkadza to wolności i niezależności mediów; silna, media publiczne działają na podstawie modelu parlamentarnego lub obywatelsko korporacyjnego, przy znaczącym zaangażowaniu partii politycznych i różnych grup społecznych w procesie zarządzania organizacjami medialnymi; Cechy Południowoeuropejski model spolaryzowanego pluralizmu Kraje śródziemnomorskie, (poza Francją i Włochami) które weszły w latach 70 tych na drogę demokracji po okresie dyktatury Duża różnorodność polityczna i konfliktogenność ideologiczna (opóźnienie w rozwoju instytucji liberalnych Silna pozycja państwa i partii politycznych w okresie transformacji, klientelizm) 4
Kryteria Prasa niski wskaźnik sprzedaży i czytelnictwa (śr. 100/1000, FR 190/1000); gazety adresowane są głównie do wykształconych obywateli, prasa elitarna, mocno zorientowana politycznie Paralelizm najwyższy ze wszystkich modeli; pluralizm zewnętrzny; dziennikarstwo zorientowane na komentarz; parlamentarny lub rządowy model zarządzania mediami elektronicznymi; polityka ponad mediami Reszta Europy? Profesjonalizm dziennikarski mniejszy stopień, instrumentalizacja; silna interwencja; subsydia we Fr. I Wł.; okresy cenzury; państwo jako właściciel, regulator i podmiot finansujący K. Jakubowicz Demokracje rywalizacyjne Czechy, Polska, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia; Skoncentrowany reżim polityczny Słowacja, Bułgaria, Rumunia, Ukraina, Rosja, Chorwacja, Mołdawia, Kirgizja; Kraje rozdarte wojną Armenia, Albania, Gruzja, Macedonia, Azerbejdżan, Tadżykistan, Bośnia-Hercegowina; Nierywalizacyjne reżimy polityczne Kazachstan, Uzbekistan, Białoruś, Turkmenistan; A gdzie Polski system medialny? Demokratyczny korporacjonizm Spolaryzowany pluralizm, Niemcy Norwegia,,, Szwajcaria USA Model liberalny 5