Wybrane zagadnienia ANATOMIA CZYNNOŚCIOWA UKŁADU RUCHU CZŁOWIEKA Autor; dr Ida Wiszomirska 1. Nazwy kości oraz powierzchnie stawowe tych kości. 2. Podział połączeń: połączenia ścisłe (stałe) i wolne (ruchome). 3. Nazwy stawów, typ stawu, stopnie ruchomości oraz wszelkie ruchy. 4. Budowa i czynności mięśni szkieletowych (forma działania mięśni: koncentryczny, izometryczny, ekscentryczny, praca mięśni pod względem czynnościowym - agonistyczna, synergistyczna i antagonistyczna). 5. Wybrane mięśnie grzbietu tj. m. czworoboczny i najszerszy grzbietu, dźwigacz łopatki, równoległoboczny, prostownik grzbietu, poprzeczno-kolcowe, krótki mięśnie kręgosłupa. 6. Mięśnie szyi i głowy - przykłady (m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy, mm. pochyłe) 7. Mięśnie klatki piersiowej (piersiowy większy i mniejszy, zębaty przedni, przepona, międzyżebrowe zewnętrzne i wewnętrzne). 8. Mięśnie brzucha (prosty, poprzeczny, skośny zewnętrzny i wewnętrzny brzucha). 9. Mięśnie kończyny górnej (mm. obręczy i mm. ramienia - wszystkie, mm. przedramienia i ręki grupami funkcjonalnymi). 10. Mięśnie kończyny dolnej (mm. obręczy kończyny dolnej, mięśnie uda grupa przednia, tylna i przyśrodkowa, mm. podudzia i stopy grupami funkcjonalnymi). 11. Analizy czynnościowe zespołów mięśniowych tułowia i kończyn w ruchach prostych i złożonych.
12. Mechanika oddychania z podziałem mięśni oddechowych. 13. Zaangażowanie mięśni podczas wykonywania różnych czynności ruchowych np. w podporze, w klęku podczas czworakowania, czołgania się i różnych ćwiczeń itp. 14. Udział mięśni zginających przedramię w zależności od ustawienia przedramienia (podchwyt, nachwyt, pozycja pośrednia) 15. Ćwiczenia z przewagą pracy koncentrycznej, ekscentrycznej i statycznej mięśni brzucha i mięśni grzbietu. 16. Obciążenie poszczególnych części ciała w różnych zadaniach ruchowych (martwy ciąg, skłony, przysiady, wyskoki, zeskoki). 17. Amortyzatory w układzie ruchu człowieka i ich znaczenie podczas ćwiczeń. 18. Ćwiczenia z przewagą pracy koncentrycznej, ekscentrycznej i statycznej mięśni kończyny dolnej i górnej w ruchach prostych i złożonych. Piśmiennictwo do wyboru 1. Atlas treningu siłowego Frederic Delavier PZWL tłumaczenie Jasiński I Zamełko 2. Anatomia w treningu siłowym i fitness dla kobiet. Mark Vella. MUZA SA 2009. 3. Anatomia i Fizjologia człowieka. Autorzy: Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 4. Anatomia układu ruchu człowieka. Autor: Wiszomirska I. Wydawnictwo Almamer 2009. 5. Zarys anatomii człowieka. Autorzy: Adam Krechowiecki, Florian Czerwiński. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 6. Atlas anatomii człowieka Sobotty. Autorzy: R. Putz, R. Pabst. Urban & Partner, Wrocław (lub inne atlasy) 7. Oksfordzki podręcznik anatomii czynnościowej. Autorzy: P. MacKinnon, J. Morris. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 1997.
Materiały dla studentów kości i stawy Kości mózgoczaszki 1 2 3 4 5 6 7 8 Odcinek szyjny Odcinek piersiowy Odcinek lędźwiowy Kość krzyżowa Kość guziczna 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Czaszka kości Kości trzewioczaszki 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Kręgosłup
Mostek Klatka piersiowa. Żebra Kręgi piersiowe Obręcz kończyny górnej Kończyna górna Kończyna górne wolna - k. ramienna - kk. przedramienia - kości ręki Obręcz kończyny dolnej Kończyna dolna Kończyna dolna wolna - k. udowa - kk. podudzia - kości stopy i sklepienie stopy
Tabela 1. Zestawienie stawów kręgosłupa oraz ich ruchomość. Kości tworzące staw Nazwa stawu Stopnie ruchomości. Połączenie kręgu Szczytowopotyliczny szczytowego (C 1 ) z kością 2 potyliczną Ruchy 1. Zgięcie wyprost 2. Zgięcia boczne Połączenie kręgu szczytowego (C 1 ) z obrotowym (C 2 ) Połączenie wyrostków stawowych górnych z dolnymi sąsiadujących kręgów Połączenie wyrostków stawowych górnych z dolnymi w odpowiednich odcinkach kręgosłupa Szczytowoobrotowy Staw międzykręgowy Stawy międzykręgowe poszczególnych odcinków (łącznie) Minmalna ruchomość 1 1. Rotacja w prawo i lewo 3 ----------------- 1. Zgięcie wyprost 2. Zgięcia boczne 3. Rotacje w prawo i lewo
Tabela 2. Zestawienie wybranych stawów kończyny dolnej i ich ruchomość. Kości tworzące staw Nazwa stawu Stopnie ruchomośc i Połączenie między kością Krzyżowo-biodrowy Minmalna krzyżową a biodrową Połączenie między kością miedniczną a udową Połączenie między kością udową, rzepką a kością piszczelową Połączenie między kością piszczelową a strzałką Połączenie między kośćmi goleni a kością skokową Połączenie między kością skokową, piętową i łódkową Ruchy ruchomość Biodrowy 3 1. Zgięcie wyprost 2. Odwodzenie przywodzenie 3. Rotacja zewnętrznarotacja wewnętrzna Kolanowy 2* 1. Zgięcie- wyprost 2. Rotacja zew. wew. w pośrednich ustawieniach st. Piszczelowostrzałkowy Skokowo-goleniowy (skokowy górny) Skokowo-piętowołódkowy (skokowy dolny) Minmalna ruchomość 1 1. Zgięcie (zgięcie podeszwowe- wyprost (zgięcie grzbietowe) 2 połączone ruchy wokół 1 osi 1. Odwracanie z przywodzeniem nawracanie z odwodzeniem
Tabela 3. Zestawienie wybranych stawów kończyny górnej oraz ich ruchomość. Kości tworzące staw Nazwa stawu Stopnie ruchomości Połączenie między Mostkowoobojczykowy rękojeścią mostka a i obojczykiem oraz między barkowo- 3 obojczykiem a wyrostkiem obojczykowy barkowym łopatki (sprzężone) Połączenie między łopatką a Ramienny kością ramienną 3 Stawy: mostkowoobojczykowy, barkowoobojczykowy, ramienny) Ruchy 1. Unoszenia - opuszczania 2.Wysuwania - cofania 3. Rotacja obojczyka 1. Zgięcie- wyprost 2. Odwodzenie-przywodzenie 3. Rotacja zewnętrzna i wewnętrzna 1. Unoszenia - opuszczania kończyny ponad poziom przez zgięcie 2. Unoszenia- opuszczania kończyny ponad poziom przez odwodzenie. Połączenie między kością ramienną a promieniową Połączenie między kością ramienną a łokciową Połączenie nasad bliższych kości promieniowej i Łokciowy (ramiennopromieniowy, ramiennołokciowy, promieniowołokciowy bliższy) Ramiennopromieniowy Ramiennołokciowy Promieniowołokciowy bliższy 2 1. Zgięcie-wyprost 2. Odwracanie- nawracanie 1 1. Zgięcie-wyprost 1 1. Odwracanie nawracanie
łokciowej Połączenie nasad dalszych kości promieniowej i łokciowej Połączenie kości promieniowej z bliższym szeregiem nadgarstka Promieniowołokciowy dalszy Promieniowonadgarstkowy 1 1. Odwracanie nawracanie 2 1. Zgięcie dłoniowe (zgięcie)- zgięcie grzbietowe (wyprost) 2. Odwodzenie (przywodzenie do promieniowe) przywodzenie (przywodzenie do łokciowe) W stawach, w których można wyróżnić dwa (zgięcie-wyprost i odwodzenia-przywodzenia) lub więcej stopni ruchomości odbywają się tz. ruchy obwodzenia czyli ruch złożony.
Materiały dla studentów mięśnie Tabela 4. Mięśnie wykonujące ruchy głową i kręgosłupem Lp. Nazwy mięśni 1. m. prostownik grzbietu zgięcie wyprost rotacja w swoją stronę Nazwy ruchów rotacja w przeciwną stronę zgięcie boczne grupa 2. mm. poprzeczno-kolcowe 3. mm. płatowate 4. mm. krótkie kręgosłupa 5. m. mostkowo-obojczykowosutkowy 6. mm. pochyłe 7. m. prosty brzucha 8. m. skośny zewnętrzny brzucha 9. m. skośny wewnętrzny brzucha
Tabela 5. Mięśnie wykonujące ruchy obręczą kończyny górnej Lp. Nazwy mięśni Nazwy ruchów w stawie mostkowo-obojczykowym i barkowo-obojczykowym* unoszenie opuszczanie wysuwanie cofanie obrót łopatki 1 obrót łopatki 2 1. m. czworoboczny (część górna) 2. m. czworoboczny (część poprzeczna) 3. m. czworoboczny (część dolna) 4. m. dźwigacz łopatki 5. m. równoległoboczny 6. m. najszerszy grzbietu 7. m. piersiowy mniejszy 8. m. zębaty przedni 9. m. piersiowy większy 1 obrót łopatki to ruch złożony, wtedy gdy kąt boczny łopatki kieruje się do góry tak, że ramię może być uniesione ponad poziomu 2 obrót łopatki to ruch złożony, wtedy gdy kąt boczny łopatki kieruje się do dołu tak, że ramię może być opuszczone z pozycji wznosu do poziomu grupa
Tabela 6. Główne mięśnie wykonujące ruchy ramieniem Lp. Nazwy mięśni 1. m. naramienny część przednia 2. m. naramienny część środkowa 3. m. naramienny część tylna 4. m. nadgrzebieniowy 5. m. podgrzebieniowy 6. m. najszerszy grzbietu 7. m. piersiowy większy 8. m. dwugłowy ramienia (głowa długa) 9. m. dwugłowy ramienia (głowa krótka) 10. m. trójgłowy ramiena (głowa długa) Nazwy ruchów w stawie ramiennym wyprost zgięcie odwodzenie przywodzenie rotacja na zewnątrz rotacja do wewnątrz grupa
Tabela 7. Główne mięśnie wykonujące ruchy przedramieniem Lp. Nazwy mięśni 1. m. dwugłowy ramienia 2. m. ramienny 3. m. ramiennopromieniowy 4. m. trójgłowy ramienia Nazwy ruchów w stawie łokciowym wyprost zgięcie odwracanie nawracanie grupa
Tabela 8. Główne mięśnie wykonujące ruchy udem Lp. Nazwy mięśni 1. m. biodrowo-lędźwiowy 2. m. pośladkowy wielki 3. m. pośladkowy średni i mały 4. m. naprężacz powięzi szerokiej 5. m. smukły 6. mm. przywodziciele (wielki, długi i krótki) 7. m. prosty uda 8. m. krawiecki 9. m. dwugłowy uda (głowa długa) 10. m. półścięgnisty 11. m. półbłoniasty Nazwy ruchów w stawie biodrowym wyprost zgięcie odwodzenie przywodzenie rotacja na zewnątrz rotacja do wewnątrz grupa
Tabela 9. Główne mięśnie wykonujące ruchy podudziem Lp. Nazwy mięśni 1. m. czworogłowy (prosty + obszerne) 2. m. pośladkowy wielki i m. naprężacz poprzez pasmo biodrowopiszczelowe 3. m. krawiecki 4. m. dwugłowy uda 5. m. półścięgnisty 6. m. półbłoniasty 7. m. smukły 8. m. brzuchaty łydki Nazwy ruchów w stawie kolanowym wyprost zgięcie odwracanie nawracanie w zgięciu w zgięciu grupa
Tabela 10. Mięśnie wykonujące ruchy stopą Lp. Nazwy mięśni 1. m. trójgłowy łydki (m. brzuchaty i m. płaszczkowaty) 2. m. piszczelowy przedni 3. mm. strzałkowe (krótki i długi) 4. mm. prostowniki stopy 5. mm. zginacze stopy 6. m. piszczelowy tylny Nazwy ruchów w stawach skokowym górnym i dolnym Wyprost (zgięcie grzbietowe) Zgięcie (zgięcie podeszwowe) Podniesienie brzegu przyśrodkowego stopy Podniesienie brzegu bocznego stopy grupa