Przestrzeń kosmiczna OKO EUROPY NA ZIEMIĘ

Przestrzeń kosmiczna OKO EUROPY NA ZIEMIĘ

Broszura Copernicus Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Publikacje 1049 Bruksela BELGIA Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Bezpłatna infolinia (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Podane informacje są bezpłatne, podobnie jak większość połączeń (niektórzy operatorzy, aparaty w budkach telefonicznych lub hotele mogą jednak naliczać opłaty). Ilustracja na okładce: Unia Europejska, 2015 r. Ilustracje wewnątrz publikacji: s. 2 ESA s. 4 ESA s. 6 Thinkstock s. 9 ESA s. 10 ESA s. 12 UN Photo/Evan Schneider s. 14 Bec Thomas s. 16 Shutterstock s. 18 Unia Europejska s. 20 Garry Knight Więcej informacji na temat Unii Europejskiej można znaleźć w Internecie (http://europa.eu) Luksemburg Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2015 r. ISBN 978-92-79-57340-8 doi 10.2873/45136 Unia Europejska, 2015 r. Powielanie materiałów jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Wydrukowano w Belgii WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIELONYM BEZ CHLORU PIERWIASTKOWEGO (ECF)

COPERNICUS: OKO EUROPY NA ZIEMIĘ Copernicus dostarczy bezprecedensowej ilości darmowych danych, zapewni nowe usługi operacyjne oraz będzie stymulował nowe możliwości rynkowe i proces tworzenia miejsc pracy. Elżbieta Bieńkowska Komisarz UE ds. rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP Od czasu, kiedy Mikołaj Kopernik sformułował swój heliocentryczny model wszechświata, granice ludzkiej wiedzy wyszły daleko poza granice układu słonecznego określone w tym modelu. Niektóre z najważniejszych pytań stojących przed ludzkością wciąż jednak dotyczą naszej planety i naszych z nią relacji. Zbyt wiele zasobów naturalnych Ziemi, warunkujących nasze przetrwanie i nasz rozwój, wyczerpało się lub, w najlepszym wypadku, występuje w ograniczonych ilościach. Liczba ludności na świecie jednak cały czas rośnie, zwiększając tym samym zapotrzebowanie na bezpieczne warunki życiowe, słodką wodę, żyzną glebę i czyste powietrze. W jaki sposób możemy kontrolować konsumpcję i wykorzystanie naturalnych zasobów Ziemi oraz chronić środowisko z korzyścią dla przyszłych pokoleń? Jak możemy zapewnić bezpieczeństwo oraz jakość życia milionom przyszłych mieszkańców naszych miast i regionów, skutecznie reagując też na klęski żywiołowe i kryzysy? W jaki sposób możemy zwiększyć wiedzę o przyczynach i skutkach zmiany klimatu oraz przygotować odpowiednie środki łagodzące i dostosowawcze? 2

Aby odpowiedzieć na te i podobne pytania, konieczna jest znajomość bieżącej sytuacji i stanu środowiska oraz zdolność przetwarzania informacji, aby móc podejmować skuteczne decyzje. Program Copernicus to kolejny krok w dążeniach Unii Europejskiej do monitorowania Ziemi i jej licznych ekosystemów, zapewniający jednocześnie, że jej obywatele będą przygotowani na kryzysy i katastrofy naturalne lub powodowane przez człowieka oraz że będą mieli zapewnioną przed nimi ochronę. Mając za podstawę głęboko zakorzenioną wiedzę naukową oraz dziesięciolecia inwestycji w badania naukowe i rozwój technologiczny, program Copernicus jest przykładem europejskiej współpracy strategicznej w zakresie badań kosmicznych i rozwoju przemysłu. Program Copernicus przekazuje ogromną ilość informacji na temat naszej planety do dyspozycji obywateli, organów publicznych i decydentów, naukowców, przedsiębiorców oraz przedsiębiorstw w sposób pełny, otwarty i całkowicie bezpłatnie. z rozmaitymi rodzajami działalności gospodarczej, kulturalnej czy rekreacyjnej, od urbanistyki poprzez żeglarstwo i ubezpieczenia, aż po archeologię. Copernicus wyznacza początek nowej ery w obserwacji Ziemi. Wystrzeliwane są satelity Sentinel, dostępne są usługi operacyjne Copernicus, zaczynają być też widoczne pierwsze oznaki ożywienia gospodarki Copernicus w postaci aplikacji o wartości dodanej ( niższego szczebla ) (zob. str. 22). Udostępniając tę broszurę, zapraszamy Państwa do zapoznania się z licznymi aspektami programu Copernicus: z jego uczestnikami i ich rolami oraz z jego mechanizmami, sukcesami, wynikającymi z niego korzyściami oraz z zastosowaniami dla Europy i jej obywateli, ze szczególnym uwzględnieniem sześciu przekrojowych tematów powiązanych z głównymi celami społecznymi. Będąc z natury multidyscyplinarnym i prawdziwie europejskim przedsięwzięciem, Copernicus zrzesza przedstawicieli środowiska naukowego z dziedziny geoinformacji i środowiska, zapewniając też usługi operacyjne, od monitorowania arktycznego lodu morskiego do reagowania kryzysowego, poprzez wykrywanie wycieków ropy naftowej i monitorowanie niekontrolowanego rozrastania się miast. Usługi Copernicus znajdują zastosowanie w wielu różnych sferach, obejmujących monitorowanie zmiany klimatu, zrównoważony rozwój, transport i mobilność, planowanie regionalne i lokalne, nadzór morski, rolnictwo i zdrowie. Usługi Copernicus działają w oparciu o informacje z dedykowanej konstelacji satelitów zwanych Sentinel (ang. Strażnicy ) oraz dziesiątek satelitów stron trzecich, znanych jako wspomagające misje kosmiczne, uzupełnione danymi z pomiarów prowadzonych in situ (czyli lokalnie lub na miejscu). Zapewniając swobodny dostęp do większości swoich danych, analiz, prognoz i map, Copernicus przyczynia się do rozwoju nowych innowacyjnych aplikacji i usług, dostosowanych do potrzeb konkretnych grup użytkowników i powiązanych 3

DLACZEGO COPERNICUS? Copernicus to rewolucyjny unijny program obserwacji i monitorowania Ziemi, zapewniający wgląd w naszą planetę i jej środowisko z korzyścią dla wszystkich obywateli Europy. Za sprawą rozmaitych technologii, od satelitów w przestrzeni kosmicznej do systemów pomiarowych na ziemi, morzu i w powietrzu, Copernicus dostarcza w sposób otwarty i bezpłatny danych operacyjnych oraz zapewnia usługi informacyjne w wielu różnych obszarach zastosowań. REALIZACJA GŁÓWNYCH CELÓW SPOŁECZNYCH Całe społeczeństwo stoi w obliczu licznych zagrożeń globalnych, do których zalicza się zmianę klimatu, nadciągający kryzys energetyczny, wzrost liczby ludności, potencjalne niedobory żywności oraz występujące coraz częściej i z coraz większym natężeniem klęski żywiołowe i katastrofy powodowane przez człowieka. Copernicus może ułatwić radzenie sobie z takimi zagrożeniami, umożliwiając też postępy w osiąganiu celów społecznych w takich obszarach jak energia ze źródeł odnawialnych, bezpieczeństwo żywnościowe, ograniczenie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi oraz łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej. UNIA EUROPEJSKA DLA OBYWATELI EUROPY Jako europejski program cywilny Copernicus reaguje na potrzeby swoich użytkowników, docelowo służąc obywatelom Europy, zarówno bezpośrednio za sprawą produktów i aplikacji, które oferuje, jak i pośrednio, przynosząc korzyści społeczeństwu, gospodarce i środowisku. Copernicus wnosi wkład w dążenie do doskonałości europejskiego przemysłu kosmicznego wysoce strategicznego sektora o silnym potencjale wzrostu. Obserwacja Ziemi to zaledwie jedno z działań, które lepiej jest realizować wspólnie na poziomie Unii, a nie na poziomie pojedynczych państw członkowskich. MOCNIEJSZA POZYCJA UE NA ARENIE OGÓLNOŚWIATOWEJ Będąc globalnym podmiotem na arenie ogólnoświatowej, UE potrzebuje niezależnych informacji o tym, w jaki sposób jej polityka i decyzje wpływają na inne kraje i regiony na świecie oraz jak z nimi współdziałają. Copernicus zapewnia Europie niezależną zdolność obserwacji Ziemi, przygotowując jednocześnie grunt pod europejskie uczestnictwo w globalnych inicjatywach 1, zarówno dwustronnych, jak i wielostronnych 2. Polityka pełnego, bezpłatnego i otwartego dostępu do danych programu Copernicus stymuluje miękką siłę UE na arenie międzynarodowej. Dane i informacje programu Copernicus umocnią stanowisko UE w międzynarodowych negocjacjach w sprawie klimatu, środowiska i różnorodności biologicznej, zwiększając tym samym rolę Unii Europejskiej w przestrzeni kosmicznej. 4 1 Takich jak GEOSS Globalna Sieć Systemów Obserwacji Ziemi oraz CEOS Komitet satelitów obserwacyjnych. 2 Takich jak te, które już zapoczątkowano, na przykład z Afryką w kontekście strategii UE Afryka.

WSPÓLNE WYSIŁKI NA POZIOMIE EUROPEJSKIM Copernicus opiera się na wieloletnich europejskich badaniach naukowych i rozwoju oraz na potencjale Europy i państw członkowskich, ich doświadczeniu i know-how. Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) zapoczątkowała na przykład szereg krótko- i średnioterminowych misji w kontekście badań i rozwoju. Co więcej, kilka europejskich państw prowadziło niezależnie obserwację Ziemi, która jednak była fragmentaryczna oraz kosztowna i trudna do utrzymania w miarę upływu czasu. Copernicus to wynik długoterminowego zaangażowania UE w zapewnienie stałych, porównywalnych i zrównoważonych informacji wysokiej jakości, przynoszący uczestniczącym organizacjom znaczne korzyści. DOBRO PUBLICZNE Z KORZYŚCIĄ DLA CAŁEGO ŚWIATA Pełny, bezpłatny i otwarty dostęp do danych dostarczanych przez program Copernicus będzie wspierał podejmowane na poziomie regionalnym, krajowym, europejskim i międzynarodowym wysiłki na rzecz identyfikacji globalnych zjawisk, takich jak zmiana klimatu, zagospodarowanie przestrzenne, zanieczyszczenie powietrza i stan mórz, reagowania na takie zjawiska i dostosowania się do nich. Wspierając Europę w roli globalnego podmiotu zaangażowanego w utrzymanie pokoju, reagowanie kryzysowe i pomoc humanitarną, Copernicus przynosi korzyści obywatelom UE oraz społeczności międzynarodowej. Program Copernicus zapewnia wsparcie nie tylko w dziedzinach ochrony środowiska i bezpieczeństwa obywateli, ale będzie też stymulował europejskie przedsiębiorstwa do poszukiwania nowych możliwości dla rozwoju i działalności gospodarczej, sprzyjając też tworzeniu miejsc pracy. Spodziewany pozytywny wpływ programu Copernicus na gospodarkę europejską w kategoriach korzyści finansowych i tworzenia miejsc pracy poddano analizie w czterech niezależnych ekspertyzach 4. STYMULOWANIE BADAŃ NAUKOWYCH I INNOWACJI Copernicus wspiera najnowocześniejsze badania naukowe i rozwój, dostarczając naukowcom i badaczom systematycznie aktualizowanych informacji, jak również zapewniając produkty i usługi operacyjne. Za sprawą polityki pełnego, bezpłatnego i otwartego dostępu do danych, Copernicus stwarza możliwości dla innowacji w opracowywaniu nowych aplikacji i usług o wartości dodanej (znanych pod nazwą sektora niższego szczebla ). Copernicus wnosi zatem duży wkład w bieżący rozwój naukowy i przemysłowy Europy. WKŁAD W GOSPODARKĘ Według raportu OECD sektor kosmiczny odgrywa coraz istotniejszą rolę w funkcjonowaniu współczesnych społeczeństw i ich rozwoju gospodarczym, ponieważ wykorzystanie technologii satelitarnej skutkuje nowymi zastosowaniami i powstawaniem nowych rynków. Według szacunków OECD usługi konsumenckie lub działania na niższym szczeblu stanowią 58 % 3 globalnej gospodarki przestrzennej i obejmują podmioty, które nie mają nic wspólnego z sektorem kosmicznym, ale mimo to opierają się na danych i sygnałach satelitarnych w swojej działalności gospodarczej. 3 http://www.oecd.org/sti/the-space-economy-at-a-glance-2014-9789264217294-en.htm. 4 SpaceTec Partners (2013) Injection paper: Preliminary Note in Preparation for Copernicus Impact Assessment; SpaceTec Partners (2012) Assessing the Economic Value of Copernicus: European Earth Observation and Copernicus Downstream Services Market Study»; Booz & Co (2011) Cost-Benefit Analysis for GMES. 5

PODMIOTY, ROLE I MECHANIZMY JAK TO DZIAŁA? DANE Z KOSMOSU Program Copernicus wspiera rodzina należących do UE dedykowanych satelitów Sentinel, zaprojektowanych specjalnie na potrzeby usług Copernicus i ich użytkowników. Od czasu uruchomienia pierwszego z nich Sentinel-1A w 2014 r. Unia realizuje proces umieszczenia na orbicie konstelacji kilkunastu satelitów w ciągu najbliższych dziesięciu lat. Satelity Sentinel zaspokajają zapotrzebowanie na stałe i niezależne źródło wysokiej jakości danych na potrzeby usług Copernicus. Copernicus opiera się również na istniejącej infrastrukturze kosmicznej: na satelitach obsługiwanych przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA), Europejską Organizację Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT), państwa członkowskie UE oraz państwa trzecie i inne podmioty komercyjne. Znane są one pod nazwą misji wspomagających i dostarczają danych satelitarnych na potrzeby programu od czasu jego powstania. Nadal będą wypełniały tę rolę, zwłaszcza w przypadku zapotrzebowania na dane wysokiej rozdzielczości, jak na przykład w aplikacjach do celów reagowania kryzysowego i zapewnienia bezpieczeństwa. DANE NA ZIEMI, MORZU I W POWIETRZU Copernicus wykorzystuje również liczne systemy do przeprowadzania pomiarów in situ (czyli w konkretnym miejscu lub na poziomie lokalnym), oddane do dyspozycji programu przez państwa członkowskie UE. Należą do nich czujniki umieszczone na brzegach rzek, czujniki przenoszone w powietrzu przez balony meteorologiczne, ciągnięte po morzu przez statki lub pływające w oceanie. Dane gromadzone in situ wykorzystuje się do kalibrowania, sprawdzania i uzupełniania informacji z satelitów, co ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia wiarygodności i spójności danych na przestrzeni czasu. USŁUGI COPERNICUS : PRZEKSZTAŁCANIE DANYCH W INFORMACJE Usługi Copernicus przekształcają zasoby pochodzące z satelitów oraz dane gromadzone in situ w przydatne informacje, przetwarzając i analizując dane, integrując je z innymi źródłami oraz dokonując walidacji wyników. Umożliwia to porównywanie i przeszukiwanie zbiorów danych obejmujących całe lata i dziesięciolecia, pozwalając tym samym na monitorowanie zmian; pozwala analizować wzory, wykorzystując je do opracowywania lepszych prognoz, na przykład dla oceanów i atmosfery. Przy pomocy funkcji obrazowania tworzy się mapy, określając cechy i anomalie, jak również dokonując ekstrakcji danych na potrzeby statystyk. Wspomniane działania o wartości dodanej ujęto w sześciu obszarach tematycznych usług Copernicus: monitorowanie atmosfery; monitorowanie środowiska morskiego; monitorowanie obszarów lądowych; zmiana klimatu; zarządzanie kryzysowe; 6 bezpieczeństwo. W obszarach tych powstały określone społeczności użytkowników, ale jak zostanie pokazane na kolejnych stronach, z usług programu Copernicus korzysta bezpośrednio i pośrednio wiele innych sektorów.

KTO STOI ZA PROGRAMEM COPERNICUS? Copernicus to prawdziwie europejskie wspólne przedsięwzięcie. Mając na uwadze, że jest to program Unii Europejskiej finansowany ze środków publicznych, Copernicus należy przede wszystkim do wszystkich obywateli Europy, którzy są jego docelowymi właścicielami i beneficjentami. Komisja Europejska nadzoruje i koordynuje program we współpracy z państwami członkowskimi UE oraz dba o to, by był on ukierunkowany na potrzeby użytkowników. Komisja Europejska odpowiada za określenie i opracowanie wizji politycznej programu Copernicus oraz za wprowadzanie elementów zapewniających sprawne i prawidłowe funkcjonowanie systemu. Komisja, wspólnie z Parlamentem Europejskim i Radą, ponosi odpowiedzialność za długoterminowe zobowiązania finansowe, zapewniając podstawę dla długookresowej stabilności programu. UE i państwa członkowskie ESA wnoszą wkład w program Copernicus na kilka sposobów: poprzez rozwój technologii satelitarnych ESA, dostarczanie danych z krajowej infrastruktury kosmicznej, dostarczanie danych ze źródeł z sektorów innych niż kosmiczny (in situ) lub poprzez koordynowane przez Komisję Europejską uczestnictwo we wspólnych segmentach naziemnych, w których państwa członkowskie mogą zyskać bezpośredni dostęp do danych z satelitów Sentinel w drodze sfinansowania i budowy swojej własnej infrastruktury segmentu naziemnego (stacje odbiorcze, ośrodki przetwarzania i archiwizowania danych, aplikacje krajowe itd.). Rozwój komponentu kosmicznego, w tym uruchomienie dedykowanych satelitów Sentinel, powierzono ESA, która pełni również rolę architekta wszystkich systemów w ramach komponentu kosmicznego, odpowiadając też za jego koordynację od strony technicznej. Obsługę satelitów powierzono ESA i Europejskiej Organizacji Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych z uwagi na ich szczególny know-how. Satelity Sentinel są własnością Unii Europejskiej. Wdrażaniem programu od strony operacyjnej zajmują się bezpośrednio właściwe służby Komisji Europejskiej (w szczególności Wspólne Centrum Badawcze JRC) lub zadanie to powierza się europejskim podmiotom i agencjom dysponującym stosowną wiedzą ekspercką, przy czym cały proces przebiega pod nadzorem Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP. Zaangażowane europejskie agencje to Europejska Agencja Środowiska (EEA 7 ), Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (FRONTEX 8 ), Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA 9 ) i Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (Satcen 10 ). Inne właściwe organizacje, które biorą udział we wdrażaniu programu, to Europejskie Centrum Prognoz Średnioterminowych (ECMWF 11 ) i Mercator Océan. Koordynacją pozyskiwania danych z infrastruktury in situ zajmuje się Europejska Agencja Środowiska. SPACE TECHNICAL COORDINATION BY SENTINELS MISSIONS OPERATED BY CONTRIBUTING MISSIONS EU Member States Programme Manager I M P L E M E N T E D B Y SERVICES Schemat organizacyjny podmiotów IN SITU EU Member States COORDINATED BY 7 European Environment Agency 8 European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union 9 European Maritime Safety Agency 10 European Union Satellite Centre 11 European Centre for Medium-range Weather Forecasts 7

PRZEGLĄD KORZYŚCI I ZASTOSOWAŃ Copernicus umożliwia lepsze poznanie Ziemi w kategoriach zintegrowanego systemu. Obywatele europejscy, od decydentów, poprzez badaczy, użytkowników komercyjnych, aż po użytkowników prywatnych, mogą korzystać na różne sposoby z informacji dostarczanych przez różne usługi Copernicus. To tylko nieliczne przykłady wartości dodanej programu Copernicus w codziennym życiu (niektóre z nich opisano dokładniej na kolejnych stronach). ROLNICTWO Regularna ocena powierzchni gruntów pod uprawę; monitorowanie upraw na skalę regionalną i globalną; ocena bezpieczeństwa żywnościowego; szacowanie zbiorów; wsparcie zrównoważonych praktyk rolniczych (np. szacunkowe zapotrzebowanie na wodę); OCHRONA LUDNOŚCI I POMOC HUMANITARNA Za pośrednictwem Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego: skoordynowane prognozy oraz reakcja na poważne klęski żywiołowe i kryzysy humanitarne, dokładne informacje geograficzne do celów ratowania ludności oraz na potrzeby logistyki, infrastruktury wodociągowej, demografii, placówek opieki medycznej i środowiska na obszarach dotkniętych zagrożeniami naturalnymi lub katastrofami spowodowanymi przez człowieka (zob. str. 12 13); ZMIANA KLIMATU Solidne dowody naukowe odnoszące się do zmiennych geofizycznych potwierdzających zmianę klimatu, wskaźniki klimatyczne (np. wzrost temperatury, wzrost poziomu morza, topnienie pokrywy lodowej, wzrost temperatury wody w oceanach), mierniki klimatyczne (np. na podstawie zapisów temperatur, opadów, występowania susz) (zob. str. 10 11); ROZWÓJ I WSPÓŁPRACA Aplikacje do monitorowania rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego, wylesiania i pustynnienia lub różnorodności biologicznej w krajach rozwijających się, we współpracy z krajami partnerskimi i organizacjami międzynarodowymi (takimi jak Unia Afrykańska, instytucje ONZ); ENERGIA Pomoc w wyborze miejsc wytwarzania energii odnawialnej i w zarządzaniu takimi miejscami za sprawą dostarczania informacji dotyczących, między innymi, zbiorników wodnych, opadów i zalegającej zimą pokrywy śniegowej; monitorowanie infrastruktury o krytycznym znaczeniu, takiej jak elektrownie jądrowe, lub ochrona ważnej infrastruktury, takiej jak elektrownie czy rurociągi i gazociągi; ocena efektywnego wykorzystania energii przez zakłady przemysłowe i budynki (zob. str. 10 11); ŚRODOWISKO Monitorowanie składu atmosfery, śniegu i lodu oraz różnorodności biologicznej, ocena parametrów w cyklu hydrologicznym, takich jak zawartość wilgoci w glebie czy jednolita część wód, monitorowanie lasów i stref przybrzeżnych, regularne monitorowanie gleby i ocena uszczelnienia powierzchni, ocena szkód w lasach oraz monitorowanie procesu pustynnienia (zob. str. 18 19); monitorowanie oceanów i mórz europejskich, środowiska morskiego i przybrzeżnego oraz jakości wód morskich; obserwacja takich parametrów jak kolor oceanu i poziom morza; 8

ZDROWIE Monitorowanie jakości powietrza na skalę europejską oraz składu atmosfery na skalę ogólnoświatową, mapowanie możliwych ognisk epidemii i chorób, planowanie gotowości na wypadek stanu zagrożenia zdrowia publicznego (zob. str. 14 15); UBEZPIECZENIA Aplikacje wspierające proces modelowania ryzyka, ocenę zagrożeń i szkód oraz obsługę roszczeń; NIEBIESKA GOSPODARKA Monitorowanie środowiska morskiego z myślą o poszerzeniu wiedzy na jego temat i tym samym wspieraniu zrównoważonego rozwoju gospodarki morskiej w różnych sektorach, takich jak działalność związana ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich czy turystyka przybrzeżna i morska; TURYSTYKA Monitorowanie stref przybrzeżnych, dostarczanie wskaźników i mierników o krytycznym znaczeniu dla oceny i planowania turystyki sezonowej, takich jak pokrywa śniegowa, jakość wód w europejskich kąpieliskach, wkład w ochronę dziedzictwa naturalnego i kulturowego; TRANSPORT (LOTNICZY, LĄDOWY, WODNY) Monitorowanie dróg morskich czy wycieków ropy naftowej, kontrolowanie ruchu morskiego do celów bezpieczeństwa i nadzoru; bezpieczeństwo lotnicze i wsparcie ruchu lotniczego w ekstremalnych sytuacjach; ocena zagrożeń geologicznych i ryzyka środowiskowego w obszarach o krytycznym znaczeniu dla transportu lądowego (zob. str. 20 21); BEZPIECZEŃSTWO Wsparcie działań zewnętrznych Unii Europejskiej, w tym operacji pokojowych, monitorowanie europejskich granic na lądzie i morzu oraz ogólny nadzór morski w celu zapewnienia wsparcia szerokiemu spektrum społeczności; PLANOWANIE PRZESTRZENNE NA POZIOMIE MIAST I REGIONÓW Monitorowanie użytkowania gruntów i zmian w tym użytkowaniu na poziomie regionów lub miast, sporządzanie w wysokiej rozdzielczości szczegółowych map głównych miast UE na potrzeby planowania przestrzennego z myślą o zrównoważonym rozwoju (zob. str. 16 17). 9

KLIMAT I ENERGIA Temperatura, a zatem i stan naszej planety, jest wynikiem delikatnej równowagi zjawisk, takich jak ruch prądów oceanicznych, przemiany węgla w czasie jego przemieszczania się między lądem, morzem i powietrzem oraz ilość światła słonecznego absorbowanego przez atmosferę ziemską i odbijającego się od powierzchni Ziemi. Równowaga ta może jednak łatwo ulec zakłóceniu, co budzi coraz większy niepokój. Społeczność międzynarodowa zgadza się co do tego, że uzależnienie ludzkości od spalania paliw kopalnych na energię uważa się za jedną z przyczyn globalnej zmiany klimatu, a z drugiej strony stoimy w obliczu zbliżającego się kryzysu energetycznego z powodu rosnącego zagrożenia spadkiem wydobycia ropy naftowej. Unia Europejska nadała wyraźnie priorytetowe znaczenie działaniom w obszarze klimatu i energii oraz zobowiązała się, że zadba, by źródła energii odnawialnej stanowiły 20 % całkowitego zużycia energii w UE do 2020 r. i 27 % do roku 2030 5. Program Copernicus sprzyja tym priorytetom, monitorując zmianę klimatu, pomagając przygotować się na jej skutki i reagować na nią (dostosowanie do zmiany klimatu), jak też ułatwiając skuteczne wykorzystanie źródeł energii odnawialnej (łagodzenie zmiany klimatu). MONITOROWANIE, PRGNOZOWANIE I PRZEWIDYWANIE KLIMATU ORAZ POGODY Copernicus zwiększa możliwości w zakresie monitorowania, prognozowania i przewidywania zmiany klimatu, oddając do naszej dyspozycji coraz więcej danych z coraz liczniejszych źródeł, tworząc usługi w oparciu o integrację, modelowanie i analizę tych danych, jak również koordynując gromadzenie potwierdzonych informacji o klimacie z wielu różnych źródeł. ENERGIA ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH I LEPSZE ZARZĄDZANIE ISTNIEJĄCYMI ZASOBAMI Wykorzystanie ogromu zasobów naturalnych, takich jak światło słoneczne, woda, wiatr i fale, oferuje inteligentne rozwiązanie podwójnego wyzwania w obszarze klimatu i energii, zmniejszając jednocześnie nasze uzależnienie od paliw kopalnych i ograniczając nasz wkład w przyczyny globalnego ocieplenia. Copernicus może pomóc zaplanować działania mające na celu jak najlepsze wykorzystanie charakterystycznej dla tych zjawisk zmienności i zarządzać tymi działaniami. ŁAGODZENIE ZMIANY KLIMATU I DOSTOSOWANIE SIĘ DO NIEJ Wiedząc o zmianach zachodzących w naszym środowisku naturalnym, możemy skutecznie opracowywać strategie łagodzenia zmiany klimatu (próby minimalizowania natężenia skutków zmiany klimatu, na przykład w drodze ograniczenia emisji gazów cieplarnianych), jak i strategie dostosowania się do tej zmiany (zmniejszenie podatności na skutki zmiany klimatu), korzystając przy tym ze wsparcia programu Copernicus, a konkretnie jego wyspecjalizowanej usługi monitorowania zmiany klimatu. 5 http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/145397.pdf. 10

MONITOROWANIE ZASIĘGU POKRYWY LODOWEJ W ARKTYCE Z uwagi na to, że lód odbija światło słoneczne (podczas gdy oceany je absorbują), pokrywa lodowa Arktyki jest jednym z naturalnych mechanizmów obronnych Ziemi, pomagającym regulować temperaturę mórz i oceanów oraz atmosfery. Wzrost temperatury w tym regionie może skutkować dodatnim sprzężeniem zwrotnym (topniejący lód może prowadzić do dalszego wzrostu temperatury itd.), co z kolei może wpływać na wzorce klimatyczne na całym świecie. Zasięg pokrywy lodowej w Arktyce zmniejsza się w ostatnich latach w alarmującym tempie. Usługi Copernicus monitorujące oblodzenie obserwują bieguny, dzięki czemu mamy informacje dotyczące tempa, w jakim zmienia się zasięg pokrywy lodowej w miarę upływu czasu. Jan 2012 April 2012 July 2012 Sep 2012 Obrazy pokazują sytuację dotyczącą arktycznego lodu morskiego na przestrzeni kilku miesięcy w 2012 r. roku, w którym odnotowano rekordowo mały zasięg lodu na morzu w okresie letnim (napisy: PolarView/Uniwersytet w Bremie). WSPIERANIE ROZWOJU ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Energia słoneczna: w ramach usługi monitorowania atmosfery obserwuje się i prognozuje stan atmosfery, w tym chmury oraz cząstki w powietrzu atmosferycznym (aerozole), które wpływają na natężenie promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi. Energia wiatrowa (lądowa i morska): optymalne wykorzystanie energii wiatrowej na lądzie zależy od kilku czynników, w tym od ukształtowania terenu oraz ilości i średniego natężenia wiatru w ciągu roku. Dane programu Copernicus umożliwiają tworzenie dostosowanych do potrzeb usług o wartości dodanej ( niższego szczebla ), takich jak mapa energii wiatrowej w Belgii zamieszczona z prawej strony. Mapa ta może pomóc deweloperom farm wiatrowych w wyborze najodpowiedniejszego miejsca pod nowe instalacje i można z niej skorzystać, aby przewidzieć wydajność takich instalacji. Przy pomocy usługi monitorowania środowiska Copernicus można też ocenić i prognozować potencjał morskiej energii wiatrowej. Energia hydroelektryczna: za sprawą monitorowania i prognozowania opadów śniegu, oblodzenia i odpływu rzek Copernicus może pomóc w planowaniu umiejscowienia zapór wodnych. Fale i prądy: Copernicus wspiera rozwój usług do celów prognozowania fal i prądów przy pomocy usługi monitorowania środowiska. Na mapie pokazano gęstość mocy energii wiatrowej (mierzoną w watach na m2) na terytorium Belgii na wysokości 100 m nad poziomem gruntu (napisy: 3E). WIEDZA NA TEMAT SKUTKÓW GLOBALNEGO WZROSTU POZIOMU MÓRZ Nawet niewielki globalny wzrost poziomu mórz może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla ludności Ziemi, zwłaszcza dla mieszkańców regionów przybrzeżnych. Monitorowanie zmian poziomu mórz i oceanów jest konieczne do zarządzania strefą przybrzeżną i planowania środków dostosowawczych, takich jak systemy obrony wybrzeża, aktualizacja kodeksów budowlanych i ograniczenia budowlane. Za pośrednictwem usługi monitorowania środowiska morskiego Copernicus dostarcza bieżących i rzetelnych informacji o stopniu i skutkach wzrostu poziomu mórz na nizinnych obszarach przybrzeżnych na całej kuli ziemskiej. Na ilustracji pokazano wysokość powierzchni oceanów i mórz na świecie (napisy: usługa monitorowania środowiska morskiego Copernicus dzięki uprzejmości Mercator Océan. 11

REAGOWANIE I ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE Każdego roku tysiące ludzi w Europie i na świecie doświadcza klęsk żywiołowych. Władze europejskie pozostają w kontakcie z organizacjami zajmującymi się reagowaniem, pomocą i wsparciem w takich sytuacjach na całym świecie. Platformę do współpracy i wsparcia z pominięciem granic w czasach kryzysu zapewniają takie inicjatywy jak Unijny Mechanizm Ochrony Ludności oraz Międzynarodowa Karta Przestrzeni Kosmicznej i Kataklizmów. Copernicus zapewnia globalne i operacyjne usługi do celów wczesnego ostrzegania, reagowania i zarządzania kryzysowego, umacniając pozycję Europy jako odpowiedzialnego gracza na światowej arenie. GOTOWOŚĆ, ZMNIEJSZANIE RYZYKA I ODBUDOWA Znajomość miejsc, w których znajdują się osoby wymagający szczególnego traktowania i podatna na zagrożenia infrastruktura, umożliwia podjęcie działań ograniczających skutki potencjalnej klęski żywiołowej. Usługa Copernicus mapowania ryzyka i odbudowy (komponent usługi zarządzania kryzysowego) dostarcza mapy łączące informacje o zagrożeniach z danymi społeczno-ekonomicznymi, zapewniając tym samym pomoc w osiąganiu stanu gotowości kryzysowej oraz w działaniach mających na celu zapobieganie ryzyku i zmniejszenie ryzyka katastrof. Do innych zastosowań, które umożliwia ta usługa, zalicza się ocenę potrzeb po klęsce żywiołowej, wsparcie w planowaniu odbudowy oraz w monitorowaniu programów odbudowy i rekultywacji. Uzyskiwane dzięki programowi Copernicus informacje o podwyższonym ryzyku wystąpienia pożarów i ostrzeżenia o zagrożeniu powodziowym pomagają władzom w Europie i poza nią aktywnie przygotować się do ewentualnej reakcji kryzysowej. Komponent wczesnego ostrzegania w ramach usługi Copernicus zarządzania kryzysowego zwiększa gotowość krajowych agencji ochrony ludności cywilnej na wypadek zagrożenia powodziowego lub pożarowego w lasach. LEPIEJ PRZEMYŚLANE REAKCJE NA MIEJSCU ZDARZENIA Usługa szybkiego mapowania do celów zarządzania kryzysowego programu Copernicus dostarcza zespołom pracującym na miejscu mapy terenu w pierwszych godzinach po wystąpieniu kryzysu. Pierwsi respondenci otrzymują mapy w ciągu 3 godzin od dotarcia danych satelitarnych do stacji naziemnej 6. Mapy te mogą dawać pracującym na miejscu zdarzenia zespołom wskazówki na potrzeby prowadzenia bezpiecznej ewakuacji i udzielenia schronienia osobom dotkniętym przez kryzys. PRZEWIDYWANIE I WCZESNE OSTRZEGANIE PRZED KRYZYSAMI 6 Usługi szybkiego mapowania do celów zarządzania kryzysowego dostarczają wyniki wczesnej analizy (pierwszą dostępną mapę) w ciągu 3 godzin od otrzymania danych satelitarnych. 12

MAPOWANIE NARAŻENIA LUDNOŚCI NA ZAGROŻENIA Regularnie co roku w deszczowym sezonie od października do kwietnia Boliwia zmaga się z powodziami. Obszary podmokłe i duże rzeki stwarzają zagrożenie dla miejscowej ludności i jej środków do życia, ponieważ domy budowano na obszarach zagrożonych powodziami. Na wniosek władz lokalnych i za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej ds. Europejskiej Ochrony Ludności i Pomocy Humanitarnej usługa Copernicus mapowania ryzyka i odbudowy dostarczyła oceny narażenia ludności, infrastruktury i mienia na ryzyko powodzi na kilku północnych obszarach Boliwii. W sumie dostarczono czterdzieści pięć map z prawej strony pokazano przykładową mapę narażenia ludności Rio Mamore (obszary zaznaczone kolorem jasno czerwonym to obszary o niskim stopniu narażenia, natomiast kolor ciemno czerwony wskazuje strefy o wysokim narażeniu). Mapa usługi zarządzania kryzysowego Copernicus przedstawiająca ocenę narażenia ludności na powodzie w Rio Mamore w Boliwii (napisy: usługa zarządzania kryzysowego Copernicus). WCZESNE OSTRZEGANIE O POŻARACH LASÓW I POWODZIACH Usługa Copernicus zarządzania kryzysowego obejmuje Europejski system ostrzegania przed zagrożeniem powodziowym (EFAS), który dostarcza prognozy powodziowe dla wszystkich europejskich rzek agencjom ochrony ludności cywilnej, a rozbudowa tej usługi na skalę światową jest aktualnie w fazie testów (dostępna jest przedoperacyjna usługa pilotażowa). Uruchomienie solidnego ogólnoświatowego systemu operacyjnego przewidziano na 2017 rok. Usługa zarządzania kryzysowego obejmuje również Europejski system informacji o pożarach lasów (EFFIS), zapewniający prognozy dotyczące zagrożenia pożarowego z 10-dniowym wyprzedzeniem dla regionów Europy oraz Bliskiego Wschodu i Afryki. Dostępny jest również prototyp tego systemu w wersji zmodernizowanej globalny system informacji o rozprzestrzenianiu się ognia (GWIS). Ostrzeżenia EFAS w czasie powodzi na Bałkanach, 2013 r. (napisy: usługa zarządzania kryzysowego Copernicus). MAPOWANIE SKUTKÓW POWODZI NA BAŁKANACH Najgorsza z odnotowanych od 120 lat powodzi w regionie Bałkanów miała miejsce w maju 2014 r. i najbardziej dramatycznie dotknęła Serbię oraz Bośnię i Hercegowinę, jak również Chorwację, Rumunię i Słowację. Za sprawą cyklonu Yvette (lokalnie zwanego Tamarą) w ciągu trzech dni odnotowano opady odpowiadające opadom trzymiesięcznym, które spowodowały poważne powodzie oraz ponad 2 000 osunięć ziemi w całym regionie. Europejski system ostrzegania przed zagrożeniem powodziowym (EFAS) w ramach programu Copernicus wydał szereg ostrzeżeń dla regionu Bałkanów. Dzięki EFAS zaprogramowano wcześniej satelity Copernicus, tak aby zobrazować cały obszar jeszcze przed uruchomieniem usługi Copernicus szybkiego mapowania do celów zarządzania kryzysowego, co umożliwiło jeszcze szybsze sporządzenie map. Mapa usługi zarządzania kryzysowego Copernicus przedstawiająca zasięg powodzi na obszarze Lazarevac w Serbii. Mapa pokazuje postępujące ustępowanie wody z zalanych terenów. Zalane uprzednio tereny zaznaczono na szaro (napisy: usługa zarządzania kryzysowego Copernicus). 13

ZDROWIE PUBLICZNE Istnieje wiele zagrożeń dla zdrowia obywateli, a władze krajowe i regionalne mogą wiele uczynić, aby złagodzić ich skutki. Copernicus może zapewnić organom odpowiedzialnym za zdrowie publiczne wsparcie w monitorowaniu zjawisk środowiskowych powiązanych ze zdrowiem, jak też może dostarczać im informacji mających związek z ich działalnością. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA SMOG, DYM I PYŁY Zanieczyszczenie powietrza stanowi coraz większe zagrożenie dla naszego zdrowia. Niska jakość powietrza prowadzi do chorób układu oddechowego i zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji alergicznych. Copernicus dostarcza regularnych, wartościowych i aktualnych informacji o składzie atmosfery, w tym informacji na temat jakości powietrza. WODA W KĄPIELISKACH I SZKODLIWE ZAKWITY PLANKTONU Glony to ważna forma życia w wodach mórz i oceanów. W określonych warunkach glony rozmnażają się szybciej, co prowadzi do tak zwanego zakwitu planktonu. Niektóre rodzaje zakwitów planktonu są toksyczne, a wiele z nich powoduje podrażnienia lub choroby skóry u ludzi oraz zatrucia u gatunków morskich, które je połykają (np. skorupiaki, mięczaki i inne bezkręgowce wodne). Zjawisko to niekorzystnie wpływa na ekosystem morski i może też nieść ze sobą konsekwencje ekonomiczne w sektorach turystyki i akwakultury. Usługa Copernicus monitorowania środowiska morskiego zapewnia informacje i prognozy dotyczące stanu oceanów i europejskich mórz, jak również może pomóc zminimalizować ujemne skutki zakwitów planktonu. OGNISKA CHORÓB Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zwraca uwagę na fakt, że czynniki środowiskowe, takie jak woda, warunki sanitarne, żywność i jakość powietrza, mogą wpływać na rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych. Copernicus może pomóc określić obszary podatne na występowanie i szerzenie się epidemii. Monitorując takie parametry jak pokrycie terenu, jednolita część wód, wiatr czy pył, Copernicus wspiera działania ukierunkowane na gotowość, wczesne ostrzeganie, nadzór i szybką reakcję na ogniska chorób. Znajomość czynników warunkujących zmianę klimatu i środowiska ma zasadnicze znaczenie dla mapowania możliwego rozwoju choroby i jej dalszego rozprzestrzeniania się. 14

SZCZEGÓŁOWE OSTRZEŻENIA I PROGNOZY DOTYCZĄCE JAKOŚCI POWIETRZA NA POZIOMIE LOKALNYM airtext to serwis internetowy i aplikacja na smartfona z informacjami na temat lokalnych prognoz dotyczących jakości powietrza (zanieczyszczenia powietrza), promieniowania ultrafioletowego, zapylenia i temperatury dla dzielnic Wielkiego Londynu i Slough, opracowanymi na podstawie danych z usługi Copernicus monitorowania atmosfery. Zrzut ekranu ze strony internetowej airtext (napisy: konsultanci ds. badań środowiska z Cambridge). MONITOROWANIE SZKODLIWYCH ZAKWITÓW PLANKTONU Usługa Copernicus monitorowania środowiska morskiego (CMEMS) może pomóc przewidywać szkodliwe (toksyczne) zakwity planktonu. Można je wcześnie wykryć i monitorować przy pomocy satelitarnego monitoringu chlorofilu (wskaźnika obecności glonów), co oferuje usługa Copernicus monitorowania środowiska morskiego oraz aplikacje i usługi o wartości dodanej ( niższego szczebla ), stworzone w oparciu o dane z CMEMS. Przykładowy monitoring zakwitu planktonu u wybrzeży Danii (napisy: CoBiOS / DHI GRAS). MONITOROWANIE ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ GROŹNYCH CHORÓB Kryzys spowodowany wirusem Ebola w 2014 r. miał swój zalążek w Gwinei, z której choroba rozprzestrzeniła się na inne kraje Afryki Zachodniej. Za podstawowe wektory przenoszące chorobę uważa się rudawki malajskie (nietoperze) żyjące na palmach oleistych. Aby zlokalizować obszary wysokiego ryzyka i tym samym znaleźć potencjalne ofiary choroby, epidemiolodzy starali się określić obszary uprawy palm oleistych. Obok przedstawiono wyciąg z mapy referencyjnej dla obszaru Meliandou w Gwinei, stworzonej 27 marca 2014 r. Obszary uprawy palmy otoczono różową linią, natomiast zielone ukośne znaki pokazują busz, w którym palmy występują w ograniczonym zakresie. Wyciąg z mapy referencyjnej Meliandou w Gwinei, 2014 r. (napisy: usługa zarządzania kryzysowego Copernicus). 15

PLANOWANIE PRZESTRZENNE NA POZIOMIE MIAST I REGIONÓW Wraz ze wzrostem zaludnienia Ziemi rośnie liczba i wielkość aglomeracji miasteczek, miast i obszarów metropolitalnych. Zrównoważone zarządzanie rozprzestrzenianiem się i niekontrolowanym rozrastaniem się obszarów miejskich, planowanie ich rozwoju i połączeń oraz zwiększenie ich odporności na naturalne zagrożenia to działania, które można realizować przy znacznym udziale całego zakresu usług i danych oferowanych przez program Copernicus. NIEKONTROLOWANE ROZRASTANIE SIĘ MIAST Około trzech czwartych obywateli Europy mieszka w miastach, wskutek czego to właśnie oni generują większą część majątku Europy. Miasta jednak w dużym stopniu są uzależnione od otaczających ich obszarów wiejskich, jeśli chodzi o takie zasoby jak energia, woda i żywność. Z uwagi na to, że duże miasta, miasteczka i wsie rozrastają się na otaczające je obszary, urbaniści muszą zadbać o zachowanie równowagi między rozwojem infrastruktury a degradacją środowiska naturalnego. Usługi Copernicus monitorujące obszary lądowe mogą pomóc w podejmowaniu decyzji w ramach tego procesu zarówno na poziomie lokalnym, jak i regionalnym. człowieka, takiej jak przekopy czy wydobycie zasobów naturalnych. Te chwilowe odkształcenia terenu mogą stanowić zagrożenie dla infrastruktury i budynków. Przy pomocy dedykowanych satelitów Sentinel-1 Copernicus zapewnia bezpośrednie wsparcie w monitorowaniu zagrożeń geologicznych, takich jak osiadanie terenu, umożliwiając w ten sposób świadomą budowę i planowanie podczas budowy lub przebudowy. MAPOWANIE ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH Z MYŚLĄ O BEZPIECZNIEJSZYM PLANOWANIU I ROZWOJU Ziemia pod naszymi stopami żyje i przemieszcza się, aczkolwiek w skali roku są to milimetry. Osiadanie terenu (zapadanie się) lub jego wznoszenie się może być skutkiem licznych procesów geologicznych oraz działalności MIEJSKIE WYSPY CIEPŁA Oczekuje się, że zmiana klimatu przyniesie liczniejsze i intensywniejsze fale ciepła. Duże obszary miejskie są szczególnie narażone na ryzyko wyższych temperatur z uwagi na zjawisko zwane miejskimi wyspami ciepła polegające na tym, że betonowe konstrukcje i powierzchnie w miastach skuteczniej zatrzymują ciepło. Podczas przypływu fal ciepła miejskie wyspy ciepła mogą powodować większe zapotrzebowanie na energię na potrzeby klimatyzacji i chłodzenia (skutkujące przerwami w dostawie energii elektrycznej) oraz mogą prowadzić do większego zanieczyszczenia powietrza, co z kolei zagraża zdrowiu mieszkańców. Dane z satelitów Copernicus mogą pomóc monitorować to zjawisko oraz ocenić skuteczność środków zaradczych (takich jak tworzenie otwartych przestrzeni i zwiększenie współczynnika odbicia dachów, nawierzchni i dróg). 16

WIEDZA NA TEMAT DYNAMIKI ROZWOJU OBSZARÓW MIEJSKICH W REPUBLICE CZESKIEJ Atlas obszarów miejskich Copernicus, opracowany przy wsparciu Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej, to zlokalizowana usługa obejmująca duże miasta w UE i ich okolice, zapewniająca bezpłatne szczegółowe informacje o różnych rodzajach pokrycia terenu. Ilustracja przedstawia internetową aplikację, stworzoną dla władz regionalnych w Republice Czeskiej przez lokalnego usługodawcę, łączącą atlas obszarów miejskich z danymi społeczno-ekonomicznymi, jak również dającą obraz trendów w zakresie użytkowania gruntów i dynamiki rozwoju miast dla wielu czeskich ośrodków miejskich. Zrzut ekranu z aplikacji UrbanAtlas+ (napisy: GI0SAT). MAPA ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH W LONDYNIE Na zamieszczonej mapie Londynu wskazano obszary osiadania terenu (na czerwono) i jego wznoszenia się (na niebiesko) w całym mieście. Skutki przekopu pod metro są widoczne w dolnym lewym rogu, natomiast niebieska plama w środku to skutek podniesienia się zwierciadła wody. Mapa zagrożeń geologicznych w Londynie (napisy: Pangeo/Fugro NPA). MAPA MIEJSKIEJ WYSPY CIEPŁA W RYDZE Zamieszczony obraz termiczny temperatury w podczerwieni z Rygi wykonano w 2013 r. Żółty obszar w środku pokazuje efekt miejskiej wyspy ciepła. Różnica temperatur między centrum miasta a okolicą wynosi w rzeczywistości kilka stopni. Miejskie wyspy ciepła, Ryga, 25 marca 2013 r. (napisy: ThermCERT).. 17

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ORAZ OCHRONA ŚRODOWISKA Różnorodność biologiczna odnosi się do różnorodności fauny i flory na Ziemi, zarówno w ramach poszczególnych gatunków, jak i różnorodności między wszystkimi gatunkami roślin, zwierząt i mikroorganizmów oraz ekosystemów, w których te gatunki żyją i w których zachodzą między nimi interakcje. Różnorodność biologiczna jest wartościowa sama w sobie, jak i ma zasadnicze znaczenie dla stanu oraz odporności środowiska, od którego jesteśmy uzależnieni, jeśli chodzi o nasze zasoby naturalne. OCHRONA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Z uwagi na zasadnicze znaczenie różnorodności biologicznej, jej ochrona jest ważnym zadaniem dla nas wszystkich. Program Copernicus umożliwia efektywne i zrównoważone zarządzanie obszarami chronionymi oraz ekosystemami. Różnorodności biologicznej jako takiej nie można mierzyć z kosmosu, ale dane z różnych usług Copernicus są niezmiernie przydatne w całym cyklu ochrony środowiska, od oceny status quo po zrównoważone zarządzanie cennymi zasobami naturalnymi, takimi jak strefy nadbrzeżne (nadrzecza). WYLESIANIE I PUSTYNNIENIE Lasy i tereny leśne pokrywają około 40 proc. powierzchni lądowej Europy, stanowiąc jej zielone płuca. Wylesianie odbywa się ogromnym kosztem w postaci zmiany klimatu i utraty ekosystemów. Unia Europejska przyjęła zatem na siebie wiodącą rolę w działaniach mających na celu zachowanie naszych lasów. Program Copernicus pomaga leśniczym i specjalistom od środowiska, dostarczając im mapy lasów w wysokiej rozdzielczości, uwzględniające zarówno rodzaj, jak i gęstość pokrywy leśnej. ŚRODOWISKO MORSKIE W zglobalizowanym społeczeństwie ponad 90 proc. światowego handlu odbywa się drogą morską. Ponadto duży wpływ na środowisko i różnorodność biologiczną w oceanach i morzach ma przemysł rybny. Ochrona środowiska morskiego i trwałości gałęzi przemysłu, które są od niego uzależnione, wymaga monitorowania mórz i oceanów z myślą o zapobieganiu nielegalnym połowom, zrzutom oleju oraz przypadkowym wyciekom ze statków i morskich platform wiertniczych (oraz śledzenia wycieków ropy naftowej wskutek wypadków na morzu). Copernicus zapewnia szereg usług dla tych celów. 18

MONITOROWANIE RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ NA OBSZARACH CHRONIONYCH W 1992 r. UE utworzyła sieć obszarów zagrożonych i ważnych z uwagi na siedliska i gatunki, zwaną Natura 2000. Inicjatywa ma zapewnić długoterminowe przetrwanie najcenniejszych i zagrożonych ekosystemów. W ramach usługi monitorowania obszarów lądowych Copernicus monitoruje się siedliska charakteryzujące się różnorodnością biologiczną, takie jak obszary Natura 2000, obszary podmokłe i nadbrzeżne (nadrzecza), zapewniając wsparcie dla unijnej polityki ukierunkowanej na przyrodę i różnorodność biologiczną. Obraz satelitarny Ventes Ragas w dorzeczu Niemna na Litwie, pokazujący różnorodność siedlisk na przybrzeżnych obszarach podmokłych (napisy: usługa monitorowania obszarów lądowych Copernicus). MAPOWANIE I OCHRONA EUROPEJSKICH LASÓW Lasy europejskie są narażone na wiele zagrożeń naturalnych, w tym na inwazje owadów, pożary oraz ciężkie opady śniegu i inne niespodziewane zdarzenia. Organy publiczne i decydenci w całej UE muszą mieć szczegółowe informacje na temat degradacji lasów, umożliwiające im opracowanie właściwych środków zaradczych. Usługi zapewniające wartość dodaną w oparciu o dane Copernicus dostarczają cennych informacji na temat degradacji lasów do użytku organów zajmujących się ochroną środowiska i gospodarką leśną. Przykładowy obraz pokrywy korony drzew w wysokiej rozdzielczości, obejmujący Hiszpanię i Portugalię. Obszary o małym zagęszczeniu zaznaczono na czerwono i pomarańczowo; lasy o dużym zagęszczeniu zaznaczono kolorem zielonym i ciemno zielonym (napisy: usługa monitorowania obszarów lądowych Copernicus). MONITOROWANIE WYCIEKÓW ROPY NAFTOWEJ Wycieki ropy naftowej na morzu stwarzają poważne ryzyko szkód ekologicznych oraz strat społeczno-ekonomicznych dla europejskich obszarów przybrzeżnych. CleanSeaNet to paneuropejski serwis prowadzony przez służby Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA), wykorzystujący dane Copernicus do monitorowania wycieków ropy naftowej i statków. Jasne punkty to platformy wiertnicze u wybrzeży Norwegii. Obszary zaznaczone na czarno to obszary zrzutów wody przez platformy. Woda ta jest lekko zatłuszczona, aczkolwiek nie na tyle, by było to niezgodne z przepisami. Radar na satelicie Sentinel-1 jest na tyle czuły, że jest w stanie wykryć takie zdarzenia (napisy: Europejska Agencja Kosmiczna). 19

TRANSPORT I BEZPIECZEŃSTWO Transport to ważny sektor gospodarki UE. Przewoźnicy, rządy oraz władze lokalne przypisują priorytetowe znaczenie zapewnieniu bezpieczeństwa pasażerów. Zagrożenia środowiskowe, takie jak erupcje wulkanów czy występowanie lodu na morzu, mogą zakłócić i utrudnić funkcjonowanie transportu, co niesie ze sobą poważne konsekwencje dla gospodarki. Niepokój budzą również zagrożenia bezpieczeństwa, takie jak piractwo. Copernicus oferuje liczne rozwiązania w obszarze transportu i bezpieczeństwa. TRANSPORT LOTNICZY I ZAGROŻENIA WULKANICZNE Popiół i gaz wulkaniczny wydobywające się podczas erupcji wulkanu niosą ze sobą poważne konsekwencje zarówno dla transportu drogowego, jak i lotniczego. Widoczność na autostradach jest znacznie ograniczona, drogi stają się śliskie dla samochodów oraz często nie można uniknąć czasowych zamknięć strefy powietrznej i portów lotniczych, czego w dramatyczny sposób doświadczyliśmy w 2010 roku. Dzięki usługom Copernicus dysponujemy prognozami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dla transportu na dalekie odległości, w tym prognozami obejmującymi słupy popiołu wskutek erupcji wulkanu ważne dla transportu lotniczego. MONITOROWANIE LODU NA MORZU W CELU ZAPEWNIENIA BEZPIECZNIEJSZEGO TRANSPORTU MORSKIEGO Copernicus dostarcza bezpośrednio na mostki kapitańskie informacji o nagromadzeniu się lodu, jego zasięgu i grubości, odróżniając cienki lód umożliwiający nawigację od grubego i niebezpiecznego. Dla dopełnienia obrazu dostarcza też informacji o kierunku dryfowania lodu i gór lodowych. Monitoring pozwala określić zagrożenia i możliwości, takie jak otwarcie nowych bezpiecznych szlaków żeglugowych, torując tym samym drogę do zrównoważonego rozwoju gospodarczego. WSPIERANIE WALKI Z PIRACTWEM Piractwo to globalne zagrożenie dla życia ludzi podróżujących drogą morską oraz dla światowej gospodarki. Niestety łodzie zaangażowane w działalność przestępczą mają tendencję do pozostawania na morzu krótko, zatem wykrycie ich za pomocą obrazów satelitarnych jest trudne, nie tylko ze względu na nieodłączne ograniczenia techniczne w zakresie wykrywania małych i niemetalicznych celów, ale także ze względu na małe szanse, aby je dostrzec. Aby zapewnić wsparcie usługom Copernicus do celów zastosowań w obszarze bezpieczeństwa, opracowano nowe techniki do wykrywania małych i szybkich statków, dostarczające informacji na temat nielegalnej działalności na morzu i obrazu sytuacji. 20

ŚLEDZENIE KIERUNKU PRZEMIESZCZANIA SIĘ SŁUPÓW PYŁU WULKANICZNEGO W CELU ZAPEWNIENIA BEZPIECZNIEJSZEGO TRANSPORTU LOTNICZEGO Na całym świecie jest około 500 portów lotniczych położonych w promieniu 100 km od wulkanów, które wybuchły od 1900 roku. W 2010 roku Europa doświadczyła największego wstrzymania ruchu lotniczego od czasów II Wojny Światowej: erupcja wulkanu Eyjafjallajökull na Islandii, która uziemiła miliony pasażerów i wpłynęła na gospodarki kilku krajów w Europie. Usługa Copernicus monitorowania atmosfery opracowywała codzienne prognozy kierunku przemieszczania się słupów pyłu wulkanicznego, zapewniając wsparcie w monitorowaniu sytuacji organom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo ruchu lotniczego. Śledzenie słupa pyłu wulkanicznego z wulkanu Eyjaryallajökull (napisy: usługa monitorowania atmosfery Copernicus dzięki uprzejmości Europejskiego Centrum Prognoz Średnioterminowych). NAWIGACJA PRZEZ LODY NA MORZU W REGIONIE ARKTYKI Północna Droga Morska to szlak żeglugowy łączący Europę z Azją, pokryty lodem przez większą część roku. Przez wiele lat dryfujące lody Arktyki uniemożliwiały utworzenie morskich szlaków żeglugowych między Europą i Azją przez Północną Drogę Morską. Znaczne zmiany w dryfujących lodach Arktyki, zwłaszcza ich ubytek za sprawą zmiany klimatu, umożliwiły nawigację w tym regionie, nawet jeżeli niekoniecznie jest ona łatwa. Dane Copernicus wykorzystuje się do tworzenia wykresów lodu w dużej rozdzielczości, monitorowania gór lodowych i prognozowania warunków pod względem pokrywy lodowej. Litera nad jajem wskazuje obszar na wykresie (oznaczony taką samą literą). Liczby wewnątrz jaja to szczegółowe informacje na temat warunków pod względem pokrywy lodowej na danym obszarze. Kody i kolory na wykresie określa Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO). Liczby na samej górze określają część obszaru pokrytą lodem w skali od 1 do 10, zatem 9 oznacza, że 90 % obszaru jest pokryte lodem (na 10 % obszaru nie ma lodu) (napisy: DMI). WALKA Z PIRACTWEM Copernicus wykorzystuje szybką integrację wykrywania statków drogą satelitarną z konwencjonalnymi strumieniami informacji (takimi jak dane przesyłane przez przewoźników z pokładu statków handlowych), aby przekazywać informacje na potrzeby nadzoru również do straży wybrzeża, policji, marynarki, agencji celnych, straży granicznej i służb specjalnych. Informacje te pozwalają określić potencjalne zagrożenia i mapować nielegalną działalność. Są to na przykład usługi Copernicus uczestniczące w walce z piractwem u wybrzeży Somalii. Ogólna mapa miejsc, w których wykryto porwany włoski tankowiec Savina Caylin (napisy: G-MOSAIC). 21

PRZYKŁADOWE SUKCESY PROGRAMU COPERNICUS Pełny, bezpłatny i otwarty dostęp do danych za sprawą programu Copernicus toruje innowacyjnym przedsiębiorcom drogę do tworzenia nowych aplikacji i usług. Wokół usług i danych programu Copernicus może rozwijać się wiele nowych modeli biznesowych, czego dowodzą przykładowe sukcesy przedstawione na tej stronie. Dają one wyobrażenie o tym, co można zrobić z bezpłatnymi i otwartymi danymi z kosmosu, pokazując iż jedynym ograniczeniem może tu być wyłącznie kreatywność i wynalazczość człowieka. SZKOCKIE MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWO (MŚP) TWORZY TRZY MODELE BIZNESOWE W OPARCIU O DANE COPERNICUS Trzy innowacyjne pomysły: WaveCERT, ThermCERT i Transport Sentry (napisy: ThermCERT). MŚP Stevenson Astrosat trzykrotnie wygrało Copernicus Masters 7 za innowacyjne pomysły z wykorzystaniem danych Copernicus: WaveCERT może przewidywać, monitorować i badać możliwość wytwarzania energii pływów i energii fal w każdym miejscu na świecie. ThermCERT to serwis dokonujący pomiarów sprawności cieplnej budynków oraz monitorujący skuteczność środków zapewniających sprawność cieplną. Transport Sentry pomaga władzom doglądać infrastruktury transportowej. Wykorzystując między innymi dane Copernicus z satelitów Sentinel, usługa może dokonywać zgłoszeń dotyczących nawet najodleglejszych części sieci, uwydatniając anomalie i eliminując konieczność wysyłania czasochłonnych patroli. 7 Doroczny konkurs, w którym nagradza się autorów obiecujących pomysłów z wykorzystaniem danych i informacji Copernicus, mający na celu wspieranie rozwoju nowych, innowacyjnych usług. 22

BEZPIECZNIEJSZE ŻEGLOWANIE Z WEATHER4D Weather4D Pro to jedna z pierwszych aplikacji na smartfon i tablet zawierająca dane dotyczące pogody i oceanu. Aplikacja została zaprojektowana na potrzeby nawigacji morskiej i może obliczyć optymalną trasę (między innymi na podstawie fal i wiatru) dla statku, żaglówki lub statku rybackiego, wykorzystując w tym celu produkty Copernicus. Sukces aplikacji Weather4D to wiarygodny dowód na wartość dodaną, jaką program Copernicus wnosi do powstającego sektora nawigacji elektronicznej. Trzy innowacyjne pomysły: WaveCERT, ThermCERT i Transport Sentry (napisy: ThermCERT). Dostęp do danych i usług Copernicus Aby uzyskać dostęp do danych i usług, zob. www.copernicus.eu Odwiedź nas: na Twitterze: @CopernicusEU na Facebooku: Copernicus EU 23

JAK OTRZYMAĆ PUBLIKACJE UE Publikacje bezpłatne: jeden egzemplarz: za pośrednictwem EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu); więcej niż jeden egzemplarz lub plakaty/mapy w przedstawicielstwa Unii Europejskiej (http://ec.europa.eu/represent_en.htm); w przedstawicielstwach w państwach trzecich (http://eeas.europa.eu/delegations/index_pl.htm); przez kontakt z serwisem Europe Direct (http://europa.eu/europedirect/index_en.htm) lub telefon 00 800 6 7 8 9 10 11 (numer darmowy z każdego miejsca w UE) (*). (*) Podane informacje są bezpłatne, podobnie jak większość połączeń (niektórzy operatorzy, aparaty w budkach telefonicznych lub hotele mogą jednak naliczać opłaty). Publikacje płatne: za pośrednictwem EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu).

ET-04-15-101-PL-N Copernicus EU @CopernicusEU Copernicus EU www.copernicus.eu ISBN 978-92-79-57340-8 doi 10.2873/45136