SZKOLENIE OKRESOWE Z DZIEDZINY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY OSÓB ZATRUDNIONYCH NA STANOWISKACH KIEROWNICZYCH CZĘŚĆ 7 VII. ORGANIZACJA I METODYKA SZKOLEŃ W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY VII.1. Organizacja szkoleń z zakresu BHP Działalność szkoleniowa w zakresie BHP może być według polskiego prawa prowadzona przez pracodawców lub jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie BHP (placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, szkoły ponadgimnazjalne, jednostki badawczo rozwojowe, szkoły wyższe lub inne placówki naukowe, stowarzyszenia, których celem statutowym jest działalność związana z BHP, osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie BHP). Prowadzący działalność szkoleniową (ogólnie szkolenia) w dziedzinie BHP nazywany jest organizatorem szkolenia. Musi on zapewnić: 1) programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk, 2) programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu w przypadku prowadzenia takiego szkolenia, 3) wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia, 4) odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej, 5) wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia, 6) właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń.
Szkolenie w dziedzinie BHP rozumiane jest jako kształcenie, doszkalanie lub doskonalenie pracowników w pozaszkolnych formach kształcenia. Powinno zapewniać pracownikom: zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi, poznanie przepisów oraz zasad BHP, praw, obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie BHP, nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielania pierwszej pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Pracodawca/przełożony obowiązany jest w związku ze szkoleniami w dziedzinie BHP: 1) odbyć szkolenie w dziedzinie BHP w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków i okresowo je powtarzać, 2) na własny koszt i w czasie pracy, przed dopuszczeniem pracownika do pracy, przeszkolić go w zakresie BHP oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie, 3) zapewnić pracownikowi odbycie, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia, w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy, 4) w razie wykonywania pracy na terenie zakładu pracy pracodawcy przez pracownika innego pracodawcy pracodawca zapewnia poinformowanie tego pracownika o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie. Uzyskanie tych informacji pracownik potwierdza podpisem. Istnieje wyraźny zakaz dopuszczenia pracownika do pracy, do której wykonania nie posiada on kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad BHP. Warto zwracać uwagę na podstawowy, związany ze szkoleniami BHP, obowiązek pracownika: pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami BHP.
VII.2. Rodzaje szkoleń w dziedzinie BHP Zasady szkolenia pracodawców i pracowników powstały w oparciu o podział szkoleń z zakresu BHP. Są to szkolenia: 1) wstępne, instruktaże ogólne (szkolenia wstępne ogólne), instruktaże stanowiskowe (szkolenia wstępne na stanowisku pracy), 2) okresowe. Programy poszczególnych rodzajów szkoleń powinny być dostosowywane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia. Powinny być one przechowywane przez pracodawców. Szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie trwającego minimum 2 godziny lekcyjne instruktażu. Umożliwia uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności dotyczących wykonywania pracy w sposób bezpieczny, czyli zgodnie z zasadami i przepisami BHP. Szkolenie okresowe może być prowadzone na kilka sposobów. Wyszczególnić można następujące, możliwe do zastosowania formy: seminarium szkolenie nie krótsze niż 5 godzin lekcyjnych, kurs szkolenie nie krótsze niż 15 godzin lekcyjnych, samokształcenie kierowane szkolenie odbywające się na odległość, na podstawie materiałów przekazywanych przy pomocy poczty, Internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców. Szkolenie wstępne instruktaż ogólny Przechodzą je wszyscy nowozatrudnieni pracownicy, studenci na praktykach studenckich oraz uczniowie szkół zawodowych na praktykach szkolnych przed rozpoczęciem pracy. Przekazywana jest im wiedza z zakresu podstawowych przepisów BHP, szczegółowych przepisów i zasad BHP w danym zakładzie pracy oraz zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Szkolenie takie prowadzi pracownik służby BHP, osoba wykonująca zadania służby BHP, pracodawca wykonujący zadania służby BHP lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę, z kwalifikacjami wykładowcy i po wymaganym przeszkoleniu. Szkolenie wstępne instruktaż stanowiskowy Przechodzą je Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, innych z czynnikami szkodliwymi, uciążliwymi lub niebezpiecznymi, Studenci na praktykach studenckich a także Uczniowie szkół zawodowych na praktykach szkolnych. Przekazywana jest im wiedza o szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych czynnikach środowiska pracy na stanowisku pracy, ryzyku zawodowym, sposobach ochrony przed zagrożeniami oraz metodach bezpiecznego wykonywania pracy. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza pracodawca lub wyznaczona przez niego osoba kierująca pracownikami. W obu przypadkach taki instruktor powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje, doświadczenie zawodowe oraz przeszkolenie z metod prowadzenia instruktażu. Szkolenie okresowe Obowiązkowym szkoleniom okresowym w dziedzinie BHP podlegają: 1) pracodawcy i inne osoby kierujące pracownikami, 2) pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, 3) pracownicy inżynieryjno techniczni, 4) pracownicy służby BHP i inne osoby wykonujące zadania tej służby, 5) pracownicy administracyjno biurowi.
Szkolenia okresowe przeprowadzane są na zasadach podanych w tabeli: Grupa Forma szkolenia Kolejne Pierwsze szkolenie okresowe szkolenia okresowe seminarium, kurs, samokształcenie do 6 miesięcy od rozpoczęcia Pracodawcy i kierownicy do 5 lat kierowane pracy Pracownicy zatrudnieni do 12 miesięcy od rozpoczęcia na stanowiskach instruktaż do 3 lat pracy robotniczych Pracownicy seminarium, kurs, samokształcenie do 12 miesięcy od rozpoczęcia do 6 lat administracyjno - biurowi kierowane pracy Sprawdzenie wiadomości w tym przypadku odbywa się przed komisją powołaną przez organizatora szkolenia. Po pozytywnym zaliczeniu egzaminu, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia okresowego przechowywane jest w aktach osobowych pracownika. VII.3. Problematyka dydaktyczna instruktaży stanowiskowych Osoba odpowiadająca za przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego powinna mieć na względzie uwarunkowania podejścia dydaktycznego do pracowników i całego instruktażu. Szkolenie to powinno być przeprowadzone sprawnie i skutecznie, przy poruszeniu wszystkich wymaganych zagadnień. Wykładowca musi zwrócić więc uwagę na następujące fakty: 1) Podmiotem szkolenia są osoby dorosłe uczniowie i studenci szybciej przyjmują wiedzę pisaną, mówioną niż ich starsi koledzy, którzy pracują w zawodzie kilka lat. Dla nich bardziej efektywne i skuteczne będzie nawiązywanie do ich własnego doświadczenia, przy jednoczesnej minimalizacji przekazywania tzw. suchej wiedzy. 2) Czas szkolenia powinno się ono odbywać w godzinach 9:00 15:00 ze względu na warunki skupienia się słuchaczy. Wcześniej są oni zmęczeni bądź nierozbudzeni, później zmęczeni całym dniem pracy. W obu przypadkach zapamiętają ze szkolenia dużo mniej niż w sugerowanym przedziale czasowym. 3) Złożoność treści merytorycznych w ramach jednego modułu szkolenia najpierw powinny być przekazywane te opisowe (humanistyczne) później ścisłe (wzory, równania) treści. Moduły należy tak dobrać, by najwcześniej poruszana była tematyka
najistotniejszych zagadnień programowych. W miarę upływu czasu szkolenia, zdolności skupienia się i zapamiętywania słuchaczy będą bowiem malały. 4) Warunki szkolenia szkolenie powinno odbywać się na stanowisku pracy. Warunki szkolenia powinny zapobiegać rozpraszaniu się pracowników oraz zapewniać spełnienie ich wszelkich potrzeb fizjologicznych (toaleta, przerwy na kawę, herbatę, drugie śniadanie). 5) Stres ograniczanie stresu związanego z relacjami przełożony pracownik. Nie sugerować wyciągania konsekwencji z zadawania pytań (to bardzo skutecznie demotywuje), starać się zachęcić pracowników do samodzielnego poszerzania swoich umiejętności i wiedzy na temat przedmiotu szkolenia. Stosować metodę nagród. Nie wolno stosować metody kar. 6) Jasne określenie celu szkolenia niezbędne podczas szkoleń osób dorosłych, które potrzebują informacji na temat zasadności, ich zdaniem, marnowania czasu na szkoleniu. Wskazane jest umówienie problematyki ekonomii bezpieczeństwa. Pieniądze są często najlepszym argumentem, motywującym do nauki. Do osiągnięcia efektu w postaci zapamiętania przez pracownika prawidłowego wykonania czynności, konieczna jest również prawidłowa realizacja poszczególnych modułów szkolenia według poniższego schematu ważne zachowanie kolejności poszczególnych elementów: 1) wzorcowy pokaz z omówieniem (wolno, dokładnie), 2) wzorcowy pokaz w czasie rzeczywistym, 3) samodzielne wykonanie, 4) korygowanie błędów, 5) ponowne wykonanie, 6) korygowanie błędów, 7) prawidłowe wykonanie, 8) omówienie końcowe. Podczas instruktażu stanowiskowego warto zastanowić się nad użyciem pomocy dydaktycznych, które bez wątpienia podniosą jego atrakcyjność. Mogą to być: urządzenia i sprzęt używane na stanowisku pracy w toku realizacji zadań pracowniczych, folie, zdjęcia i filmy.
Sprawdzenie wiadomości i umiejętności uzyskanych bądź utrwalonych podczas instruktażu stanowiskowego powinno składać się z egzaminu teoretycznego i praktycznego. Jeśli pracownik uzyska negatywny wynik choćby jednego z nich, nie może zostać dopuszczony do pracy. PYTANIA KONTROLNE CZĘŚCI 7: - zakreśl prawidłową odpowiedź- 1. Organizatorem szkolenia w dziedzinie BHP może być tylko pracodawca [Tak/Nie] 2. Szkolenia w dziedzinie BHP to szkolenia wstępne (składające się w części ogólnej oraz instruktażu stanowiskowego) oraz szkolenia okresowe [Tak/Nie] 3. Czas pomiędzy pierwszym szkoleniem okresowym pracodawców a kolejnymi wynosi nie więcej niż 5 lat [Tak/Nie] 4. Niespełnienie podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka może skutecznie zdemotywować go do nauki [Tak/Nie] 5. Pracownik, który nie ukończy szkolenia wstępnego (np. nie zda egzaminu końcowego) może być dopuszczony do pracy pod warunkiem oświadczenia większej staranności w wykonywaniu powierzanych mu obowiązków [Tak/Nie]