Zestaw ćwiczeń dedykowanych Pacjentom Kliniki ArtroCenter po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL) Opracowanie: Zespół Kliniki ArtroCenter http: www.artrocenter.pl e-mail: kontakt@artrocenter.pl tel.: +48 791 40 88 40 1
CHODZENIE W ASEKURACJI KUL ŁOKCIOWYCH Przy poruszaniu się po płaskim terenie z pomocą kul łokciowych należy zachować następującą kolejność ruchów: 1) kule 2) noga operowana 3) noga nieoperowana Przy chodzeniu po schodach poruszaj się w następujący sposób: wchodzenie po schodach 1) noga nieoperowana 2) kule 3) noga operowana schodzenie ze schodów 1) kule 2) noga operowana 3) noga nieoperowana Obciążanie operowanej nogi: dozwolone obciążanie operowanego stawu 0-2 tydzień 25% masy ciała do 6-tego tygodnia 50% masy ciała powyżej 6-tego tygodnia pełne obciążanie stawu począwszy od 4-go tygodnia można poruszać się z jedną kulą (trzymając ją po stronie przeciwnej do operowanej nogi) w 6-tym tygodniu należy zaprzestać używania kul łokciowych 2
Program podzielony został na kilka etapów. Ćwiczenia prosimy wykonywać 3 razy dziennie. ETAP I (pierwsze 2 tygodnie po zabiegu) Celem etapu jest: zmniejszenie obrzęku i dolegliwości bólowych poprzez stosowanie okładów z lodu co 3-4 godziny na 15-20 minut uzyskanie pełnego wyprostu stawu kolanowego uzyskanie zgięcia 45 w pierwszym tygodniu do 60 w drugim tygodniu ĆWICZENIE 1 Bierny wyprost stawu kolanowego: w leżeniu na plecach z wałkiem (zrolowanym ręcznikiem lub piłką) pod piętą nogi operowanej, mięśnie rozluźnione. Należy utrzymać nogę w tej pozycji przez 5-10 minut. ĆWICZENIE 2 Ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda Izometryczne napięcie mięśnia czworogłowego uda z jednoczesnym napięciem mięśni kulszowo-goleniowych: w leżeniu na plecach, z wałkiem/ręcznikiem umieszczonym pod operowanym kolanem. 3
Ruch: dociśnięcie pięty do podłoża oraz kolana do wałka, utrzymanie pozycji 6-8 sekund, rozluźnienie. Powtarzamy 20 razy. Wykonując to ćwiczenie można zmieniać kąt zgięcia stawu kolanowego, aż do 45 zgięcia w kolanie. ĆWICZENIE 3, 4, 5 Unoszenie wyprostowanej nogi w leżeniu na plecach: kolano wyprostowane, mięśnia uda napięte. Ruch: 1) unoszenie wyprostowanej nogi do góry (około 30-45 stopni), przytrzymanie pozycji 5 sekund, opuszczenie nogi. Powtarzamy 20 razy. 2) noga obrócona na bok ( na zewnątrz ), unoszenie wyprostowanej nogi do góry (około 30-45 stopni), przytrzymanie pozycji 5 sekund, opuszczenie nogi. Powtarzamy 20 razy. 3) noga obrócona na bok ( do wewnątrz ), unoszenie wyprostowanej nogi do góry około 30-45 stopni), przytrzymanie pozycji 5 sekund, opuszczenie nogi. Powtarzamy 20 razy. 4
ĆWICZENIE 6 Ćwiczenia zakresu ruchu zgięcie stawu kolanowego w odciążeniu: w leżeniu na plecach, stopa nogi operowanej zgięta grzbietowo. Ruch: przesuwanie stopy po podłożu do maksymalnego możliwego zakresu zgięcia, utrzymanie pozycji 3 sekundy, powrót do pozycji wyjściowej. Powtarzamy 20 razy. Wykonując to ćwiczenie można pomagać sobie taśmą elastyczną. ĆWICZENIE 7 Zgięcie stawu kolanowego w pozycji siedzącej. Ruch: nie odrywając stopy od podłoża należy powoli zginać kolano do możliwego maksymalnego zakresu. Utrzymać pozycję 3 sekundy, powrót do pozycji wyjściowej. Powtarzamy 20 razy. Wykonując to ćwiczenie można pomóc sobie nieoperowaną nogą. 5
W I etapie rehabilitacji rozpoczynamy ćwiczenie propriocepcji (czyli czucia głębokiego). Początkowo należy wykonywać ćwiczenia w pozycji leżącej, lub w siadzie na krześle, zmieniając kąt zgięcia operowanego kolana, jak pokazano poniżej. ĆWICZENIE 8 Ćwiczenie propriocepcji w leżeniu na plecach z piłką z nogi oparte o ścianę. Ruch: dociśnięcie i utrzymanie piłki wyprostowaną nogą. Podczas ćwiczenia można zmieniać kąt zgięcia kolana i siłę nacisku. Powtarzamy 20 razy. ĆWICZENIE 9 Ćwiczenie propriocepcji w siadzie noga operowana oparta na piłce. Ruch: lekko docoskając stopą piłkę należy powoli zginać i prostować operowane kolano. Powtarzamy 20 razy. 6
Ćwiczenia wykonywane w staniu. Podczas ich wykonywania przytrzymujemy się blatu stołu lub krzesła. ĆWICZENIE 10 Półprzysiady stopy ustawione równolegle, w lekkim rozkroku. Na nodze operowanej należy zachować dopuszczalne w tym okresie obciążenie 25% masy ciała. Ruch: Wykonać półprzysiad, do około 45 stopni zgięcia w stawie kolanowym, przytrzymać około 5 sekund, powrót do pozycji wyjściowej. Powtarzamy 20 razy. ĆWICZENIE 11 Wspięcie na palce - stopy ustawione równolegle, w lekkim rozkroku. Na nodze operowanej należy zachować dopuszczalne w tym okresie obciążenie 25% masy ciała. Ruch: wspięcie na palce, utrzymanie pozycji około 5 sekund, powrót do pozycji wyjściowej. Powtarzamy 40 razy. 7
ETAP II (3-6 tygodni po zabiegu) Celem etapu jest: poprawa siły mięśniowej nauka prawidłowego chodu poprawa czucia głębokiego stawu Pod koniec tego etapu: możliwe jest chodzenie bez asekuracji kul łokciowych (od 4-tego tygodnia jedna kula po stronie przeciwnej do operowanej) W Etapie II należy kontynuować ćwiczenia z poprzedniego okresu oraz wprowadzić ćwiczenia propriocepcji na niestabilnym podłożu. W tym celu można wykorzystać materac, poduszki rehabilitacyjne lub maty do ćwiczeń. ĆWICZENIE 12 Półprzysiady na niestabilnym podłożu - stopy ustawione równolegle, w lekkim rozkroku. Na nodze operowanej należy zachować dopuszczalne w tym okresie obciążenie 50% masy ciała. Ruch: Wykonać półprzysiad, do około 45 stopni zgięcia w stawie kolanowym, przytrzymać około 5 sekund, powrót do pozycji wyjściowej. Powtarzamy 20 razy. 8
ĆWICZENIE 13 Dodatkowo można to ćwiczenie wykonywać z miękką piłką między kolanami po uzyskaniu minimum 90 zgięcia stawu kolanowego można rozpocząć ćwiczenia na rowerze stacjonarnym, ćwicząc przez 10-15 minut, cztery razy dziennie pod koniec tego okresu można rozpocząć ćwiczenia w basenie chód, jogging do końca 6-tego tygodnia należy stosować okłady z lodu przez 20 minut 3 razy dziennie po ćwiczeniach ETAP III (6-12 tygodni po zabiegu) należy kontynuować ćwiczenia z poprzednich etapów można rozpocząć naukę naprzemiennego chodu po schodach wchodząc od nogi operowanej oraz schodząc od nogi operowanej zakres zgięcia stawu kolanowego powinien wynosić około 120 ćwicząc na rowerze stacjonarnym można dodać niewielkie obciążenie 9
ĆWICZENIE 14 Unoszenie bioder w leżeniu na plecach operowane kolano zgięte do kąta prostego. Ruch: opierając się na nodze operowanej unoszenie bioder oraz nogi nieoperowanej do góry, utrzymanie pozycji około 6 sekund. Powtarzamy 20 razy. ĆWICZENIE 15 Zgięcia stawu kolanowego w pozycji stojącej z oporem z zastosowaniem taśmy elastycznej. Ruch: maksymalne zgięcie stawu kolanowego. Powtarzamy 20 razy. 10
ĆWICZENIE 16 Ćwiczenie propriocepcji - na niestabilnym podłożu, na operowanej nodze. Ruch: półprzysiady na nodze operowanej. Powtarzamy 20 razy. Gdy ćwiczenie przestanie sprawiać trudność należy wykonywać je w ten sam sposób, ale z zamkniętymi oczami. na tym etapie można już próbować wykonywać podskoki, zeskoki ze stopnia wysokości 15-30 cm wypady w przód i bok na nodze operowanej bieg w miejscu, trucht, jogging ETAP IV (3-6 miesięcy po zabiegu) jest to okres, kiedy powinien być uzyskany pełen zakres ruchu stawu kolanowego, dobra siła i kontrola mięśniowa powoli należy wprowadzić do usprawniania elementy charakterystyczne dla uprawianej dyscypliny sportowej można już rozpocząć trening biegowy bieg przodem, tyłem, bokiem, skip, ćwiczenia zmiany kierunków, zwrotów, ćwiczenia hamowania wprowadza się ćwiczenia zeskoków z wysokości 30-60 cm, skoki ze zmianą kierunku 11
UWAGI KOŃCOWE po upływie 6 miesięcy od zabiegu możliwy jest powrót do poprzedniego poziomu aktywności fizycznej przedstawiony program usprawniania może ulec modyfikacji w przypadku wystąpienia współistniejących urazów stawu kolanowego lub wystąpienia powikłań pooperacyjnych 12