Strategia rozwoju miasta Tarnowskie Góry do roku 2022

Miasto Tarnowskie Góry Załącznik nr 1 Do Zarządzenia Burmistrza Miasta Tarnowskie Góry Nr 303/2012 Z dnia 30.4.2012 Strategia rozwoju miasta Tarnowskie Góry do roku 2022

Tarnowskie Góry, listopad 2011 r. Spis treści: 1. Wprowadzenie... 3 2. Założenia... 4 3. Wizja rozwoju miasta... 6 4. Cele i kierunki... 9 5. Charakterystyka celów i kierunków rozwoju... 13 7. Strategia rozwoju miasta a Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020... 36 8. Wdrażanie i monitoring... 39 9. Załączniki... 47 2

1. Wprowadzenie Przyszłość miasta podlega kształtowaniu poprzez działania różnych podmiotów tworzących jego realia. Wśród nich szczególne znaczenie mają decyzje samorządowych władz miejskich, które reprezentując lokalną społeczność, jednocześnie kreują warunki dla zachowań wszystkich grup użytkowników miejskiej przestrzeni. Sukces to zadowolenie mieszkańców, zyski przedsiębiorstw, tłumy turystów i klientów miejskich placówek handlowych czy usługowych. Taki stan to jednak rezultat wieloletnich starań, które muszą uwzględniać nie tylko zmieniające się preferencje miejskie, ale i ponadlokalne oddziaływanie podmiotów, zjawisk i trendów. Tarnowskie Góry wymagają podjęcia strategicznych rozstrzygnięć, które na najbliższe lata zdeterminują cele i kierunki rozwoju miasta. Do wykorzystania jest wiele sposobności, wynikających zarówno z szans jakie stwarza polskie członkowstwo w Unii Europejskiej i górnośląskie ambicje metropolitalne, jak i wewnątrzmiejskie warunki społeczne, gospodarcze, przyrodnicze. XXI wiek promując globalne wzorce ekonomiczne, idee społeczeństwa informacyjnego, czy ponowoczesne koncepcje zachowań konsumpcyjnych otwiera przed tarnogórzanami szerokie możliwości kształtowania własnych warunków życia i działalności gospodarczej. Trzeba o nich pamiętać projektując działania zorientowane na zaspokajanie miejskich potrzeb. Ambicją liderów rozwoju Tarnowskich Gór jest utrzymanie ich wieloaspektowej atrakcyjności, która powinna przełożyć się na zachowania podmiotów kształtujących zalety miejsc zamieszkania, przestrzeni publicznych i obszarów działalności gospodarczej. Ważne jest również aby uwzględnić zmiany, jakie zachodzą w województwie śląskim i znaleźć w nich swoje miejsce. Należy zapewnić mieszkańcom miasta uczestnictwo w ważnych regionalnych wydarzeniach i procesach rozwojowych. Przyszłość wydaje się być ciągle związana z położeniem Tarnowskich Gór na styku stylu działań użytkowników powstającej metropolii i pozytywnie prowincjonalnych zachowań jej północnych sąsiadów. Takie miejsce oferuje szanse spotkań, wymiany, wzajemnego przenikania i uzupełniania. Strategia rozwoju Tarnowskich Gór musi to wykorzystać. Jak kiedyś, gdy miasto powstawało staraniami organizujących wydobycie kruszców, tak i dziś sukces jego przyszłości zależy od zaangażowania mieszkańców. Entuzjazm XVI-wiecznych przedsiębiorców stworzył nowoczesny i konkurencyjny ośrodek miejski, wykorzystujący koniunkturę gospodarczą i realia polityczne. Wydaje się że nadszedł czas by te doświadczenia powtórzyć. 3

2. Założenia Głównym celem tworzenia Strategii rozwoju miasta Tarnowskie Góry do roku 2022 jest potrzeba wyznaczenia przyszłych funkcji miasta. Ich dobór musi wynikać zarówno z rozpoznania potrzeb faktycznych i potencjalnych jego użytkowników, jak i określenia pozycji na rynku produktów terytorialnych, jaką chce zająć tarnogórska oferta w 2022 roku. Poznanie opinii mieszkańców i liderów rozwoju pomogło w ustaleniu pożądanych elementów przyszłego wizerunku miasta, w tym nie tylko zewnętrznych cech wyróżniających go w oczach turystów czy inwestorów, ale i wewnętrznych składników oferty osadniczej, przeznaczonej dla aktualnych i nowych tarnogórzan. Ogólne założenia strategii rozwoju określają ramy rozważań nad potencjalnym kształtem przyszłości miasta. Definiują także granice i bariery, jakich nie należy, a czasami nie można pokonać, mimo starań i przekonania, że to mogłyby skutecznie przyczynić się do zaistnienia pożądanego kierunku przekształceń walorów miasta. Dla Tarnowskich Gór można sformułować następujące założenia ich strategicznego rozwoju: umocnić pozycję znaczącego śląskiego ośrodka miejskiego w wybranych funkcjach (mieszkalnictwo, przemysł maszynowy, turystyka indywidualna, kultura niszowa, rekreacja), w tym na nowo pozyskać klientów dla niektórych rodzajów produktów miejskich przez nie oferowanych; wobec postępującego procesu metropolizacji Aglomeracji Górnośląskiej, intensywniej budować podstawy identyfikacji tarnogórskiej tożsamości, uwzględniającej historię miasta, tradycje, zasoby naturalne i kulturowe itp.; trzeba znaleźć nowe źródła dochodu miasta, które powinno być bogatsze, zarówno zamożnością mieszkańców oraz zyskami tarnogórskich firm, jak i przychodami miejskiego budżetu; inwestować w jednoczenie się społeczności miejskiej, której członkowie powinni wspólnie tworzyć siłę miasta, a także przewodzić społeczności powiatu i reprezentować jej interesy w relacjach ponadregionalnych; zdobyć odpowiednią pozycję konkurencyjną jako ważny podmiot otoczenia powstającej Metropolii Górnośląskiej, której użytkownicy poszukują nowych obszarów zamieszkania i podejmowania działalności gospodarczej głównie wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz w miejscach ekologicznie atrakcyjnych; 4

stymulować rozwój środowiska gospodarczego w mieście, które musi przynajmniej zadowalająco zaspokajać potrzeby przedsiębiorstw przemysłowych i nowoczesnej działalności usługowej; docenić globalne zmiany zachowań konsumpcyjnych, które wymagają zastosowania nowych sposobów utrzymania potencjału demograficznego miasta, w tym przyciąganie i zatrzymywanie ludzi młodych, szczególnie dobrze wykształconych, mobilnych, zainteresowanych mieszkaniem na ekologicznie atrakcyjnym terenie; warto rozważyć nowoczesną użyteczność potencjałów rekreacyjnych miasta, w tym głównie obszarów leśnych, które nabierają nowego znaczenia w kontekście procesów rozlewania się zabudowy obszarów zurbanizowanych, coraz bardziej dotyczących podmiejskich stref Aglomeracji Górnośląskiej; wzmacniać specyficzny potencjał animatorów kultury, którzy podejmując wiele kameralnych imprez i oryginalnych przedsięwzięć współtworzą atmosferę miasta; promować zabytki, zarówno poprzemysłowe, jak i związane z historią miasta i jego okolic, w tym ślady przenikania się kultur, religii, narodowości; eksponować walory środowiska naturalnego, w tym regionalnie zbyt mało doceniane obiekty jak: zespół przyrodniczo-krajobrazowy Park w Reptach i dolina rzeki Dramy, rezerwat Segiet oraz podziemny potencjał przyrodniczy. 5

3. Wizja rozwoju miasta Wizja rozwoju Tarnowskich Gór za swoją podstawę przyjmuje zalety lokalizacji miasta, które z dużym prawdopodobieństwem determinować będą większość czynników kształtujących jego przyszłość w najbliższych kilkunastu latach. Główne oddziaływanie generować będzie styk wpływów jednoczących się w nową metropolię czternastu miast Aglomeracji Górnośląskiej oraz gmin miejskich i wiejskich jej północnego otoczenia. Specyficzne położenie Tarnowskich Gór, stanowiących północną bramę Górnego Śląska to szansa rozwoju miasta, mogącego wykorzystać swoje zasoby jako surowiec dla tworzenia produktów miejskich oferowanych podmiotom obydwu swoich otoczeń lub kreować pożądaną pozycję konkurencyjną poprzez przyciąganie takich użytkowników, którzy przyczynią się do nadania Tarnowskim Górom nowego znaczenia w regionie i poza nim. Ważne jest aby odpowiednio wyznaczyć tarnogórskie miejsce w realiach ponadlokalnych. Trzeba realnie ocenić zarówno ambicje, jak i możliwości. Tym samym akcentować wartość zabytków poprzemysłowych, wielokulturowej historii, pozycji rynkowej tarnogórskich przedsiębiorstw czy atrakcyjnej oferty rekreacyjnej, jednocześnie pamiętając o przedsięwzięciach, jakie koniecznie trzeba podjąć by sprostać wymaganiom poziomu rozwoju współczesnych miast, w tym stanu infrastruktury. Wielkość dyspozycyjnych zasobów miejskich zmusza do specjalizacji, motywowanej zarówno dotychczasowymi skutkami finansowymi realizacji różnych projektów, jak i ogólnym wizerunkiem miasta, postrzeganego jako miejsce realizacji tylko kilku znanych działalności. następująco: Wizję rozwoju miasta Tarnowskie Góry na lata 2010 2022 sformułowano Tarnowskie Góry będą atrakcyjnym miejscem zamieszkania, a także miastem wyspecjalizowanych działalności, uzupełniających ofertę Aglomeracji Górnośląskiej i jej północnych sąsiadów, w tym będą miejscem spotkań i przenikania się różnorodnych potrzeb oraz tożsamości. 6

Jej realizacja oparta będzie na pięciu wyzwaniach definiujących najważniejsze obszary zaangażowania zasobów miejskich w kształtowanie przyszłości Tarnowskich Gór. Są to: trwale zarabiać Nowoczesną gospodarkę miasta powinny tworzyć przedsiębiorstwa i ich rozpoznawalne w kraju i na świecie produkty. Atrakcyjne miejsca pracy pozwolą na zaspokojenie ambicji zawodowych młodych ludzi oraz dostarczą dochodów członkom tarnogórskiej społeczności miejskiej. Jednocześnie firmy wniosą swój wkład do budżetu miasta oraz będą współtworzyć jego wizerunek, kreując obraz miejsca przyjaznego przedsiębiorcom, oferującego wykształcone zasoby ludzkie oraz dogodne warunki przestrzenne. Trwałość dochodów może być także pochodną zamożności mieszkańców, w istotny sposób partycypujących w rozmiarach dostępnych miejskich środków publicznych. silniej zaistnieć Nowa identyfikacja regionalna jest potrzebna miastu by zmienić dotychczasowe negatywne elementy jego wizerunku i wprowadzić nowe, związane z przekształceniami jego oferty. Konkurencja na rynku miast wymusza większe angażowanie się w działalność promocyjną, w tym przekonywanie o tarnogórskich zaletach. Do zaoferowania są nie tylko znane zabytki poprzemysłowe (Kopalnia Zabytkowa, Sztolnia) czy rekreacyjne (Park Wodny), ale i mniej rozpoznawalne produkty: starówka, imprezy kulturalne, atrakcyjne warunki zamieszkania, tereny leśne, obiekty przyrodniczo cenne itp. wznieść się, bez kompleksów Wspieranie ambicji społecznych powinno być przedmiotem starań władz miejskich, stanowiąc jeden ze sposobów zmniejszania zagrożenia utraty potencjału demograficznego miasta, w tym migracji młodych, wykształconych mieszkańców. Trzeba umożliwić im robienie kariery, zarówno w działalności gospodarczej, jak i społecznej. Oferta miejska mimo ograniczonych środków nie musi być mało atrakcyjna. Uczestnictwo tarnogórzan w ponadlokalnych imprezach kulturalnych, rozrywkowych czy sportowych można uzupełnić przedsięwzięciami bardziej kameralnymi, za to tańszymi, bliższymi, dopasowanymi do lokalnych potrzeb. Warunkiem jest ich stały rozwój, nadążanie za globalnymi zjawiskami społeczno-kulturowymi, gdyż pomoże to uniknąć poczucia marginalizacji, świadomości, że gdzieś dzieje się coś ważnego, a u nas nic nowego. razem łatwiej Integracja wewnątrzmiejska jest niezbędnym elementem budowania tarnogórskiej tożsamości lokalnej. Ta zaś jednocząc mieszkańców tworzy z ich pojedynczych starań siłę 7

mogącą zmieniać miasto i skutecznie oddziaływać na podmioty jego otoczenia. Zgoda zawsze buduje, a wewnętrzne konflikty i konkurencja rozdrabniają tylko ograniczone środki i uniemożliwiają realizację ambitniejszych przedsięwzięć, służących w zamyśle całej społeczności, również powiatowej. Większe jednostki osadnicze są lepszym partnerem i beneficjentem środków pomocowych, gdyż efektywniej je wykorzystują, świadcząc korzyści większej liczbie osób. Tarnowskie Góry łącząc się społecznie i przestrzennie mają szanse skuteczniej rywalizować na poziomie regionalnym i ponad nim. tworzyć własne miejsca Przestrzeń do życia jest potrzebna każdemu i ludzie mają prawo do nadawania jej specyficznych cech. Trzeba umożliwić mieszkańcom Tarnowskich Gór współkreowanie własnego bezpiecznego miejsca, w tym szczególnie oddziaływanie na formy zaspokajania potrzeb generowanych przez przestrzenie publiczne oraz tereny mieszkaniowe. Identyfikacja przestrzenna będzie trwalej wiązać tarnogórzan jeśli da im szansę na zdobycie doświadczeń, przeżyć, emocji itp., wynikających z doznań estetycznych i postrzegania korzystnych warunków dla określonego rodzaju zachowań (np. spacery w parku, podziwianie krajobrazów z punktów widokowych, skwer pod domem, klomb z kwiatami, oświetlenie mojej ulicy). 8

4. Cele i kierunki Wizja rozwoju miasta stanowiąc ogólny obraz jego przyszłego stanu wymaga doprecyzowania. Podstawowym sposobem dokonania tego jest sformułowanie celów strategicznych i horyzontalnych, które wyznaczają konkretne obszary angażowania zasobów miejskich i podejmowania niezbędnych działalności, aby z sukcesem kształtować pożądaną przyszłość miasta. Realizacja zamierzeń zawartych w wizji rozwoju Tarnowskich Gór wymaga osiągnięcia następujących celów strategicznych i horyzontalnych: cele strategiczne: C 1. Aktywizowanie i wspieranie wdrażania nowych technologii w przemyśle C 2. Wspieranie kreatywnej działalności usługowej C 3. Podnoszenie jakości środowiska zamieszkania C 4. Pozyskanie nowych mieszkańców C 5. Rozwijanie oryginalnej oferty kulturalnej C 6. Rozwój turystyki i budowanie tożsamości lokalnej w oparciu o historię miasta C 7. Udostępnianie zasobów przyrodniczych dla edukacji ekologicznej i rekreacji C 8. Budowanie spójności wewnętrznej C 9. Tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego cele horyzontalne: CH 1. Intensyfikacja działalności promocyjnej CH 2. Podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznych CH 3. Poprawa warunków ekologicznych CH 4. Usprawnienie komunikacji Zestawienie to nie zawiera hierarchii ważności celów, których realizacja wielokrotnie się uzupełnia, a w kilku przypadkach wzajemnie się warunkuje. Za jeden ze sposobów nadania im rang uznać można udział w realizacji tarnogórskich wyzwań rozwojowych (tab.1). Trudno jednak także definitywnie przesądzać o istotności wyzwań, co uniemożliwia dokładne określenie znaczenia celu w realizacji rozwoju Tarnowskich Gór. Szczegóły kolejności podejmowania prac należą do przedmiotów opracowań o charakterze operacyjnym (programy operacyjne, wieloletnie plany finansowe itp.) i tylko na tym poziomie można ostatecznie rozstrzygnąć o ważności przedsięwzięć wynikających z poszczególnych celów, w tym o intensywności podejmowanych wysiłków czy angażowaniu zasobów. 9

Tab. 1. Wyzwania i cele strategiczne cele strategiczne wyzwania trwale zarabiać silniej zaistnieć wznieść się, bez kompleksów razem łatwiej tworzyć własne miejsca C 1. Aktywizowanie i wspieranie wdrażania nowych technologii w przemyśle C 2. Wspieranie kreatywnej działalności usługowej C 3. Podnoszenie jakości środowiska zamieszkania C 4. Pozyskanie nowych mieszkańców C 5. Rozwijanie oryginalnej oferty kulturalnej C 6. Rozwój turystyki i budowanie tożsamości lokalnej w oparciu o historię miasta C 7. Udostępnianie zasobów przyrodniczych dla edukacji ekologicznej i rekreacji C 8. Budowanie spójności wewnętrznej C 9. Tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego CH 1. Intensyfikacja działalności promocyjnej CH 2. Podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznych CH 3. Poprawa warunków ekologicznych CH 4. Usprawnienie komunikacji Aby precyzyjnie określić przyszłość Tarnowskich Gór trzeba rozwinąć myśli przewodnie zawarte w wyznaczonych celach. Służy temu rozpisanie ich na kierunki (tab.2), które w dalszej kolejności pozwolą na sformułowanie listy przedsięwzięć i zbioru projektów. W sumie wszystkie elementy (cele kierunki przedsięwzięcia projekty) powinny złożyć się na sukces realizacji zamierzeń zawartych w wizji rozwoju miasta. 10

Tab. 2 Cele i kierunki strategiczne Cele C 1. Aktywizowanie i wspieranie wdrażania nowych technologii w przemyśle C 2. Wspieranie kreatywnej działalności usługowej C 3. Podnoszenie jakości środowiska zamieszkania Kierunki K1.1. Tworzenie warunków ułatwiających przedsiębiorcom kontakty K1.2. Udostępnianie terenów dla przedsiębiorstw K2.1. Stymulowanie specjalizacji, własnego profilu usług K2.2. Unowocześnianie działalności usługowej K3.1. Modernizacja komunalnych zasobów mieszkaniowych K3.2. Odnowienie zabytkowych zasobów mieszkaniowych K3.3. Rewitalizacja budynków oraz lokali socjalnych miasta K3.4. Wzbogacanie oferty edukacyjnej K3.5. Wspieranie amatorskiej działalności kulturalnej K3.6. Wspieranie inicjatyw sportowych K3.7. Poprawa bezpieczeństwa K3.8. Tworzenie warunków powstawania społeczeństwa obywatelskiego C 4. Pozyskanie nowych mieszkańców K4.1. Wyznaczenie terenów pod nowe inwestycje mieszkaniowe K4.2. Angażowanie się w rozwój budownictwa wielorodzinnego C 5. Rozwijanie oryginalnej oferty kulturalnej C 6. Rozwój turystyki i budowanie tożsamości lokalnej w oparciu o historię miasta K5.1. Współpraca z animatorami działalności kulturalnej K5.2. Organizowanie imprez kulturalnych K6.1. Poprawa funkcjonowania zabytków poprzemysłowych K6.2. Odnawianie obiektów zabytkowych K6.3. Inicjowanie integracji działalności turystycznej w skali powiatowej i regionalnej K6.4. Eksponowanie znaczących miejsc w mieście C 7. Udostępnianie zasobów przyrodniczych dla edukacji ekologicznej i rekreacji K7.1. Ochrona miejsc przyrodniczo cennych K7.2. Podniesienie atrakcyjności oferty rekreacyjnej 11

C 8. Budowanie spójności wewnętrznej C 9. Tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego CH 1. Intensyfikacja działalności promocyjnej K8.1. Wzmacnianie tożsamości ponaddzielnicowej K8.2. Miejskie zagospodarowanie przestrzeni pomiędzy dzielnicami K9.1. Udostępnianie internetowych kontaktów z instytucjami publicznymi K9.2. Upowszechnianie korzystania z Internetu KH1.1. Poprawa skuteczności promocji wewnętrznej KH1.2. Pozycjonowanie ofert miasta w skali ponadlokalnej KH1.3. Tworzenie tarnogórskiej marki CH 2. Podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznych KH2.1. Poprawa estetyki KH2.2. Tworzenie dobrej jakości miejsc przebywania i gromadzenia się KH2.3. Wzbogacanie klimatów przestrzeni miasta CH 3. Poprawa warunków ekologicznych CH 4. Usprawnienie komunikacji KH.3.1. Poprawa gospodarki wodno-ściekowej KH3.2. Wspieranie działań proekologicznych KH4.1. Budowa i remonty ulic, dróg, skrzyżowań KH4.2. Usprawnianie połączeń autobusowych KH4.3. Podejmowanie starań dotyczących przywrócenia pozycji ważnego ośrodka transportu kolejowego w skali ponadlokalnej Cele strategiczne wyznaczają działania w ramach określonej funkcji miejskiej, a uszczegóławiające je kierunki w logiczny sposób są wyrazem polityki władz Tarnowskich Gór wobec niej. Cele horyzontalne nakładają się na strategiczne i uzupełniają je. Tworzy je zbiór kierunków, które realizują zamierzenia miejskie w wielu funkcjach. Mogłyby zostać rozdzielone pomiędzy cele strategiczne, ale ich wyróżnienie służy zaakcentowaniu ich łącznikowego charakteru. Tym samym są to najczęściej wąskie gardła rozwoju miejskiego. Od realizacji precyzujących je przedsięwzięć i projektów zależy sukces osiągania wielu celów strategicznych, ale powiązania bywają również wzajemne. 12

5. Charakterystyka celów i kierunków rozwoju Cele strategiczne: C1. Aktywizowanie i wspieranie wdrażania nowych technologii w przemyśle Kierunki K1.1. Tworzenie warunków ułatwiających przedsiębiorcom kontakty K1.2. Udostępnianie terenów dla przedsiębiorstw Przykłady przedsięwzięć P1.1.1. Organizowanie spotkań gospodarczych P1.1.2. Współpraca z urzędem pracy i samorządami gospodarczymi P1.2.1. Uzbrajanie terenów pod inwestycje P1.2.2. Promowanie lokalizowania się firm, w szczególności wykorzystujących nowoczesne technologie Przemysł wkomponowany w krajobraz Tarnowskich Gór od wielu dziesięcioleci kształtuje wizerunek miasta. Jest jednym z podstawowych czynników przesądzających o jego atrakcyjności zarówno dla mieszkańców, jak i osób żyjących w sąsiednich gminach. Jego w części górnicza orientacja, przejawia się w zgłaszanych miejskich potrzebach oraz sposobach ich zaspokajania (np. edukacja, kultura). Zamożność mieszkańców Tarnowskich Gór w znaczącym stopniu powiązana jest z sytuacją przedsiębiorstw przemysłowych. Oprócz górniczego profilu działalności także osiągnięcia przemysłu maszynowego, elektronicznego czy odzieżowego godne są odnotowania i wspierania. Doceniając istotną pozycję tarnogórskiego przemysłu wśród czynników rozwoju miasta wskazać należy na konieczność wdrażania w tego typu działalnościach nowych technologii, co może być sposobem na rozwój istniejących i tworzenie nowych przedsiębiorstw, a przy tym zmniejszanie uciążliwości ich funkcjonowania dla mieszkańców miasta. Umożliwi również angażowanie wysoko wykwalifikowanych pracowników, dając im szanse na karierę i samorealizację. To zaś może być istotnym czynnikiem hamującym migrację, a wpływającym na przyciąganie do Tarnowskich Gór ludzi młodych, ambitnych, dynamicznych. Będzie także specyficznym przyczynkiem do kształtowania atmosfery miasta, jako miejsca przybywania osób do pracy i odwiedzania go w celach biznesowych. Nie do pominięcia są również potencjalne wpływy do budżetu miasta z dobrze prosperujących firm oraz wynagrodzenia ich pracowników, będące impulsem dla wielu działalności, przede wszystkim usługowych. Wysoka zyskowność przedsięwzięć opartych na wiedzy może być 13

dodatkowo argumentem za kształceniem dzieci i młodzieży, która będzie mogła dostrzec że szkolne trudy mogą się opłacić. Działania miasta w zakresie aktywizowania i wspierania wdrażania nowych technologii mają ograniczony charakter. Można i należy tworzyć sprzyjające temu warunki, ale zarządy firm same muszą dostrzegać korzyści modernizujących inwestycji. Władze miejskie mogą spełniać rolę katalizatora umożliwiając i ułatwiając spotkania oraz współpracę różnych firm i instytucji (samorządu gospodarczego, urzędu pracy, NGO itp.), również w relacjach międzynarodowych. Zachęty mogą polegać na przygotowaniu i udostępnianiu terenów pod działalność przedsiębiorstw zaawansowanych technologii, najlepiej zgrupowane na kształt parków przemysłowych, ale ze względu na małą skalę (bark dużych terenów inwestycyjnych na obszarze miasta) raczej bez spełnienia formalnych wymagań zastrzeżonych dla takich przedsięwzięć. Inicjatywa tego typu stworzyła by jednocześnie dodatkową szansę na poprawę krajobrazu miejskiego na terenach już wykorzystywanych przez przemysł. Modernizacja umożliwia bowiem często uwzględnianie doznań estetycznych (kształty, kolory, symbolika). Ze względów urbanistycznych ważne jest także projektowanie założeń dla terenów przemysłowych na większą skalę, niż tylko dla jednego zakładu. Koncentracja ułatwi współpracę i zmniejszy koszty infrastruktury. C 2. Wspieranie kreatywnej działalności usługowej Kierunki K2.1. Stymulowanie specjalizacji, własnego profilu usług K2.2. Unowocześnianie działalności usługowej Przykłady przedsięwzięć P2.1.1. Udostępnianie komunalnych lokali i terenów pod kreatywne usługi P2.1.1. Pozyskiwanie oryginalnych usługodawców poprzez wspieranie ich działalności P2.1.3. Rozwijanie profilu usługowego i gospodarczych zalet klimatu miasta P2.1.4. Wspieranie usług opartych na lokalnych zasobach (tradycje, przyroda) P2.2.1. Propagowanie dobrych wzorców (nagrody) P2.2.2. Budowanie usługowej marki miasta w oparciu o zalety położenia, w tym przenikanie się stylów: miejskiego i wiejskiego 14

Nowoczesność współczesnego miasta budują usługi. Ich rozwój dostarcza najlepszych bodźców dla inicjowania pożądanych przekształceń wszystkich funkcji miejskich. Najcenniejsza jest kreatywność usługodawców, która pozwala tworzyć nową lub oryginalną ofertę i wykorzystywać twórcze potencjały. Tarnowskie Góry powinny wspierać powstawanie i rozwój firm nastawionych na wysoką jakość i specjalistyczny charakter świadczonych usług. Będzie to elementem budowania ich znaczącej pozycji wśród miast oferujących atrakcyjne działalności dla swoich mieszkańców oraz osób przybywających z sąsiednich gmin wiejskich i miast Aglomeracji Górnośląskiej. Usługi mogą być oparte zarówno na nowoczesnych technologiach, jak i na doskonale opanowanym tradycyjnym rzemiośle. Użyteczne w tym powinno być wykorzystanie potencjałów miasta, w tym istniejących firm sektora usług i drobnej wytwórczości, w wielu przypadkach mogących poszczycić się bogatymi, często rodzinnymi, tradycjami. Potencjały to także wielkość, historia i charakter miasta, istniejące szkoły zawodowe oraz odpowiednie nieruchomości, w tym lokale komunalne w centrum, umożliwiające powiązanie działalności z jej ekspozycją. Dla zdobycia dobrej marki miasta w dziedzinie usług i produkcji rzemieślniczej pożądane jest wykrystalizowanie się kilku wiodących specjalizacji oraz wspieranie osób (np. poprzez udostępnianie lokali), których działalność ma charakter unikatowy, artystyczny, mistrzowski, a swoimi działaniami wykracza poza zwykły biznes (np. prowadzą działalność w kierunku przekazywania swojej wiedzy i umiejętności). Dla utrzymania wysokiej jakości oferowanych usług konieczne jest ciągłe doskonalenie prowadzonej działalności. Może być to unowocześnianie warsztatu pracy, udoskonalanie metod pracy czy podnoszenie kwalifikacji. W przypadku tradycyjnego rzemiosła, gdzie stosowanie własnych, często dawnych technik stanowi o jego istocie i dużej wartości, będzie to kształcenie następców. Tak wzmacniana kreatywność ma szanse zaistnieć na ponadregionalnym poziomie, szczególnie jeśli zostanie wsparta inicjatywami promującymi dobre wzorce, nagrodami i wyróżnieniami oraz konsekwentnym wpisywaniem jej w usługowy klimat miasta. 15

C 3. Podnoszenie jakości środowiska zamieszkania Kierunki K3.1. Modernizacja komunalnych zasobów mieszkaniowych K3.2. Odnowienie zabytkowych zasobów mieszkaniowych K3.3. Rewitalizacja budynków oraz lokali socjalnych miasta K3.4. Wzbogacanie oferty edukacyjnej K3.5. Wspieranie amatorskiej działalności kulturalnej K3.6. Wspieranie inicjatyw sportowych K3.7. Poprawa bezpieczeństwa Przykłady przedsięwzięć P3.1.1. Remonty komunalnych budynków P3.1.2. Adaptacja wolnych powierzchni P3.1.3. Podnoszenie jakości wyposażenia mieszkań komunalnych P3.2.1. Pomoc właścicielom zabytkowych kamienic P3.2.2. Waloryzacja historyczna centrum miasta P3.3.1. Ustalenie zasad mieszkaniowej polityki socjalnej P3.3.2 Wybór i przejęcie miejsca lub obiektu lokalizacji mieszkań socjalnych P3.4.1. Poszerzanie oferty zajęć pozalekcyjnych P3.4.2. Motywowanie dobrych nauczycieli P3.4.3. Akcje propagujące samorządność terytorialną i postawy obywatelskie P3.5.1. Udostępnianie lokali pod działalność grup artystycznych P3.5.2. Rozszerzanie oferty amatorskiej działalności kulturalnej (poszukiwanie i angażowanie animatorów) P3.6.1. Aktywizowanie sportu amatorskiego P3.6.2. Podnoszenie standardu i efektywności wykorzystania istniejących obiektów sportowych P3.6.3. Budowanie profilu sportowego miasta (wybrane dyscypliny) P3.6.4. Rozbudowa infrastruktury sportowej P3.7.1. Współpraca z Policją P3.7.2. Poprawa wizerunku Straży Miejskiej P3.7.3. Monitoring wybranych obszarów miasta P3.7.4. Program Bezpieczne wspólnoty 16

K3.8. Tworzenie warunków powstawania społeczeństwa obywatelskiego P3.8.1. Współpraca z organizacjami pozarządowymi P3.8.2. Usprawnianie kontaktów pomiędzy mieszkańcami i władzą miasta P3.8.3. Propagowanie wzorców postaw obywatelskich (aktywność obywatelska) Miasto aby przetrwać musi tworzyć pożądane środowisko życia dla swoich mieszkańców. Badania ankietowe oraz warsztaty z udziałem liderów rozwoju pokazały, iż Tarnowskie Góry postrzegane są przede wszystkim jako miejsce gdzie dobrze się mieszka. Respondenci wyrazili to poprzez dominującą przewagę osadniczej orientacji rozwojowej nad innymi, w tym gospodarczą czy turystyczną. Miasto posiada dobre warunki do realizowania funkcji rezydencjalnej na wielu poziomach, również wysokim, ale środowisko zamieszkania w kilku miejscach ma wyraźne mankamenty. Koniecznym wydaje się być przeprowadzenie działań mieszczących się w opisanych poniżej sześciu kierunkach strategicznych: K 3.1. Modernizacja komunalnych zasobów mieszkaniowych Mieszkalne lokale komunalne będące obecnie w zasobach gminy są na ogół niskiej jakości. Jednocześnie większość z nich mieści się w zabytkowej części śródmieścia. Z uwagi na wiek budynków, standard wyposażenia i znaczny stopień zużycia wymagają poważnych remontów. Doraźnie przeprowadzane naprawy pozwalają co najwyżej na opóźnianie procesu niszczenia. Podniesienie jakości komunalnych zasobów mieszkaniowych wpłynie nie tylko na poprawę jakości życia ich lokatorów, ale również na cechy przestrzeni publicznych, współtworzonych przez budynki (elewacje, wygląd lokali handlowo-usługowych) oraz powinno skutkować poprawą relacji społecznych w centrum miasta. Niezwykle istotne jest przy tym to, aby zachować historyczny charakter budynków, w tym dbać o detal, stosować odpowiednie materiały, zachowywać elementy, które chociaż noszą ślady zużycia mogą po naprawie z powodzeniem dalej spełniać swoją rolę (zabytkowe bramy, drzwi, kraty, balustrady itp.). Centrum skupia w sobie symbolicznie cechy całego miasta, a tym samym sposób jego postrzegania wpływa na ogólny wizerunek Tarnowskich Gór. Zmiany przeprowadzane na jego obszarze oddziałują na jakość środowiska życia wszystkich mieszkańców, także tych z oddalonych dzielnic. Działania w tym kierunku to także remonty budynków komunalnych połączone z poprawą jakości i wyposażenia mieszkań oraz poszerzaniem powierzchni mieszkalnych poprzez adaptację wolnych powierzchni w istniejących budynkach. Nowe lokale pozyskiwane w ten sposób mogłyby być wynajmowane w pierwszej kolejności przedstawicielom 17

twórczych, artystycznych zawodów oraz osobom współtworzącym życie kulturalne Tarnowskich Gór. Istotne w wielu wypadkach może być również przekwalifikowanie lokali o niskim standardzie na pracownie, lokale wystawiennicze czy małe sklepy łatwo dostępne z ulicy. Równocześnie potrzebna jest budowa nowych mieszkań komunalnych w budynkach wielorodzinnych, ze szczególnym uwzględnieniem roli tych obiektów w uzupełnianiu ciągłości tkanki miejskiej. Pozwoli to zaspokoić część potrzeb mieszkaniowych oraz osiągnąć poprawę jakości przestrzeni miejskiej poza obszarem śródmieścia, zwiększając jednocześnie atrakcyjność mieszkaniową niektórych dzielnic. Również pozyskiwanie nowych lokali położonych w różnych częściach miasta jako alternatywa rozwiązywania problemów socjalnych zwiększa możliwość prowadzenia aktywnej polityki mieszkaniowej. K3.2. Odnowienie zabytkowych zasobów mieszkaniowych Budynki w śródmieściu będące własnością prywatną, stanowią o jakości życia i zaletach przestrzeni miejskiej w taki sam sposób, jak budynki komunalne. Tym samym również przyczyniają się do kształtowania cech miejskiego dobra wspólnego, np. poprzez kreowanie doznań estetycznych. Część odpowiedzialności za nie ponosi więc cała społeczność miasta. Dlatego warta rozważenia jest oferta organizowania pomocy i profesjonalnego doradztwa dla właścicieli zabytkowych kamienic w zakresie sposobu prowadzenia remontów, tak by na przywracaniu świetności estetycznej budynki nie traciły swoich historycznych walorów. Uzupełnieniem tego mogłyby być również działania nakierowane na poprawę jakości przestrzeni publicznej (cel horyzontalny CH.2). Konieczne jest przeprowadzenie waloryzacji historycznej centrum miasta, która stanowiłaby podstawę dla refleksji nad wspieraniem finansowym remontów konkretnych zabytków. Podobne działania powinny być podejmowane również w odniesieniu do wybranych budynków nie będących zabytkami, a istotnych poprzez swoje cechy i funkcje w realizacji zamierzeń rozwojowych miasta. K3.3. Rewitalizacja budynków oraz lokali socjalnych miasta Obecnie większość lokali socjalnych znajduje się w zabytkowych budynkach w centrum miasta. Podniesienie jakości środowiska życia w tej części Tarnowskich Gór wiąże się z poprawą ich cech, gdyż zwykle oferują niższe standardy zamieszkania niż pozostałe lokale komunalne. Mieszkania socjalne powinny nie tylko dawać możliwość schronienia się, ale również ułatwiać prowadzenie zadań z zakresu pomocy społecznej. Działania te, 18

rozumiane w nowoczesny sposób (m.in. jako ukierunkowane na aktywizację uczestnictwa w życiu społecznym), wiążą się z kształtowaniem specyficznej przestrzeni codziennego przebywania osób korzystających z pomocy. Obecne zasoby mieszkań socjalnych nie spełniają tych warunków, raczej sprzyjają utrzymywaniu nie zadowalającej nikogo sytuacji, a przy tym poprzez ich lokalizację negatywnie oddziałują na najcenniejszą część przestrzeni miejskiej śródmieście. Ustalenie zasad mieszkaniowej polityki socjalnej, w tym wybór i przejęcie miejsca lokalizacji mieszkań socjalnych wymaga podjęcia strategicznych decyzji, skutkujących wieloletnim angażowaniem znacznych zasobów miejskich. Skupianie takich mieszkań w jednym miejscu często nie sprzyja efektywnej pomocy, prowadząc do narastania problemów społecznych i tworzenia się gett ubóstwa. Etapem poszukiwania miejskich sposobów zaspokajania potrzeb socjalnych może być opracowanie planu rozwiązywania problemów społecznych, zawierającego propozycje pozyskiwania mieszkań zlokalizowanych poza centrum-śródmieściem. Umożliwi to poprawę jakości życia korzystających z nich oraz realizację zamierzeń strategicznych dotyczących rewitalizacji tego obszaru, w tym odnawianie zabytków. Dodatkowo lokale w śródmieściu będą mogły być przeznaczone dla innych mieszkańców, zamożniejszych lub oferujących bardziej pożądane działalności na tym obszarze (np. rzemieślników kultywujących tradycje, twórców kultury), którzy swoją aktywnością zawodową mogą budować prestiż miasta i jakość jego oferty. K3.4. Wzbogacanie oferty edukacyjnej Jakość życia w mieście wiąże się z możliwością udziału mieszkańców w różnych formach aktywności podejmowanych na jego obszarze. Jedną z nich jest kształcenie dzieci i młodzieży, które należy do obszarów zarządzania władz kilku szczebli samorządu terytorialnego. W kompetencjach miejskich mieści się podnoszenie poziomu nauczania w szkołach podstawowych oraz gimnazjach, m.in. organizując zajęcia pozalekcyjne. Jest to ważny sposób wzbogacania oferty społecznej Tarnowskich Gór. Także działania motywujące wysiłki dobrych nauczycieli stanowić mogą zachętę dla rozwijania atrakcyjności osadniczej miasta. Starania o ponadprzeciętną realizację funkcji edukacyjnej należy również traktować jako argument sprzyjający pozyskiwaniu nowych mieszkańców, szczególnie młodych, wykształconych i zamożnych. Inwestycje w edukację pomagają lepiej dostosować cechy miejskich zasobów ludzkich do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy, co w przyszłości opłaci się zarówno miastu (jako wspólnocie), jak i jego mieszkańcom. 19

K3.5. Wspieranie amatorskiej działalności kulturalnej Amatorska aktywność kulturalna mieszkańców (np. członkostwo w chórach, zespołach tanecznych, klubach tematycznych) jest podbudową dobrych relacji społecznych. Pomaga tworzyć zaangażowane grupy, które budują dobrą atmosferę, wzmacniając poczucie bezpieczeństwa i bycia u siebie. Pozwala także na rozwijanie aktywności obywatelskiej i odpowiedzialności za własne miejsce: ulicę, dzielnicę, miasto. Inicjatywy w tym zakresie powinny być wspierane poprzez udostępnianie lokali pod działalność grup artystycznych i rozszerzanie oferty amatorskiej działalności kulturalnej np. przez poszukiwanie i angażowanie jej animatorów, z szczególnym zwróceniem uwagi na twórczych, utalentowanych mieszkańców. K3.6. Wspieranie inicjatyw sportowych Aktywizowanie sportu amatorskiego również skutkuje poprawą jakości życia, w tym zdrowia i samopoczucia mieszkańców. Postawa widza wielkich widowisk sportowych powinna być uzupełniana angażowaniem się w uprawianie jakiegoś sportu, choćby tylko w lokalnej skali, z uwzględnieniem indywidualnych preferencji. Działania w zakresie kształtowania oferty sportu amatorskiego w Tarnowskich Górach należy skupić na podnoszeniu standardu i efektywności wykorzystania istniejących obiektów sportowych oraz budowaniu profilu sportowego miasta w wybranych dyscyplinach, opierając się na istniejącym potencjale materialnym oraz zawodowcach, działaczach, trenerach i dobrych tradycjach. K3.7. Poprawa bezpieczeństwa Coraz bardziej istotnym elementem decydującym o wyborze miejsca zamieszkania staje się współcześnie potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa. Duże miasta przyciągające bezdomnych, kombinatorów, nieudaczników życiowych czy nawet przestępców nie mogą poszczycić się szczególną atrakcyjnością w tym obszarze aktywności lokalnych. Tarnowskie Góry niewątpliwie zyskują na porównaniach z sąsiadującymi miastami Aglomeracji Górnośląskiej. Mieszkańcy wielu dzielnic miasta żyją w poczuciu bezpieczeństwa własnych miejsc. Przedmiotem troski powinno być głównie centrum miasta i wybrane dzielnice (blokowiska). Od lat realizowany jest program Bezpieczne wspólnoty. Ważne jest także aby poprzez organizację pracy odpowiednich służb jeszcze poprawiać aktualny stan bezpieczeństwa w mieście. 20

C 4. Pozyskanie nowych mieszkańców Kierunki K4.1. Wyznaczenie terenów pod nowe inwestycje mieszkaniowe K4.2. Angażowanie się w rozwój budownictwa wielorodzinnego Przykłady przedsięwzięć P4.1.1. Tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego P4.1.2.Organizacja procesów scalania i podziału terenów pod zabudowę mieszkaniową P4.1.3. Uzbrajanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe P4.3.1. Pozyskiwanie deweloperów Budując pozycję miasta atrakcyjnego do zamieszkania, w tym miejsca świadczenia nowoczesnych i wyspecjalizowanych usług społecznych, Tarnowskie Góry mogą dążyć do pozyskania nowych mieszkańców. Przydatne wydaje się zwłaszcza przyciągniecie osób aktywnych, twórczych, zajmujących się działalnością artystyczną, oryginalnym rzemiosłem czy przedstawicieli wolnych zawodów. Takie grupy mieszkańców dobrze mogłyby wpisać się w wizję rozwoju miasta i jego tradycje. Niewątpliwie sukcesem marketingowym będą jednak również nowi młodzi mieszkańcy, szczególnie dobrze wykształceni i zainteresowani aktywnym współuczestnictwem w życiu lokalnej wspólnoty. Tarnowskie Góry, dzięki swoim walorom ekologicznym, kulturalnym i krajobrazowym mają również szansę zaistnieć w świadomości poszukujących miejsca do zamieszkania jako miasto oferujące atrakcyjne tereny rezydencjonalne. O swoim własnym domu marzy wielu dziś mieszkających i pracujących w Aglomeracji. Aby skutecznie konkurować z innymi miastami jej otoczenia warto realizować następujące kierunki: K4.1. Wyznaczenie terenów w pod nowe inwestycje mieszkaniowe Z uwolnieniem pod zabudowę mieszkaniową w mieście Tarnowskie Góry dużych obszarów wiąże się ryzyko niekorzystnego zjawiska rozproszenia zabudowy, co z jednej strony wygeneruje znaczne koszty dla miasta związane z ich uzbrojeniem i utrzymaniem dróg, a z drugiej strony może doprowadzić do dewastacji krajobrazu i zmniejszania ekologicznej i estetycznej atrakcyjności miasta. Dla dobrego wykorzystania potencjału terenów mieszkaniowych i uniknięcia zjawiska rozlewania się zabudowy konieczne jest planowe wyznaczanie terenów budowy nowych mieszkań. Powinny one uzupełniać istniejące już obszary zabudowy, zawierające obiekty służące lokalnym funkcjom obsługi (jak małe pawilony handlowe, skwery itp.), bądź tworzyć nowe, zwarte, harmonijnie kształtowane 21

zespoły, planowane również z uwzględnieniem ich wpływu na krajobraz miejski. Prócz odpowiednich zapisów w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego, działania jakie należy podejmować w ramach tego kierunku to: wykup, scalanie, parcelacja, uzbrojenie i sprzedaż działek oraz wykup pojedynczych działek o kluczowym położeniu i wchodzenie w porozumienie z właścicielami sąsiednich gruntów. Niezbędna wydaje się być pomoc miasta w podziale terenu. Do obowiązków jego samorządowych władz należy zaliczyć także uzbrajanie terenów oraz wykup działek z przeznaczeniem pod tereny zieleni miejskiej np. skwery czy parki, co zagwarantuje przyszłym mieszkańcom możliwość zaspokajania potrzeb rekreacyjnych w ramach oferty dóbr publicznych. K4.2. Angażowanie się w rozwój budownictwa wielorodzinnego Zabudowa wielorodzinna ma istotne znaczenie dla dopełnienia oferty na rynku mieszkaniowym, ale również dla utrzymania miejskiego charakteru przestrzeni. Tarnowskie Góry powinny wspierać budownictwo wielorodzinne, zwłaszcza zaś działania prowadzące do uzupełniania zabudowy miejskiej w ramach istniejącej struktury urbanistycznej lub dobrze tę strukturę rozwijające. Przykładem przedsięwzięć w tym kierunku są działania zorientowane na pozyskiwanie deweloperów zainteresowanych tego rodzaju budownictwem. Ważną rolą przedstawicieli miasta w tej aktywności jest typowanie obszarów pod zabudowę wielorodzinną i określanie warunków, dzięki którym nowe inwestycje wzbogacą przestrzeń publiczną i tym samym zwiększą atrakcyjność Tarnowskich Gór jako miejsca zamieszkania. Istotne jest również zwrócenie uwagi na kontekst otoczenia, dopasowanie projektów budynków do istniejącej struktury urbanistycznej oraz właściwe ukształtowanie zieleni. C 5. Rozwijanie oryginalnej oferty kulturalnej Kierunki K5.1. Współpraca z animatorami działalności kulturalnej K5.2. Organizowanie imprez Przykłady przedsięwzięć P5.1.1. Wspieranie Rady Pożytku Publicznego w zakresie działań kulturalnych P5.1.2. Angażowanie animatorów w tworzenie klimatu kulturalnego miasta programy celowe P5.1.3. Wspieranie inicjatyw kulturalnych P5.1.4. Wyróżnienia za wybitne osiągnięcia młodych artystów P5.3.1. Rozwijanie Gwarków P5.3.2. Kalendarz imprez ponadlokalnych (koordynowanie terminów i miejsc) 22

Tarnowskie Góry już teraz wyróżniają się wśród miast Górnego Śląska bogatą ofertą kulturalną. Zważywszy na tradycje i aktualny potencjał miasta w tym zakresie, rozwój działalności kulturalnych jest wspierany przez samorząd miejski i jego instytucje np. Radę Pożytku Publicznego. Jednym z kierunków prac powinna być także pomoc organizacyjna i koordynowanie inicjatyw prowadzonych przez poszczególnych animatorów kultury dla najlepszego spożytkowania ich wysiłków i osiągnięcia efektu synergii. Działalność miasta na rzecz wspierania aktywnych twórców powinna przybrać formę zbliżoną do mecenatu. W ramach tego możliwe jest tworzenie galerii miejskich i organizowanie w nich wystaw wybranych prac, przyznawanie wyróżnień, stypendiów i nagród, organizowanie warsztatów z zaproszonymi wybitnymi twórcami oraz wyjazdów studialnych na zasadzie wymiany z miastami partnerskimi itp. Władze Tarnowskich Gór powinny być również organizatorem większych, cyklicznych imprez miejskich i ponadlokalnych, dopełniając prywatną ofertę kulturalną miasta. W tym celu wykorzystać można przestrzenie publiczne i zasoby instytucjonalne (stowarzyszenia i inne podmioty zajmujące się promowaniem kultury). Ważna jest dbałość o wysoki poziom imprez masowych, który można uzyskać dzięki zatrudnianiu zaangażowanych animatorów. Historyczna tarnogórska wielokulturowość oraz oryginalność przestrzeni i zabytków kultury powinna zostać wykorzystana jako baza dla organizacji imprez o charakterze regionalnym (np. imprezy związane z kulturą śląską, żydowską czy istnieniem Kopalni Zabytkowej) C 6. Rozwój turystyki i budowanie tożsamości lokalnej w oparciu o historię miasta Kierunki K6.1. Podniesienie atrakcyjności funkcjonowania zabytków poprzemysłowych K6.2. Odnawianie obiektów zabytkowych Przykłady przedsięwzięć P6.1.1. Wspieranie modernizacji obiektów i poszerzenia oferty Kopalni Zabytkowej P6.1.2. Wspieranie modernizacji obiektów Sztolni Czarnego Pstrąga P6.1.3. Wspieranie starań o wpisanie tarnogórskich zabytków na listę światowego dziedzictwa UNESCO P6.2.1. Wpisanie nowych obiektów do rejestru zabytków P6.2.2. Projekty rewitalizacji zabytkowej części centrum miasta 23

K6.3. Inicjowanie integracji działalności turystycznej (w skali powiatowej i regionalnej) K6.4. Eksponowanie znaczących miejsc w mieście P6.3.1. Wspieranie tworzenia zintegrowanego systemu obsługi ruchu turystycznego P6.4.1. Ujednolicenie systemu informacji wizualnej P6.4.2. Iluminacja znaczących obiektów P6.4.3.Wyróżnianie miejsc historycznie ważnych Jednym z zasobów Tarnowskich Gór jest bogata historia miasta i liczne obiekty zabytkowe, niektóre o charakterze unikatowym. Daje to możliwości rozwoju turystyki, a także jest podstawą poczucia tożsamości, bardzo istotnej dla dobrego funkcjonowania lokalnej społeczności. Jej budowanie ma związek z promowaniem wiedzy i świadomości historycznej oraz wartości zabytków. Mieszkańcy i inni użytkownicy na bazie takich przedsięwzięć będą mogli jednocześnie współtworzyć ofertę turystyczną miasta i okolicy. Zabytki poprzemysłowe Tarnowskich Gór stanowią wartość o skali ponadregionalnej, tak iż władze miasta chcą wspierać starania o wpisanie ich na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ich funkcjonowanie w obecnej formie, będącej efektem budzących głęboki szacunek działań społeczników i pasjonatów, wydaje się wymagać wielu udoskonaleń. Prócz działań, które mogą dotyczyć bezpośrednio samych obiektów i świadczonych przez nie usług, należy podjąć wysiłki zmierzające do poprawy cech ich najbliższego otoczenia. Warte uwagi wydają się być także starania zmierzające do ich ściślejszego powiązania funkcjonalnego i symbolicznego z zabytkami zlokalizowanymi w centrum Tarnowskich Gór. Poprawa obsługi ruchu turystycznego, poszerzanie oferty obiektów i powiązanie jej z propozycjami miejskimi stanowi istotę kierunku działań zorientowanego na poprawę funkcjonowania zabytków poprzemysłowych. W jego zakresie zalecić można także stworzenie profesjonalnego, wieloaspektowego programu współdziałania różnych władz i instytucji (również poza miejskich np. regionalnych czy powiatowych) dla rozwoju tarnogórskiej turystyki poprzemysłowej. Budując wizerunek miasta turystycznego Tarnowskie Góry powinny zabiegać o jak najlepszy stan i wyeksponowanie obiektów zabytkowych poprzez nadanie im odpowiedniej oprawy. Odnowę zabytków należy prowadzić w oparciu o profesjonalne projekty, uwzględniające realia finansowe miasta, ale traktując ją jak inwestycję. Zaangażowanie władz miejskich w przedsięwzięcia rewitalizacyjne również się opłaci pod warunkiem ich konsekwentnego podejmowania i kompleksowego ujęcia problemów. Użyteczność niektórych 24

obiektów i miejsc należy rozważyć w kontekście nowych funkcji, które mogą pozwolić na lepsze dopasowanie turystycznej oferty miasta do wymagań współczesnego klienta. Bogactwo historyczne regionu już dziś jest atrakcją turystyczną, której znaczenie i waga są nie małe, a można spodziewać się, że będą rosły. Korzystne jest więc integrowanie możliwości obsługi ruchu turystycznego, a w procesie tym istotne może być eksponowanie landmarków, czyli miejsc lub obiektów ważnych dla budowania tożsamości, będących charakterystycznymi elementami krajobrazu regionalnego i miejskiego. Mogą one wyróżniać się formą, wielkością, znaczeniem historycznym czy kulturowym. Należy dążyć do tego, aby były dobrze wyeksponowane również w tarnogórskim krajobrazie i aby ich znaczenie było czytelne. Służyć temu mogą takie zabiegi jak odpowiednio ukształtowane otoczenie, specjalne oświetlenie, wprowadzanie opisów do informatorów turystycznych, planów i tablic informacji turystycznej w mieście itp. W przypadku miejsc znaczących historycznie, a pozbawionych pozostałości materialnych dobrym sposobem postępowania jest tworzenie elementów symbolicznych (np. istniejący cień synangogi ). C 7. Udostępnianie zasobów przyrodniczych dla edukacji ekologicznej i rekreacji Kierunki K7.1. Ochrona miejsc cennych przyrodniczo K7.2. Podniesienie atrakcyjności oferty rekreacyjnej Przykłady przedsięwzięć P7.1.1. Określenie form i miejsc ekspozycji przyrody zapobiegających jej niszczeniu P7.2.1. Rozwijanie tras rowerowych (dukty leśne, drogi polne, parkingi miejskie i pozamiejskie) P7.2.2. Wspieranie amatorskich inicjatyw rekreacyjnych Zachowanie i powiększanie miejskich zasobów przyrodniczych jest celem strategicznym rozwoju Tarnowskich Gór (komplementarnym z celem horyzontalnym CH3), zorientowanym na ich udostępnianie i równocześnie propagowanie wartości oraz potrzeby ochrony. Możliwości kontaktu z naturą są szczególnie ważne na terenach zurbanizowanych. Zwykle ograniczone miejskie zasoby przyrodnicze wymagają dbałości i odpowiedniego zabezpieczania aby w sytuacji intensywnego wykorzystania ich przez wielu użytkowników nie ulegały zniszczeniu. Potrzebna jest dobra organizacja dostępności, określenie stref ochronnych i zasad ich wykorzystania oraz powszechne edukowanie i dążenie do zmiany świadomości ekologicznej mieszkańców. Szczególnie cenne miejsca, zazwyczaj najbardziej wrażliwe i podatne na dewastację, powinny być dostępne w ograniczonym zakresie, tak aby korzystanie z nich nie wiązało się z 25

jakimkolwiek uszczerbkiem dla środowiska naturalnego. Potrzebna jest waloryzacja istniejących zasobów przyrodniczych, a także waloryzacja prospektywna określająca potencjalne możliwości rozwoju wybranych obszarów przyrodniczych w kierunku stania się nieprzeciętnie cennymi. W takich wybranych lokalizacjach należy przedsięwziąć kroki, polegające głównie na ochronie i zabezpieczeniu, które umożliwią biologiczny rozwój ekosystemów. Pożądane jest propagowanie i upowszechnianie wiedzy o walorach przyrodniczych Tarnowskich Gór wraz z informacjami o systemie ich ochrony. Działania poprawiające dostępność terenów rekreacyjnych i pozwalające na w miarę bezszkodowe korzystanie z zasobów przyrodniczych powinny polegać na rozwijaniu sieci leśnych ścieżek rowerowych i spacerowych oraz wprowadzaniu podstawowej infrastruktury turystycznej (takiej jak oznakowanie miejsc odpoczynku czy kosze na śmieci), podobnie, jak starannie zaprojektowanych elementów wyposażenia przestrzeni publicznych. Warte wysiłków jest sporządzenie dobrych materiałów informacyjnych, w tym szczegółowych map miejskich (lub powiatowych) z naniesionymi szlakami pieszymi i rowerowymi oraz miejscami rekreacji. C 8. Budowanie spójności wewnętrznej Kierunki K8.1. Wzmacnianie tożsamości ponad dzielnicowej K8.2. Miejskie zagospodarowanie przestrzeni pomiędzy dzielnicami Przykłady przedsięwzięć P8.1.1. Ujednolicony system identyfikacji miejskiej (symbole) P8.1.2. Współpraca dzielnic na rzecz starówki P8.1.3. Wspieranie powstawania obiektów służących mieszkańcom wszystkich dzielnic (hala sportowa) P8.2.1. Wprowadzenie obiektów o miejskim charakterze na terenach pomiędzy dzielnicami P8.2.2. Zmiana charakteru dróg na miejski (do Strzybnicy i Rept) P8.2.3. Lokalizacja nowych działalności wzdłuż ul. Zagórskiej (nowoczesny przemysł i usługi) Problemem Tarnowskie Góry jest niespójność centrum i dzielnic, które w większości posiadają tradycje samodzielnych miejscowości. Ta sytuacja nie sprzyja dobremu gospodarowaniu miastem, utrudniając pełne wykorzystanie potencjałów różnych jego części i przeprowadzanie ważnych dla całego obszaru inwestycji, przede wszystkim w centrum. Jednak można dostrzec również pozytywne aspekty silnej tożsamości dzielnic takie jak 26