NOWOCZESNY SYNBIOTYK ZNACZENIE BAKTERYJNEJ FLORY JELITOWEJ W przewodzie pokarmowym odbywa si wiele procesów biochemicznych, których prawid owy przebieg ma znaczny wp yw na zdrowie cz owieka. Nieprawid owy sk ad mikroflory jelitowej, z przewagà bakterii patogennych nad bakteriami o korzystnym dzia aniu zdrowotnym, mo e w istotny sposób wp ynàç na zaburzenie ich przebiegu. Udowodniono istotnà rol bakteryjnej flory jelitowej w patogenezie chorób oraz ochronne i lecznicze dzia anie przyjmowania probiotyków. Do bakterii o korzystnym dzia aniu zdrowotnym nale à m.in.: Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus casei (m.in. wariant L. casei rhamnosus, czyli Lactobacillus GG), Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium longum, Streptococcus thermophilus. Przewód pokarmowy noworodka w trakcie porodu jest ja owy. W pierwszych dniach ycia bakterie, po kni te podczas porodu, namna ajà si i kolonizujà w jelitach noworodka. Jest to bardzo wa ne m.in. dla kszta towania sprawnie dzia ajàcego uk adu immunologicznego. Zachowanie ja- owoêci przewodu pokarmowego powodowa oby dysfunkcj tego uk adu, co potwierdzono w badaniach na pozbawionych bakterii myszach (Vanderhoof). Flora jelitowa noworodka karmionego piersià matki zdominowana jest przez bifidobakterie. Po zakoƒczeniu karmienia mlekiem matki, zwykle u dzieci powy ej drugiego roku ycia, sk ad bakteryjnej flory jelitowej stopniowo upodabnia si do takiej, jakà majà osoby doros e. W wieku oko o 15 lat jest ju w zasadzie ustabilizowany. U osób zdrowych poszczególne szczepy bakterii kolonizujà zwykle okreêlone odcinki przewodu pokarmowego. o àdek jest prawie ja owy, gdy kwaêne ph soku o àdkowego dzia a bakteriobójczo. Jest to naturalna ochrona organizmu przed wnikaniem szczepów patogennych. Wiele bakterii fizjologicznych, przyj tych z posi kiem czy w postaci naturalnych preparatów, wykazuje natomiast opornoêç na niszczàce dzia anie kwasu solnego, a w dalszym odcinku jelita kwasów ó ciowych. W jelicie cienkim liczba bakterii jest ju wi ksza i wynosi oko o 10.000 1.000.000 w 1 gramie treêci pokarmowej. Dominujàcym szczepem bakteryjnym sà tu Lactobacillus acidophilus, L. casei i streptokoki, natomiast w mniejszych iloêciach bifidobakterie i inne. Najwi cej bakterii znajduje si w jelicie grubym: oko o 10 10 10 11 w 1 gramie treêci jelitowej. WÊród szczepów bakteryjnych dominujà bakterie beztlenowe (ponad 90%), natomiast dominujàcà bakterià fizjologicznà jest Bifidobacteria.
Bakteryjna flora jelitowa odgrywa istotnà rol w procesach trawienia i wch aniania poszczególnych sk adników pokarmowych. Dotyczy to szczególnie opornych na trawienie polisacharydów i peptydów. Substratami sà w glowodany z o one, niektóre z o one bia ka, z uszczone komórki przewodu pokarmowego oraz substancje zawarte w Êluzie. Podczas przeprowadzanych przez nie procesów fermentacyjnych i gnilnych powstajà m.in. dwutlenek w gla, metan, wodór, azot i siarkowodór oraz kwasy: octowy, propionowy, mas owy i mlekowy. Aminokwasy mogà ulegaç dekarboksylacji pod wp ywem patogennej flory jelitowej i przekszta cane sà w toksyczne aminy (ptomainy). Na przyk ad kadaweryna powstaje z lizyny, agmatyna z argininy, histamina z histydyny, putrescyna z ornityny. Aminokwasy zawierajàce siark przekszta cane sà w merkaptany i siarkowodór (Biochemia). Bakterie kwasu mlekowego: ROLA BAKTERII KWASU MLEKOWEGO (Albrecht, Socha, Delmulle) 1. Odpowiadajà za prawid owe procesy trawienia w Êwietle jelita. Sà niezb dne do procesów fermentacji w glowodanów z o onych, które nie mogà byç strawione w takiej formie, w jakiej zosta y spo yte. W tym procesie wytwarzane sà krótko aƒcuchowe kwasy t uszczowe (KKT), m.in. mlekowy, mas owy, octowy i propionowy, które silnie obni ajà ph treêci jelitowej, majà znaczenie dla wst pnego nadtrawienia bia ka oraz stanowià g ówny materia energetyczny dla kolonocytów. 2. Zapobiegajà kolonizacji jelita przez bakterie chorobotwórcze na drodze kilku mechanizmów: zakwaszajà Êrodowisko, dzi ki czemu nast puje zahamowanie namna ania bakterii patogennych oraz zmniejsza si iloêç wydzielanych przez nie toksyn, poprzez konkurencj o receptory komórkowe i sk adniki od ywcze, wytwarzajà substancje bakteriostatyczne, m.in. bakteriocyny i nadtlenek wodoru. Szczególnie du e iloêci nadtlenku wodoru produkuje L. acidophilus i L. bulgaricus. Na jego dzia anie jest bardzo wra liwe Clostridium difficile. Lactobacillus acidophilus produkuje ponadto laktacyn i laktocydyn, które wykazujà silne dzia anie antagonistyczne w stosunku do patogennych szczepów Klebsiella, Salmonella, Shigella, Staphylococcus. 3. Sà êród em poliamin: sperminy, spermidyny i putrescyny, odgrywajàcych rol we wzroêcie i ró nicowaniu komórek oraz zmniejszajàcych przepuszczalnoêç b ony Êluzowej jelit i stymulujàcych jej regeneracj. 4. Stymulujà uk ad immunologiczny. Stwierdzono pobudzenie zarówno odpowiedzi typu humoralnego, jak i komórkowego. Obserwowano aktywacj limfocytów T, wzrost syntezy IgA, IgG i pobudzenie aktywnoêci makrofagów. Stymulacja uk adu immunologicznego odbywa si m.in. poprzez Êcian komórkowà rozpadajàcych si pod wp ywem kwasu solnego i kwasów ó ciowych bakterii (wa ne wi c dla organizmu sà bakterie ywe i obumar e).
5. Biorà udzia w syntezie witamin (B1,B2, B12, PP i K). 6. Chronià przed rozwojem procesów nowotworowych. Obni ajà aktywnoêç enzymów uczestniczàcych w procesie przemiany prokarcinogenów w karcinogeny oraz, dzi ki stymulowaniu motoryki jelit, skracajà czas kontaktu karcinogenów ze Êcianà jelita. 7. Uczestniczà w przetwarzaniu cholesterolu do koprostanolu (obni ajà poziom cholesterolu we krwi) oraz bilirubiny do urobiliny. 8. Zwi kszajà wch anianie minera ów, m.in. wapnia i magnezu. Wykazano, e zwi kszanie iloêci bakterii korzystnych dla organizmu zmniejsza populacj bakterii chorobotwórczych i chroni przed rozwojem chorób. Efekt ten mo na uzyskaç poprzez podawanie probiotyku, prebiotyku lub co najkorzystniejsze synbiotyku. Probiotyk to ywe mikroorganizmy, które po spo yciu wywierajà korzystne dzia anie na ustrój poprzez przywracanie równowagi mikroflory jelitowej (szeêç szczepów bakterii zawartych w preparacie Beneflora spe nia t funkcj ). Prebiotyk to oporne na trawienie sk adniki po ywienia, pobudzajàce selektywnie wzrost i aktywnoêç bakterii jelitowych o korzystnym dzia aniu na organizm (na przyk ad fruktooligosacharydy, czyli FOS oraz w ókna grochu, zawarte w preparacie Beneflora). Produkt zawierajàcy jednoczeênie prebiotyk i probiotyk, czyli Beneflora, nazywany jest synbiotykiem. Wykazano, e do zaburzenia mikroflory jelitowej mo e dochodziç m.in. wskutek: nieprawid owego ywienia, po antybiotykoterapiach, przy zatruciach pokarmowych, w chorobach zapalnych jelit, w zespole jelita dra liwego, na tle stresów. Mo e to powodowaç ró nego typu dolegliwoêci (biegunki, zaparcia, bóle brzucha, wzd cia) oraz zaburzenia ze strony uk adu immunologicznego. Niemowl ta ywione sztucznie majà 10 razy mniejszà zawartoêç bifidobakterii w jelicie w stosunku do dzieci karmionych mlekiem matki (Socha). Zwiàzane jest to najprawdopodobniej z tym, e mleko matki zawiera oligosacharydy (czyli prebiotyk), które stymulujà wzrost i aktywnoêç bifidobakterii w Êwietle przewodu pokarmowego u dziecka. U ludzi starszych obserwuje si zmniejszenie iloêci bifidobakterii, a wzrasta liczba bakterii patogennych, m.in. Clostridium. Mo e to byç przyczynà bardzo powszechnie wyst pujàcych zaparç oraz wzd ç jamy brzusznej w tej grupie osób.
DLACZEGO SYNBIOTYK? Z uwagi na rosnàcà antybiotykoopornoêç Âwiatowa Organizacja Zdrowia zaleca, w ostatnich latach, znaczne ograniczenie stosowania antybiotyków. JednoczeÊnie zaleca si wykorzystywanie w terapii bakterii fizjologicznych, hamujàcych namna anie patogenów w Êwietle jelita. G ównym celem stosowania synbiotyku jest szybkie przywrócenie sk adu bakteryjnej flory jelitowej, w sposób mo liwie najbardziej zbli ony do naturalnego. Synbiotyk dostarcza bakterie, m.in. bifidobakterie i stymulujàce ich wzrost fruktooligosacharydy (FOS) oraz w ókna grochu. Bifidobakterie, wykorzystujàc po ywk, szybko si dzielà i stajà si szczepem dominujàcym w przewodzie pokarmowym po krótkim okresie stosowania tej kombinacji (Gibson, Delmulle). FOS fermentujà szybko, ju w poczàtkowych odcinkach jelita, natomiast w ókna grochu ulegajà wolniejszej fermentacji i docierajà do dalszych odcinków jelita grubego, dzi ki czemu stymulacja bifidobakterii jest d ugotrwa a. W badaniach wykazano zwi kszenie ilo- Êci bifidobakterii w kale podczas przyjmowania FOS (Bouhnik). W innych badaniach po dostarczeniu do organizmu oko o 3,5 grama FOS, czyli tyle, ile zawiera dzienna dawka preparatu Beneflora, nastàpi nie tylko znaczny wzrost odsetka bifidobakterii, ale tak e znaczny spadek bakterii chorobotwórczych w jelicie, m.in. Clostridium difficile (Delmulle). Bifidobakterie majà szczególne znaczenie dla utrzymania prawid owego stanu zdrowia, ale muszà byç w odpowiednio wysokim st eniu w jelicie, aby ich dzia anie by o w pe ni skuteczne. Przyjmowanie bifidobakterii ze stymulujàcymi ich wzrost FOS zapewnia dostatecznie du à ich iloêç. Przy prawid owym od ywianiu procentowa zawartoêç poszczególnych szczepów bakteryjnych wynosi: bifidobakterie - oko o 44%, Clostridium difficile - 7%, natomiast bakterie patogenne - 46%. Przy nieprawid owym od ywianiu w przewodzie pokarmowym dominujà bakterie patogenne. IloÊç bifidobakterii mo e obni yç si nawet do 17%, natomiast szczególnie patogenna bakteria - Clostridium difficile mo e wzrosnàç do 9%. Je eli dostarczymy do organizmu odpowiednio du- o FOS, czyli czynnika bifidogennego, zaobserwujemy znaczny wzrost odsetka bifidobakterii, nawet do 82%, znaczny spadek bakterii chorobotwórczych do 16% - i spadek Clostridium difficile do 1%. Taki efekt uzyskano po dostarczaniu do organizmu oko o 3,5 grama FOS, czyli tyle, ile zawarte jest w dziennej dawce preparatu Beneflora (Delmulle).
DLACZEGO TAK WA NA JEST ODPOWIEDNIO WYSOKA ILOÂå BIFIDOBAKTERII W JELICIE? (Socha) 1. W procesie fermentowania FOS przez bifidobakterie powstajà du e iloêci kwasów, m.in. octowy, propionowy i mas owy, które silnie i d ugotrwale zakwaszajà Êrodowisko treêci jelitowej i chronià przed rozwojem bakterii patogennych. 2. W jelitach bifidobakterie adhezyjnie przylegajà i kolonizujà Êcian jelita. Produkujà substancje przeciwbakteryjne (bakteriocyny), konkurujà z bakteriami patogennymi o sk adniki od ywcze oraz miejsca receptorowe w Êcianie jelit. 3. Bifidobakterie stymulujà odpornoêç typu humoralnego (zwi kszajà syntez IgA, IgG) oraz komórkowego. 4. Bifidobakterie stymulujà równie perystaltyk jelit i zapobiegajà zaparciom (szczególnie wa ne uosób starszych, uktórych obserwuje si obni enie iloêci bifidobakterii w jelicie). 5. Bakterie te obni ajà aktywnoêç enzymów uczestniczàcych w konwersji prokarcinogenów do karcinogenów. 6. Bifidobakterie sà skuteczne w leczeniu zaka eƒ (m.in. grzybiczych) uk adu moczowego. 7. Wykazujà ponadto szereg innych aktywnoêci. ZNACZENIE PREBIOTYKÓW Sk ad bakteryjnej flory jelitowej mo na zmieniç poprzez podawanie ywych mikroorganizmów, czyli probiotyku. Pami tajàc jednak, e znaczna cz Êç bakterii ginie pod wp ywem kwasu solnego w o àdku i soli ó ciowych w jelicie, wi ksze korzyêci uzyskamy, podajàc bakterie fizjologiczne ze stymulujàcà ich wzrost w jelitach po ywkà. Takie dzia anie pobudzajàce selektywnie wzrost bakterii o udowodnionym korzystnym dzia aniu na organizm, majà niektóre polisacharydy. Nale- à do nich pochodne fruktozy inulina, oligofruktoza i fruktooligosacharydy (FOS) oraz galaktozy - galaktooligosacharydy. Zwiàzki te po spo yciu podlegajà procesom fermentacji przy udziale bakterii, g ównie bifidobakterii. W wyniku tych procesów powstajà gazy (m.in. dwutlenek w gla, wodór, azot) oraz krótko aƒcuchowe kwasy t uszczowe (KKT): octowy, propionowy, mas owy i mlekowy. Kwasy te sà êród em energii dla kolonocytów oraz zakwaszajà silnie treêç jelitowà, co hamuje namna anie bakterii patogennych. Ponadto KKT: wykazujà korzystne dzia anie w biegunce, gdy stymulujà zwrotne wch anianie wody i sodu (wa ne w ostrej biegunce), bezpoêrednio pobudzajà perystaltyk jelit na drodze chemicznej (wa ne w zaparciach), wià à wod, przyczyniajàc si do zwi kszenia obj toêci stolca oraz jego rozmi kczenia (wa ne w zaparciach), dzi ki zakwaszeniu Êrodowiska zwi kszajà rozpuszczalnoêç soli wapniowych i magnezowych oraz wch anianie wapnia i magnezu. FOS jako niestrawne sk adniki zwi kszajà mas stolca i regulujà motoryk przewodu pokarmowego (wa ne w zaparciach). Ponadto dzia ajà korzystnie na profil lipidowy i w profilaktyce nowotworowej.
STANY CHOROBOWE, W KTÓRYCH WYKAZANO SKUTECZNOÂå PODAWANIA PROBIOTYKU 1. Biegunka po antybiotykoterapii Powszechnie stosowane antybiotykoterapie wywierajà bezpoêrednio niekorzystny wp yw na enterocyty oraz poêrednio zaburzajà prac jelit poprzez zaburzenie sk adu mikroflory jelitowej. Antybiotyki niszczà znaczny odsetek wra liwych na ich dzia anie bakterii fizjologicznych. Namna ajà si wówczas bakterie patogenne, m.in. Clostridium difficile, Pseudomonas, Proteus oraz Candida Albicans. Przy niedostatecznej iloêci bakterii kwasu mlekowego w jelicie, ph Êrodowiska równie roênie, nie ma zatem czynnika hamujàcego wzrost bakterii chorobotwórczych. Te zmiany doprowadzajà, u kilkunastu procent osób leczonych antybiotykami, do wystàpienia biegunki o ró nym nasileniu. Nast pstwem dysbakteriozy sà ponadto zaburzenia fermentacji w glowodanów, co mo- e powodowaç biegunk osmotycznà (Albrecht). U cz Êci osób wskutek nadmiernego rozwoju Clostridium difficile rozwija si rzekomob oniaste zapalenie jelit (10-20% biegunek). Do rozwoju tego groênego powik ania prowadzà najcz Êciej takie antybiotyki, jak: ampicilina, amoksycylina, klindamycyna, cefalosporyny III generacji, erytromycyna (Albrecht). Sk ad mikroflory jelitowej powraca do normy dopiero po oko o dwóch-trzech tygodniach (Albrecht). U wszystkich pacjentów, niezale nie od stopnia nasilenia objawów biegunki po terapii antybiotykowej i podj tego leczenia, korzystne jest zastosowanie w leczeniu probiotyku, który odbuduje zaburzonà równowag flory bakteryjnej w jelicie i zahamuje namna anie Clostridium difficile i innych patogenów. Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus i Bifidobakterie wykazujà m.in. takie w aêciwoêci (Wysocka). Wa ne jest ponadto podawanie profilaktyczne probiotyku podczas antybiotykoterapii, aby zapobiec wystàpieniu powik aƒ. SkutecznoÊç takiego post powania potwierdzi y przeprowadzone badania. Wykazano na przyk ad, e w grupie osób, które oprócz pi ciodniowej kuracji ampicillinà otrzymywa y mieszanin bakterii Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus bulgaricus, nie wystàpi a biegunka, podczas gdy w grupie przyjmujàcej wy àcznie antybiotyk wystàpi a u 14% osób. Jeszcze inne badania wykazujà, e àczne podawanie Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus bulgaricus chroni o przed wystàpieniem biegunki zwiàzanej z antybiotykoterapià. W grupie kontrolnej, otrzymujàcej jedynie antybiotyk (ampicillin ), biegunka wystàpi a u ponad 30% leczonych (Gotz). Pacjenci leczeni przez 21 dni klindamycynà otrzymywali profilaktycznie mieszanin L. acidophilus i Bifidobacterium longum. Stwierdzono, e w tej grupie biegunka nie wystàpi a u 80% leczonych, podczas gdy w grupie kontrolnej, otrzymujàcej jedynie wymieniony antybiotyk, tylko 30 % leczonych nie zg asza o objawów biegunki (D Souza).
2. Biegunki infekcyjne Probiotyki hamujà namna anie drobnoustrojów chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym poprzez zakwaszanie treêci jelitowej, wytwarzanie substancji o bezpoêrednim dzia aniu hamujàcym ich namna anie oraz poprzez konkurencj o receptory komórkowe i sk adniki od ywcze. Pobudzajà uk ad immunologiczny do walki z patogenami poprzez stymulacj humoralnej i komórkowej odpowiedzi immunologicznej. Ponadto du e znaczenie majà wytwarzane przez fizjologiczne bakterie czynniki cytoprotekcyjne (spermina, spermidyna i putrescyna), chroniàce komórki nab onka jelitowego. Przeprowadzono wiele badaƒ celem potwierdzenia skutecznoêci probiotyków w leczeniu biegunek o pod o u infekcyjnym. W badaniach przeprowadzonych u 175 dzieci w wieku 6-36 miesi cy wykazano, e u dzieci, których mleko by o suplementowane szczepami Bifidobacterium lub Streptococcus thermophilus, nie wyst powa wzrost miana przeciwcia przeciw rotawirusom. U ponad 30% dzieci grupy kontrolnej, które otrzymywa y mleko bez suplementacji, wystàpi ponad czterokrotny wzrost miana przeciwcia przeciw rotawirusom, co mo e wskazywaç na przebyte zaka enie. Probiotyk mo e wiec chroniç dzieci przed zaka eniem rotawirusem (Phuapradit). Podobne wyniki uzyskali inni badacze (Saavedra). Wykazano, e u dzieci ywionych mlekiem wzbogaconym w szczepy bakterii Bifidobacterium bifidum i Streptococcus thermophilus, znacznie rzadziej wyst powa a biegunka infekcyjna (7%) w odniesieniu do grupy kontrolnej ywionej mlekiem tradycyjnym (30%). Ponadto znacznie rzadziej wyst powa o zaka enie rotavirusem (10%) w odniesieniu do grupy kontrolnej (39%). W innych badaniach czas wyst powania biegunki skraca a suplementacja Lactobacillus acidophilus (Simakachorn). Bakteria ta wytwarza acidofilin, laktacyn oraz laktocydyn, które w warunkach in vitro wykazujà bardzo silne dzia anie antagonistyczne w stosunku do takich bakterii jak: E.coli, Klebsiella, Salmonella, Shigella, Staphylococcus i Vibrio. Równie inne szczepy Streptococcus thermophilus i Lactobacillus bulgaricus wykazujà aktywnoêç przeciwko wymienionym patogenom. W zaka eniach bakteryjnych przewodu pokarmowego stosowane sà cz sto antybiotyki. Do àczenie do tej terapii synbiotyku przyspieszy efekty i skróci czas trwania biegunki i innych objawów (Delmulle). 3. Infekcja Helicobacter Pylori W ostatnich latach pojawia si znaczna antybiotykoopornoêç H.Pylori na leczenie. Przeprowadzone w grupie 120 osób badania wykaza y, e u osób, które oprócz tradycyjnej potrójnej terapii przyjmowa y Lactobacillus acidophilus wystàpi znacznie wi kszy odsetek eradykacji tej bakterii (87%) w stosunku do osób, które probiotyku nie przyjmowa y (70%) (Canducci).
4. Nietolerancja laktozy Objawy nietolerancji laktozy, a raczej zaburzeƒ jej trawienia, mogà wystàpiç w ka dym wieku. Ocenia si, e w Polsce mogà wyst powaç u oko o 30% ludzi. Zwykle sà to bóle brzucha, wzd cia i biegunki. DolegliwoÊci te mogà si pojawiç bezpoêrednio po spo yciu produktu mlecznego, ale równie po przekroczeniu iloêci, której organizm ju nie toleruje. Zaburzenia trawienia laktozy mogà byç wrodzone lub na przyk ad ujawniaç si u osób po d u szym okresie niepicia mleka, które jest êród em laktozy. Je eli nie pijemy mleka, znacznie zmniejsza si wytwarzanie przez nab onek jelita enzymu laktazy, trawiàcego cukier mleczny - laktoz. Po wypiciu mleka mogà wystàpiç objawy nietolerancji. Cz sto spotykamy si z tego typu zaburzeniami u osób starszych, u których po wypiciu jednej szklanki mleka wyst pujà dolegliwoêci ze strony przewodu pokarmowego. Bakterie kwasu mlekowego uwalniajà laktaz (beta-galaktozydaz ) oraz stymulujà uwalnianie tego enzymu ze Êciany jelita. Ich mechanizm dzia ania w poprawie trawienia laktozy jest wi c podwójny. Osoby, uktórych wyst pujà objawy nietolerancji laktozy, zamiast mleka powinny spo ywaç fermentowane napoje mleczne, gdy zawarte w nich bakterie cz Êciowo nadtrawiajà znajdujàcà si w nich laktoz, a ponadto b dà stymulowa y wydzielanie enzymu trawiàcego laktoz w Êcianie jelit. Jeszcze lepszy efekt mo na uzyskaç, dodajàc do fermentowanego napoju mlecznego odpowiednie probiotyki. Dobre efekty i popraw tolerancji laktozy uzyskuje si równie po dodaniu np. Lactobacillus acidophilus do s odkiego mleka. Potwierdzono w wielu badaniach, e probiotyki agodzà objawy nietolerancji laktozy. Szczególnie wysokà aktywnoêcià laktazy charakteryzuje si Streptococcus thermophilus (Roberfroid) oraz Lactobacillus bulgaricus (Delmulle). 5. Infekcje uk adu oddechowego Z uwagi na korzystny wp yw probiotyków na uk ad immunologiczny, m.in. stymulowanie wydzielania IgA przez limfocyty i zdolnoêci fagocytarnych makrofagów, zbadano, czy profilaktyczne ich podawanie mo e zmniejszaç ryzyko zachorowania na choroby uk adu oddechowego u dzieci. Grupà badanà by o ponad 500 zdrowych dzieci w wieku 1-6 lat ucz szczajàcych do obka lub przedszkola. W grupie dzieci otrzymujàcych przez siedem miesi cy mieszank mlecznà, zawierajàcà Lactobacillus GG (wed ug starej nomenklatury Lactobacillus casei ssp rhamnosus), stwierdzono istotne statystycznie zmniejszenie cz stoêci infekcji uk adu oddechowego w odniesieniu do dzieci, które otrzymywa y mieszank mlecznà bez probiotyku (Hatakka). 6. Karcinogeneza Wiele badaƒ pokazuje, e probiotyki hamujà aktywnoêç enzymów uczestniczàcych w przekszta caniu prokarcinogenów w karcinogeny oraz, dzi ki stymulacji motoryki, skracajà czas ekspozycji Êciany jelita na czynniki rakotwórcze. Mogà wi c byç stosowane w profilaktyce nowotworów jelita grubego. Lactobacillus casei i bifidobakterie wykazujà du à aktywnoêç w redukowaniu beta-glukuronidazy. L. bulgaricus i Streptococcus thermopilus dezaktywujà czynniki rakotwórcze oraz zapobiegajà uszkodzeniom DNA. W przeprowadzonych badaniach L. casei zmniejsza ryzyko nawrotu raka p cherza moczowego (Aso). Podanie probiotyku z prebiotykiem intensywniej stymuluje perystaltyk jelit i skraca czas kontaktu enterocytów z karcinogenami (Delmulle).
7. Nieswoiste zapalne choroby jelit Przypuszcza si, e zaburzenie sk adu mikroflory jelitowej, m.in. zmniejszenie iloêci bakterii Lactobacillus i Bifdobacterium, mo e byç czynnikiem inicjujàcym rozwój nieswoistych zapaleƒ jelit (Madsen). Zwiàzane to mo e byç z ich dzia aniem przeciwzapalnym i regeneracyjnym na b on Êluzowà jelit oraz ze zmniejszaniem jej przepuszczalnoêci na antygeny. Zachwianie równowagi w sk adzie flory bakteryjnej prowadzàce do zaburzeƒ uk adu immunologicznego i stanu zapalnego jelit, to prawdopodobnie jedna z kluczowych przyczyn choroby LeÊniowskiego-Crohna i wrzodziejàcego zapalenia jelit. Wyrównanie sk adu fizjologicznej flory jelitowej u chorych przynosi pozytywne efekty. Potwierdzi y to badania, w których wykazano, e podawanie preparatu zawierajàcego okreêlone szczepy laktobakterii, bifidobakterii i Streptococcus thermophilus skutecznie chroni przed nawrotem zapalenia uchy ka zespolenia kr tniczo-odbytniczego u chorych z wrzodziejàcym zapaleniem jelit. WÊród osób otrzymujàcych preparat z bakteriami nawroty choroby wyst powa y jedynie u 15%, podczas gdy w grupie przyjmujàcej placebo u 100% osób (Ginchetti). 8. Zaparcia Jednà z przyczyn zaparç jest zaburzenie sk adu mikroflory jelitowej. Te dolegliwoêci szczególnie cz sto wyst pujà u osób w starszym wieku, u których cz sto obserwuje si znaczne obni enie iloêci bifidobakterii w jelicie grubym. Sprzyja to zmniejszeniu produkcji krótko aƒcuchowych kwasów t uszczowych, które stymulujà prac jelit na drodze chemicznej oraz wp ywajà rozmi kczajàco na stolec. Innà przyczynà zaparç jest niedobór b onnika pokarmowego w diecie. B onnik ch onie wod i rozmi kcza masy ka owe. Fruktooligosacharydy dzia ajà podobnie jak b onnik pokarmowy sprzyjajà rozmi kczaniu masy stolca, poprzez stymulacj namna ania bifidobakterii, zakwaszanie treêci jelitowej i stymulacj pracy jelit (Delmulle). 9. Zaka enia uk adu moczowo p ciowego Szczepy laktobakterii hamujà namna anie oraz przyleganie uropatogennnych bakterii do powierzchni nab onka dróg moczowych i pochwy. Ró ne szczepy wykazujà ró nà si w odniesieniu do poszczególnych uropatogenów, co potwierdzono badaniami naukowymi. Laktobakterie najsilniej hamowa y wzrost Pseudomonas aeruginosa (Osset). Wykazano w badaniach skutecznoêç podawania probiotyków w przewlek ych stanach zapalanych pochwy, w szczególnoêci wywo anych przez Candida. W jednym z badaƒ zaobserwowano znacznie mniejszà kolonizacj Candida w pochwie u kobiet otrzymujàcych Lactobacillus acidophilus. Doustne podawanie probiotyków w zapaleniu pochwy u kobiet ma równie takie uzasadnienie, e wiele patogenów zaka ajàcych drogi rodne pochodzi z przewodu pokarmowego (Vanderhoof).
10. Alergie Zaburzenia sk adu mikroflory jelitowej i obni enie iloêci bakterii kwasu mlekowego na drodze wielu mechanizmów mo e wp ynàç na powstawanie objawów alergii. Korzystne dzia anie probiotyków w chorobach alergicznych (Stolarczyk) polega m.in. na: modulowaniu ogólnej lub miejscowej odpowiedzi immunologicznej, m.in. poprzez pobudzenie syntezy IgA, IgG oraz aktywacje limfocytów T i makrofagów, stymulowaniu syntezy mucyn, zmniejszaniu przepuszczalnoêci b ony Êluzowej jelit, eliminowaniu bakterii patogennych, degradacji antygenów. Wiele badaƒ wskazuje na istotne powiàzanie mi dzy stanem bakteryjnej mikroflory jelitowej a rozwojem alergii oraz na zmniejszanie objawów klinicznych alergii, je eli w terapii zastosowano probiotyk. Wiadomo m.in., e bakterie te stymulujà produkcj TGF-beta, hamujàcego reakcj alergicznà zale nà od limfocytów Th2. Badano zatem, czy przywrócenie tej równowagi poprzez podawanie probiotyku zmniejsza ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry u niemowlàt z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku atopii. W badaniu uczestniczy y 132 kobiety mi dzy 36 a 38 tygodniem cià y, a nast pnie ich dzieci. Stwierdzono, e podawanie probiotyku (Lactobacillus GG, czyli Lactobacillus casei sps. Rhamnosus) kobietom dwa-cztery tygodnie przed porodem, a nast pnie ich dzieciom przez szeêç miesi cy istotnie zmniejsza ryzyko zachorowania tych dzieci na atopowe zapalenie skóry w okresie dwóch lat (Kalliomaki). PODSUMOWANIE Liczne badania naukowe potwierdzajà, e zaburzenie sk adu mikroflory jelitowej odgrywa kluczowà rol w etiopatogenezie niektórych chorób, szczególnie uk adu pokarmowego. Wspó czesne tempo ycia, nieprawid owa dieta pozbawiona b onnika, stresy oraz coraz powszechniejsze antybiotykoterapie obni ajà iloêç fizjologicznych bakterii w jelicie, tym samym zwi kszajàc liczb bakterii chorobotwórczych. Mo e si to objawiaç bólami w jamie brzusznej, wzd ciami, biegunkami i zaparciami. Dodatkowo nast puje obni enie odpornoêci i zwi kszenie sk onnoêci do rozwoju alergii. Podawanie probiotyków ze stymulujàcymi ich wzrost prebiotykami to bezpieczna, naturalna i skuteczna metoda leczenia wymienionych dolegliwoêci. Lek.med. Ewa Matyska-Piekarska
PIÂMIENNICTWO 1. Albrecht P., Kotowska M.: Wp yw antybiotykoterapii na mikroflor jelitowà. III Szko a Pediatrii Kliniki Pediatrycznej Vol 7, No 5. Klinika Pediatryczna 2. Aso Y. Et al.: Preventive effect of Lactobacillus casei preparation on the recurrence of superficial bladder cancer in a double-blind trial. Eur. Urol. 1995; 27: 104-109. 3. Biochemia Harpera.PZWL. 2000 r. Str 836-837 4. Bouhnik Y. et al.: Short-chain fructo-oligosaccharide administration dose-dependently increases fecal bifidobacteria in healthy humans. J Nutr 129: 113-116, 1999 Abstract 5. Canducci F. et al.: A lyophilized and inactivated culture of Lactobacillus acidophilus increases Helicobacter pylori eradication rates. Aliment. Pharmacol. Ther 14: 1625-1629, 2000 Abstract 6. Delmulle L.: Lactobacilli, bifidobacteria and fibres. Compilation of available literature on Lactobacillus and Oligosaccharides. February 2002. 7. D Souza A.L. et al.: Probiotics in prevention of antibiotic associated diarrhoea: meta-analysis. BMJ Volume 324 8, 2002. 8. Gibson G.R. et al.: Selective stimulation of bifidobacteria in the human colon by oligofructose end inulin. Gastroenterol 108: 975-982, 1995. 9. Ginchetti P. et al.: Oral bacteriotherapy as maintenance treatment in patients with chronic pouchitis: a double-blind, placebo controlled trial. Gastroenterology, 2000, 119, 305-309. 10. Gotz V., Romankiewicz J.A.: Prophylaxis against ampicillin associated diarrhea with a Lactobacillus preparation. Amer.J.Hosp.pharm. 1979, 36,754-757 11. Hatakka K. et all.; Effect of long term consumption of probiotic milk on infections in children attending day care centers: double blind, randomized trial. BMJ, 2001; 322:1-5. 12. Kalliomaki M. et al.: Probiotics in primary prevention of atopic disease; a randomized placebo-controlled trial. The Lancet. 2001;357: 1076-1079. 13. Madsen K.L. i wsp.: Lactobacillus species prevents colitis in interleukin 10 gene-deficient mice. Gastroenterology, 1999, 116, 1107-1114. 14. Osset J. et al.: Assesment of the capacity of Lactobacillus to inhibit the growth of uropathogens and block their adhesion to vaginal epithelial cells.j.infect.dis.. 2001.183,485-491 15. Phuapradit P. et al.: reduction of rotavirus infection in children receiving bifidobacteria supplemented formula. J. Med. Assoc. Thai. 1992, 82. S43-48 16. Roberfroid M.B.: Prebiotics and probiotics: are they functional foods. Am. J. Clin. Nutr. 2000, 71, supl 1682S-1687 S 17. Saavedra J.M. et al.: Feeding of Bifidobacterium bifidum and Streptococcus thermophilus to infants in hospital for prevention of diarrhoea and shedding of rotavirus. Lancet 344:1046 1049, 1994. Abstract 18. Simakachorn N., I wsp.: Clinical evaluation of the addition of lyophilized, heat killed Lactobacillus acidophilus LB to oral dehydration therapy in the treatment of acute diarrhea in children. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2000, 30, 68-72. 19. Socha J. i wsp.: Miejsce bifidobakterii w profilaktyce i leczeniu wybranych chorób wieku dzieci cego. Pediatria Wspó czesna. Gastroenterologia, Hepatologia i ywienie Dziecka 2002, 4, 1, 43-47. 20. Stolarczyk A., Socha P. i wsp.: Probiotyki i prebiotyki w zapobieganiu i leczeniu chorób u dzieci. Terapia 1, z. 2/2002. 21. Vanderhoof J. A., Young R. J.: Probiotics in Pediatrics. Pediatrics Volume 109, Number 5. May 2002. 22. Wysocka M.: Probiotyki - nowe obiecujàce zastosowania w terapii. Nowa Pediatria - zeszyt 26 (3/2001)
NOTATKI: