Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego NBP Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony Warszawa, 17 maja 2016 r.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 2 Agenda Geneza i cele programu Realizacja I odsłony programu w latach 2012-2016 Efekty programu i innych działań w zakresie rozwoju obrotu bezgotówkowego
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 3 Agenda Geneza i cele programu Realizacja I odsłony programu w latach 2012-2016 Efekty programu i innych działań w zakresie rozwoju obrotu bezgotówkowego
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 4 Geneza programu Akademia Dostępne Finanse 2011 rok Niski poziom ubankowienia polskiego społeczeństwa i korzystania z bezgotówkowych instrumentów płatniczych. Wyniki badań przeprowadzonych w latach 2009-2011 wskazujące bariery dla wzrostu ubankowienia i rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce. Projekt rządowego Programu rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2011-2013 rekomendujący podjęcie przez NBP działań edukacyjnych w zakresie ograniczenia wykluczenia finansowego poprzez pogłębienie wiedzy o obrocie bezgotówkowym i zwiększenie zaufania do niego. Uznanie, że dotychczasowa formuła działań edukacyjnych DSP podejmowanych z Centrali NBP w Warszawie nie jest wystarczająca i wymaga dotarcia bezpośredniego do osób nieubankowionych i niekorzystających z obrotu bezgotówkowego.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 5 Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca w latach 2001 2010 1,40 1,20 1,00 0,80 1,26 1,20 1,20 1,20 1,21 1,21 1,24 1,26 1,14 1,04 1,04 1,04 1,04 1,05 1,08 1,10 1,13 1,16 0,90 0,93 1,29 1,19 0,99 Polska 0,60 0,40 0,45 0,48 0,52 0,58 0,62 0,67 0,76 Strefa EURO UE 0,20 0,00 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: dane EBC, 2010 r.
(1) Malta (2) Luksemburg (3) Grecja (4) Finlandia (5) Litwa (6) Cypr (7) Portugalia (8) Szwecja (9) Łotwa (10) Wielka Brytania (11) Estonia (12) Irlandia (13) Słowacja (14) Belgia (15) Holandia EU (16) Francja (17) Austria (18) Słowenia (19) Niemcy (20) Rumunia (21) Węgry (22) Polska (23) Czechy (24) Włochy (25) Hiszpania 2,39 2,28 2,2 2,15 2,08 1,8 1,61 1,53 1,45 1,19 1,19 1,19 1,16 1,13 1,02 0,99 0,98 0,67 0,62 2,95 2,91 2,89 2,84 3,2 7,51 Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 6 Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w 2010 r. 8 7 6 5 4 3 2 Średnia UE 1,29 1 0 Źródło: dane EBC, 2010 r.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 7 Posiadanie konta osobistego, rachunku oszczędnościoworozliczeniowego (ROR) w banku lub SKOK przez osoby powyżej 18 lat 23% posiada nie posiada 77% Źródło: badanie Departamentu Systemu Płatniczego NBP, 2011-2012, n=1000.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 8 Posiadanie konta osobistego/ror w zależności od wieku przez osoby powyżej 18 lat 100% 90% 80% 30% 7% 4% 12% 32% 70% 57% 60% 50% 40% 30% 70% 93% 96% 88% 68% nie posiada posiada 20% 43% 10% 0% do 24 lat 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej Źródło: badanie Departamentu Systemu Płatniczego NBP, 2011-2012, n=1000.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 9 Ubankowienie polskiego społeczeństwa w 2011 r. Posiadanie rachunku bankowego w krajach UE w 2011 r. przez osoby powyżej 15 lat (%) 100 90 80 70 70 71 73 74 78 80 81 81 85 87 88 90 93 94 95 95 96 97 97 97 97 97 98 99 99 100 100 60 50 40 45 53 30 20 10 0 Źródło: A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, Measuring Financial Inclusion, World Bank, Policy Research Working Paper 6025, April 2012.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 10 Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca w 2010 r. 1,6 1,4 1,2 1,18 1,25 1,31 1,22 1,33 1,30 1,37 1,34 1,41 1,46 1,45 1,45 1,43 1,46 1,45 1,43 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 1,06 0,38 1,11 1,14 1,16 0,45 0,41 0,47 0,53 0,63 0,70 0,79 0,87 0,84 Polska Strefa Euro UE 0,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: dane EBC, 2010 r.
(1) Luksemburg (2) Wielka Brytania (3) Szwecja (4) Portugalia (5) Holandia (6) Belgia (7) Słowenia (8) Cypr (9) Malta (10) Niemcy (11) Hiszpania EU (12) Dania (13) Estonia (14) Finlandia (15) Francja (16) Litwa (17) Austria (18) Grecja (19) Irlandia (20) Włochy (21) Łotwa (22) Bułgaria (23) Słowacja (24) Czechy (25) Węgry (26) Polska (27) Rumunia 0,59 1,85 1,82 1,79 1,73 1,71 1,64 1,56 1,55 1,45 1,35 1,34 1,32 1,31 1,30 1,28 1,26 1,25 1,16 1,08 1,01 0,94 0,90 0,89 0,84 2,15 2,37 2,64 Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 11 Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w 2010 r. 3 2,5 2 1,5 Średnia UE 1,45 1 0,5 0 Źródło: dane EBC, 2010 r.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 12 Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont korzystanie z kart płatniczych 4% 14% Nie mam Mam i korzystam Mam i nie korzystam 81% Źródło: badanie Departamentu Systemu Płatniczego NBP, 2011-2012, n=771.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 13 Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków 2% 17% Gotówka Karta Przelew 82% Źródło: badanie Departamentu Systemu Płatniczego NBP, 2011-2012
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 14 Szczegółowa struktura płatności gotówkowych Polaków 26% 34% 40% płatności gotówkowe osób nieposiadających kart płatniczych płatności gotówkowe posiadaczy kart płatniczych, dokonane w miejscach nieakceptujących kart płatności gotówkowe posiadaczy kart płatniczych, dokonane w miejscach akceptujących karty Źródło: badanie Departamentu Systemu Płatniczego NBP, 2011-2012
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 15 Bariery w korzystaniu z instrumentów bezgotówkowych wynikające z badania postaw Polaków wobec obrotu bezgotówkowego mentalne brak zaufania do banków, przywiązanie do gotówki, przyzwyczajenia, stereotypy edukacyjne brak wiedzy nt. finansów i korzyści z posiadania konta i korzystania z nowoczesnych form płatności funkcjonalne postrzeganie korzystania z kart płatniczych i płatności bezgotówkowych jako skomplikowane techniczne negatywne nastawienie do nowych technologii, brak dostępu do Internetu Źródło: Raport Badanie postaw Polaków wobec obrotu bezgotówkowego, prof. Dominika Maison, NBP, marzec 2010 r.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 16 Wybrane postawy i stereotypy na temat konta, kart i banków Mam zbyt małe dochody, aby się opłacało posiadanie konta, wszystkie pieniądze wydaję na bieżąco, więc nie ma sensu trzymać ich na koncie. Nie widzę sensu w posiadaniu konta wszystkie sprawy załatwiam gotówką, musiałbym cały czas wypłacać pieniądze z bankomatu. Płacąc kartą, udostępnia się sklepowi swoje dane osobowe oraz numer konta bankowego. Podczas płacenia kartą w sklepie klient płaci prowizję. Nie znam się na tym, bałbym się, że coś zrobię nie tak i stracę wszystkie pieniądze. Nie ufam bankom, nie chcę, żeby były tam moje pieniądze. Źródło: Raport Postawy Polaków wobec obrotu bezgotówkowego, Dominika Maison, marzec 2010 r.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 17 Cele programu Akademia Dostępne Finanse Ambasadorzy obrotu bezgotówkowego Edukacja finansowa Promocja obrotu bezgotówkowego
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 18 Cele działań edukacyjnych podejmowanych w ramach programu Przekonanie osób nieubankowionych, że przechowywanie pieniędzy na koncie w banku jest bezpieczniejsze niż trzymanie ich w domu. Przekazanie wiedzy na temat funkcjonowania rachunków bankowych, bankomatów i kart płatniczych. Uświadomienie bezpieczeństwa środków przechowywanych w bankach, tj. depozyty w bankach są gwarantowane przez BFG do 100 tys. euro. Wskazanie korzyści z posiadania konta i otrzymywania świadczeń na konto zamiast w gotówce. Zwiększenie zaufania do banków jako podmiotów regulowanych i nadzorowanych przez państwo oraz do bezgotówkowych instrumentów płatniczych. Zachęcenie do otwarcia rachunku bankowego oraz korzystania z kart płatniczych i bankowości internetowej poprzez poszukanie oferty banku najbardziej korzystnej z punktu widzenia własnych potrzeb. Zachęcenie osób już posiadających konto do płacenia bezgotówkowo każdego rodzaju płatności.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 19 Dotychczasowa formuła działań edukacyjnych DSP w zakresie obrotu bezgotówkowego
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 20 Akademia Dostępne Finanse kluczowa rola Oddziałów Okręgowych NBP
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 21 Agenda Geneza i cele programu Realizacja I odsłony programu w latach 2012-2016 Efekty programu i innych działań w zakresie rozwoju obrotu bezgotówkowego
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 22 Kalendarium realizacji programu Akademia Dostępne Finanse sierpień 2011 r. powstanie koncepcji programu i jego akceptacja. II połowa 2011 r. przygotowanie programu we współpracy z DEW i DKP. początek 2012 r. pozyskanie patronów honorowych programu i partnerów współpracujących. kwiecień 2012 r. marzec 2016 r. - cykliczne, coroczne szkolenia dla Oddziałów Okręgowych NBP. maj 2012 r. marzec 2016 r. - kwartalne spotkania inaugurujące ADF (pierwsze w województwie zachodnio-pomorskim, ostatnie w województwie mazowieckim.)
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 23 Formy realizacji Akademii Dostępne Finanse Akademia Dostępne Finanse I Inauguracje II Echo III Media
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 24 Akademia Dostępne Finanse inauguracje Szczecin 21.05.2012 Poznań 17.09.2012 Opole 26.11.2012 Lublin 25.03.2013 Białystok 17.06.2013 Wrocław 9.09.2013 Kielce 25.11.2013 Kraków 17.03.2014 Olsztyn 16.06.2014 Rzeszów 22.09.2014 Zielona Góra 24.11.2014 Katowice 23.03.2015 Gdańsk 1.06.2015 Łódź 14.09.2015 Bydgoszcz 23.11.2015 Radom 14.03.2016
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 25 Akademia Dostępne Finanse Ambasadorzy samorządowcy pracownicy szkół wyższych bibliotekarze pracownicy ZUS i KRUS policjanci, strażacy przedstawiciele organizacji zrzeszających osoby starsze harcerze działkowcy latarnicy numizmatycy
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 26 Akademia Dostępne Finanse w liczbach 16 spotkań inaugurujących 1000 Ambasadorów 690 spotkań echa ADF 36 621 osób przeszkolonych 4 000 000 osób poznało ideę ADF dzięki mediom
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 27 Echo ADF Wykłady na Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Spotkania w bibliotekach, świetlicach, klubach działkowców. Spektakl teatralny A konto ma każdy. Konkurs fotograficzny Ja i obrót bezgotówkowy. Konkurs na filmy o obrocie bezgotówkowym. Warsztaty komputerowe Moja rodzina płaci kartą. Prezentacja multimedialna wyświetlana w salach obsługi klienta ZUS. "ABC przedsiębiorczości na wsi - edukacja finansowa mieszkańców wsi i małych miast. Warsztaty z edukacji finansowej obejmujące instruktaż oraz ćwiczenia praktyczne, m.in. jak zachować się przy bankomacie i jak bezpiecznie płacić bezgotówkowo z wykorzystaniem karty płatniczej.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 28 Świadectwo uczestników ADF Już teraz wiem, że wiele jest korzyści z posiadania internetowego konta bankowego, trzeba być tylko ostrożnym tzn. zachować ostrożność w Internecie Dzięki spotkaniom rozwiałem swoje obawy związane z płaceniem kartą, to przecież takie proste i całkiem bezpieczne Teraz już wiem, że przy korzystaniu z bankowości elektronicznej muszę zwrócić uwagę na zielona belkę i zamkniętą kłódeczkę Po takim wykładzie wątpliwości płacenia kartą zbliżeniową zostały wyjaśnione Teraz już wiem, że nie mogę odpowiadać na mailowe prośby banku o zalogowanie się do konta Po takim spotkaniu wszystko jest proste i zrozumiałe. Szkoda że na stronie mojego banku nie ma takich informacji. Zawsze wcześniej po wpływie emerytury wypłacałam ją jednorazowo na codzienne potrzeby w okienku w banku, a teraz wiem, że moje pieniądze przechowywane na rachunku są bezpieczniejsze niż te trzymane w gotówce Obsługa bankomatu nie jest tak strasznie skomplikowana jak wcześniej myślałam Po takim spotkaniu wątpliwości o niebezpieczeństwie korzystania z różnych form obrotu bezgotówkowego zostały zażegnane
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 29 Agenda Geneza i cele programu Realizacja I odsłony programu w latach 2012-2016 Efekty programu i innych działań w zakresie rozwoju obrotu bezgotówkowego
3,13 3,12 2,8 2,59 2,59 2,33 2,05 1,9 1,84 1,8 1,76 1,69 1,6 1,58 1,57 1,33 1,22 1,19 1,11 1,01 3 9,77 Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 30 Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 10 7,5 5 2,5 Średnia dla 22 krajów UE *: 1,9 0 Średnia UE: 1,29 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu Brak danych dla Bułgarii, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 31 Ubankowienie polskiego społeczeństwa w 2014 r. Posiadanie rachunku bankowego w krajach UE w 2014 r. przez osoby powyżej 15 lat (%) 100 90 80 72 77 78 78 82 86 87 87 88 90 90 90 90 95 96 96 97 97 97 98 98 98 99 99 99 100 100 100 70 60 61 63 50 40 30 20 10 0 Źródło: A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, D. Singer, P. Van Oudheusden, The Global Findex Database 2014, World Bank Group, Policy Research Working Paper 7255, April 2015.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 32 Wzrost ubankowienia w Polsce w latach 2011-2014 dla osób powyżej 15 lat według badania Banku Światowego 70% 8 pkt % 78% 2011 2011 2015 2014 Źródło: A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, Measuring Financial Inclusion, World Bank, Policy Research Working Paper 6025, April 2012. Źródło: A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, D. Singer, P. Van Oudheusden, The Global Findex Database 2014, World Bank Group, Policy Research Working Paper 7255, April 2015.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 33 Wzrost ubankowienia w Polsce w latach 2012-2015 dla osób powyżej 15 lat według badania dla DEW NBP 2012 2015 27% nie posiada posiada 22% nie posiada posiada 73% 5 pkt % 78% Źródło: Raport z badania pt. Diagnoza stanu wiedzy ekonomicznej Polaków oraz obszarów realnych potrzeb edukacyjnych w tym zakresie, DEW NBP, 2015 r., n=1200 (2012), n=2000 (2015) osób w wieku 15 lat i więcej
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 34 Posiadanie konta osobistego/ror w zależności od wieku 100% 90% 17% 9% 15% 22% 80% 70% 47% 60% 50% 40% 83% 91% 85% 78% nie posiada posiada 30% 20% 53% 10% 0% 15-24 25-34 35-44 45-54 55+ Źródło: Raport z badania pt. Diagnoza stanu wiedzy ekonomicznej Polaków oraz obszarów realnych potrzeb edukacyjnych w tym zakresie, DEW NBP, 2015 r., n=2000 osób w wieku 15 lat i więcej
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 35 Wnioski Program ADF w jego I odsłonie, skierowanej do osób starszych, dotarł do bardzo wielu Polaków i zwiększył ich wiedzę o finansach, w wielu przypadkach skłaniając do otwarcia rachunku bankowego, posiadania i wykorzystania karty płatniczej, a w efekcie zmieniając również dotychczasowe przyzwyczajenia płatnicze, co należy uznać za sukces. Program ADF i inne działania w zakresie rozwoju obrotu bezgotówkowego zmieniły postawy wobec pieniądza i nowoczesnych form płatności, i w efekcie zwiększyły poziom włączenia finansowego wśród osób starszych.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 36 I odsłona ADF II odsłona ADF cdn.
Akademia Dostępne Finanse podsumowanie I odsłony 37 I odsłona ADF II odsłona ADF cdn.
Adam Tochmański Dyrektor Departament Systemu Płatniczego Tel. (22) 185-25-27 adam.tochmanski@nbp.pl