Program prewencji Piłeś, nie jedź : analiza skutków z pomocą narzędzia isword Materiał szkoleniowy Łukasz Tanajewski 2012-09-19
Broszura powstała w ramach projektu isword Innowacyjny System Wspierania Oceny Regulacji i Decyzji Inwestycyjnych finansowanego z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki INSTYTUT BADAŃ STRUKTURALNYCH UL. REJTANA 15 LOK. 24/25 TEL. +48 22 629 33 82 FAKS +48 22 395 50 21 IBS@IBS.ORG.PL 2
1 Wstęp Celem opracowania jest oszacowanie skutków (hipotetycznego) programu prewencyjnego Piłeś, nie jedź w województwie lubelskim. Opierając się na zakładanych celach tego programu oraz statystykach dot. wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego (ogółem i śmiertelnych), oszacowano wpływ tego programu na redukcję umieralności oraz utraconych lat Ŝycia (YLL) w latach 2011-2020. W województwie lubelskim w latach 2000-2006 zaobserwowano najwyŝszą liczbę wypadków drogowych z udziałem osób nietrzeźwych 27,5 na 100 000 mieszkańców (średnia z 7 lat), dla porównania w województwie warmińsko mazurskim liczba ta wyniosła 25,3 / 100 000 mieszkańców; w mazowieckim 14,3 / 100 000 mieszkańców (Kin-Dittmann 2007). 1 Wobec powyŝszego rozwaŝa się wprowadzenie wojewódzkiego programu prewencji Piłeś, nie jedź (kampania informacyjna, wzmoŝone kontrole trzeźwości, ograniczenia sprzedaŝy alkoholu na stacjach benzynowych w godzinach nocnych). Zakłada się, Ŝe program doprowadzi do 30% redukcji liczby ofiar śmiertelnych wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego (w latach 2011-2020). 2 Analiza skutków programu prewencji Piłeś, nie jedź Pierwszym krokiem analizy jest określenie problemu zdrowotnego, którego dotyczy oceniana interwencja. NaleŜy oszacować liczby zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego. Klasyfikacja ICD-10 nie wyróŝnia nietrzeźwości jako odrębnej przyczyny śmiertelnych wypadków drogowych. Narzędzie isword Zdrowie umoŝliwia taki szacunek: - wybieramy poziom analizy województwa oraz zaznaczamy województwo lubelskie - z trzyznakowej listy wybieramy wypadki komunikacyjne w ruchu lądowym (V01-V89) - wybieramy analizę ogółem (dla męŝczyzn i kobiet) - wybieramy opcję WŁASNE DANE z wykorzystaniem zaimplementowanych danych - podajemy dane dla kobiet i męŝczyzn Z informacji zawartych w opracowaniu Kin-Dittmann 2007 wynika, Ŝe w latach 2000-2006 odsetek zabitych w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych w ogóle ofiar wypadków drogowych stanowił 16,1% w 2000 r., 12,6-13,9% w latach 2001-2005 oraz 11,1 w 2006 r. (dane dla Polski). Dane Komendy Głównej Policji 2 wskazują, Ŝe odsetek ten wyniósł w 2010 r. - 9%. W latach 2000-2010 zaobserwowano więc tendencję spadkową. W cytowanych źródłach i innych zbiorach nie odnaleziono analogicznego odsetka dla województwa lubelskiego. Na podstawie opracowania Kin-Dittmann 2007 przeanalizowano wypadki drogowe z udziałem nietrzeźwych uczestników na 100 wypadków ogółem w układzie terytorialnym w latach 2000-2006 (rys. 2 i 6) i zauwaŝono, Ŝe odsetki te są powiązane z odsetkami zabitych w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych w ogóle ofiar wypadków drogowych. Odsetki wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych w ogóle wypadków wynoszą dla Polski 14,3%, dla województwa lubelskiego 22%. ZałoŜono więc, Ŝe odsetki zabitych w wypadkach spowodowanych 1 Kin-Dittmann, Nietrzeźwi uczestnicy wypadków drogowych w latach 2000-2006, Alkoholizm i Narkomania 2007, Tom 20: nr 4, 361.375. 2 Wypadki drogowe w Polsce w 2010 r., Komenda Główna Policji. 3
przez nietrzeźwych w ogóle ofiar wypadków drogowych są w województwie lubelskim ok. 1,5 razy większe niŝ dla Polski. ZałoŜono więc, Ŝe zgony spowodowane przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w woj. lubelskim wynoszą x% zgonów z powodu wypadków komunikacyjnych w ruchu lądowym (ICD-10: V01-V89), gdzie x = 24% w 2000 r., x= 20% dla lat 2001-2005, x=19% w 2006 r., x=18% w 2007 r., x=17% w 2008 r., x=16% w 2009 r., x=15% w 2010 r. Odsetki te są identyczne dla kobiet i męŝczyzn. Oszacowano, Ŝe liczby zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim oscylują wokół 50 przypadków (25-75) por. Wykres 1. Z uwagi na losowy charakter liczb zgonów z przyczyny wypadków komunikacyjnych, w symulacji w scenariuszu bazowym załoŝono średni współczynnik zgonów oraz strukturę wg. wieku dla lat 2000-2010. ZałoŜono, Ŝe efekty programu obserwowane będą w latach 2011-2020, redukcja zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego będzie rosła liniowo (do 30% w 2020 r.). PoniŜej przedstawiono wyniki analizy. Wykres 1. Liczba zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim w latach 2000-2020 (lata 2011-2020: symulacja w scenariuszu bazowym brak programu oraz symulacja w scenariuszu interwencji skutki realizacji programu) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Liczba zgonów: ogółem 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 interwencja Brak interwencji Źródło: dane GUS - obliczenia własne z zastosowaniem narzędzia isword Zdrowie. 4
Wykres 2. Utracone lata Ŝycia wskutek wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim w latach 2000-2020 (lata 2011-2020: symulacja w scenariuszu bazowym brak programu oraz symulacja w scenariuszu interwencji skutki realizacji programu) brak dyskontowania i standardowy rozkład wag 3 000 2 500 2 000 Utracone lata Ŝycia (YLL): ogółem 1 500 1 000 Interwencja Brak interwencji 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Źródło: dane GUS - obliczenia własne z zastosowaniem narzędzia isword Zdrowie. Tabela 1. Skutki programu Piłeś, nie jedź redukcja zgonów i utraconych lat Ŝycia wskutek wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim w latach 2000-2020 (brak dyskontowania i standardowy rozkład wag) WYNIKI ANALIZY - ogółem Utracone lata życia (YLL) Scenariusz INTERWENCJA 13 997 Scenariusz bazowy (BRAK INTERWENCJI) 16744 Redukcja utraconych lat życia YLL 2747 Procentowa redukcja YLL [%] 16,41% Redukcja YLL wskutek wydłużenia życia - Redukcja YLL wskutek unikniętych zgonów 2747 Licba unikniętych zgonów 75 3 Podsumowanie W powyŝszym opracowaniu przedstawiono moŝliwe zastosowanie narzędzia isword Zdrowie przeprowadzono analizę hipotetycznego programu na poziomie województwa, który dotyczy przyczyny zgonów nieokreślonej kodem ICD-10. UŜytkownik dysponując dodatkowymi informacjami o odsetkach zgonów spowodowanych analizowanym problemem (nietrzeźwi uczestnicy ruchu drogowego) w ogóle liczby zgonów z danej przyczyny określonej kodem ICD-10 (tu: wypadki komunikacyjne), moŝe oszacować wpływ programu odnoszącego się do analizowanego problemu (program prewencji nietrzeźwości uczestników ruchu drogowego). Szczegóły techniczne przeprowadzenia tego typu analizy przedstawiono w podręczniku dot. narzędzia isword Zdrowie. 5