Dr Mirsław Grewiński Wyższa Szkła Pedaggiczna TWP w Warszawie Plskie Twarzystw Plityki Spłecznej Tekst ukazał się w: Współczesne wyzwania i metdy pracy scjalnej (red. Wiletta Szymczak), KUL Jana Pawła II, Lublin 2009 UWAGA Wszelkie prawa autrskie zastrzeżne i prawnie chrnine. Przedruk materiałów w części lub całści mżliwy tylk i wyłącznie za zgdą autra. Cytwanie raz wykrzystywanie fragmentów prac dzwlne tylk za pdaniem źródła. Cpyright by Mirsław Grewiński (w niektórych przypadkach także pszczególne Wydawnictwa). Plik pbran z http://www.mirek.grewinski.pl Wyzwania stjące przed instytucjami pmcy spłecznej w kntekście realizacji prjektów systemwych Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013 1. Wprwadzenie Plskie instytucje pmcy spłecznej wymagają zmiany. Przez wiele lat system instytucjnalny pmcy spłecznej był nacechwany świadczeniem usług piekuńczych i ratwnictwa spłeczneg. W niewielkim stpniu system ten dstarczał wsparcia aktywizacyjneg dla ptrzebujących pmcy. Knsekwencją teg był rzprzestrzenianie się pstaw biernści i apatii wśród klientów systemu pieki, a także pstaw rszczeniwych w stsunku d państwa i instytucji publicznych na szczeblu centralnym jak i samrządwym. Paradksalnie - instytucje pmcy spłecznej - pwłane d redukwania ubóstwa i wykluczenia spłeczneg pprzez rzbudwane działania słnwe w dużej części przyczyniały się d utrwalania zjawiska bezradnści spłecznej. Przy czym ile stwrzenie takieg słnweg systemu był zasadne w pierwszych latach p transfrmacji ustrjwej, bezpśredni p 1990 rku, tyle prawie p 20 latach d Okrągłeg Stłu, system słnwy nie jest najlepszym panaceum na blączki związane z bezradnścią spłeczną, marginalizacją i rzwarstwieniem spłecznym w Plsce 1. Od kilku lat bserwwany jest w Plsce prces zaszczepienia nweg pdejścia d rzwiązywania prblemów spłecznych pprzez prwadzenie aktywnej plityki spłecznej, a także wykrzystywanie idei eknmii spłecznej w celu aktywizacji ludzi pprzez pracę i samzaradnść. Zmiany legislacyjne, wprwadzenie nwych instytucji i instrumentów mają przyczynić się d pwstania 1 Pr. M. Grewiński, J. Tyrwicz (red.) Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce spłecznej, MCPS, Warszawa 2007.
2 nwej jakści instytucji spłecznych, które będą mbilizwały ludzi d większej aktywnści bywatelskiej, spłecznej i gspdarczej. W tym kntekście pjawiają się nwe wyzwania związane z rlą i znaczeniem prfesjnalnej pracy scjalnej, która pwinna być głównym instrumentem przeciwdziałania ubóstwu, bezradnści i wykluczeniu spłecznemu. Niestety nie był w statnich latach wystarczających krajwych śrdków finanswych, aby mżna był wprwadzać nwczesne rzwiązania zgdne z aktywną plityką integracji spłecznej. Dpier wejście Plski d Unii Eurpejskiej i bjęcie naszeg kraju pmcą ze śrdków funduszy strukturalnych umżliwił realizację wielu wcześniejszych załżeń dtyczących refrmy systemu pmcy spłecznej. Celem artykułu jest ukazanie, że prjekty systemwe publicznych instytucji pmcy spłecznej, finanswane w najbliższych latach ze śrdków eurpejskich w ramach Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013, są niezwykle ważne z punktu widzenia wprwadzenia trwałej zmiany w działaniach śrdków pmcy spłecznej czy pwiatwych centrów pmcy rdzinie. Skuteczna absrpcja i implementacja śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg jest jednym z ważniejszych wyzwań przed którym stanął aktualnie plski system publicznej pmcy spłecznej. 2. Kntekst realizacji prjektów systemwych PO KL diagnza sytuacji w pmcy spłecznej na przykładzie pinii pracwników scjalnych. Zanim przejdę d analizwania teg, dlaczeg wart wykrzystać w publicznej pmcy spłecznej szansę jaką dają eurpejskie fundusze, wart przedstawić pkrótce wniski z badań jakie przeprwadziłem w instytucjach pmcy spłecznej w wjewództwach mazwieckim i łódzkim w kresie czerwiec listpad 2006r. Badania wyknane wspólnie z R. Szarfenbergiem były prwadzne na próbie 381 pracwników scjalnych, zatrudninych przede wszystkim w śrdkach pmcy spłecznej i pwiatwych centrach pmcy rdzinie 2. Badania miały charakter audytryjnej ankiety, którą w spsób annimwy wypełniali pracwnicy scjalni. Na pdstawie przeprwadznych badań ankietwych w dwóch wjewództwach: mazwieckim i łódzkim wspólnie z R. Szarfenbergiem sfrmułwaliśmy następujące, najważniejsze wniski, które mgą być isttne z punktu widzenia pzyskiwania śrdków eurpejskich dla systemu pmcy i integracji spłecznej w Plsce: 1. Zawód pracwnika scjalneg nie cieszy się wyskim prestiżem w lkalnym śrdwisku spłecznym. 2. W cenie pracwników scjalnych większść klientów pmcy spłecznej nie ma szacunku d pracy pracwników scjalnych. 3. Wśród mazwieckich i łódzkich pracwników scjalnych zabserwwać mżna b. wyskie stadium wypalenia zawdweg. 2 Całść badań publikwan w: M. Grewiński, R. Szarfenberg Sytuacja w pmcy spłecznej w wjewództwach mazwieckim i łódzkim w pinii pracwników scjalnych raprt z badań w: M. Bąkiewicz, M. Grewiński (red.) Praca scjalna w śrdwisku lkalnym, WSP TWP, Warszawa 2009.
3 4. Według pinii większści pracwników scjalnych nie jest przestrzegana nrma 1 pracwnik scjalny na 2000 mieszkańców. 5. Zdecydwana większść pracwników scjalnych uznała, że nie ma czasu na pracę scjalną z pwdu innych bwiązków. 6. Pnad płwa pracwników scjalnych uważa, że pmc spłeczna nie jest skuteczna w zapbieganiu trudnym sytuacjm życiwym i innym celm ustawwym. 7. Według większści pracwników scjalnych świadczenia pieniężne są zbyt niskie i nie pzwalają na zaspkjenie ptrzeb klientów nawet na pdstawwym pzimie. 8. Pnad płwa pracwników scjalnych nie czuje się bezpiecznie idąc w teren i śrdwiska trudne (patlgiczne). Pracwnicy bardz częst sptykają się z agresją werbalną. 9. Niepkjące jest, że blisk płwa pracwników scjalnych tylk raz lub ani razu nie brał udziału w szkleniu w statnich 3 latach (!). 10. Jedna trzecia pracwników scjalnych uważa warunki lkalwe jak złe lub bardz złe. Blisk 2/3 OPS nie ma pmieszczenia d prwadzenia rzmwy z klientem na sbnści. 11. Przeważająca większść pracwników scjalnych sptkała się z próbami wyłudzania świadczeń raz twierdzi, że istnieje wiele sób ptrzebujących pmcy, które nie zgłaszają się d OPS-ów. 12. Większść pracwników scjalnych uznał, że tylk niewielka część bezrbtnych jest chętna d aktywizacji. 13. Pracwnicy scjalni są raczej sceptyczni na temat senswnści i stswania nwych instrumentów aktywizacji klientów (np. kntraktu scjalneg). 14. Według pinii 1/3 pracwników scjalnych rientacja władz samrządwych w prblematyce pmcy spłecznej i plityce spłecznej jest bardz słaba. 15. Pracwnikm scjalnym najlepiej współpracuje się z plicją/strażą miejską, pwiatwymi urzędami pracy, zakładami pieki zdrwtnej. Średni współpracę ceniają z PCPR ami, i rganizacjami pzarządwymi i ROPSami. 16. Przeważająca większść pracwników scjalnych nie zstała przygtwana d przygtwania i realizacji prjektów finanswanych z Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg. Z przeprwadznych badań wynika, że w mazwieckiej i łódzkiej pmcy spłecznej z punktu widzenia pracwników scjalnych jest bardz wiele d zrbienia w celu lepszej rganizacji i zarządzania instytucji spłecznych, prfesjnalizacji zawdwej służb spłecznych i stswania nwych metd, a także dla lepszeg finanswania i większej współpracy międzysektrwej. Duż zależy tutaj d samych pracwników jednstek rganizacyjnych pmcy spłecznej raz
4 ich przełżnych, ale bardz duż d świadmści sób kreujących lkalną plitykę, a więc samrządwców, radnych i liderów lkalnych na temat prblemów scjalnych na pzimie lkalnym i spsbów ich przezwyciężania. Ważną rlę pwinny pełnić jednstki prgramujące reginalną plitykę spłeczną raz pmcy spłecznej, a więc reginalne śrdki plityki spłecznej raz instytucje nadzrująckntrlne, takie jak wydziały plityki spłecznej przy urzędach wjewódzkich. W knkluzjach z naszych badań wspólnie z R. Szarfenbergiem pisaliśmy, że szansą na najbliższą przyszłść dla instytucji pmcy spłecznej jest aktywne uczestnictw w prjektach systemwych i knkurswych Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, w którym zarezerwwan liczne działania i mżliwści dla śrdków pmcy spłecznej i pwiatwych centrów pmcy rdzinie 3. Przyjrzyjmy się zatem jakie są dświadczenia i perspektywy wykrzystania śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg przez instytucje pmcy spłecznej w Plsce. 3. Dświadczenia w realizacji prgramów eurpejskich w latach 2004-2006 w kntekście działań instytucji pmcy spłecznej na rzecz sób wyklucznych spłecznie i żyjących w ubóstwie. W Plsce mamy c najmniej kilka różnych systemów plityki spłecznej, które w spsób kmplekswy mają za zadanie rzwiązywać bezpśredni lub pśredni prblem wykluczenia spłeczneg i ubóstwa. D najważniejszych instrumentów państwa należy: system pmcy i integracji spłecznej, system świadczeń rdzinnych, system ubezpieczeń spłecznych, pieka zdrwtna, plityka zatrudnienia i rynku pracy, plityka edukacyjna i kształcenia ustawiczneg. Wszystkie pwyższe systemy mają za zadanie: asekurwanie bywateli przed ryzykami scjalnymi, wyrównywanie szans, a także przyczynianie się d włączania grup defawryzwanych d spłeczeństwa i przyczynianie się d większej spójnści spłecznej. Niestety nie wszystkie pwyżej wymienine systemy plityki spłecznej są wspierane przez Unię Eurpejską w ramach funduszy strukturalnych, w tym głównie z Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg (EFS). Unia Eurpejska pprzez swje fundusze wspiera przede wszystkim te działania, które mają związek z większą aktywizacją i mbilizacją zasbów ludzkich na rynku pracy, rzwjem kapitału ludzkieg i spłeczneg raz siąganiem większej integracji spłecznej. Z teg też pwdu EFS d blisk 5 lat wspiera w naszym kraju działania, przede wszystkim w ramach następujących plityk: zatrudnienia i rynku pracy, edukacji i kształcenia ustawiczneg, plityki integracji spłecznej. 3 Ibidem
5 Wart pdkreślić, że EFS, który d pnad 50 lat interweniuje w państwach Wspólnty, aktualnie największe śrdki przeznacza w latach 2007-2013 dla Plski, która jest głównym dbircą pmcy. Plska w najbliższych latach trzyma blisk 10 mld eur na działania związane z aktywną plityką spłeczną. Eurpejski Fundusz Spłeczny pprzez działania w ramach Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich (SPO-RZL) na lata 2004-2006 raz Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 charakteryzwał się wspieraniem następujących bszarów: mbilizacją niewykrzystanych zasbów pracy, mbilizacją instytucji i aktywnych instrumentów rynku pracy, rzwijaniem różnrdnści metd wspierania (welfare mix), pszukiwaniem innwacyjnści w aktywnej plityce spłecznej (np. w ramach EQUAL), rzwijaniem partnerstw i sieci międzyinstytucjnalnych pwiązań, upwszechnianiem dbrych praktyk, krewaniem zmiany w pstrzeganiu klienta instytucji plityki spłecznej (updmitwienie beneficjenta - empwerment), rzwój kapitału ludzkieg i spłeczneg. Wydaje się, że p blisk 5 - letnim kresie działalnści EFS w Plsce wart się przyjrzeć dknanim EFS, w kntekście rzwiązywania prblemów ubóstwa i wykluczenia spłeczneg i udziału w realizacji prjektów publicznych instytucji pmcy spłecznej. Jeśli chdzi lata 2004-2006 w Plsce t interwencje EFS były finanswane głównie w ramach Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich, który t prgram zawierał następujące działania 4 : A) Prirytet 1 aktywna plityka rynku pracy raz integracji zawdwej i spłecznej: - Działanie 1.1. rzwój i mdernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy, - Działanie 1.2. perspektywy dla młdzieży, - Działanie 1.3. przeciwdziałanie i zwalczanie długtrwałeg bezrbcia, - Działanie 1.4. integracja zawdwa i spłeczna sób niepełnsprawnych, - Działanie 1.5. prmcja aktywnej plityki spłecznej pprzez wsparcie grup szczególneg ryzyka, Działanie 1.6. integracja i reintegracja zawdwa kbiet. B) Prirytet 2 rzwój spłeczeństwa parteg na wiedzy: - Działanie 2.1. zwiększenie dstępu d edukacji kształcenie przez całe życie, - Działanie 2.2. - pdniesienie jakści edukacji w dniesieniu d ptrzeb rynku pracy, - Działanie 2.3. rzwój kadr nwczesnej gspdarki - Działanie 2.4. wzmcnienie zdlnści administracyjnych. 4 Na pdstawie Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich, MPiPS, Warszawa 2004 raz Uzupełnienia SPO RZL, Warszawa, MGiP 2004r.
6 C) Prirytet 3 pmc techniczna: - działanie 3.1. wsparcie zarządzania Sektrwym Prgramem Operacyjnym Rzwój Zasbów Ludzkich, - działanie 3.2. infrmacja i prmcja działań Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich - działanie 3.3. zakup sprzętu kmputerweg. Dpełnieniem działań pdejmwanych w latach 2004-2006 w ramach Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich były działania realizwane w ramach Zintegrwaneg Prgramu Operacyjneg Rzwju Reginalneg (ZPORR), który t prgram w części finanswany był z Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg. Naczelną zasadą pdziału działań pmiędzy SPO RZL i ZPORR była ich kmplementarnść. Działania w ramach ZPORR dpwiadały na sfrmułwane w reginalnych strategiach rzwju ptrzeby i prblemy pszczególnych reginów. Z EFS przeznaczn 360 mln eur na następujące działania w ramach Prirytetu 2 ZPORR Wzmcnienie reginalnej bazy eknmicznej i zasbów ludzkich 5 : - Działanie 2.1. rzwój umiejętnści pwiązany z ptrzebami reginalneg rynku pracy i mżliwści kształcenia ustawiczneg w reginie, - Działanie 2.2. wyrównywanie szans edukacyjnych pprzez prgramy stypendialne, - Działanie 2.3. rerientacja zawdwa sób dchdzących z rlnictwa, - Działanie 2.4. rerientacja zawdwa sób dtkniętych prcesami restrukturyzacyjnymi, - Działanie 2.5. prmcja przedsiębirczści, - Działanie 2.6. reginalne strategie innwacyjne i transfer wiedzy. Wszystkie pwyższe działania SPO RZL i ZPORR miały przyczynić się d rzwju jakści zasbów ludzkich w Plsce i wzmcnić aktywną plitykę rynku pracy i tym samym zapewnić większą inkluzję spłeczną. Każde działanie SPO RZL i ZPORR zstał szczegółw pisane w prgramie peracyjnym ze względu na typ i rdzaj prjektów, jakie mżna finanswać w jeg ramach. W pierwszym kresie prgramwania najwięcej śrdków EFS zstał przeznacznych na graniczanie i przeciwdziałanie bezrbcia w Plsce. Prjekty dtyczyły przede wszystkim młdzieży bezrbtnej i abslwentów, długtrwałych bezrbtnych, sób niepełnsprawnych i wyklucznych spłecznie raz kbiet w celu ich integracji z rynkiem pracy 6. Mżliwe był finanswanie prjektów bezpśredni dla sób, jak i wsparcie struktur i systemów. Oznaczał t mżliwść przeznaczania śrdków finanswych na prjekty dtyczące bezpśredni bezrbtnych lub zagrżnych bezrbciem raz dla instytucji i rganizacji zajmujących się prblematyką zatrudnienia w celu plepszenia instrumentów rynku pracy i pdniesienia kwalifikacji raz umiejętnści samych pracwników systemu 5 Zintegrwany Prgram Operacyjny Rzwju Reginalneg, MGiP, Warszawa 2004. 6 Wsparcie mżliwe był na bazie Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich, działania 1.2.,1.3., 1.4., 1.5., 1.6. (Prgram dstępny na strnach www.efs.gv.pl; www.mgip.gv.pl).
7 publicznych i pzapublicznych instytucji rynku pracy. Prjekty dtyczyły także pdnszenia świadmści przedsiębirców i pracdawców w zakresie pdnszenia ich kwalifikacji w celu większeg zaangażwania w prblematykę zatrudnienia i rynku pracy. Oznaczał t interwencje w tczenie spłeczne sób bezrbtnych i szerkie wsparcie nie dnszące się tylk d aktywnści publicznych instytucji zatrudnienia, ale szerkieg wachlarza rganizacji i pdmitów, w interesie których był graniczenie zjawiska wyskieg bezrbcia. Drugim bszarem wsparcia EFS z zakresu plityki spłecznej był sektr edukacyjny. Działania finanswane w tym sektrze pdzieln na wsparcie infrastruktury i zaplecza techniczneg, wypsażenia szkół i uczelni w sprzęt dydaktyczny raz działania ukierunkwane na rzwój kadr, instrumentów, narzędzi - prgramów edukacyjnych, czy finanswanie prgramów stypendialnych dla najubższych beneficjentów systemu edukacyjneg 7. Odbircą pmcy były zarówn publiczne, jak i niepubliczne szkły, raz państwwe i niepaństwwe uczelnie wyższe. Mżliwe był m.in. trzymanie dtacji na prgramy wyrównywania różnic edukacyjnych dla uczniów szkół wiejskich, inwestycje w sprzęt kmputerwy i multimedialny, pwływanie i działalnść Centrów kształcenia na dległść, czy pnszenie kwalifikacji nauczycieli. W SPO RZL dużą wagę przypisan rzwjwi instytucji kształcenia ustawiczneg i ich dpwiedniej certyfikacji i nadzru w celu prwadzenia przez te pdmity wyskiej jakści kształcenia. Trzecim bszarem plityki spłecznej, który wspieran z budżetu EFS, była pmc spłeczna, ale tylk w działaniach ukierunkwanych na aktywizwanie sób marginalizwanych raz grup ryzyka scjalneg. Bardz interesującym rzwiązaniem ze śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg był umżliwienie twrzenia i działalnści w gminach Centrów integracji spłecznej lub Klubów Integracji Spłecznej przeznacznych na aktywizację sób zagrżnych wykluczeniem spłecznym, szczególnie na bszarach restrukturyzwanych i wiejskich. Pnadt mżliwe był tutaj finanswanie także innych działań dtyczących szkleń, warsztatów, subsydiwaneg zatrudnienia grup pszkdwanych raz krewania badań i ekspertyz dtyczących sób i grup defawryzwanych. Publiczne instytucje pmcy spłecznej raz rganizacje pzarządwe mgły pzyskiwać śrdki na szklenia dla swich pracwników w celu uzyskania wyższych kwalifikacji i umiejętnści w pracy z grupami marginalizwanymi. Pniższa tabela ukazuje liczbę wszystkich prjektów spłecznych finanswanych w ramach SPO RZL raz liczbę wszystkich uczestników w ramach interwencji EFS w latach 2004-2006 8. Wart zwrócić w niej uwagę na t, ile prjektów był 7 Wsparcie mżliwe był na bazie Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich, działania 2.1., 2.2. raz Zintegrwaneg Prgramu Operacyjneg Rzwju Reginalneg, działania 2.2. (Prgramy dstępne na strnach www.efs.gv.pl; www.mgip.gv.pl). 8 Lata 2004-2006 znaczają kres zakntraktwania śrdków. W rzeczywistści wiele prjektów SPO-RZL była realizwanych, zgdnie z zasadą n+2, nawet d kńca 2008 rku; stąd też dane w tabeli 1 pkazują stan faktyczny w realizacji prjektów na IX 2008r.
8 drzucanych w wyniku ceny merytrycznej (p cenie frmalnej) raz jaki prcent kbiet brał udział w pszczególnych interwencjach. Tabela: Liczba prjektów i uczestników Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich 2004-2006, stan wdrażania na 17.09.2008r. (w myśl zasady n+2). Działanie P frmalnej cenie Realizwane (umwa) Uczestnicy W tym kbiety (%) 1.1.Instytucje i instrumenty 498 259 19 148 76 % 1.2. Młdzież 1064 850 341 348 62 % 1.3.Długtrwale bezrbtni 1030 853 289 485 50,6 % 1.4.Niepełnsprawni 949 216 69 037 56 % 1.5. Wykluczenie spłeczne 1105 422 65 690 (+ 19 277) 52 % (81%) 1.6. Kbiety 1301 336 54 746 100 % 2.1. kształcenie ustawiczne 206 79 2.2. Jakść edukacji 38 34 125 000 pdmitów ----------- ------------ 2.3. Kadry gspdarki 3207 703 516 900 brak danych 2.4. Zdlnści administracyjne 16 16 13 350 brak danych Ogółem (z PT) 10000 4011 1 560 000 59 % Źródł: Opracwanie własne na bazie danych wewnętrznych Departamentu Zarządzania EFS, Ministerstw Rzwju Reginalneg. Pwyższa tabela brazuje, że największa liczba prjektów w ramach SPO - RZL była realizwana w Plsce z działań 1.2. i 1.3., które dtyczyły bezrbtnej młdzieży i długtrwale bezrbtnych. Głównymi realizatrami prjektów były tutaj pwiatwe urzędy pracy, a także inne instytucje rynku pracy. W sumie w ramach tylk tych dwóch działań udzieln kmpleksweg wsparcia pnad 600 tys. bezrbtnych. Wiele prjektów realizwanych był także dla sób pracujących, chcących pdnsić swje kwalifikacje w celu pprawy knkurencyjnści na rynku pracy. Z działania 2.3. SPO RZL zrealizwan pnad 700 prjektów dla pnad 500 tys. sób. W sumie blisk 200 tysięcy sób niepełnsprawnych, wyklucznych spłecznie i kbiet uzyskał mżliwść aktywizacji w ramach działań 1.4., 1.5., 1.6. SPO RZL. Wart zwrócić także uwagę na fakt, że aż 125 tysięcy pdmitów edukacyjnych w naszym kraju trzymał knkretne wsparcie (techniczne lub
9 merytryczne) ze śrdków EFS w ramach działania 2.1. i 2.2. SPO RZL. Birąc pd uwagę wszystkich uczestników SPO RZL EFS udzielił wsparcia aż 1.560 tys. sób, a prcentwy udział kbiet wyniósł blisk 60%. Wykres: Liczba Liczba sób sób bjętych bjętych wsparciem wsparciem SPO RZL w ramach w latach Prirytetu 2005-2008 1 i 2 SPO RZL 2 000 000 1 500 000 1 000 000 1 199 tys. 1 463 tys. 1 560 tys. 500 000 0 grudzień 2005 r. 423 tys. czerwiec 2006 r. 631 tys. grudzień 2006 r. 873 tys. czerwiec 2007 r. grudzień 2007 r. czerwiec 2008 r. Źródł: Dane Departamentu Zarządzania EFS, Ministerstw Rzwju Reginalneg Z badań ewaluacyjnych przeprwadznych na zlecenie Departamentu Zarządzania EFS w Ministerstwie Rzwju Reginalneg (MRR) wynika, że w pierwszym kresie prgramwania 2004-2006 najbardziej ppularnymi instrumentami wsparcia różnrdnych grup spłecznych z EFS były: pradnictw zawdwe, szklenia uczące kluczwych kmpetencji na temat radzenia sbie na rynku pracy, szklenia zawdwe, staże, prady nt. mżliwści załżenia własnej działalnści gspdarczej, kursy z zakresu technlgii infrmatycznych, przygtwanie zawdwe w miejscu pracy. Najmniej ppularnymi instrumentami był wypłacanie ddatków szkleniwych i pkrycie pieki nad dziećmi. Tabela: Najbardziej ppularne instrumenty wsparcia w ramach SPO RZL Źródł: Materiały wewnętrzne MRR
10 Mówiąc skutecznści działań EFS w pierwszym kresie prgramwania wart zwrócić uwagę na fakt, że rezultaty działalnści SPO RZL mżna ceniać z punktu widzenia efektywnści brutt i nett. Generalnie najczęściej przedstawia się efektywnść brutt, gdyż jest na bardziej ptymistyczna, rzadziej efektywnść nett. Pniższy rysunek brazuje nam, że ba rdzaje efektywnści różnią się znacznie d siebie. Efektywnść brutt znacza siągnięcie jakiegś zamierzneg rezultatu p zakńczeniu udziału w prjekcie czy prgramie. Natmiast efektywnść nett jest t siągnięcie zamierzneg rezultatu, ale w dniesieniu d grupy kntrlnej, która spełnia te same kryteria, ale nie brała udziału w prjekcie czy prgramie. Dzięki zastswaniu takieg zabiegu wiemy, c udał się siągnąć uczestnikm prjektu tylk i wyłącznie dzięki prjektwi lub prgramwi, a tym samym ddzielić efekty innych klicznści, nie mających związku z uczestnictwem w prgramie. Wykres: Efektywnść brutt i nett w działaniach spłecznych Źródł: M. Grewiński, J. Tyrwicz (red.) Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce spłecznej, MCPS, Warszawa 2007 Z badań ewaluacyjnych prwadznych na zlecenie MRR na próbie 7 tysięcy uczestników prjektów EFS wynika, że efektywnść brutt w ramach SPO RZL jest lepsza d tej zakładanej przed uruchmieniem prgramu. Pniższe dane ukazują, c się dział z bezrbtnymi uczestnikami prjektów SPO RZL p pół rku d zakńczenia działań w prjekcie: 42% sób psiadał pracę (!), 16% prwadził własną działalnść gspdarczą (!), 14% pzstawał bez pracy, ale się uczył, 28% pzstawał bez pracy i nie uczył się, pracę minimalnie częściej trzymywali mężczyźni aniżeli kbiety, 20% sób niepełnsprawnych bjętych wsparciem trafił na rynek pracy, w skali 1-10 uczestnicy SPO RZL cenili jakść działań w prjektach na 7,7. Pniższa tabela pkazuje, jakie były zakładane ex-ante rezultaty prgramu SPO RZL w kwestii psiadania zatrudnienia i jakie rezultaty wyszły z badania ewaluacyjneg, prwadzneg na próbie 7 tysięcy uczestników prjektów EFS w latach 2004-2006.
11 Tabela: Odsetek sób, które p kł 6 miesiącach d zakńczenia udziału w prjektach SPO RZL wyknywały stałą pracę Źródł: Raprty ewaluacyjne MRR, 2007 Z danych zmieszcznych w pwyższej tabeli widać wyraźnie, że we wszystkich kategriach sób bezrbtnych (młdzież, długkresw bezrbtni, niepełnsprawni) siągnięt znacznie lepsze rezultaty d zakładanych. Mżna zatem pstawić tezę, że EFS w spsób skuteczny nie tylk siągnął zakładane rezultaty, ale siągnął bardz dbre wskaźniki w zatrudnieniu statecznych beneficjentów prjektów. Niezłe wskaźniki efektywnści brutt zstały siągnięte także dla kategrii uczestników, którzy p pół rku d zakńczenia udziału w prgramie pdjęli stałą pracę lub rzpczęli prwadzenie własnej działalnści gspdarczej. Efektywnść prjektów SPO RZL dla tej kategrii dbirców wygląda następując: Działanie 1.3. - długtrwale bezrbtni - 65% uczestników pdjęł pracę lub pracę na własny rachunek; Działania 1.2. młdzież bezrbtna - 59% uczestników pdjęł pracę lub pracę na własny rachunek; Działanie 1.6. kbiety - 40% uczestniczek pdjęł pracę lub pracę na własny rachunek; Działanie 1.5. grupy wyskieg ryzyka - 33% uczestników pdjęł pracę lub pracę na własny rachunek; Działanie 1.4 niepełnsprawni - 20% uczestników pdjęł pracę lub pracę na własny rachunek.
12 Pwyższe dane świadczą niezłej efektywnści brutt prjektów finanswanych ze śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg, chciaż mżna zauważyć, że efekty te są grsze wśród takich kategrii sób pszkdwanych, jak niepełnsprawni czy sby z grup wyskieg ryzyka scjalneg. Mniej ptymistyczne są natmiast infrmacje płynące z ceny efektywnści nett prgramu. Dla przykładu wskaźnik efektywnści nett rezultatów działań na rzecz młdzieży i abslwentów jest stsunkw niski, gdyż wyniósł tylk 11%. Dla sób drsłych pwyżej 25 rku życia ten sam wskaźnik wyniósł 16%. Efektywnść nett dla kbiet pwyżej 25 rku życia jest bardz niska - wynisła tylk 8%. Mże t znaczać, że sknfrntwanie uczestników prgramu z grupami kntrlnymi prwadzi d knkluzji, że pdjęcie stałej pracy lub nauki przez uczestników prgramu w dużej mierze wynikał z uwarunkwań niezależnych d trzymaneg wsparcia. Generalnie w siąganiu rezultatów twardych efektywnść nett mgłaby być pewnie lepsza. Znacznie lepiej przedstawia się ta efektywnść, kiedy analizujemy pinie uczestników i nie-uczestników prgramu na temat miękkich kmpetencji i umiejętnści (rezultatów miękkich). Widczna jest tutaj znaczna przewaga pzytywnych pinii bezrbtnych, którzy brali udział w prjektach SPO RZL, d tych, którzy nie brali udziału we wsparciu. Oznaczać t mże, że EFS w dużym stpniu zmienia pstawy uczestników prjektów. Uczestnicy prjektów EFS są częst bardziej zmtywwani, asertywni, pewniejsi siebie. Ptrafią lepiej radzić sbie na rynku pracy raz z innymi prblemami i ryzykami scjalnymi. 4. Perspektywy EFS w ramach PO KL 2007 2013 Równcześnie z realizacją części prjektów w ramach SPO RZL, d rku 2007 Plska trzymała d Kmisji Eurpejskiej klejne znaczne śrdki finanswe z Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg (kł 10 mld eur!), tym razem na realizację Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013 (PO KL). Prjekty będą mgły być realizwane d kńca 2015 rku (zasada n+2). PO KL składa się z dziewięciu merytrycznych prirytetów, które są zdefiniwane w następujący spsób: - Prirytet I: Zatrudnienie i integracja spłeczna - Prirytet II: Rzwój zasbów ludzkich i ptencjału adaptacyjneg przedsiębirstw raz pprawa stanu zdrwia sób pracujących - Prirytet III: Wyska jakść systemu światy - Prirytet IV: Szklnictw wyższe i nauka - Prirytet V: Dbre rządzenie - Prirytet VI: Rynek pracy twarty dla wszystkich - Prirytet VII: Prmcja integracji spłecznej - Prirytet VIII: Reginalne kadry gspdarki - Prirytet IX: Rzwój wykształcenia i kmpetencji w reginach Pierwsze pięć prirytetów stanwi kmpnent centralny Prgramu, czyli kncentruje się przede wszystkim na wsparciu systemwym, i jest wdrażana przez
13 instytucje centralne. Natmiast klejne 4 prirytety stanwią kmpnent reginalny, gdzie wsparcie nakierwane jest na knkretne grupy spłeczne. Prirytety te są wdrażane przez samrządy wjewództw. Celem głównym Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki jest Wzrst pzimu zatrudnienia i spójnści spłecznej, czyli umżliwienie pełneg wykrzystania ptencjału zasbów ludzkich pprzez wzrst zatrudnienia i ptencjału adaptacyjneg przedsiębirstw i ich pracwników, pdniesienie pzimu wykształcenia spłeczeństwa, zmniejszenie bszarów wykluczenia spłeczneg raz wsparcie dla budwy struktur administracyjnych państwa. Cel główny ma zstać siągnięty pprzez cele szczegółwe, jakimi są: Dpaswanie zasbów pracy d zmieniającej się sytuacji na rynku pracy; Zmniejszenie bszarów wykluczenia spłeczneg; Pdniesienie pzimu i jakści wykształcenia spłeczeństwa raz pwiązanie ich z rynkiem pracy; Wsparcie dla budwy sprawneg i partnerskieg państwa; Wzrst spójnści terytrialnej. Z uwagi na fakt, że w Sektrwym Prgramie Operacyjnym Rzwój Zasbów Ludzkich 2004-2006 główny nacisk płżny był na wspieranie z EFS krajwej plityki zatrudnienia i rynku pracy, t niewiele był w sumie prjektów realizwanych przez publiczne instytucje pmcy spłecznej, czym świadczą dane zamieszczne w pniższej tabeli. Tabela: Ilść prjektów w ramach SPO RZL realizwanych przez publiczne instytucje pmcy spłecznej Ilść prjektów Razem 1.5. Grupy ryzyka scjalneg 1.6. Kbiety defawryzwane na rynku pracy ROPS 4 0 4 PCPR/MOPS 28 + 1 (DPS) 4 33 OPS 12 3 15 Razem 45 7 52 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych Departamentu Wdrażania EFS w MPiPS, listpad 2007r. Ze względu na fakt, że w ramach SPO RZL pd kniec 2007 r. publiczne instytucje pmcy spłecznej z całeg kraju realizwały tylk 52 prjekty (knkurswe) w ramach EFS, a jedncześnie istnieją w Plsce duże ptrzeby w kwestii wychdzenia z ubóstwa i wykluczenia spłeczneg, w ramach nweg
14 Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013 zadban już t, aby włączać d działań prjektwych w szerszej skali publiczne służby spłeczne w ramach tzw. prjektów systemwych (bligatryjnie kierwanych d OPS, PCPR i ROPS). Z punktu widzenia przeciwdziałania wykluczeniu spłecznemu i zaangażwania publicznych instytucji pmcy spłecznej najważniejsze znaczenie w PO KL mają prirytety pierwszy i siódmy. Celem Prirytetu I: Zatrudnienie i integracja spłeczna jest: pdniesienie ptencjału instytucji działających w bszarze rynku pracy, integracji i pmcy spłecznej; upwszechnienie i wdrażanie gólnplskich i pnadreginalnych prgramów wspierających zatrudnienie i integrację spłeczną. Tabela 2. Szczegółwy pis Prirytetu I PO KL 2007 2013
15 PRIORYTET Źródł: A. Żak I: ZATRUDNIENIE Prgram Operacyjny I INTEGRACJA Kapitał SPOŁECZNA Ludzki nwe mżliwści i wyzwania w: M. Grewiński, J. Tyrwicz Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce Działanie spłecznej, MCPS, Pddziałanie Warszawa 2007 Frma aplikwania Przykładwe frmy wsparcia Twrzenie i rzwijanie standardów jakści usług instytucji pmcy i 1.2 integracji spłecznej Rzwój krajweg systemu szkleń Wsparcie systemwe instytucji pmcy i integracji spłecznej Prjekty systemwe tematycznych i specjalistycznych (szklenia dtyczące kwestii zasięgu krajwym) raz dsknalenia kadr instytucji pmcy i integracji spłecznej: szklenia/kursy, dradztw, studia, studia pdyplmwe, wizyty studyjne, specjalizacje, caching, superwizje. 1.3 Ogólnplskie prgramy integracji i aktywizacji zawdwej Pddziałanie1.3.1 Prjekty na rzecz spłecznści rmskiej prjekty knkurswe Pddziałanie 1.3.3 Centralny Zarząd Służby Więziennej prjekty systemwe Pddziałanie 1.3.4 Ministerstw Sprawiedliwści prjekty systemwe Pddziałanie 1.3.5 PFRON prjekty systemwe OPS, PCPR mże występwać wsparcie w ramach knkursu W zakresie prjektów współpracy: instytucje i rganizacje działające w bszarze zatrudnienia i integracji spłecznej, instytucje rynku pracy i pmcy spłecznej W zakresie prjektów współpracy: instytucje i rganizacje działające w bszarze zatrudnienia i integracji spłecznej instytucje rynku pracy i pmcy spłecznej Instytucje i pdmity bezpśredni realizujące zadania na rzecz sób niepełnsprawnych Prjekty na rzecz spłecznści rmskiej z zakresu: integracji spłecznej, zatrudnienia i edukacji. Prjekty współpracy jednstek penitencjarnych z instytucjami rynku pracy, pmcy i integracji spłecznej, partnerami spłeczn gspdarczymi w celu przygtwania d zatrudniania i integracji ze spłeczeństwem sób dbywających karę pzbawienia wlnści Prjekty wpierające integrację zawdwą i spłeczną sób przebywających w zakładach pprawczych raz schrniskach dla nieletnich - prjekty współpracy zakładów pprawczych i schrnisk dla nieletnich z instytucjami rynku pracy, pmcy i integracji spłecznej, partnerami spłeczn gspdarczymi w celu przygtwania d zatrudniania i integracji ze spłeczeństwem sób przebywających w tych placówkach Ogólnkrajwe i pnadreginalne prjekty aktywizacji zawdwej i integracji spłecznej, skierwane d sób niepełnsprawnych i ich tczenia (ze szczególnym uwzględnieniem wykrzystania nwczesnych technlgii raz prjektów prmujących elastyczne i innwacyjne frmy zatrudnienia) - identyfikacja i prmcja najlepszych rzwiązań z zakresu pmcy sbm niepełnsprawnym
16 Prirytet ten, a szczególnie działanie 1.2. (pierwsza klumna d góry) jest ważny dla instytucji pmcy spłecznej ze względu na szerkie wsparcie systemwe. Realizwane działania mają charakter gólnplski. Prirytet dpwiada na prblemy całeg systemu instytucjnalneg, w tym również jeg pracwników z OPS, PCPR i ROPS. Znaczącym prblemem instytucji systemu pmcy spłecznej jest wyska fluktuacja kadr raz niedstateczny pzim przygtwania merytryczneg pracwników d wyknywania pwierznych im zadań. Stwrzenie spójneg systemu szkleń i dsknalenia zawdweg dla pracwników pmcy spłecznej umżliwi pdniesienie jakści świadcznych przez nie usług. W ramach Prirytetu I wypracwany zstanie także gólnplski system wymiany infrmacji i dświadczeń pmiędzy jednstkami świadczącymi pmc raz wprwadzne zstaną jednlite standardy usług spłecznych 9. Tabela: Szczegółwy pis Prirytetu VII PO KL 9 Źródł: A. Żak: Prgram Operacyjny Kapitał Ludzki nwe mżliwści i wyzwania w: M. Grewiński, J. Tyrwicz Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce spłecznej, Warszawa 2007, MCPS, str. 84-93.
17 PRIORYTET VII: PROMOCJA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Działanie Pddziałanie Frma aplikwania Przykładwe frmy wsparcia 7.1 Rzwój i upwszechnia nie aktywnej integracji Pddziałanie 7.1.1 Rzwój i upwszechnianie aktywnej integracji przez śrdki pmcy spłecznej - prjekty systemwe Pddziałanie 7.1.2 Rzwój i upwszechnianie aktywnej integracji przez pwiatwe centra pmcy rdzinie prjekty systemwe Pddziałanie 7.1.3 Pdnszenie kwalifikacji kadr pmcy i integracji spłecznej prjekty systemwe Prjekty systemwe śrdki pmcy spłecznej i ich pracwnicy; - inne jednstki rganizacyjne pmcy spłecznej i ich pracwnicy, realizujący działania w zakresie integracji i pmcy spłecznej w reginie. Prjekty systemwe pwiatwe centra pmcy rdzinie i ich pracwnicy; - inne jednstki rganizacyjne pmcy spłecznej i ich pracwnicy realizujący działania w zakresie integracji i pmcy spłecznej w reginie; Prjekty systemwe reginalne śrdki plityki spłecznej. pracwnicy ROPS; - pracwnicy i wlntariusze OPS i PCPR raz innych jednstek pmcy i integracji Rzwój frm aktywnej integracji pprzez: kntrakty scjalne, (w tym: indywidualne prgramy wychdzenia z bezdmnści), prgramy aktywizacji lkalnej) bejmujące: - wspieranie zdlnści d pdjęcia zatrudnienia pprzez zatrudnienie scjalne, szklenia raz zajęcia reintegracji zawdwej u pracdawcy, - usługi charakterze edukacyjnym, zdrwtnym i spłecznym, których celem jest wsparcie mbilnści na rynku pracy, pzwalające na przezwyciężenie indywidualnych barier w pwrcie na rynek pracy Rzwój frm aktywnej integracji pprzez kntrakty scjalne, (indywidualne prgramy integracji uchdźców, sób ubiegających się status uchdźcy, sób z pbytem tlerwanym, psiadających zezwlenie na siedlenie się lub zezwlenie na zamieszkanie na czas znaczny raz indywidualne prgramy usamdzielnienia sób puszczających rdziny zastępcze czy placówki piekuńcz-wychwawcze) raz prgramy aktywnści lkalne. Szklenia raz specjalistyczne dradztw dla kadr instytucji pmcy spłecznej, działających na terenie reginu, pwiązane bezpśredni z ptrzebami raz ze specyfiką realizwanych zadań. spłecznej; Źródł: A. Żak Prgram Operacyjny Kapitał Ludzki nwe mżliwści i wyzwania w: M. Grewiński, J. Tyrwicz Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce spłecznej, MCPS, Warszawa 2007 Z klei w ramach reginalneg Prirytetu VII PO KL - Prmcja integracji spłecznej - wsparcie nakierwane jest głównie na knkretne grupy spłeczne zagrżne wykluczeniem spłecznym. Celem prirytetu jest zapewnienie równeg dstępu d zatrudnienia sbm zagrżnym wykluczeniem spłecznym,
18 wyklucznym raz dyskryminwanym na rynku pracy, a także pdwyższenie ich statusu zawdweg i spłeczneg pprzez przygtwanie ich d wejścia na rynek pracy. Pnadt w ramach teg prirytetu mżna będzie rzwijać ideę gspdarki spłecznej dlateg, że wiele typów peracji dtyczy wsparcia instytucjnalneg przy twrzeniu i rzwju działalnści pdmitów gspdarki spłecznej. Pniższa tabela ujmuje t w całściwym zestawieniu 10. Ze względu na fakt, że prjekty w ramach Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki realizwane są d stsunkw niedawna za wcześnie jest ceniać efektywnść Prgramu. Mżna natmiast pddać cenie system implementacji, czyli system instytucjnalny wdrażania pszczególnych kmpnentów prgramu. W tym celu psłużymy się przykładem implementacji działań reginalnych PO KL z pdziałem na zaawanswanie wdrażania prgramu w pszczególnych wjewództwach. Wykres: Stpień zaawanswania wdrażania prirytetów reginalnych (VI-IX ) PO KL z pdziałem na pszczególne wjewództwa. Stan na 28.02.2009r. Źródł: Materiały wewnętrzne MRR 10 Ibidem
19 Mapka: Stan zaawanswania pzimu kntraktacji śrdków w ramach reginalnych kmpnentów PO KL. Stan na 28.02. 2009r. Źródł: Materiały wewnętrzne MRR Pwyższy wykres i mapka pkazują, jaki był stan kntraktacji reginalnych działań PO - KL (całeg kmpnentu reginalneg) w pszczególnych wjewództwach w kńcówce luteg 2009r. z alkacji przeznacznej na rk 2009. Dane zamieszczne pwyżej jedncześnie brazują, jak skutecznie pracują instytucje pśredniczące i wdrażające wydatkwanie śrdków eurpejskich na cele spłeczne. Jak widać najlepsze wskaźniki kntraktacji miały wjewództwa: świętkrzyskie, zachdnipmrskie, warmińsk-mazurskie, małplskie i plskie (pwyżej 40% śrdków). Najgrsze dane płyną z wjewództw mazwieckieg, dlnśląskieg raz lubuskieg, gdzie wyskść zakntraktwanych śrdków nie przekrczyła 25% alkacji. Pzstałe wjewództwa mieszczą się w przedziale 25-37%. Szczególnie niepkjące jest słabe wydatkwanie śrdków w wjewództwie mazwieckim, które jak duży regin z wielma różnrdnymi prblemami scjalnymi nie pwinien sbie pzwalać na takie późnienia. Niestety niedawn pwłana instytucja wdrażająca, jaką jest Mazwiecka Jednstka Wdrażania Prgramów Unijnych, nie radzi sbie wyraźnie z bsługą i implementacją pszczególnych działań reginalnych PO KL. Brak dbrze przygtwanej kadry, duża fluktuacja persnelu, chas rganizacyjny i nieznajmść prcedur pwduje znaczne późnienia w wydatkwaniu śrdków EFS na Mazwszu. Pdbne prblemy występują zresztą w części także w innych reginach. Jeśli chdzi zakntraktwanie śrdków w ramach reginalneg prirytetu VII, który przede wszystkim dtyczy wspierania inicjatyw na rzez przeciwdziałania
20 wykluczeniu spłecznemu ze śrdków PO KL, t w wielu reginach Plski mieliśmy grmne późnienia w 2008r. Najgrzej wypadły wjewództwa: lubuskie ( 0% zakntraktwanych śrdków na dzień 1.09.2008r.) raz mazwieckie (4%). Nienajlepsza sytuacja miała miejsce także w wjewództwach: pmrskim, łódzkim, warmińsk- mazurskim. Przdwały natmiast wjewództwa: zachdnipmrskie, pdkarpackie, ale też plskie (pwyżej 50% zakntraktwanej alkacji na 2008r.). Mapka: Stan zaawanswania pzimu kntraktacji śrdków w ramach prirytetu VII PO KL. Stan na IX 2008r. Źródł: Materiały wewnętrzne MRR W 2009 rku kntraktwanie prirytetu 7 PO KL idzie już lepiej, dlateg jest szansa, że nie pwtórzy się już ta dramatyczna sytuacja sprzed rku z grmnymi późnieniami w pdpisywaniu umów i realizacją prjektów systemwych pmcy spłecznej. Wart w tym miejscu zaprezentwać także liczbę prjektów spłecznych, które są już realizwane w pszczególnych prirytetach Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013, stan na luty 2009r. Pzwala t rzeznać się w gólnej liczbie inicjatyw, która jest finanswana w chwili becnej ze śrdków EFS w kntekście prównań d teg, c udał się zrbić ze śrdków SPO RZL.
21 Tabela: Liczba prjektów i uczestników Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013, stan wdrażania na 28.02.2009r. Prirytet Wniski zatwierdzne Wniski drzucne % Planu Działań 07-09 Zatrudnienie i integracja spłeczna RZL i adaptacja firm 38 37 56% 20 0 37,2% System światy 109 148 48,4% Szkły wyższe 230 330 26% Dbre rządzenie Rynek pracy - reginalny 476 353 35% 2478 2289 44,1% Prmcja 3198 1604 29,1% integracji spłecznej Reginalne 1889 2364 22,9% kadry gspdarki Rzwój 3828 4457 22,8% kmpetencji w reginach Ogółem 12 266 11 582 36,8% Źródł: Opracwanie własne na bazie danych wewnętrznych Departamentu Zarządzania EFS, Ministerstw Rzwju Reginalneg., 2009. Dane zamieszczne w pwyższej tabeli pkazują, że na dzień 28 luteg 2009r. w Plsce realizwanych był 12 266 prjektów spłecznych z Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013. Aż 11 582 prjektów zstał drzucnych z pwdów frmalnych lub merytrycznych przez instytucje wdrażające, c mże świadczyć niskiej jakści prjektów składanych d ceny. Z punktu widzenia instytucji pmcy spłecznej najważniejszymi prirytetami są prirytet I i VII PO KL. W ramach prirytetu I realizwan 38 dużych prjektów systemwych przez Centrum Rzwju Zasbów Ludzkich przy MPiPS. W ramach prirytetu VII realizwan w całej Plsce 3198 prjektów, w tym wiele w ramach prjektów systemwych OPS, PCPR i ROPS. Oznacza t, że przez pierwsze dwa lata nweg kresu prgramwania 2007-2013 rzpczęt realizację wielu prjektów, ale w dalszym ciągu wiele instytucji
22 wdrażających jest spóźnina z implementacją pszczególnych działań PO KL. Pd wielma aspektami także jakść bsługi i samych prjektów pzstawia wiele d życzenia. 4. Zakńczenie Pdsumwując należy stwierdzić, że grupy zagrżne wykluczeniem spłecznym, a także pdmity zajmujące się prblematyką śrdwisk marginalizwanych i dysfunkcyjnych trzymały w statnich latach, p kresie marazmu finansweg, grmne wsparcie na pdejmwanie ddlnych inicjatyw ze śrdków eurpejskich. Główny nacisk w prjektach EFS płżny zstał na działania aktywizujące i integrujące w kierunku większej inkluzji spłecznej i włączania sób marginalizwanych na rynek pracy raz przywracania ich d spłeczeństwa. Wydaje się, że Eurpejski Fundusz Spłeczny jest bardz ptrzebny wielu plskim instytucjm pmcy spłecznej i rganizacjm spłecznym, jak również wielu grupm scjalnym, które nie trzymały z różnych przyczyn w statnich latach prfesjnalnej pmcy ze strny państwa, samrządu czy rganizacji pzarządwych w celu wyjścia z trudnej sytuacji życiwej. Mże się n przyczynić d wielu pzytywnych zjawisk spłecznych, ale należy mnitrwać jeg skutecznść i efektywnść działań. Na dzień dzisiejszy wiele udał się już w Plsce sfinanswać ze śrdków EFS, ale wiele jeszcze przed nami, szczególnie uwzględniając pjawianie się nwych wyzwań, związanych z pgłębiającym się światwym kryzysem gspdarczym. T, c udał się zrbić ze śrdków EFS, mżna pdsumwać w następujących punktach: Przy kazji EFS nastąpił przerientwanie myślenia aktywnej plityce rynku pracy (APRP) i aktywnej plityce spłecznej (APS). Tylk z SPO RZL bjęliśmy wsparciem pnad 1,5 mln sób bezrbtnych i zagrżnych wykluczeniem spłecznym. Dwartściwaliśmy z EFS finansw sektry, które d tej pry były biedne (np. NGOs, instytucje pmcy i integracji spłecznej, instytucje rynku pracy). Wzmcniliśmy umiejętnści działania prjektweg wielu pdmitów i ich pracwników. Daliśmy szanse różnrdnym usługdawcm na realizację bywatelskiej plityki spłecznej. Trenwaliśmy trudne partnerstwa i twrzyliśmy sieci międzyinstytucjnalnych pwiązań. Wzmcniliśmy instytucje i służby spłeczne. Pznaliśmy i upwszechnialiśmy wiele przykładów dbrych praktyk (częst innwacyjnych prjektów). Zadbaliśmy lepszą efektywnść, skutecznść i knkurencyjnść naszych prjektów spłecznych. Stwrzyliśmy tysiące miejsc pracy na rynku pracy, ale także w prjektach.
23 T, nad czym wart byłby jeszcze ppracwać w celu zwiększenia skutecznści działań EFS, sprwadza się d następujących elementów: Zwiększenia elastycznści w realizacji działań prjektwych. Usprawnienia działań instytucji wdrażających i pśredniczących. Mtywwania OPS i PCPR d realizacji prjektów systemwych i knkurswych PO KL. Dwartściwania ekspertów i asesrów ceniających prjekty tak, by wniski ceniali najlepsi specjaliści z danej dziedziny, a nie przeciętni. Stwrzenia katalgu dbrych praktyk d implementacji w innym miejscu. Pprawienia plityki prmcji i upwszechniania rezultatów. Rzeczywisteg włączenia rezultatów IW EQUAL w ramach mainstreamingu. Dalszeg mnitrwania i ceny skutecznści i efektywnści działań w celu racjnalizacji wydatków publicznych na zadania spłeczne. Lepszej krdynacji działań przez ROPS i zachęcenie pracwników scjalnych d uczestnictwa w darmwych szkleniach rganizwanych w ramach prjektów systemwych przez ROPSy. Bibligrafia: 1. Badanie beneficjentów statecznych Sektrweg Prgramu Operacyjneg Rzwój Zasbów Ludzkich 2004 2006. Osby bjęte wsparciem jak niepracujące - Raprt Kńcwy, Raprt dla IŻ EFS, MRR, Warszawa 2008 2. Bariery graniczające aktywnść rganizacji pzarządwych w wykrzystywaniu śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg, Raprt dla IŻ EFS, MRR, Warszawa 2005 3. Ewaluacja działań pdejmwanych na rzecz wsparcia systemu instytucjnalneg rynku pracy raz pmcy spłecznej w ramach EFS, Opracwanie dla MRR, MRR Warszawa 2008 4. Grewiński M.: Eurpejski Fundusz Spłeczny jak instrument welfare mix w: Twja wiedza - Twój sukces. Książka pdsumwująca III edycję prjektu OHP, KG OHP Warszawa 2006 5. Grewiński M.: Niedsknałści prgramwania i wdrażania funduszy strukturalnych w Plsce na przykładzie EFS w: Pmst pism sampmcy, zeszyt 7 (Pmrskie seminarium EFS), Gdańsk 2006 6. M. Grewiński, J. Tyrwicz (red.) Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce spłecznej, MCPS, Warszawa 2007. 7. M. Grewiński, S. Kamiński Obywatelska plityka spłeczna, WSP TWP, PTPS, Warszawa 2009. 8. Infrmacja miesięczna z realizacji Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007-2013, (wg stanu na dzień 31 sierpnia 2008 r.), Materiały wewnętrzne MRR 9. Sprawzdanie kreswe realizacji prgramu PO KL, stan na III kwartał 2008 r., materiały wewnętrzne MRR, 2008 10. Stan realizacji PO KL - na pdst. KSI SIMIK 07-13 wg stanu na dzień 31 sierpnia 2008 r., materiały wewnętrzne MRR, 2008 11. Ścieżki d zatrudnienia badanie ścieżek prwadzących sby zagrżne wykluczeniem spłecznym d zatrudnienia w ramach działania 1.5. SPO RZL 2004-2006 Raprt Kńcwy dla IZ EFS, MRR Warszawa 2006 12. Żak A.: Prgram Operacyjny Kapitał Ludzki nwe mżliwści i wyzwania w: M. Grewiński, J. Tyrwicz Aktywizacja, partnerstw, partycypacja dpwiedzialnej plityce spłecznej, MCPS Warszawa 2007
24 Psumwanie: Celem artykułu jest zdefiniwanie wyzwań jakie stją przed instytucjami pmcy spłecznej w kntekście realizacji prjektów systemwych i knkurswych z Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki w ramach pmcy Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg. W artykule pdjęta zstała cena dtychczaswej 5 letniej działalnści EFS przez instytucje pmcy spłecznej. Autr ukazuje efektywnść i skutecznść prjektów EFS, a także diagnzuje prblemy publicznych instytucji pmcy spłecznej w realizacji prjektów EFS. UWAGA Wszelkie prawa autrskie zastrzeżne i prawnie chrnine. Przedruk materiałów w części lub całści mżliwy tylk i wyłącznie za zgdą autra. Cytwanie raz wykrzystywanie fragmentów prac dzwlne tylk za pdaniem źródła. Cpyright by Mirsław Grewiński (w niektórych przypadkach także pszczególne Wydawnictwa). Plik pbran z http://www.mirek.grewinski.pl