Prawne i ekonomiczne aspekty planu gospodarowania wodami w lasach Sękocin Stary, 27 kwietnia 2017 r. Ryszard Majewicz - mgr inż. melioracji wodnych St. Specjalista ds. gospodarki wodnej Wydziału Realizacji Programów Pomocowych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu Koordynator regionalny Programów retencyjnych w RDLP we Wrocławiu
Plany gospodarowania wodami Aneksy melioracyjne Aneksy melioracyjne, podobnie jak aneksy drogowe były częścią /załącznikami do planów urządzania lasu. Obowiązywały do końca lat 80-tych XX wieku. (Podobno podobne opracowanie dla niektórych nadleśnictw sporządzało BULiGL w Brzegu.) 2
Plany gospodarowania wodami W latach 80. XX w., w wyniku analiz dotyczących stanu i rozwoju lasów nastąpiło przewartościowanie w ocenie funkcji lasu. Znalazło ono wyraz w dokumentach dotyczących strategii rozwoju leśnictwa: Ustawa o lasach (1991) oraz Polityka leśna państwa (1997), w których funkcje ekologiczne lasów zostały zrównane z gospodarczymi. Podniesienie rangi funkcji ekologicznej lasu zwiększyło także znaczenie wody, jako czynnika warunkującego trwały i zrównoważony rozwój lasów. Zasady i cele gospodarki wodnej w lasach zawierają także Zarządzenie nr 11 Dyrektora Generalnego LP W sprawie doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych (1995) oraz Zasady Hodowli Lasu (2000) i Instrukcja Urządzania Lasu (2003). Na gospodarowanie wodą w lasach wpływ mają także wskazania zawarte w Ramowej Dyrektywie Wodnej Unii Europejskiej (2000), której zakończenie wdrażania nastąpiło (w zasadzie) w 2015 roku. Pewne ograniczenia w gospodarce leśnej są związane z wdrażaniem krajowych i międzynarodowych programów dotyczących ochrony środowiska, jak np. NATURA 2000. 3
4 Plan gospodarowania wodami
5 Plan gospodarowania wodami
Plan gospodarowania wodami podstawowy dokument planistyczny gospodarki wodnej : Ramowa Dyrektywa Wodna UE wymaga, aby państwa UE opracowały plany gospodarowania wodami dla wszystkich obszarów dorzeczy (łącznie z przylegającymi do nich morskimi wodami przybrzeżnymi) Jest podstawą podejmowania wszelkich decyzji mających wpływ na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania nimi w przyszłości Realizuje podstawowy cel środowiskowy: uzyskanie co najmniej dobrego stanu ekologicznego wód. 6
Plany gospodarowania wodami miały być tworzone dla potrzeb osiągnięcia dobrego stanu wód do 2015 i utrzymania lub poprawy tego stanu w dalszym okresie przyjmowane są na kolejne sześcioletnie cykle planistyczne (2003-2009; 2009-2015; 2015-2021; 2021-2027) ustalają cele środowiskowe dla poszczególnych, jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych uwzględniają również dodatkowe wymagania wynikające z pokrywania się jednolitych części wód z obszarami chronionymi (np.: z ustanowienia obszaru Natura 2000 lub wykorzystywania wód jako źródła wody pitnej) 7
Plany gospodarowania wodami Dopuszczają wyznaczenie mniej rygorystycznego celu środowiskowego (w przypadku wód wyznaczonych jako sztuczne lub silnie zmienione). Stanowią syntezę prac planowanych do przeprowadzenia na obszarze dorzecza w cyklu planistycznym RDW. Są zgodne z wytycznymi RDW i aktami prawa krajów członkowskich (w Polsce z ustawą Prawo wodne Rozdział 3, Art.: 112-121). 8
Plany gospodarowania wodami zawierają: ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, obejmujący wykaz jednolitych części wód powierzchniowych, wraz z podaniem ich typów i ustalonych warunków referencyjnych oraz wykaz jednolitych części wód podziemnych; podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych; rejestr wykazów obszarów chronionych wraz z ich graficznym przedstawieniem; mapę sieci monitoringu, wraz z prezentacją programów monitoringowych; ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód i obszarów chronionych; podsumowanie wyników analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód; podsumowanie działań zawartych w Krajowym Programie Wodno Środowiskowym (PWŚK), z uwzględnieniem sposobów osiągania ustanawianych celów środowiskowych; wykaz innych szczegółowych programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza dotyczących zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód, wraz z omówieniem zawartości tych programów i planów; podsumowanie działań zastosowanych w celu informowania społeczeństwa i konsultacji publicznych, opis wyników i dokonanych na tej podstawie zmian w planie; wykaz organów właściwych w sprawach gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza, informację o sposobach i procedurach pozyskiwania informacji i dokumentacji źródłowej wykorzystanej do sporządzenia planu oraz informacji o spodziewanych wynikach realizacji planu. 9
Plany gospodarowania wodami - i tak co 6 lat - 10
Aktualizacja Planów gospodarowania wodami Podsumowanie działań zmierzających do utrzymania lub poprawy stanu wód zostały zebrane w apwśk (aktualizacji) i dotyczą zarówno konkretnych przedsięwzięć technicznych jak również działań o charakterze administracyjnym, ekonomicznym, badawczym, informacyjnym czy edukacyjnym. PWŚK Plany Wodno Środowiskowe Kraju apwśk aktualizacja Planów Wodno Środowiskowych Kraju 11
Aktualizacja Planów gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (apgw) powinna zawierać także: podsumowanie wszelkich zmian lub uaktualnień dokonanych od dnia ogłoszenia poprzedniego planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; ocenę postępu w osiąganiu celów środowiskowych, z prezentacją wyników monitoringu w okresie objętym poprzednim planem oraz wyjaśnieniem przyczyn ewentualnego nieosiągnięcia niektórych celów środowiskowych; charakterystykę i wyjaśnienie wszystkich działań przewidzianych we wcześniejszej wersji planu gospodarowania wodami w dorzeczu, które nie zostały zastosowane; charakterystykę koniecznych dodatkowych działań ustalonych w trakcie realizacji planu. 12
13 Plany gospodarowania wodami w Polsce Polska przystąpiła do UE w 2004 r., czyli w trakcie cyklu planistycznego 2003-2009. Po raz pierwszy zostały opracowane i zatwierdzone przez Radę Ministrów 22 lutego 2011 r., a następnie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Monitorze Polskim. opracowywane są przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW) dla obszaru 10 dorzeczy: Odry, Wisły, Dniestru, Dunaju, Jarft, Łaby, Niemna, Pregoły, Świeżej, Ücker. Plany na cykl 2016-2021 zostały opublikowane pod koniec roku 2016. Ustalenia planu gospodarowania wodami uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa, planach zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Konsultacje społeczne Planów gospodarowania wodami w Polsce Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga włączenia społeczeństwa i wszystkich zainteresowanych stron do aktywnego jej wdrażania, zwłaszcza przy opracowaniu projektu aktualizacji PGW. Dla pełnego wdrożenia konieczna będzie akceptacja społeczna dla przewidzianych w nich rozwiązań, a akceptacja ta jest tym większa, im większe będzie zaangażowanie mieszkańców w tworzenie tych rozwiązań, oraz im większy będą mieli wpływ na podejmowane decyzje. Każde nadleśnictwo mogło wziąć udział w 3 etapowych konsultacjach społecznych. Proces konsultacji projektów apgw trwał od 22 grudnia 2014 r. do 22 czerwca 2015 r. 14
15 Plan gospodarowania wodami Plan http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wmp20110400451 jest dokumentem nieobowiązującym. W dniu 18 października 2016 r. Rada Ministrów przyjęła m.in. aktualizację planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. Dokument został opublikowany w formie rozporządzenia w Dzienniku Ustaw stając się aktem prawnym regulującym działania w gospodarce wodnej. Obowiązujący Plan gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Odry umieszczony jest na stronie internetowej: http://dziennikustaw.gov.pl/du/2016/1967/1 Natomiast dokument http://www.mkoo.pl/show.php?fid=5799&lang=pl Aktualizacja Planu gospodarowania wodami dla międzynarodowego obszaru dorzecza Odry na cykl planistyczny 2016-2021 jest obowiązujący. Międzynarodowy Obszar Dorzecza Odry obejmuje terytorium Państw Członkowskich UE - Polskę, Czechy i Niemcy, został opracowany wspólnie przez te kraje przy koordynacji prac przez Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ).
http://www.kzgw.gov.pl/pl/masterplany-dla-obszaru-dorzecza- Wisly-i-Odry.html : MasterPlany dla obszaru dorzecza Wisły i Odry Podstawowym zadaniem dokumentów jest zintegrowanie strategii i planów sektorowych dotyczących obszaru dorzecza w zakresie przedsięwzięć/inwestycji mogących wpływać na hydromorfologię wód powierzchniowych. MasterPlany są dokumentami o strategicznym i nadrzędnym znaczeniu dla wszystkich istniejących w Polsce krajowych i regionalnych planów i programów sektorowych, w których planowane są działania lub inwestycje mające wpływ na stan zasobów wodnych oraz cele ochrony wód wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej. Jednak MasterPlanów nie można uznać za dokumenty zastępujące plany gospodarowania wodami (PGW), bowiem zawierać one będą tylko niektóre elementy planów (np. analizę projektów i ich wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych). 16
Plany gospodarowania wodami w Polsce Wojewódzkie Programy małej retencji wodnej. Nawiązują do sformułowań RDW UE (2000 r.) - realizując prawne wytyczne dla państw członkowskich. Realizują jej cele: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, ekosystemów wodnych i od wody zależnych, Zaspokojenie potrzeb wodnych ludności i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód, Zmniejszenie skutków występowania stanów nadzwyczajnych w gospodarce wodnej powodzi i suszy. 17
18 Plany gospodarowania wodami w Polsce Wojewódzkie Programy małej retencji wodnej. Zawierają zalecenia dla instytucji odpowiedzialnych za gospodarowanie wodą na terenach zlewni (regionalnych zarządów gospodarki wodnej i zarządów melioracji wodnych) dla rolnictwa oraz administracji lasów państwowych. ZALECENIA Należy popularyzować gospodarowanie zgodnie z zaleceniami Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Przed podjęciem decyzji o lokalizacji obiektu, konserwacji, remoncie, odbudowie i eksploatacji należy wykazać: Pożyteczne funkcje gospodarcze, społeczne i środowiskowe; Koszty ekonomiczne i środowiskowe (istotnie mniejsze od korzyści gospodarczych, społecznych i środowiskowych); Akceptację społeczną realizacji obiektu (przedsięwzięcia); Zwiększenie retencji naturalnej (przy racjonalizacji zagospodarowania przestrzennego obszarów zagrożonych suszą); Poprawę skuteczności obiektów technicznych.
19 Plany gospodarowania wodami w Polsce lasach państwowych. Administracja lasów państwowych realizuje zalecenia dla instytucji odpowiedzialnych za gospodarowanie wodą na terenach zlewni (w leśnych obszarach głównie wododziałowych). Realizuje i popularyzuje gospodarowanie zgodnie z zaleceniami Podręczników Dobrych Praktyk CKPŚ (dla obiektów małej retencji ). Przed podjęciem decyzji przystąpieniu do POIiŚ, zgłoszone do konserwacji, remontu, odbudowy i eksploatacji obiekty MUSIAŁY posiadać: Pożyteczne funkcje gospodarcze, społeczne i środowiskowe; Koszty ekonomiczne i środowiskowe (istotnie mniejsze od korzyści gospodarczych, społecznych i środowiskowych); Akceptację społeczną realizacji obiektu (przedsięwzięcia); Zwiększenie retencji naturalnej (przy racjonalizacji zagospodarowania przestrzennego obszarów zagrożonych suszą); Poprawę skuteczności obiektów technicznych. A udziałem w POIiŚ czy zalesianiem ALP - przyczynia się do zmniejszania skutków występowania stanów nadzwyczajnych w gospodarce wodnej powodzi i suszy.
20 Plany gospodarowania wodami w Polsce w lasach państwowych. Niemniej jednak: Aneksy melioracyjne, które były częścią /załącznikami/ do ówczesnych planów urządzania lasu wyczerpały swoje założenia (opracowane w innej epoce) W wyniku analiz dotyczących stanu i rozwoju lasów nastąpiło przewartościowanie w ocenie funkcji lasu Funkcje ekologiczne lasów zostały zrównane z gospodarczymi Podniesienie rangi funkcji ekologicznej lasu zwiększyło także znaczenie wody, jako czynnika warunkującego trwały i zrównoważony rozwój lasów Brak jest (wobec powyższego) wytycznych do prowadzenia szczegółowej gospodarki leśnej w nadleśnictwach i w poszczególnych leśnictwach Obecnie nie ma dokumentu wprowadzającego Plany gospodarowania wodami w Polsce w lasach państwowych.
Plany gospodarowania wodami w Polsce lasach państwowych. Dlatego: Jest niezbędne opracowanie nowych operatów melioracyjnych / instrukcji gospodarowania wodą - zgodnych z obowiązującymi dokumentami unijnymi, krajowymi, regionalnymi, środowiskowymi, leśnymi. Aby nie brakowało wytycznych do prowadzenia szczegółowej gospodarki wodnej w gospodarce leśnej w nadleśnictwach i w poszczególnych leśnictwach PGL LP. 21
22
Dziękuję za uwagę Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3 02-362 Warszawa sekretariat@lasy.gov.pl tel. +48 22 322 33 44, fax +48 22 233 44 55 23