LIBERALIZACJA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO W RAMACH CEFTA W LATACH

FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI ROLNEJ ul. Wspólna 3 Pokój 338-93 Warszawa http://www.fapa.com.pl/saepr tel. (+48 22) 623-1-1 623-26-7 fax. (+48 22) 623-17-7 e-mail: saepr@fapa.com.pl LIBERALIZACJA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO W RAMACH CEFTA W LATACH 1993-23 RAPORT PODSUMOWUJĄCY AUTORZY: Wanda Chmilewska-Gill Błażej Korona Adam Poślednik Marta Zielińska WARSZAWA, WRZESIEŃ 24R.

SPIS TREŚCI 1. Pierwotne założenia Strefy Wolnego Handlu CEFTA...3 2. Specyfikacja rolna listy...3 3. Obroty w handlu rolno-spożywczym wybranych krajów CEFTA w 23 roku i w całym okresie istnienia ugrupowania...4 Polska...4 Tendencje w polskim handlu rolno-spożywczym ogółem w 23 roku... 4 Obroty handlowe z CEFTA w latach 1996-23... 5 Obroty handlowe z CEFTA w I kw. 24 roku... 5 Struktura geograficzna handlu z CEFTA w 23 roku... 6 Struktura geograficzna handlu z CEFTA w latach 1993-23... 7 Handel towarami rolno-spożywczymi Polski z poszczególnymi państwami CEFTA z uwzględnieniem stopnia liberalizacji handlu... 8 Słowacja...11 Obroty handlowe z CEFTA w 23r.... 11 Struktura geograficzna handlu z CEFTA w 23 roku... 12 Struktura geograficzna handlu z CEFTA w latach 1996-23... 12 Słowacki handel towarami rolno-spożywczymi z poszczególnymi państwami CEFTA z uwzględnieniem stopnia liberalizacji handlu... 13 Rumunia...17 Obroty handlowe z CEFTA w 23r.... 17 Struktura geograficzna handlu z CEFTA w 23r... 18 Struktura geograficzna handlu z CEFTA w latach 1996-23... 18 4. Polski handel towarami rolno-spożywczymi z poszczególnymi państwami CEFTA w latach 1996-23...19 5. Weryfikacja założeń...23 Autorzy raportu: Zespół SAEPR Specjalne podziękowania za otrzymane dane handlowe: ze Słowacji (dla Pani Dagmar Motoskovej, Svetlany Andrisovej i Pana Gabriela Dome) oraz Ambasady Rumuńskiej (Pan Aurel Marascu). 2

1. Pierwotne założenia Strefy Wolnego Handlu CEFTA Strefa Wolnego Handlu CEFTA 1 powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 r. w Krakowie i weszła w życie w 1994 roku. Początkowo porozumienie podpisały Czechy, Słowacja, Polska i Węgry. W roku 1996 do CEFTA przystąpiła Słowenia, w 1997r. Rumunia, natomiast w 1999r. - Bułgaria. Członkami CEFTA mogą być kraje, które spełniają trzy podstawowe warunki: podpisały Umowę Stowarzyszeniową z UE, są członkami WTO oraz podpisały porozumienie o wolnym handlu z wszystkimi członkami CEFTA. Stworzenie CEFTA miało na celu: pozyskanie szeroko rozumianego doświadczenia w zakresie wielostronnej współpracy przed przystąpieniem do struktur UE; integrację gospodarcza krajów Grupy Wyszehradzkiej; umocnienie więzi handlowej pomiędzy tym krajami poprzez liberalizację handlu i redukcję ceł; otwarcie rynków wewnętrznych na produkty z pozostałych krajów CEFTA. W pierwotnych planach zakładano stworzenie Strefy Wolnego Handlu dla wyrobów przemysłowych (od początku istnienia CEFTA) oraz dla rolno-spożywczych (od 1998 roku). Proponowano obniżenie ceł na produkty rolno-spożywcze o 5% od 1 stycznia 1996 roku oraz całkowite zniesienie ceł od 1 stycznia 1998 roku. Jednak już podczas wstępnych rozmów uznano, że liberalizacja handlu rolnospożywczego w tej formie nie jest możliwa. Istniały trzy główne przyczyny: rosnące nadwyżki żywności w krajach CEFTA (często tych samych produktów) przy utrzymującym się stałym popycie, konieczność wcześniejszego przekształcenia, niedostosowanych do gospodarki rynkowej, segmentów rolnictwa oraz niechęć członków CEFTA do ujednolicania polityki rolnej. W krajach członkowskich istniały zróżnicowane poziomy wsparcia produkcji rolnej czego konsekwencją były większe różnice cen tych samych produktów na różnych rynkach. W efekcie przedstawicielom państw członkowskich nie udało się dojść do porozumienia w kwestii zarówno równomiernej obniżki ceł o 5 % jak i pełnej liberalizacji. W 1996 roku stworzono jedynie listy koncesyjne A, B i C, które grupowały produkty w zależności od stopnia wrażliwości na konkurencję. Wobec nich zastosowano różne obniżki ceł. W konsekwencji trudności w osiągnięciu wspólnego porozumienia pomiędzy wszystkimi członkami CEFTA, kraje opracowywały również umowy bilateralne (dwustronne), na podstawie których handel pomiędzy dwoma krajami odbywał się na preferencyjnych zasadach. Z dniem 1 maja 24 roku przestały obowiązywać umowy zarówno bilateralne jak i wielostronne zawarte przez Polskę, również z krajami CEFTA. W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej kompetencje odnośnie kształtowania polityki handlowej wspólnotowego rynku przejęła Komisja Europejska. 2. Specyfikacja rolna listy W handlu towarami rolno-spożywczymi w ramach CEFTA stworzone zostały trzy grupy produktów zapisane na listach koncesyjnych. Listy grupują towary w zależności od ich wrażliwości na konkurencję i charakteryzują się innym poziomem stawek celnych. Lista A (ok. 5% pozycji taryfowych): zawiera produkty rolno-spożywcze o niskiej wrażliwość na konkurencje. Na tą grupę produktów nałożone zostało cło w wysokości % w handlu pomiędzy wszystkimi krajami CEFTA. Na tej liście znalazły się m.in.: zwierzęta hodowlane, ryby morskie, owoce cytrusowe, pszenica, pieczywo cukiernicze, suszone warzywa, kakao. Lista B (ok. 12% pozycji taryfowych): zawiera produkty o średniej wrażliwości na konkurencję. Na tę grupę produktów nałożone zostały identyczne dla wszystkich krajów CEFTA stawki celne (pomiędzy 4-37%). Na tej liście znalazły się m.in.: wołowina, wieprzowina, mleko, śmietana, żyto, wyroby 1 Central European Free Trade Agreement, Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu. 3

cukiernicze nie zwierające kakao, niektóre warzywa i owoce konserwowane oraz niesłodzone wody mineralne. Lista C/D (ok. 38% pozycji taryfowych): Kształt listy uzgadniany był w ramach rozmów dwustronnych. Lista ta zawiera produkty rolno-spożywcze o dużej wrażliwości na konkurencję, na które ustanowiono niższe od ogólnie obowiązującego poziomu ceł. Na liście znalazły się m.in.: drób, sery, jaja, groch, cebula, jabłka, ogórki, słód, pieczywo, czekolada (lista C odnosi się np. do produktów eksportowanych z Polski, lista D natomiast do tych importowanych do Polski). Poza listami istnieje również grupa towarów, szczególnie wrażliwych, na które nie obowiązują żadne preferencje. 3. Obroty w handlu rolno-spożywczym wybranych krajów CEFTA w 23 roku i w całym okresie istnienia ugrupowania Polska! Na skutek dynamicznego wzrostu eksportu w 23r. zanotowano dodatni bilans w handlu rolnospożywczym z CEFTA, który wyniósł ok. 144,5 mln USD.! Głównymi partnerami handlowymi dla Polski po stronie eksportu, jak i importu w 23r. były Czechy i Węgry i Słowacja.! Zarówno w eksporcie, jak i w imporcie w 23r. dominowały towary objęte liberalizacją. Listami o największym udziale były listy C/D. Tendencje w polskim handlu rolno-spożywczym ogółem w 23 roku W 23r. całkowity polski eksport rolno-spożywczy miał wartość większą o 25% od sprzedaży w roku 22, osiągając poziom ponad 4,5 mld USD. Ponieważ tempo przyrostu eksportu ogółem było znacznie szybsze niż importu, który w analizowanym okresie osiągnął wartość 4 mld USD, po raz pierwszy od 12 lat Polska odnotowała dodatnie saldo w obrotach handlowych artykułami rolnospożywczymi, które wyniosło ponad 55 mln USD. Na wzroście eksportu zaważyło szczególnie powiększenie o ponad 53% wpływów ze sprzedaży przetworów zwierzęcych, przetworów z owoców oraz wyrobów cukierniczych. Łącznie wzrost sprzedaży przetworów pochodzenia roślinnego w 23r. był o 3% większy niż w 22r., a udział tej grupy produktów w polskim eksporcie nieznacznie zmalał, jednak nadal grupa ta stanowi trzecią część całkowitej wartości polskiego eksportu rolnospożywczego. 2 Natomiast po stronie polskiego importu rolno-spożywczego w 23r. nastąpił wzrost (o 14%) importu przetworów pochodzenia roślinnego. Import tej grupy produktów stanowił prawie 25% wartości całego importu rolno-spożywczego. Udział produktów roślinnych w strukturze całego importu zmniejszył się do poziomu 24% wobec 27% w 22r. Wzrost wartości importu wystąpił także w takich grupach produktów jak: ryby i przetwory (wzrost o 15%), przetwory pochodzenia zwierzęcego (wzrost o 1%); niewielki wzrost wartości importu nastąpił w grupie używek (wzrost o 3%). W rezultacie wartość importu produktów rolno-spożywczych była wyższa o ponad 12% w porównaniu z 22r. 2 Wykorzystano dane z raportu Polski handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi w 23 r. FAMMU/FAPA, czerwiec 24r. 4

Obroty handlowe z CEFTA w latach 1996-23 14% 12% 1% 8% 6% 4% 2% % Udział handlu rolno-spożywczego z państwami CEFTA w handlu rolnospożywczym ogółem (w %) export import 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Wartość wymiany handlowej produktami rolnospożywczymi Polski z krajami CEFTA, przez cały okres jej członkostwa w Strefie, systematycznie rosła. Do 23 roku, w porównaniu do roku 1996, wzrosła o 196% i ukształtowała się na poziomie 943,5 USD. Tempo wzrostu utrzymywało się na wysokim około 3 % - poziomie od roku 1996 do 1998 i w roku 23. W pozostałych latach było mniejsze, lecz nigdy nie przyjęło wartości ujemnej. Do 1995 roku wartość importu do Polski znacznie przewyższała eksport co dało efekt w postaci powiększającej się straty z wymiany handlowej. Jednak w kolejny latach tempo wzrostu eksportu znacznie przewyższało tempo wzrostu importu. W okresie od 1996 do 23 roku eksport Polski do krajów CEFTA wzrósł łącznie aż o 58%, przy czym import o zaledwie 72%. Ten kierunek rozwoju wymiany handlowej okazał się bardzo korzystny dla Polski i pozwolił na zmniejszenie różnicy pomiędzy wartością eksportu i importu. W roku 21, czyli o dwa lata wcześniej niż w handlu rolnospożywczym ze wszystkimi krajami, Polska trwale osiągnęła dodatnie saldo wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi z krajami CEFTA. Zwiększające się obroty były efektem zarówno stopniowego rozszerzania terytorialnego Strefy Wolnego Handlu jak również poprawy warunków wymiany międzynarodowej i zwiększania dostępu do rynków krajów członkowskich. W okresie członkostwa Polski w CEFTA rósł również udział handlu rolno-spożywczego Polski z krajami CEFTA w handlu rolno-spożywczym ogółem. W 1996 roku udział ten wynosił blisko 4,7%, natomiast w roku 23 zwiększył się już do 11,1%. Mimo, że CEFTA odgrywała coraz większą rolę w wymianie handlowej Polski nigdy nie stała się naszym największym partnerem handlowym. W handlu rolno-spożywczym z krajami CEFTA w 23r. Polska zanotowała dodatni bilans w wymianie handlowej w wysokości 144,5 mln USD. Zwiększenie nadwyżki w wymianie handlowej z CEFTA wynikało z szybszego tempa wzrostu eksportu (wzrost o 36%) niż importu (wzrost o ponad 15%). Wzrost polskiego eksportu rolnego miał miejsce w przypadku wszystkich krajów CEFTA. W omawianym okresie największy udział w imporcie towarów rolno-spożywczych z państw CEFTA miały: słód, skrobia, pszenica i mieszanki żyta z pszenicą, masło oraz wyroby cukiernicze i przetwory z warzyw. Eksportowano głównie wyroby czekoladowe i inne wyroby cukiernicze, sery i twarogi, ekstrakty, esencje i koncentraty kawy i herbaty, a także przetworzone i konserwowane ryby. Obroty handlowe z CEFTA w I kw. 24 roku Także w pierwszych 3 miesiącach 24r. w wymianie handlowej artykułami rolno-spożywczymi z państwami CEFTA, Polska odnotowała dodatnie saldo, które wyniosło 46,1 mln USD. W analizowanym okresie Polska odnotowała ujemne saldo jedynie w wymianie handlowej z Bułgarią. W przypadku pozostałych państw Polska była eksporterem netto artykułów spożywczych. W porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku, odnotowano znaczący wzrost eksportu polskich artykułów rolno-spożywczych na Słowację (wzrost o 36%) oraz do Czech (wzrost o 19%), głównych partnerów handlowych po stronie eksportu. Natomiast znaczy wzrost importu w porównaniu do pierwszych 4 miesięcy 23r, odnotowano w imporcie z Rumunii (ponad 2-krotny wzrost) oraz Bułgarii (wzrost o 24%). Jednak państwa te nie są głównymi partnerami handlowymi Polski po stronie importu. 5

Handel rolno-spożywczy Polski (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 2 21 22 23 I-III 24 22 23 OGÓŁEM Eksport 265 33 3285 4518 1131 18,42 137,53 Import 3182 345 3575 412 194 14,99 112,22 Saldo -532-375 -29 56 37 77,33 CEFTA Eksport 315,9 353,1 399,3 544,1 152,1 113,1 136,3 Import 352,4 324,8 345,1 399,6 16, 16,3 115,8 Saldo -36,5 28,3 54,2 144,5 46,1 191,6 266,8 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych CIHZ Struktura geograficzna handlu z CEFTA w 23 roku W 23r. po stronie eksportu najważniejszymi partnerami handlowymi dla Polski wśród krajów CEFTA były: Czechy (42% udział), Węgry (22% udział) i Rumunia (17% udział). W imporcie także i te kraje (oprócz Rumunii) zajmowały czołowe pozycje - Czechy (37% udział), Węgry (31% udział) oraz Słowacja (18% udział). W 23 roku zwiększył się polski eksport rolno-spożywczy do wszystkich państw CEFTA. Najbardziej wzrósł eksport do Bułgarii (o 63%, do 2 mln USD) i do Rumunii (o 6%, do 99 mln USD). Znaczący był również wzrost polskiego eksportu do głównych partnerów handlowych: Czech i Węgier (wzrósł odpowiednio o 27% i 36%). Z kolei po stronie importu z państw CEFTA, Polska w 23r. odnotował wzrost importu ze wszystkimi państwami. Największy wzrost importu odnotowano w wymianie z Rumunią, Bułgarią oraz Słowacją (odpowiednio o 66%, 32% i 22%). W analizowanym okresie ponad dwukrotnie wzrósł import ze Słowenią, spowodowane to było niskim obrotami w 22r., przy czym Słowenia nie jest zaliczana do głównych partnerów handlowych po stronie importu. Węgry 31% Import rolno-spoż. Polski z krajów CEFTA w 23r. Bułgaria 8% Eksport rolno-spoż. Polski do krajów CEFTA w 23r. Węgry 22% Bułgaria 4% Słowenia 3% Słowenia,6% Słowacja 18% Czechy 37% Słowacja 12% Czechy 42% SAEPR/FAPA Rumunia 5% SAEPR/FAPA Rumunia 17% 6

Struktura geograficzna handlu z CEFTA w latach 1993-23 Głównymi partnerami handlowymi Polski z grona krajów CEFTA były Czechy i Węgry a także Słowacja. Od 1998 roku zanotowano stosunkowo wysoki eksport do Rumunii. Pozostałe kraje przyłączające się do struktury CEFTA odgrywały już marginalną rolę w polskiej wymianie handlowej. Do roku 1996 znacznie, lecz nietrwale, wzrósł udział w eksporcie Polski do Czech. 1% 8% 6% 4% Struktura geograficzna polskiego eksport w ramach CEFTA (w %) Struktura geograficzna polskiego importu w ramach CEFTA (w %) 1% 8% 6% 4% 2% 2% % % 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Czechy Słowacja Węgry Słowenia Rumunia Bułgaria Czechy Słowacja Węgry Słowenia Rumunia Bułgaria W latach 1993-23 najważniejszymi partnerami handlowymi Polski po stronie eksportu były Czechy, Węgry i Słowacja. Od 1997r. udział Czech zaczął się zmniejszać na korzyść Węgier, a także Rumunii, której udział w Polskim eksporcie wyniósł średnio w latach 1997-23 ok. 14%. Także w polskim imporcie z państw CEFTA głównymi partnerami handlowymi były Czechy, Węgry i Słowacja, przy czym jednak udział Węgier w wymianie handlowej zmniejszał się na korzyść Czech oraz Słowacji. W latach 1993-1997 udział Węgier w polskim imporcie stanowił średnio 54%, aby zmniejszyć się w okresie 1998-23 do 37%. Obroty, struktura geograficzna i dynamika polskiego handlu rolno-spoż. z krajami CEFTA Wartość (w tys. USD) Udział % Zmiana (22=1) 21 22 23 I-IV 24 tys. EUR 21 22 23 I-IV 24 23 EKSPORT Bułgaria 13 96 12 375 2 25 8 196 4, 3,1 3,7 4,6 163,3 Czechy 158 24 178 425 227 839 72 96 44,8 44,7 41,9 41, 127,7 Rumunia 5 77 59 321 94 895 27 398 14,4 14,9 17,4 15,4 16 Słowacja 34 71 47 326 63 34 25 831 9,8 11,8 11,6 14,5 133,8 Słowenia 15 28 14 651 19 51 5 323 4,3 3,7 3,5 3, 13 Węgry 8 6 87 282 118 722 38 333 22,7 21,9 21,8 21,5 136, Razem 353 2 399 379 544 16 177 987 1 1 1 1 136,2 IMPORT Bułgaria 18 87 23 789 31 382 1 582 5,8 6,9 7,9 9,1 131,9 Czechy 122 84 127 938 147 159 39 98 37,8 37,1 36,8 34,4 115, Rumunia 16 74 12 361 2 581 13 89 5,2 3,6 5,2 11,2 166,5 Słowacja 6 17 6 293 73 657 16 549 18,5 17,5 18,4 14,2 122,2 Słowenia 2 58 1 148 2 35 88,8,3,6,8 24,7 Węgry 13 55 119 646 124 475 35 298 31,9 34,7 31,1 3,3 14, Razem 324 75 345 175 399 64 116 377 1 1 1 1 115,8 SALDO Bułgaria -4 91-11 414-11 177-2 385 Czechy 35 4 5 487 8 68 32 926 Rumunia 34 3 46 96 74 313 14 39 7

Obroty, struktura geograficzna i dynamika polskiego handlu rolno-spoż. z krajami CEFTA Wartość (w tys. USD) Udział % Zmiana (22=1) 21 22 23 I-IV 24 tys. EUR 21 22 23 I-IV 24 23 Słowacja -25 46-12 967-1 353 9 282 Słowenia 12 7 13 52 16 71 4 443 Węgry -23 49-32 364-5 753 3 35 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CIHZ Handel towarami rolno-spożywczymi Polski z poszczególnymi państwami CEFTA z uwzględnieniem stopnia liberalizacji handlu W polskim handlu rolno-spożywczym z CEFTA, od kilku już lat dominują towary objęte liberalizacją handlu (z list C/D oraz A i B). W 23 r. udział tych produktów w całym imporcie rolno-spożywczym z CEFTA wyniósł 93%, zaś w eksporcie 8%. Towary z list A i B dominowały w obrotach z krajami CEFTA i stanowiły w imporcie 47,3%, natomiast w eksporcie dominowały towary z list C/D z 41% udziałem. W 23 r. 39,9% wartości polskiego eksportu do krajów CEFTA stanowiły towary z list A i B. Największy udział towary te miały w polskim eksporcie do Rumunii (6% udział) oraz Bułgarii (58% udział) i Węgier (45% udział). Od 2 r., w polskim imporcie maleje udział towarów objętych listami A i B. Udział ten wyniósł w 23 r. 47,3% (w 22 r. udział wyniósł 47%). Największy udział towarów z list A i B zanotowano w przypadku polskiego importu z Węgier (68% udział) i Czech (45% udział). Towary objęte listami koncesyjnymi A i B miały większy udział w obrotach Polski z krajami CEFTA niż z list C/D. Od 2r. do 22r. udział towarów z list koncesyjnych C/D stopniowo się zwiększał, jednak w 23r. udział ten zmniejszył się i wyniósł w Polskim imporcie 45% (w 22r. 5%). Największy udział towarów objętych koncesjami w ramach list C/D był w przypadku polskiego importu ze Słowacji (64% udział) i Bułgarii (51% udział). Mniejszy był udział tej grupy towarów w polskim eksporcie, bo w 23 r. wyniósł średnio 41%, a największe znaczenie miał w eksporcie do Słowenii (54% udział) oraz Czech (47% udział) i Słowacji (44% udział). Listy koncesyjne o największym udziale w handlu rolno-spożywczym Polski w 23r. Kraj Import Eksport Bułgaria Czechy Rumunia Słowacja Słowenia Węgry CEFTA Listy C/D 51% Bez koncesji 34,4% Listy C/D 49,3% Lista A 31,5% Listy C/D 48,9% Lista A 29,4% Listy C/D 63,9% Lista A 23,2% Bez koncesji 4,9% Listy C/D 36,7% Lista B 36,1% Lista A 32,2% Listy C/D 45,4% Lista A 28,3% Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CIHZ. Lista B 35,6% Listy C/D 28,4% Listy C/D 47,1% Bez koncesji 22,1% Lista B 4% Listy C/D 6,4% Listy C/D 44,% Bez koncesji 22,5% Listy C/D 53,6% Bez koncesji 25,2% Listy C/D 37,8% Lista A 3,7% Listy C/D 4,7% Lista A 21,2 % 8

Polski eksport w ramach list koncesyjnych 1996-23 25 2 15 1 5 2 16 12 8 4 Wartość polskiego eksportu do państw CEFTA (w mln USD) lista A lista B lista C/D 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Wartość polskiego importu z państw CEFTA (w mln USD) lista A lista B lista C/D 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 W latach 1996-23 zwiększyła się wartośc polskiego eksportu do państw CEFTA w ramach wszystkich list koncesyjnych. Największy wzrost odnotowano w przypadku twowarów objętych listami koncesyjnymi C/D. W 1996r. towary objęte listami C/D stanowiły 32% polskiego eksportu do państwa CEFTA, w 23r. było to już 41%. W porównaniu do 1996r. eksport towarów w ramach tej listy wzrósł ponad 8-krotnie. Z kolei wartość eksportu produktami z list A i B, w stosunku do 1996r. wzrosła odpowiednio o 419% i 562%. W 1996r. udział towarów z list A i B w polskim eksporcie wynosił 52,8%, z kolei w 23r. zmalał do 39,9%. Od 1996 r. zwiększył się znacząco polski eksport towarami nieobjętymi koncesjami. Ich eksport w 23r. w stosunku do roku 1996 wzrósł ponad 11-krotnie. Polski import w ramach list koncesyjnych 1996-23 Wartość polskiego importu z państw CEFTA w ramach list koncesyjnych od 1996r. stopniowo się zwiększała, aby w 23r. osiągnąć wartość 37 mln USD (w 1996 r. było to 22 mln USD). Polska z pozostałych krajów CEFTA w 1996r. importowała głównie towary w ramach listy B oraz list C/D. Stanowiły one odpowiednio 37% i 36% całego polskiego importu z państw CEFTA. W ciągu kolejnych 8 lat struktura w imporcie znacznie się zmieniła. W 23r. 45% polskiego importu z państw CEFTA stanowiły towary z list koncesyjnych C/D, 28% z listy A, a 19% z listy B. W analizowanym okresie najwięcej wzrosła wartość importu towarów objętych listą koncesyjną A prawie czterokrotnie. W 23r. ponad dwukrotnie w stosunku do 1996r. wzrosła wartość polskiego importu w ramach list koncesyjnych C/D, zmniejszyła się o 13% natomiast wartość importu towarów objętych listą B. Polska: eksport do Bułgarii (mln USD) 21, 18, 15, 12, 9, 35, 3 25, 2 15, Polska: import z Bułgarii (mln USD) 6, 1 3, 5, 2 21 22 23 2 21 22 23 9

Polska: eksport do Czech (mln USD) Polska: import z Czech (mln USD) 24 16 2 14 16 12 1 12 8 8 6 4 4 2 2 21 22 23 2 21 22 23 Polska: eksport na Węgry (mln USD) Polska: import z Węgier (mln USD) 12 15, 9 75, 6 45, 3 15, 2 21 22 23 14 12 1 8 6 4 2 2 21 22 23 Polska: eksport do Rumunii (mln USD) 1 8 6 4 2 24, 2 16, 12, 8, 4, Polska: import z Rumunii (mln USD) 2 21 22 23 2 21 22 23 1

7 6 5 4 3 2 1 Polska: eksport na Słowację (mln USD) 2 21 22 23 Polska: import ze Słowacji (mln USD) 8 7 6 5 4 3 2 1 2 21 22 23 3 25, 2 15, 1 5, Polska: eksport do Słowenii (mln USD) Polska: import ze Słowenii (mln USD) 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 2 21 22 23 2 21 22 23 Słowacja 3! W handlu z krajami CEFTA Słowacja jest importerem netto. Ujemny bilans w 23r. wyniósł -55 mln USD i zmniejszył się o ok. 4% w porównaniu z 22r.! Najważniejszymi partnerami handlowymi dla Słowacji wśród krajów CEFTA zarówno po stronie eksportu i importu są Czechy, Polska i Węgry.! W handlu z CEFTA towary z list A, B w 22r. miały 49% udział w imporcie, natomiast w eksporcie największy udział miały towary z list C/D 53,6% Obroty handlowe z CEFTA w 23r. W wymianie handlowej towarami rolno-spożywczymi z CEFTA Słowacja odnotowuje deficyt od 1996r. W 23r. ujemny bilans w handlu z tym ugrupowaniem zmniejszył się o ok. 41% i wyniósł -55 mln USD, wobec -94 mln USD rok wcześniej (w 1996r. deficyt wyniósł 117 mln USD). Od 1996r. Słowacja ma dodatnie saldo w handlu żywnością z Polską (6,1 mln USD w 23r. wobec 9,5 mln USD w 22r.). Dodatni bilans w 23r. Słowacja odnotowała także w handlu z pozostałymi 3 Opracowno na podstawie danych Ministerstwa Rolnictwa Słowacji, słowackiego Instytutu Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego. Dane mogą różnić się od pochodzących z innych źródeł. 11

państwami CEFTA z Bułgarią, Rumunią, Słowenią i Węgrami. Wyniósł on odpowiednio: 1,1 mln USD, 14,9 mln USD, 2,7 mln USD i 8,1 mln USD. Jedynie ujemne saldo w wymianie handlowej z państwami CEFTA w 23r. Słowacja miała z Czechami (-88,9 mln USD) i z uwagi na dominującą rolę Czech w obrotach z CEFTA, spowodowało to ujemne saldo w handlu z całym ugrupowaniem. Ujemne saldo w wymianie handlowej z Czechami w przypadku Słowacji było notowane od 1996r. W 23r. wzrosła wartość obrotów z krajami CEFTA i wyniosła 966 mln USD wobec 863 mln USD w 22r., z czego na Czechy głównego partnera handlowego, przypadło 663 mln USD (prawie 67%). Handel rolno-spożywczy Słowacji w ramach CEFTA (w mln USD) Wartość (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 259,3 252,71 295,99 384,77 455,8 13 118,3 Import 358,8 33,72 49,37 478,77 51,95 117, 16,7 Saldo -99,5-78,1-113,38-94,1-55,87 82,9 59,4 Źródło: dane udostępnione przez Ministerstwo Rolnictwa i Instytut Rolnictwa Słowacji. Struktura geograficzna handlu z CEFTA w 23 roku W 23r. po stronie eksportu najważniejszymi partnerami handlowymi dla Słowacji wśród krajów CEFTA były: Czechy (63% udział), Polska (17% udział) i Węgry (14% udział). W porównaniu z 22r. po stronie eksportowej nie nastąpiły znaczące zmiany jeśli chodzi o partnerów handlowych Słowacji. Również w imporcie powyższe kraje były najważniejszymi partnerami Słowacji - Czechy z 74% udziałem oraz Węgry i Polska (odpowiednio z 11% i 13% udziałem). Rumunia,5% Import rolno-spoż. Słowacji z krajów CEFTA w 23 r. Polska 13,6% Słowenia,2% Bułgaria,7% Eksport rolno-spoż. Słowacji z krajów CEFTA w 23 r. Polska 17% Słowenia 1% Bułgaria 1% Rumunia 4% Węgry 11% Węgry 14% SAEPR/FAPA Czechy 74% SAEPR/FAPA Czechy 63% Struktura geograficzna handlu z CEFTA w latach 1996-23 W latach 1996-23 najważniejszym partnerem handlowym Słowacji po stronie eksportu były Czechy. W okresie 1996-1999 eksport z Czech stanowił ponad 76% całkowitego eksportu do państw CEFTA. Począwszy od 2r. udział Czech zmniejszył się na korzyść eksportu z Węgier i Polski (odpowiednio 14% i 18% udział), ale nadal pozostawała na wysokim poziomie (średnio 64%). Także po stronie importowej najważniejszym partnerem handlowym Słowacji były Czechy. Od 1998r. udział Czech w całym imporcie Słowacji z państw CEFTA wynosił ok. 76%. Na kolejnym miejscu znalazła się Węgry ze średnim udziałem 12% oraz Polska z 11% udziałem w słowackim imporcie z CEFTA. 12

1% 8% 6% 4% 2% % Struktura geograficzna słowackiego eksport w ramach CEFTA (w %) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Czechy Polska Węgry Słowenia Rumunia Bułgaria 1% 8% 6% 4% 2% % Struktura geograficzna słowackiego importu w ramach CEFTA (w %) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 Czechy Polska Węgry Słowenia Rumunia Bułgaria 23 Obroty, struktura geograficzna i dynamika słowackiego handlu rolno-spoż. z CEFTA Wartość (w mln USD) Udział % Zmiana (22=1) 1999 2 21 22 23 1999 2 21 22 23 23 EKSPORT Bułgaria 1,49 2,34 2,44 2,58 4,89,6,9,8,7 1,1 189,7 Czechy 177,58 164,68 185,4 244,36 287,2 68,5 65,2 62,5 63,5 63,1 117,5 Polska 43,86 44,99 58,2 67,56 75,82 16,9 17,8 19,7 17,6 16,7 112,2 Rumunia 3,97 5,39 6,2 7,75 17,27 1,5 2,1 2, 2, 3,8 222,8 Słowenia 3,8 2,71 3,23 3,5 4, 1,2 1,1 1,1,9,9 114,5 Węgry 29,32 32,6 41,6 59,3 65,9 11,3 12,9 13,9 15,3 14,5 111,7 CEFTA 259,3 252,71 295,99 384,77 455,8 1 1 1 1 1 118,3 IMPORT Bułgaria 1,,71 1,18 1,8 3,76,3,2,3,4,7 29,3 Czechy 276,38 252,12 39,64 365,1 376,15 77, 76,2 75,6 76,3 73,6 13, Polska 33,34 38,48 4,37 58,3 69,73 9,3 11,6 9,9 12,1 13,6 12,2 Rumunia,28 1,3,91 1,16 2,3,1,4,2,2,5 197,9 Słowenia 2,15 1,54 1,24 1,64 1,24,6,5,3,3,2 75,6 Węgry 45,65 36,57 56,3 51,4 57,76 12,7 11,1 13,7 1,7 11,3 113,2 CEFTA 358,8 33,72 49,37 478,77 51,95 1 1 1 1 1 16,7 Źródło: dane udostępnione przez Ministerstwo Rolnictwa i Instytut Rolnictwa Słowacji. Słowacki handel towarami rolno-spożywczymi z poszczególnymi państwami CEFTA z uwzględnieniem stopnia liberalizacji handlu Wskutek braku niektórych danych za 21 r. na temat handlu pomiędzy Słowacją a Czechami uwzględniających poszczególne listy koncesyjne towarów rolno-spożywczych, poniższe rozważania są niepełne i nie obejmują obrotów handlowych Słowacji w ramach CEFTA za rok 21. W słowackim eksporcie do pozostałych państw CEFTA dominują towary, dla których przewidziano częściową liberalizację warunków handlu (lista C/D). W całkowitym eksporcie Słowacji do państw CEFTA udział towarów z listy C/D w 23 r. wyniósł 53,6%. Największy udział słowackich towarów z list C/D był w przypadku eksportu do Polski (65,7% udział) i do Rumunii (6% udziału). Z kolei udział towarów objętych koncesjami w ramach list A i B w całkowitym eksporcie do państw CEFTA wyniósł w 23 r. 41,4%. Największy, bo 57,5% udział towarów z listy B występował w przypadku słowackiego eksportu do Bułgarii. Także w eksporcie na Węgry i do Słowenii udział towarów z list A i B był znaczący i wyniósł w 23 r. odpowiednio 52,7% i 55,4%. 13

Również w słowackim imporcie dominują towary objęte koncesjami w ramach list A i B. Ich udział w imporcie do państw CEFTA wyniósł w 23 r. 49,2%. Udział towarów z list A i B (łącznie) był największy w imporcie z Rumunii, Słowenii i Bułgarii (odpowiednio 71,3%, 76,1% i 65,3%). Towary z list C/D w 23 r. największy udział miały w przypadku słowackiego importu z Polski (57,1%) i Węgier (41,7% udział). W całym słowackim imporcie do CEFTA w 23 r. udział towarów objętych koncesjami w ramach list C/D wyniósł 48,4%. Listy koncesyjne o największym udziale w handlu rolno-spożywczym Słowacji w 23r. Kraj Import Eksport Bułgaria Lista A 59,5% Listy C/D 2,2% Lista B 57,4% Lista A 13,2% Czechy b.d. b.d. Polska Rumunia Słowenia Węgry CEFTA Listy C/D 57,1% Lista A 29,9% Lista A 67,5% Listy C/D 12,3% Lista B 42,7% Lista A 33,2% Listy C/D 41,7% Lista A 37,7% Listy C/D 48,4% Lista A 34,7% Listy C/D 65,7% Lista A 23,6% Listy C/D 6,1% Lista A 18,4% Listy C/D 37,2% Lista A 31,9% Listy C/D 42,7% Lista B 32,3% Listy C/D 53,6% Lista A 21,7% Źródło: Dane udostępnione przez Ministerstwo Rolnictwa Słowacji. Słowacki eksport w ramach list koncesyjnych 1996-23 25 2 15 1 5 Wartość słowackiego eksportu do państw CEFTA (mln USD) Lista A Lista B Listy C/D 1996 1997 1998 1999 2* 22* 23* * od 2r. brak danych odnośnie eksportu do Czech w ramach list koncesyjnych W latach 1996-23 zwiększyła się wartość słowackiego eksportu do państw CEFTA w ramach wszystkich list koncesyjnych, mimo to Słowacja była importerem netto w wymianie handlowej z państawami CEFTA. W 23r. słowacki eksport do państw CEFTA osiągnął wartość 455 mln USD i był o prawie 9% większy niż w 1996r. W analizowanym okresie najważniejszym partnerem handlowym dla Słowacji były Czechy- ponad 6% słowackiego eksportu kierowane było własnie do Czech. Największy wzrost obrotów handlowych odnotowano w przypadku twowarów objętych listami koncesyjnymi C/D. W 1996r. towary objęte listami C/D stanowiły ok. 1% słowackiego eksportu do państw CEFTA, w 23r. było to już 53,6%. W porównaniu do 1996r. eksport towarów w ramach tej listy wzrósł prawie 4-krotnie. Z kolei wartość eksportu produktami z list A i B (łącznie), w stosunku do 1996r. zmniejszyła się o 67%. W 1996r. udział towarów z list A i B (łącznie) w słowackim eksporcie wynosił prawie 9%, z kolei w 23r. zmalał do 41,4%. 14

Słowacki import w ramach list koncesyjnych 1996-23 35 3 25 2 15 1 5 Wartość słowackiego importu do państw CEFTA (mln USD) Lista A Lista B Listy C/D 1996 1997 1998 1999 2* 22* 23* * od 2r. brak danych odnośnie importu z Czech w ramach list koncesyjnych Począwszy od 1996 r. Słowacja notowała ujemne saldo w wymianie handlowej z państwami CEFTA. Wartość słowackiego importu począwszy od 1996r. aż do 2r. utrzymywała się na zbliżonym poziomie ok. 33-37 mln USD. Znaczny wzrost importu miała miejsce w 22r. i 23r. Wtedy to Słowacja odnotowała najmniejsze ujemne salda w wymianie handlowej z państwami CEFTA, które wyniosły odpowiednio 94, mln USD i 55,8 mln USD. Największe ujemne saldo zanotowała w 1996r. ( -117,9 mln USD). Wartość słowackiego importu z państw CEFTA w ramach list koncesyjnych od 1996r. stopniowo się zwiększała, aby w 23r. osiągnąć wartość 511 mln USD (w 1996 r. było to 359 mln USD). Słowacja z pozostałych krajów CEFTA w 1996r. importowała głównie towary w ramach list A i B. Stanowiły one 94% całego słowackiego importu z państw CEFTA, przy czym największym partnerem Słowacji po stronie importu w okresie 1996-23 były Czechy (ok. 8% słowackiego importu pochodziło z Czech). W ciągu kolejnych 8 lat struktura w imporcie znacznie się zmieniła. W 23r. 48% słowackiego importu z państw CEFTA stanowiły towary z list koncesyjnych C/D 48,4%, a z list A i B (łącznie) 49,1%. 5, Słowacja: eksport do Bułgarii (mln USD) 4, 3,5 Słowacja: import z Bułgarii (mln USD) 4, 3, 3, 2,5 2, 2, 1,5 1, 2 22 23 1,,5 2 22 23 Słowacja: eksport do Czech (mln USD) Słowacja: import z Czech (mln USD) 32 4 28 35 24 3 2 25 16 2 12 15 8 1 4 5 2 22 23 2 22 23 15

Słowacja: eksport do Polski (mln USD) Słowacja: import z Polski (mln USD) 12 8 1 8 7 6 5 6 4 4 2 3 2 1 2 22 23 2 22 23 18 16 14 Słowacja: eksport do Rumunii (mln USD) 2,5 2, Słowacja: import z Rumunii (mln USD) 12 1 1,5 8 6 1, 4 2,5 2 22 23 2 22 23 Słowacja: eksport do Słowenii (mln USD) Słowacja: import ze Słowenii (mln USD) 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 2 22 23 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2 2 22 23 16

Słowacja: eksport na Węgry (mln USD) Słowacja: import z Węgier (mln USD) 7 6 6 5 5 4 3 2 4 3 2 1 1 2 22 23 2 22 23 Rumunia! W handlu rolno-spożywczym z krajami CEFTA w latach 1999-23 Rumunia była importerem netto. W 23r. deficyt wyniósł ok. 359 mln USD, i zwiększył się w porównaniu z 22r. prawie 2-krotnie.! Najważniejszymi partnerami handlowymi dla Rumunii wśród krajów CEFTA zarówno po stronie eksportu i importu w 23r. były Węgry i Polska. Obroty handlowe z CEFTA w 23r. Wskutek braku danych za 23 r. dotyczących wymiany handlowej pomiędzy Rumunią a pozostałymi państwami CEFTA uwzględniającą poszczególne listy koncesyjne towarów rolno-spożywczych, nie dokonano analizy wymiany handlowej Rumunii na podstawie list koncesyjnych. Poniżej przedstawiono opis wymiany handlowej Rumunii towarami rolno-spożywczymi z państwami CEFTA. W handlu towarami rolno-spożywczymi z CEFTA Rumunia nadal odnotowuje deficyt. W 23r. wyniósł on ok. -359 mln USD, i był prawie dwa razy większy niż w 22r. Ujemny bilans wystąpił w handlu ze wszystkimi krajami członkowskimi (oprócz Słowenii, w przypadku której saldo wymiany handlowej było dodatnie i wyniosło 1,3 mln USD), przy czym największy (-26 mln USD) z Węgrami. W latach 1997-1998 wartość obrotów Rumunii z krajami CEFTA dynamicznie wzrastała, po czym w 1999r. spadła o prawie 3%. W 23r. wartość obrotów handlowych ukształtowała się na poziomie 57 mln USD (wzrost importu o 78% i eksportu o 36%) i była większa o ponad 44% od wysokiego poziomu z 21r. (351 mln USD). Handel rolno-spożywczy Rumunii w ramach CEFTA (w mln USD) Wartość (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 45,8 5,8 62,44 54,64 74,42 87,5 136,2 Import 163,62 211,5 289,74 243,41 433,53 84, 178,1 Saldo -117,82-16,7-227,3-188,77-359,11 83, 19,2 Źródło: dane udostępnione przez Ministerstwo Rolnictwa Rumunii. 17

Struktura geograficzna handlu z CEFTA w 23r. W 23r. po stronie eksportu najważniejszymi partnerami handlowymi dla Rumunii wśród krajów CEFTA były Węgry (42% udział) i Polska (23% udział). Również w imporcie kraje te zajmowały czołowe pozycje - Węgry z 55% udziałem i Polska z 25% udziałem. W 23r. w porównaniu z 22r., całkowita wartość rumuńskiego eksportu rolno-spożywczego do krajów CEFTA zwiększyła się o ponad 36%. Wzrost odnotowano w przypadku eksportu do wszystkich państw CEFTA. Największy wzrost odnotowano w przypadku eksportu do Bułgarii (ponad 2-krotny wzrost) oraz do Polski i na Słowację (wzrost odpowiedni o 72% i 68%). Także w przypadku rumuńskiego importu odnotowano wzrost w przypadku wszystkich państw CEFTA. Największy wzrost importu miał miejsce w handlu ze Słowacja (ponad 2,5-krotny wzrost, ale z niskiego poziomu) oraz Węgrami, głównym partnerem Rumunii po stronie importowej (wzrost o 84%) i Polską (wzrost o 66%). Rumunia: import rolno-spoż. z CEFTA w 23 r. Rumunia: eksport rolno-spoż. do CEFTA w 23 r. Wegry 55% Bułgaria 9% Czechy 6% Węgry 42% Bułgaria 19% Czechy 8% Polska 25% Polska 23% SAEPR/FAPA Słowacja 4% Słowenia 1% SAEPR/FAPA Słowenia 5% Słowacja 3% Struktura geograficzna handlu z CEFTA w latach 1996-23 W strukturze eksportowej Rumunii do państw CEFTA w latach 1996-23 znacząco wzrósł udział Węgier. W latach 1996-1997 udział kształtował się na poziomie 26%, aby w latach 2-23 zwiększyć się do poziomu ok. 52%. Pozostałymi ważnymi partnerami w rumuńskim eksporcie były Polska z udziałem ok. 26% oraz Bułgaria z 15% udziałem. Z kolei w przypadku rumuńskiego importu z państw CEFTA także Węgry odgrywały rolę lidera handlowego, przy czym udział w imporcie ogółem zmniejszył się z 69% w okresie 1996-21 do 54% w latach 22-23, gdzie znacząco wzrósł udział Polski w rumuńskim imporcie (z 17% w latach 1996-21 do 26% w latach 22-23). Wzrósł także import z Bułgarii, która w okresie 22-23 była trzecim partnerem Rumunii po stronie importu. 1% 8% 6% 4% 2% Struktura geograficzna rumuńskiego eksport w ramach CEFTA (w %) 1% 8% 6% 4% 2% Struktura geograficzna rumuńskiego importu w ramach CEFTA (w %) % % 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Węgry Polska Czechy Słowenia Rumunia Bułgaria Węgry Polska Czechy Słowenia Rumunia Bułgaria 18

Obroty, struktura geograficzna i dynamika rumuńskiego handlu rolno-spoż. z CEFTA Wartość (w mln USD) Udział % Zmiana (22=1) 1999 2 21 22 23 1999 2 21 22 23 23 EKSPORT Bułgaria 6,84 7,4 6,56 6,1 14,2 14,9 14,6 1,5 11,2 18,8 229,8 Czechy 1,68 1,6 3,13 3,8 5,78 3,7 3,1 5, 7, 7,8 152,2 Polska 15,2 1 12,32 14 17,29 32,8 19,7 19,7 18,4 23,2 172,2 Słowacja,42 2,2 2,54 1,37 2,3,9 4,3 4,1 2,5 3,1 168, Słowenia 3,36 2,4 3,6 3,3 3,55 7,3 4,7 4,9 6, 4,8 17,7 Węgry 18,48 27,2 34,83 33 31,47 4,3 53,5 55,8 55, 42,3 14,8 CEFTA 45,8 5,8 62,44 54,64 74,42 1 1 1 1 1 136,2 IMPORT Bułgaria 5,78 7,7 21,53 2,2 38,13 3,5 3,6 7,4 8,3 8,8 188,8 Czechy 11,33 11,4 19,31 19,9 28,5 6,9 5,2 6,7 8,2 6,6 143,2 Polska 32,6 38,96 53,47 66,11 19,73 19,6 18,4 18,5 27,2 25,3 166, Słowacja 4,69 4,3 7,17 6,9 17,27 2,9 2, 2,5 2,8 4, 25,3 Słowenia 2,52 2,6 3,6 1,7 2,22 1,5 1,2 1,1,7,5 13,3 Węgry 17,24 146,9 185,2 128,6 237,68 65,5 69,5 63,9 52,8 54,8 184,8 CEFTA 163,62 211,5 289,74 243,41 433,53 1 1 1 1 1 178,1 Źródło: dane udostępnione przez Ministerstwo Rolnictwa Rumunii. 4. Polski handel towarami rolno-spożywczymi z poszczególnymi państwami CEFTA w latach 1996-23 Słowacja 8 6 4 2-2 -4 Handel rolno-spożywczy Polski ze Słowacją (mln USD) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Eksport Import Saldo W handlu towarami rolno-spożywczymi ze Słowacją, Polska w okresie 1996-23r. miała pozycję importera netto. Największe ujemne saldo w wymianie handlowej Polska odnotowała w 21r, wyniosło ono wtedy 25,5 mln USD. Począwszy od 1996r. utrzymywała się wysoka dynamika zarówno po stronie polskiego importu ze Słowacji, a także polskiego eksportu na Słowację. W 23r. wartość polskiego eksportu w porównaniu do 1996r. była ponad 7-krotnie wyższa, natomiast wartość importu w analizowanym okresie była prawie 3-krotnie wyższa. Utrzymująca się w 23r. wyższa dynamika eksportu wyrobów rolno-spożywczych (wzrost o 34%) od importu (wzrost o 22%), spowodowała spadek ujemnego dla Polski salda w tej grupie towarowej, wyniosło ono 1,4 mln USD i było najmniejsze w ciągu całej wymiany handlowej towarami rolno-spożywczymi w latach 1996-23. W tym okresie, mimo znacznego wzrostu wartości eksportu, Polsce nie udało się jednak systematycznie zmniejszać ujemnego salda wymiany handlowej ze Słowacją. Jego wartość wahała się w szerokich widełkach dwukrotnie osiągając ujemny poziom blisko 25 mln USD. W 23r udział polskiego eksportu w słowackim imporcie towarów rolno-spożywczych wzrósł międzyrocznie o 1,1 p.p i wyniósł 8,2%. Największymi pozycjami eksportowymi w handlu ze Słowacją były: chleb, bułki, pieczywo cukiernicze, ciastka (1,2 mln USD), przetwory spożywcze (8,3 mln USD), cukier (5,3 mln USD), czekolady i inne przetwory zawierające kakao (4,6 mln USD). Z kolei największymi pozycjami w 19

imporcie ze Słowacji były: słód (23,1 mln USD), następnie czekolada inne przetwory zawierające kakao (12,9 mln USD), kukurydza (9,1 mln USD). Tendencje zachodzące w polsko słowackiej wymianie handlowej w całym okresie 1996-23 należy ocenić jako korzystne, szczególnie korzystne dla Polski w 23r. Dane statystyczne wskazują na wysoką dynamikę polskiego eksportu przy niższej dynamice importu ze Słowacji i niższym wzroście ujemnego salda wymiany towarowej. Utrzymujące się w 23r. wyhamowanie tempa przyrostu ujemnego dla Polski salda bilansu handlowego, przy równoczesnym wysokim wzroście obrotów towarowych, świadczyło o korzystnym dla Polski trendzie rozwoju wymiany handlowej ze Słowacją. W okresie 1996-23 w handlu rolno-spożywczym Polski ze Słowacją suma obrotów ogółem systematycznie rosła (za wyjątkiem 1999r. gdzie odnotowano spadek wielkości obrotów). W latach 2-23 obserwowana była wysoka dynamika obrotów handlowych ze Słowacją. W 23r. łączne obroty handlowe były o 26,9% większe niż w 22r. i aż prawie 4-krotnie większe niż w 1996r. Taki znaczący wzrost wymiany handlowej świadczy o stopniowym poprawianiu warunków w wymianie handlowej i spełnieniu pierwotnych założeń CEFTA, a więc postępującej liberalizacji wymiany handlowej. Handel rolno-spożywczy Polski ze Słowacją (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 8,9 18,1 3,9 33,2 34,4 34,7 47,3 63,3 136,3 133,8 Import 25,8 3,6 55,8 44, 47,3 6,2 6,3 73,7 1,2 122,2 Saldo -16,9-12,5-24,9-1,8-12,9-25,5-13, -1,4 5,9 79,8 Obroty ogółem 34,7 48,7 86,7 77,2 81,7 94,9 17,6 136,6 113,4 126,9 Rumunia 12 1 8 6 4 2-2 -4 Handel rolno-spożywczy Polski z Rumunią (mln USD) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych CIHZ Eksport Import Saldo Rumunii była aż o 43% mniejsza od wysokiej wartości importu w 1998r. 2 W wymianie handlowej towarami rolnospożywczymi z Rumunią Polska jedynie w latach 1996-1997 była importerem netto. W pozostałych latach odnotowano dodatnie saldo w wymianie handlowej (największe w 23r, wyniosło 74,3 mln USD). Począwszy od 1998r. utrzymywała się wysoka dynamika po stronie polskiego eksportu do Rumunii. Wartość polskiego eksportu w 23r. była 2,5-krotnie wyższa niż w 1998r. Porównując z kolei dynamikę polskiego importu towarów rolno-spożywczych z Rumunii, można odnotować spadek dynamiki od 1998r. (jedynie w 23r. odnotowano wzrost importu o ponad 66%); w 23r. wartość polskiego importu z Mimo niższej dynamiki eksportu wyrobów rolno-spożywczych w 23r. (wzrost o 6%) od importu (wzrost o 66%), nadal utrzymywała się wzrostowa tendencja dodatniego salda w wymianie handlowej tą grupą produktów, wyniosło ono 74,3 mln USD i było najwyższe w ciągu całej wymiany handlowej towarami rolno-spożywczymi w latach 1998-23. Największymi pozycjami eksportowymi w handlu ze Rumunią były: gotowe artykuły spożywcze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe (55,8 mln USD) oraz produkty pochodzenia zwierzęcego (4,1 mln USD). Z kolei największymi pozycjami w imporcie z Rumunii były: tłuszcze i oleje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (13,3 mln USD) oraz gotowe artykuły spożywcze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe (2,4 mln USD). Wyniki polsko rumuńskiej wymiany handlowej w całym okresie 1996-23 należy ocenić jako korzystne dla Polski, szczególnie od 1998r. Dane handlowe wskazują na wysoką dynamikę polskiego eksportu przy zmniejszającej się dynamice importu i wzroście dodatniego salda wymiany towarowej,

dzięki czemu Polska umacnia swoją pozycję eksportera netto. Natomiast import do Polski charakteryzował się niskim stabilnym poziomem, prawdopodobnie wynikającym z niższej konkurencyjności rumuńskich produktów. Począwszy od 1999r. obserwowany był wzrost obrotów handlowych, które w 23r. były o 61% wyższe w porównaniu do 22r. i aż ponad 3-krotnie wyższe niż w 1996r. Znaczący wzrost dynamiki obrotów handlowych pozwala oceniać polsko-rumuńska wymianę handlową w ramach CEFTA za korzystną. Handel rolno-spożywczy Polski z Rumunią (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 9, 11, 36,2 28,1 35,6 5,8 59,3 94,9 116,8 16 Import 27,9 14, 36, 19,5 13,9 16,7 12,4 2,6 73,8 166,5 Saldo -19, -2,9,2 8,7 21,7 34, 46,9 74,3 137,9 158,3 Obroty ogółem 36,9 25, 72,2 47,6 49,5 67,5 71,7 115,5 16,2 161,1 Bułgaria 4 3 2 1-1 -2-3 Handel rolno-spożywczy Polski z Bułgarią (mln USD) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych CIHZ Eksport Import Saldo Od roku 1996, poza rokiem 1997, Polska była importerem netto towarów rolno-spożywczych z Bułgarii. Ujemne saldo handlowe powiększa się systematycznie od 2 roku. Wynosiło on wtedy 1,4 mln USD a w roku 23 już 19 mln USD, co jednocześnie jest najwyższą wartością w tym okresie. Taki wynik wymiany handlowej jest efektem systematycznie rosnącego import do Polski produktów rolno-spożywczych z Bułgarii przy zachowaniu, od 1998 roku, stabilnego poziomu eksportu. Eksport utrzymywał się na poziomie pomiędzy 1,34-13,97 mln USD. W roku 23, w porównaniu do roku 1998 export wzrósł o blisko 2% do poziomu 12,37 mln USD, przyczym import o blisko 125% do poziomu 31,38 mln USD. Polska eksportowała do Bułgarii w 23 roku głównie mięso wieprzowe świeże, chłodzone lub mrożone (3,75 mln USD), chleb, pieczywo cukiernicze, ciasta i ciastka (2,35 mln USD) oraz czekoladę i inne przetwory spożywcze zawierające kakao (1,95 mln USD). Te trzy grupy produktów wygenerowały aż 65% wartości polskiego exportu do Bułgarii w tym okresie. Z Bułgarii w 23 roku importowaliśmy natomiast wino (13,36 mln USD), warzywa, owoce, orzechy i inne jadalne części roślin przetworzonych lub zakonserwowanych (7,68 mln USD) oraz produkty używane do karmienia zwierząt (5,1 mln USD). Do nich należało ponad 8% wartości importu Polski z Bułgarii produktów rolno-spożywczych ogółem. Zarówno w przypadku polskiego eksportu jak i importu do Bułgarii widoczna jest bardzo wysoka koncentracja w wymianie pewnych grup towarów, które generują znaczną cześć obrotów. Świadczy to o wysokiej specjalizacji produkcji i handlu tych krajów wybranymi grupami towarów. Tendencje zachodzące w wymianie handlowej produktami rolno-spożywczymi pomiędzy Polską i Bułgarią nie są korzystne z punku widzenia Polski. Ujemne saldo wymiany handlowej systematycznie się powiększa, a Polska przez ostatnie lata nie zwiększała eksportu do Bułgarii. Na skutek zwiększonego importu z Bułgarii począwszy od 2r. rosły obroty ogółem (w 23r. były o 21% wyższe niż w 22r. i aż o 65% wyższe niż w 2r.), jednak w całym okresie 1996-23 Polska pozostawała importerem netto (za wyjątkiem 1997r., w którym zanotowano dodatnie saldo). 21

Handel rolno-spożywczy Polski z Bułgarią (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 2,7 24, 1,3 1,3 12,6 14, 12,4 12,4 88,5 1,1 Import 1,5 13,3 14, 18,1 14, 18,9 23,8 31,4 126,1 131,9 Saldo -7,7 1,7-3,7-7,7-1,4-4,9-11,4-19, 233,1 166,3 Obroty ogółem 13,2 37,3 24,3 28,4 26,6 32,9 36,2 43,8 11,1 12,9 Czechy 25 2 15 1 5-5 Handel rolno-spozywczy Polski z Czechami (mln USD) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych CIHZ Handel produktami rolno-spożywczymi pomiędzy Polską i Czechami w latach 1996-23, z punktu widzenia Polski, należy ocenić pozytywnie. Polska, poza rokiem 1996 i 2 utrzymywała pozycję eksportera netto tych produktów. Taki wynik wymiany handlowej jest tym bardziej istotny, że Czechy są naszym głównym partnerem handlowym i obroty z tym krajem należą do największych z grona wszystkich państw członkowskich CEFTA. 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 W latach 1996-23 systematycznie rosło saldo wymiany handlowej, które z ujemnej wartości w Eksport Import Saldo 1996 roku (-22,6 mln USD) już w kolejnym roku miało wartość dodatnią (6,4 mln USD). W roku 23 saldo ukształtowało się już na dodatnim poziomie 8,7 mln USD, czyli niemalże 12-krotnie wyższym niż w roku 1997. Tak korzystne wyniki wymiany handlowej pomiędzy Polską i Czechami były możliwe dzięki większemu tempu wzrostu wartości eksportu Polski do Czech niż importu. W roku 23 porównaniu do roku 1996, przy blisko 2- krotnym wzroście importu (do 147,2 mln USD), export wzrósł ponad 4-krotnie (do 227,8 mln USD). Głównymi pozycjami eksportowymi Polski w handlu z Czechami w 23 roku były chleb, pieczywo cukiernicze, ciasta i ciastka (24,74 mln USD), sery i twarogi (24,8 mln USD) oraz przetwory spożywcze nie wymienione w pozostałych grupach (19,13 mln USD). Udział eksportu tych grup produktów w eksporcie rolno-spożywczym z Polski do Czech wyniosła blisko 3 proc. co świadczy o stosunkowo wysokiej specjalizacji w sprzedaży tych produktów. Natomiast najbardziej istotną pozycją po stronie importu do Polski z Czech był słód palony lub nie (28,7 mln USD) oraz przetwory spożywcze nie wymienione w pozostałych grupach (13,19 mln USD). Import tych dwóch grup produktów stanowi 28 % importu rolno-spożywczego z Czech do Polski ogółem. Niezróżnicowana struktura importu również świadczy o specjalizacji. Tendencja do bardziej dynamicznego zwiększania eksportu niż importu pozwoliła Polsce na wyjście z pozycji importera netto na pozycję eksportera netto w tej grupie produktów. Dodatkowo Polska z roku na rok, poza rokiem 2, systematycznie umacniała swoją pozycję zwiększając dodatnie saldo wymiany handlowej. Łączne obroty handlowe w 23r. były o 22% większe niż w 22r. i prawie 3- krotnie wyższe niż w 1996r., co pozwala ocenić polsko-czeską wymianę handlową za bardzo korzystną. Handel rolno-spożywczy Polski z Czechami (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 53,1 83, 119,9 128,2 139,5 158,2 178,4 227,8 112,7 127,7 Import 75,7 76,6 79,2 81,3 152, 122,8 127,9 147,2 14,1 115, Saldo -22,6 6,4 4,8 46,9-12,5 35,4 5,5 8,7 142,6 159,8 Obroty ogółem 128,8 159,6 199,1 29,5 291,5 281, 36,3 375, 19, 122,4 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych CIHZ 22

Słowenia 3 25 2 15 1 5 Handel rolno-spozywczy Polski ze Słowenią (mln USD) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Eksport Import Saldo Wymiana handlowa towarami rolnospożywczych pomiędzy Polską i Słowenią, z punku widzenia Polski, odgrywa marginalną rolę w handlu z krajami CEFTA. Polski eksport towarów rolno-spożywczych do Słowenii w latach 1996-23 kilkukrotnie przewyższał ich import. Dzięki temu Polska utrzymuje niezachwianą pozycję eksportera netto. Pozycja ta, w analizowanym okresie, systematycznie się umacniała. W roku 1996 dodatnie saldo wymiany handlowej wyniosło 1,8 mln USD, podczas gdy w roku 23-16,7 mln USD. Uzyskanie tego wyniku umożliwił znaczny wzrost eksportu Polski w tym okresie. Jego tempo znacznie przewyższało, w latach 1996-23, tempo wzrostu importu ze Słowenii. W analizowanym okresie import wzrósł o 13% do poziomu 2,3 mln USD, natomiast eksport o 58%. W 23 roku główne pozycje po stronie polskiego eksportu do Słowenii zajmują chleb, pieczywo cukiernicze, ciasta i ciastka (4,62 mln USD) oraz przetwory spożywcze nie wymienione w pozostałych grupach (3,64 mln USD). Eksport tych dwóch grup produktów generuje aż 43% eksportu wszystkich grup towarów. Import produktów rolno-spożywczych z Polski do Słowenii ma natomiast znaczenie marginalne. Jedyną znaczącą pozycją importową, która ma jednocześnie 4% udziału, są produkty używane do karmienia zwierząt. W wymianie handlowej Polski Słowenia jako partner handlowy, nie odgrywała ważniejszej roli jednakże wielkość obrotów handlowych Polski ze Słowenią systematycznie rosła, aby w 2r. uzyskać wartość 29 mln USD. Był to rekordowo wysoki poziom obrotów handlowych. W następnym okresie 21-23 wielkość obrotów kształtowała się średnio ok. 18 mln USD. W 23r. suma obrotów handlowych była o 36% wyższa niż w 22 r. ale o 26% mniejsza od rekordowych obrotów z 2r. Handel rolno-spożywczy Polski z Słowenią (w mln USD) Dynamika, rok poprz.=1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 22 23 Eksport 2,8 4,7 12,1 19, 26,7 15,3 14,6 19,1 95,8 13,1 Import 1,,8,9 2,2 2,3 2,6 1,1 2,3 44,5 24,7 Saldo 1,8 3,9 11,2 16,8 24,3 12,7 13,5 16,7 16,3 123,7 Obroty ogółem 3,8 5,5 13, 21,2 29, 17,9 15,7 21,4 87,7 136,3 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych CIHZ 5. Weryfikacja założeń Pierwotne założenia CEFTA zostały zrealizowane w stopniu przekraczającym początkowe oczekiwania jego założycieli, mimo że nie udało się w pełni zliberalizować handlu rolnospożywczego. Znacznie wzmocniona została wymiana handlowa pomiędzy krajami należącymi do tego ugrupowania jak również potwierdziła się jego rola polegającą na przygotowaniu jego członków do udziału w europejskich strukturach integracyjnych. Należy jednak podkreślić, iż założenia przy tworzeniu CEFTA miały bardzo ogólny charakter co utrudnia obecnie ich weryfikację. O integracji gospodarczej krajów CEFTA jak i umacnianiu więzi handlowych poprzez liberalizację najlepiej świadczy osiągany stały wzrost obrotów handlowych krajów członkowskich z pozostałymi krajami należącymi do CEFTA. Obroty wzrosły w przypadku wszystkich krajów jednak najbardziej 23