ACP-EU JOINT PARLIAMENTARY ASSEMBLY ASSEMBLEE PARLEMENTAIRE PARITAIRE ACP-UE Komisja Spraw Społecznych i Środowiska ACP-EU/102.279/B/17 23.3.2017 PROJEKT SPRAWOZDANIA Rola sportu jako czynnika sprzyjającego edukacji i eliminowaniu ubóstwa Komisja Spraw Społecznych i Środowiska Współsprawozdawcy: Abderahmane Marrakchy (Mauretania) Teresa Jimenez-Becerril Barrio (Parlament Europejski) CZĘŚĆ B: UZASADNIENIE DR\1114049.docx AP102.279v01-00
Kontekst Brak aktywności i związana z nią otyłość są coraz częściej postrzegane jako problemy społeczne, które wywierają wpływ na rozwój. Założenie to leży u podstaw czwartego celu zrównoważonego rozwoju dotyczącego jakości edukacji. Cel ten zaleca opracowywanie działań edukacyjnych i upowszechnianie innowacyjnych treści. Powszechnie też wiadomo, że sport może uczyć takich wartości jak sprawiedliwość, duch zespołowy, równość, dyscyplina, odporność, zaangażowanie, integracja, wytrwałość, odpowiedzialność i szacunek. Dlatego też należy wprowadzić do szkół oparte na wartościach sportowych dynamiczne formy kształcenia, które pomogłyby nauczycielom realizować programy aktywnie i w duchu współpracy. Dzięki konkretnym działaniom sport dysponuje sporym potencjałem jako narzędzie wspierania edukacji, zdrowia, dialogu międzykulturowego, rozwoju i pokoju. Powszechnie uznaje się, że aktywność fizyczna jest niezbędna dla rozwoju młodzieży, ponieważ sprzyja jej zdrowiu fizycznemu, społecznemu i psychicznemu. Sport wpływa jednak nie tylko na dobrostan fizyczny ma także wiele innych zalet. Sport sprzyja zmianie na lepsze i promuje rozwój międzynarodowy. Na szczeblu lokalnym i regionalnym może także przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Zajęcia sportowe mogą też pomagać w rozwoju branży turystycznej i prowadzić do tworzenia stabilnych i dobrze płatnych miejsc pracy. Nie należy jednak oczekiwać, że jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki sport pozwoli wyeliminować ubóstwo. Jeśli sport ma się stać motorem zmian, musi być elementem szerszych działań. Gdy sport wykorzystywany jest do wspierania rozwoju międzynarodowego, należy zadbać o to, by działanie to sprzyjało też włączeniu społecznemu. W przeciwnym razie sport może tylko utrwalić nierówności systemowe istniejące w obrębie danego społeczeństwa. Wielkie światowe imprezy sportowe powinny być postrzegane nie tylko jako okazja do wygenerowania korzyści gospodarczych dla odpowiednich społeczności, lecz także jako szansa na zmotywowanie decydentów na całym świecie do umożliwienia dzieciom kontaktu ze sportem. Na szczeblu krajowym sportowcy powinni mieć możliwość łączenia kariery sportowej z nauką czy pracą. Potrzebne są specjalne rozwiązania pozwalające uniknąć sytuacji, w której utalentowani i wybitni sportowcy są zmuszeni wybierać między nauką a sportem lub między pracą a sportem. Wartości, których nośnikiem jest sport, pomagają rozwijać wiedzę, motywację, umiejętności i gotowość do osobistego wysiłku. Czas spędzony na zajęciach sportowych w szkole i na uniwersytecie przynosi niewątpliwe korzyści pod względem nauki i zdrowia. Jeśli chodzi o aspekty społeczne rozwoju dzieci i młodzieży, należy wziąć pod uwagę trzy najważniejsze dziedziny: włączenie społeczne i budowanie poczucia wspólnoty; wzmocnienie ducha, zatem i moralności; przestępczość i bezpieczeństwo społeczności. Rola sportu we włączaniu społecznym jest silnie związana ze wzmocnieniem spójności społecznej i kapitału społecznego wśród młodzieży i dorosłych w ich społecznościach. Sport był wykorzystywany jako praktyczne narzędzie służące zachęceniu młodzieży danej AP102.279v01-00 2/5 DR\1114049.docx
społeczności do wolontariatu, czego skutkiem jest wzmacnianie umiejętności zarządczych, radości i zaangażowania społecznego oraz promowanie altruizmu wśród młodzieży. Pozytywne relacje między młodymi ludźmi wzmacniają się dzięki aktywności fizycznej i treningom, które są uznawane za niezbędne elementy włączenia społecznego. Poza tym coraz liczniejsze szkoły interesują się dziewczętami, osobami niepełnosprawnymi i uchodźcami. Interakcje społeczne, które wynikają ze zbiorowego praktykowania sportu i aktywności fizycznej, uczą zachowania zgodnego z zasadami moralnymi. To, czy sport będzie miał pozytywny wpływ na kształtowanie charakteru danej osoby, w dużej mierze zależy od kontekstu programu i wartości, które są propagowane i rozwijane. W tym względzie nauczyciele wychowania fizycznego, trenerzy, szkoleniowcy lub przywódcy społeczności mają decydujący wpływ na doświadczenia sportowe młodych ludzi i stopień ukształtowania charakteru, jaki może wiązać się ze sportem. Aktywność fizyczna uprawiana poza kontekstem sportów wyczynowych jest skuteczniejsza, jeśli chodzi o propagowanie wzajemnego zrozumienia i empatii wśród młodzieży. Jeśli chodzi o przestępczość i bezpieczeństwo społeczności, sport można wykorzystać jako sposób ograniczania niepożądanych zachowań wśród dzieci i młodzieży. Jednak uczestnictwo w aktywności fizycznej nie ma bezpośredniego wpływu na niepożądane zachowania. W związku z tym w ramach programów należy łączyć sport i aktywność fizyczną z doskonaleniem innych umiejętności i szkoleniami, po to by zapobiec pojawieniu się czynników ryzyka u dzieci i młodzieży. Sport w krajach rozwijających się Badania pokazują, że nakłady na sport w krajach rozwijających się są znacznie niższe niż w krajach rozwiniętych. Ponadto rozwój sportu w krajach rozwijających się napotyka pewne trudności: i) brak wykwalifikowanych nauczycieli i trenerów sportowych ze względu na wysoki koszt szkoleń; ii) iii) iv) brak obiektów sportowych i sprzętu sportowego, czego wynikiem jest niski udział w bardziej wyszukanych dyscyplinach sportu; niewielka waga przyznawana sportowi w strategicznych planach polityki krajowej i rozwoju; poziom uczestnictwa w sporcie, mierzony jako stosunek liczby członków stowarzyszeń sportowych do liczby mieszkańców, jest niski; v) wysokiej klasy sportowcy i osoby uprawiające sport nie mogą korzystać z opieki medycznej na takim samym poziomie co osoby z krajów rozwiniętych. Dalsze działania Aby zwiększyć skuteczność sportu jako narzędzia edukacji, rozwoju i ograniczania ubóstwa, należy wzmocnić lub, w stosownych przypadkach, utworzyć organizacje pośredniczące DR\1114049.docx 3/5 AP102.279v01-00
mające zapewniać pomoc techniczną organizacjom sportowym, których zadaniem jest wspomaganie rozwoju młodzieży. W tym kontekście można by rozważyć następujące działania: wzmocnienie i poszerzenie pozalekcyjnych programów w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej; ułatwienie dostępu do infrastruktury sportowej i działań związanych ze sportem na szczeblu lokalnym i regionalnym, a także rozwijanie takiej infrastruktury i działań; szkolenia i kształcenie, przyznawanie dotacji, polityki publiczne oraz tworzenie wiedzy i dzielenie się nią; wprowadzenie mechanizmów, które pozwalają łączyć wysokiej jakości kształcenie z rozwojem kariery sportowej; w ujęciu bardziej ogólnym nauczanie umiejętności potrzebnych w życiu codziennym i wzmacnianie społeczności. Należy ponadto zacieśnić współpracę AKP UE w propagowaniu sportu i wychowania fizycznego jako niezbędnych elementów wysokiej jakości kształcenia i jako sposobu na podniesienie atrakcyjności szkół oraz zwiększenie frekwencji uczniów. Współpraca ta powinna być ukierunkowana na poprawienie dostępu dziewcząt i kobiet, a także osób niepełnosprawnych i osób starszych, do wychowania fizycznego, aby pomóc im uzyskać wiarę w siebie, poprawić integrację społeczną, pokonać uprzedzenia, a także by propagować zdrowy tryb życia i dostęp kobiet do edukacji. Ponadto współpraca ta powinna wspierać kampanie promujące zdrowie i podnoszące świadomość społeczną poprzez zajęcia sportowe dostępne także dla osób niepełnosprawnych i osób starszych. W Unii Europejskiej sport i aktywność fizyczna są wspierane przez programy kształcenia i uczenia się przez całe życie. Propagowanie uczestnictwa w działaniach edukacyjnych poprzez sport jest jednym z zagadnień priorytetowych dla partnerstw międzyszkolnych wspieranych z programu Comenius. Jeśli chodzi o zorganizowane działania w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, istnieje program Leonardo da Vinci. W odniesieniu do sieci tematycznych i mobilności w dziedzinie szkolnictwa wyższego opracowano program Erasmus. Natomiast jeśli chodzi o wielostronne projekty w dziedzinie szkoleń dla dorosłych, możliwe jest skorzystanie z programu Grundtvig. Elementami tych programów odnoszącymi się do sportu należałoby objąć także kraje AKP, oferując tym samym obywatelom tych krajów większe możliwości w dziedzinie sportu. Zawsze gdy taka współpraca przewiduje wymiany uczniów lub studentów czy, w sensie bardziej ogólnym, wymiany osób uprawiających sport między krajami AKP a UE, należałoby wprowadzić rozwiązania i ułatwienia wizowe, a także zapewniać swobodny dostęp do wiz bez opłat administracyjnych. Sport może być także ważnym narzędziem integracji imigrantów. W tym kontekście konieczne jest zapewnienie miejsc, gdzie można uprawiać sport, oraz wsparcia dla zajęć sportowych, by umożliwiać pozytywne interakcje między imigrantami i społeczeństwem przyjmującym. AP102.279v01-00 4/5 DR\1114049.docx
Jeśli chodzi o wymiar kulturowy, współpraca AKP UE powinna wspierać sporty miejscowe, tradycyjne i tubylcze, które są częścią bogatej różnorodności kulturowej i historycznej UE i regionu AKP. Należałoby zaapelować do Komisji Europejskiej i do rządów krajów AKP o to, by: - wprowadziły program UE AKP na rzecz mobilności i odpowiednie środki dla młodych sportowców-amatorów i trenerów, aby pozwolić im nauczyć się nowych metod szkolenia, ustalić najlepsze praktyki i rozwijać wspólne wartości poprzez sport, np. zasady fair play, szacunek i włączenie społeczne, oraz zachęcić do dialogu międzykulturowego; zawodowe kluby sportowe w krajach rozwiniętych muszą uczestniczyć w tych programach, by dzielić się swoim doświadczeniem w dziedzinie szkoleń, rozwoju i wsparcia utalentowanych sportowców w krajach rozwijających się; - pomogły prowadzić program AKP UE na rzecz mobilności w zakresie wymiany trenerów sportowych; - wspierały rozwój umiejętności sportowych poprzez rozwijanie sponsorowania i kształcenie uczniów oraz ułatwiały dostęp do zajęć sportowych osobom niepełnosprawnym i osobom starszym; - wspierały infrastrukturę sportową i nabywanie sprzętu na szczeblu regionalnym i lokalnym; - zachęcały podmioty lokalne, by współpracowały między sobą i z innymi sektorami w celu rozwijania inicjatyw sportowych na szczeblu transgranicznym i regionalnym; - wypracowały umowy w sprawie podwójnej ścieżki kariery pozwalające sportowcom na łączenie kariery sportowej z nauką i pracą oraz na rozpoczynanie nowej kariery zawodowej po zakończeniu kariery sportowej; - współpracowały z państwami członkowskimi UE, krajami AKP i organizacjami sportowymi w celu ochrony fundamentalnej uczciwości sportu masowego i zwalczania dopingu; - wspierały prace na rzecz gromadzenia i analizy danych, by wymieniać się dobrymi praktykami. Umowy dwustronne między krajami rozwiniętymi a krajami rozwijającymi się w dziedzinie sportu i wychowania fizycznego mają ogromne znaczenie i należy je propagować. DR\1114049.docx 5/5 AP102.279v01-00