Ćw. 1 OZNACZANIE ZAWARTOŚCI WITAMINY C METODĄ TILLMANSA Oznaczenie polega na redukcji barwnego roztworu 2,6-dichlorofenoloindofenolu do bezbarwnego leukozwiązku pod działaniem kwasu L-askorbinowego. 1. Ksylen cz.d.a. 2. Kwas askorbinowy, roztwór standardowy o stężeniu 1 mg/cm 3 3. Kwas octowy lodowaty 4. Roztwór 2-procentowy kwasu szczawiowego 5. Roztwór nasycony szczawianu sodu 6. Roztwór 2,6-dichlorofenoloindofenolu Przygotowanie roztworu 2,6-dichlorofenoloindofenolu. 0,21 g wodorowęglanu sodu (kwaśnego węglanu sodu) rozpuścić w kolbie stożkowej w ok. 600 cm 3 gorącej wody i po nieznacznym ochłodzeniu dodać 0,25 g 2,6-dichlorofenoloindofenolu. Po ostudzeniu roztwór wymieszać, przenieść do kolby miarowej o poj. 1 dm 3 i uzupełnić do kreski wodą. Następnie przesączyć przez karbowany sączek do butelki z ciemnego szkła. Roztwór przechowywać w temp. 4 C. Podczas przechowywania miano jego zmienia się; przed użyciem należy je ustalić i co pewien czas sprawdzać. Oznaczanie miana 2,6-dichlorofenoloindofenolu przez miareczkowanie roztworu standardowego kwasu askorbinowego. Za miano 2,6-dichlorofenoloindofenolu (2,6-dwuchlorofenoloindofenolu) przyjmuje się liczbę cm 3 barwnika potrzebną do utlenienia 1 mg kwasu askorbinowego (odczynnik 2). Do oznaczania miana należy pobrać od 1 do 10 cm 3 roztworu kwasu askorbinowego w zależności od świeżości 2,6- dichlorofenoloindofenolu. Wówczas mianem jest objętość zużytego barwnika podzielona przez objętość roztworu kwasu askorbinowego pobranego do oznaczenia miana. Przygotowanie roztworu kwasu askorbinowego. Rozpuścić 50 mg kwasu askorbinowego w 2-procentowym roztworze kwasu szczawiowego i uzupełnić tym roztworem do 50 cm 3 w kolbie miarowej. ROZTWÓR TEN JEST NIETRWAŁY I NALEŻY GO PRZYGOTOWYWAĆ ŚWIEŻO PRZED OZNACZENIEM. Przygotowanie próbki do oznaczeń: Produkty płynne i przeciery: odważyć 10g (z dokł. do 0,01g) wymieszanej średniej próbki produktu. Produkty stałe: przygotować homogenat z prób z 2% kw. szczawiowym; odważyć 10 g (z dokł. do 0,01g) i przenieść ilościowo do kolby miarowej o poj. 100cm 3 ; uzupełnić do kreski 2% kw. szczawiowym. Oznaczanie wit. C w roztworach bezbarwnych i słabo zabarwionych Do kolby stożkowej o poj. 50 cm 3 odmierzyć 2-10 cm 3 przesączu (w zależności od zawartości wit. C w produkcie) i miareczkować możliwie szybko z biurety roztworem 2,6-dichlorofenoloindofenolu do zabarwienia lekko różowego utrzymującego się ok. 10s. Miareczkowanie powtórzyć 2-krotnie.
Zawartość kwasu askorbinowego (K) w mg na 100 g badanego materiału oblicza się ze wzoru: a d 100 K = m c n a ilość zużytego barwnika (cm 3 ), c liczba(cm 3 ) przesączu pobrana do miareczkowania, d objętość kolby miarowej m miano barwnika n naważka materiału badanego (g) Miareczkowanie roztworów silnie zabarwionych metoda ksylenowa Do kolby stożkowej odmierzyć 5 cm 3 roztworu próbki badanej, dodać 20 cm 3 wody, 1 cm 3 lodowatego kwasu octowego, 2 cm 3 nasyconego roztworu szczawianu sodu, całość wymieszać. Z biurety dodać w małym nadmiarze roztwór 2,6-dichlorofenoloindofenolu, wymieszać i po 10 sekundach dodać 25 cm 3 ksylenu, dobrze wstrząsnąć. Po rozdzieleniu się warstw ksylen zlać do probówki. Barwa ksylenu powinna być lekko różowa. Przy zbyt intensywnej barwie miareczkowanie powtórzyć z mniejszą ilością barwnika; przy bezbarwnym ksylenie powtórzyć je z większą ilością barwnika. Barwę ksylenu z badanej próbki porównać wzrokowo na białym tle z barwą jednocześnie przygotowanych wzorców, ustalając nadmiar barwnika dodanego do roztworu. c = a b c ilość barwnika zużyta do miareczkowania kwasu askorbinowego próbki (cm 3 ) a ilość barwnika dodanego do badanego roztworu (cm 3 ) b ilość barwnika dodanego do wzorca odpowiadającego barwą badanej próbie (cm 3 ) Za wynik końcowy miareczkowania należy przyjąć średnią arytmetyczną wyników z 2 lub 3 miareczkowań. Przygotowanie wzorców: Do 4 kolb stożkowych z doszlifowanymi korkami o poj 100 cm 3 dodać po 5 cm 3 2% roztworu kw. szczawiowego, 20 cm 3 wody, 1 cm 3 lodowatego kwasu octowego i 2 cm 3 nasyconego roztworu szczawianu sodu i wymieszać. Do jednej kolby dodać 25 cm 3 ksylenu i wytrząsnąć. Do następnych dodać kolejno: 0,10; 0,20 i 0,30 cm 3 roztworu barwnika, zmieszać i po 10s dodać do każdej po 25 cm 3 ksylenu i dobrze wytrząsnąć. Po rozdzieleniu się warstw ksylen zlać do jednakowych probówek.
Ćw. 2 OZNACZANIE ZAWARTOŚCI BIAŁKA METODĄ FORMOLOWĄ Zasada metody: Zobojętnienie roztworem wodorotlenku sodu kwaśnych soli mleka, zablokowanie formaliną niezwiązanych grup aminowych kazeiny i odmiareczkowanie wolnych grup karboksylowych kazeiny roztworem wodorotlenku sodu. 1. Roztwór 0,1-molowy wodorotlenku sodu. 2. Roztwór zobojętniony 40-procentowy formaldehydu. 3. Roztwór alkoholowy 1-procentowy fenoloftaleiny. Do kolby stożkowej o poj. 200 cm 3 odmierzyć 10 cm 3 mleka i zobojętnić je 0,1-molowym roztworem wodorotlenku sodu wobec kilku kropli fenoloftaleiny. Dodać 2 cm 3 zobojętnionego 40-procentowego roztworu formaldehydu i miareczkować dalej tym wodorotlenkiem sodu do ponownego wystąpienia różowego zabarwienia. Miareczkowanie powtórzyć 2-krotnie. Ogólną zawartość białka w mleku (X) w procentach oblicza się według wzoru: X = a 1,92 a liczba cm 3 0,1-molowego roztworu wodorotlenku sodu zużytego do drugiego miareczkowania, 1,92 współczynnik przeliczeniowy (1 cm 3 0,1-molowego roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 1,92 g białka w 100 g próbki).
Ćw. 3a OZNACZANIE ZAWARTOŚCI CHLORKÓW METODĄ MOHRA (NAPOJE) Oznaczanie polega na ilościowym strąceniu chlorków przez miareczkowanie roztworem azotanu (V) srebra uprzednio zobojętnionego badanego roztworu w obecności chromianu (VI) potasu jako wskaźnika. 1. Roztwór 0,1-molowy azotanu (V) srebra. 2. Roztwór 10-procentowy chromianu (VI) potasu. 3. Roztwór alkoholowy 1-procentowy fenoloftaleiny. 4. Roztwór 1-procentowy wodorotlenku sodu. Przygotowanie próbek do oznaczania kwasowości ogólnej i zawartości chlorków: Roztwór podstawowy przygotować w identyczny sposób dla wszystkich grup produktów. Średnią próbkę laboratoryjną produktów płynnych i przecierów dokładnie wymieszać. Produkty w zalewie dokładnie rozdrobnić i wymieszać, a jeżeli oznaczenie wykonuje się po upływie 6 tygodni od daty produkcji, można to zrobić bezpośrednio w zalewie. Z tak przygotowanych próbek odważyć, z dokładnością do 0,01 g, w zlewce o poj. 250 cm 3 25 g produktu, dodać 100 cm 3 wody destylowanej i zagrzać do wrzenia. Następnie roztwór oziębić i przenieść ilościowo do kolby miarowej o poj. 250 cm 3, uzupełnić wodą destylowaną do kreski i pozostawić na ok. 15 min. Zawartość kolby przesączyć przez fałdowany sączek do suchego naczynia. Przesącz przeznaczyć do oznaczania kwasowości ogólnej i zawartości chlorków, wtedy, gdy otrzymany roztwór jest bezbarwny lub jasno zabarwiony (metoda Mohra). Pobrać pipetą 20 cm 3 roztworu przygotowanego według zaleceń podanych wcześniej, wprowadzić do kolby stożkowej o poj. 200 cm 3, zobojętnić 1-procentowym roztworem wodorotlenku sodu oraz dokładnie wymieszać. Następnie dodać 1 cm 3 10-procentowego roztworu chromianu (VI) potasu i miareczkować 0,1-molowym azotanem (V) srebra do chwili wystąpienia trwałej barwy pomarańczowo-ceglastej. Wynik miareczkowania przeliczyć na chlorek sodu. Zawartość chlorku sodu (X) w procentach wagowych lub w g na 100 cm 3 produktu oblicza się według wzoru: a n 0,005845 X = 100 c a ilość roztworu azotanu (V) srebra zużyta do miareczkowania badanego roztworu (cm 3 ), n molowość roztworu azotanu (V) srebra, c masa lub objętość badanego produktu w roztworze miareczkowanym (g lub cm 3 ), 0,005845 liczba gramów chlorku sodu odpowiadająca 1 cm 3 1-molowego roztworu azotanu (V) srebra.
Ćw. 3b OZNACZANIE ZAWARTOŚCI CHLORKU SODU METODA MOHRA (CHIPSY) 1. Roztwór 0,1-molowy azotanu (V) srebra cz.d.a. 2. Roztwór 10-procentowy chromianu potasu 3. Roztwór 3-procentowy tetraboranu sodu (czteroboranu sodu) cz.d.a. Do starowanej zlewki o poj. 100 cm 3 przenieść odważone na wadze analitycznej, z dokładnością do 0,0002 g, ok. 2 g badanego produktu i dodać 30 cm 3 wody destylowanej o temp. ok. 50 C wolnej od chlorków. Zawartość zlewki dobrze wymieszać i przenieść ilościowo do kolby miarowej o poj. 100 cm 3. Kolbę zamknąć korkiem i wytrząsać 15 min. Następnie zawartość kolby uzupełnić do kreski wodą destylowaną o temp. 20 C, zamknąć korkiem i energicznie kilkakrotnie wytrząsać. Zawartość kolby sączyć, odrzucając pierwsze krople przesączu. Do 20 cm 3 przesączu dodać pipetą 5 cm 3 roztworu tetraboranu sodu i 2 cm 3 roztworu chromianu potasu. Próbkę miareczkować roztworem azotanu (V) srebra do pojawienia się pierwszego zabarwienia ceglastego. Miareczkowania powtórzyć 2-krotnie. Zawartość chlorku sodu (X) w badanym produkcie oblicza się w procentach według wzoru: a n 0,00585 10000 X = c d a ilość 0,1-molowego roztworu azotanu (V) srebra zużyta do miareczkowania próby badanej (cm 3 ), c naważka badanego produktu (g), d ilość roztworu badanego użyta do oznaczania (cm 3 ), 0,00585 liczba mg chlorku sodu odpowiadająca 1 cm3 0,1-molowego roztworu azotanu (V) srebra.
Ćw. 4 OZNACZANIE TWARDOŚCI OGÓLNEJ I ZASADOWOŚCI WODY Z UŻYCIEM WERSENIANU SODU Jony wapnia i magnezu tworzą trwałe, barwne kompleksy z kwasem wersenowym (sól disodowa kwasu etylenodiaminotetraoctowego). Jako wskaźnika używa się czerni eriochromowej T, która przy ph ok. 10 daje z jonami wapnia i magnezu nietrwałe kompleksy o barwie czerwonej. Kompleksy z czernią rozkładają się w czasie miareczkowania kwasem wersenowym, przy czym wapń reaguje przed magnezem. 1. 1. Bufor amoniakalny o ph = 10 2. Wersenian dwusodowy 3. Roztwór nasycony czerni eriochromowej T w alkoholu etylowym. 4. Roztwór 0,1-molowy kwasu solnego 5. Roztwór alkoholowy 1% fenoloftaleiny 6. Roztwór wodny 0,1% metyloranżu 7. Nadmanganian potasu 0,002 M (0,01N) 8. Kwas szczawiowy 0,005 M (0,01 N) 9. Roztwór stężonego kwasi siarkowego i wody (1+3) V/V Przygotowanie roztworu buforu amoniakalnego o ph=10. Odważyć 67,5 g NH 4 Cl, dodać 570 cm 3 25-procentowego NH 4 OH, przenieść ilościowo do kolby miarowej o poj. 1 dm 3 i uzupełnić wodą destylowaną do kreski. Przygotowanie roztworu wersenianu dwusodu. Odważyć 6,65 g dwuwodnego wersenianu dwusodowego, przenieść do kolby miarowej o poj. 1 dm 3 i uzupełnić wodą destylowaną do kreski (1 cm 3 tego roztworu odpowiada 0,1 twardości). Oznaczanie zasadowości ogólnej Zasadowość oznacza się na drodze miareczkowania badanej wody roztworem mocnego kwasu najpierw wobec fenoloftaleiny, a następnie wobec metyloranżu. Jeżeli odczyn badanej wody jest zasadowy (ph większe niż 8,3), to przed oznaczeniem zasadowości ogólnej M oznaczyć zasadowość F. W tym celu do kolby stożkowej o poj. 300 cm 3 odmierzyć 100 cm 3 badanej wody (wodę kotłową przesączyć), dodać 4 krople fenoloftaleiny i miareczkować 0,1-molowym roztworem kwasu solnego do zaniku różowego zabarwienia. Liczbę cm 3 0,1-molowego roztworu kwasu oznacza się literą a i przyjmuje jako podstawę do obliczania zasadowości F. Następnie do tej samej próbki dodać 3 krople metyloranżu i miareczkować do wyraźnej zmiany barwy żółtej na pomarańczową. Ogólną liczbę cm 3 kwasu zużytego do zmiareczkowania próbki wobec fenoloftaleiny i metyloranżu oznacza się literą b i przyjmuje jako podstawę do obliczania zasadowości M. W wodzie o odczynie obojętnym oznacza się tylko zasadowość M (wobec metyloranżu).
Zasadowość F i zasadowość M, w mval na 1 dm 3, oblicza się według wzorów: a 0,1 1000 F = V b 0,1 1000 M = V a ilość 0,1-molowego roztworu kwasu zużyta do zmiareczkowania próbki wobec fenoloftaleiny (cm 3 ), b ogólna ilość 0,1-molowego roztworu kwasu zużyta do zmiareczkowania próbki wobec fenoloftaleiny i metyloranżu (cm 3 ), V ilość próbki wody zużyta do oznaczania (cm 3 ), 0,1 współczynnik przeliczeniowy: 1 cm 3 0,1-molowego roztworu kwasu odpowiada 0,1 mval. Oznaczanie twardości Do 100 cm 3 badanej wody dodać 1 cm 3 buforu amoniakalnego oraz 5 kropli czerni i zaraz miareczkować roztworem wersenianu sodu. Z chwilą pojawienia się brązowofioletowego zabarwienia wersenian dodawać powoli kroplami, energicznie mieszając, aż do zmiany barwy na zieloną. Zmiana zabarwienia z czerwonego na zielone świadczy o zakończeniu reakcji. Uwaga. W pewnych przypadkach, na skutek obecności czynników przeszkadzających (Fe, Mn i in.), barwa roztworu po dodaniu czerni eriochromowej może nie być wyraźnie czerwona. Należy wówczas, aby uzyskać pożądaną wyraźnie czerwoną barwę, dodać 1 cm 3 5-procentowego roztworu Na 2 S, po czym znów kilka kropli czerni. Twardość ogólną (T o ), w stopniach twardości, oblicza się według wzoru: a 0,1 1000 T o = V a ilość roztworu wersenianu sodu (cm 3 ), V ilość próbki wody zużyta do oznaczania (cm 3 ), 0,1 współczynnik przeliczeniowy (1 cm 3 wersenianu sodu odpowiada 0,1 twardości). Oznaczanie zasadowości alkalicznej Polega ono na określaniu zasadowości ogólnej wobec metyloranżu (w mval/dm 3 ) i twardości ogólnej wody (w mval/dm 3 ). Zasadowość alkaliczną oblicza się według wzoru: M - T o M zasadowość ogólna, T o twardość ogólna.
Oznaczanie utlenialności wody Zasada oznaczenia polega na oznaczeniu zawartości w wodzie substancji zdolnych do redukowania nadmanganianu potasu w przeliczeniu na mg O 2 /dm 3. Do kolby stożkowej o poj. 300 cm 3, dokładnie wymytej, odmierzyć 100 cm 3 badanej wody, dodać 10 cm 3 roztworu H 2 SO 4 (1część kwasu +3części wody) i ściśle 10 cm 3 0,002M (0,01N) roztworu KMnO 4. Całość dokładnie wymieszać, ogrzać i utrzymać w stanie wrzenia przez 10 min. Jeżeli roztwór w kolbie się odbarwi w czasie ogrzewania, to oznaczenia należy powtórzyć z mniejszą objętością próbki, dopełnioną do 100 cm 3 wodą destylowaną. Po tym czasie do gorącego roztworu dodać dokładnie 10 cm 3 0,005 M roztworu kwasu szczawiowego, wymieszać i po odbarwieniu miareczkować na gorąco 0,002 M roztworem KMnO 4 do wystąpienia słabo różowego zabarwienia utrzymującego się przez 1-2 minuty. Jeżeli objętość zużytego KMnO 4 przekroczy 6 cm 3, to oznaczanie utlenialności należy powtórzyć, pobierając do ponownego oznaczenia mniejszą objętość badanej próbki (dopełnić do 100 cm 3 wodą destylowaną). Utlenialność (U) badanej wody w mg O 2 /dm 3 obliczyć wg wzoru: 1000 (a b) f 0, 08 U = V a objętość roztworu KMnO 4 zużyta na miareczkowanie próbki użytej do oznaczenia (cm 3 ), b objętość roztworu KMnO 4 zużyta na miareczkowanie wody destylowanej stosowanej do rozcieńczenia badanej próbki (cm 3 ), f współczynnik przeliczeniowy dla zużytego roztworu KMnO 4, dla roztworu ściśle 0,01 N współczynnik f=1, 0,08 przelicznik na mg O 2 /dm 3, V objętość badanej próbki wody użyta do oznaczenia (cm 3 ).
Ćw. 5 OZNACZANIE DWUTLENKU SIARKI I WYKRYWANIE OBECNOŚCI KWASU BENZOESOWEGO Metoda oznaczania dwutlenku siarki polega na bezpośrednim miareczkowaniu próbki produktu roztworem jodu wobec roztworu skrobi jako wskaźnika. 1. Amoniak (roztw. stężony) 2. Chlorek żelaza (III) (roztw. 0,5%) 3. Benzyna ekstrakcyjna 4. Kwas solny (roztw. 0,1M) 5. Jod (roztw. 0,01M) 6. Jodek potasu 7. Jod 8. Kwas siarkowy (roztw. 1M) 9. Skrobia rozpuszczalna (roztw.2%) 10. Wodorotlenek sodowy (roztw. 1M) Przygotowanie próbki: Próbkę produktu o konsystencji jednorodnej starannie wymieszać, produkty o konsystencji niejednorodnej wymieszać i zhomogenizować. Produkty zamrożone rozmrozić w zamkniętym naczyniu, wymieszać z sokiem wydzielonym w trakcie rozmrażania i zhomogenizować. OZNACZANIE DWUTLENKU SIARKI METODĄ BEZPOŚREDNIEGO MIARECZKOWANIA Przygotowanie 0,01M roztworu jodu. W kolbie miarowej o poj. 1000 cm 3 rozpuścić w niewielkiej ilości wody destylowanej 25 g jodku potasowego (KI), dodać 12,7 g czystego jodu i mieszać aż do rozpuszczenia się, następnie uzupełnić wodą destylowaną do kreski. Miano roztworu wynosi ok. 0,05. Roztwór przechowywać w butelce z ciemnego szkła ze szczelnym korkiem. W celu otrzymania roztworu 0,01M pobrać 20 cm 3 wyżej przygotowanego roztworu, przenieść do kolby miarowej o poj. 100 cm 3 i uzupełnić do kreski wodą destylowaną. Oznaczanie SO 2 wolnego Do kolby stożkowej o pojemności 200 cm 3, odmierzyć pipetą 20 cm 3 wymieszanej próbki, dodać 2 cm 3 roztworu skrobi i szybko miareczkować 0,01M roztworem jodu do chwili osiągnięcia szarego zabarwienia utrzymującego się ok. 30 sekund. Zanotować zużytą do miareczkowania ilość roztworu jodu, która posłuży do obliczania zawartości SO 2 w formie wolnej. Oznaczanie SO 2 związanego Do miareczkowanej próbki dodać 30 cm 3 1M wodorotlenku sodowego i po wymieszaniu pozostawić na 15 minut. Następnie roztwór zakwasić dodając 1M H 2 SO 4 do uzyskania odczynu kwaśnego, ponownie dodać 2 cm 3 roztworu skrobi i szybko miareczkować 0,01M roztworem jodu do chwili osiągnięcia szarawego zabarwienia utrzymującego się, co
najmniej 30 sekund. Na podstawie ilości zużytego do miareczkowania jodu obliczyć zawartość dwutlenku siarki w formie związanej. Zawartość SO 2 w formie wolnej lub związanej (X) obliczyć ze wzoru podając wynik w mg dwutlenku siarki na 1000 cm 3, lub 1 kg próby: V 0,64 X = 1000 m V ilość roztworu jodu zużyta do miareczkowania (cm 3 ) m objętość próbki wziętej do miareczkowania (cm 3 ) 0,64 masa SO 2 odpowiadająca 1 cm 3 0,01M roztworu jodu (mg) WYKRYWANIE KWASU BENZOESOWEGO Odmierzyć w cylindrze 50 cm 3 badanej próbki i przenieść do kolbki stożkowej o pojemności 100 cm 3. Następnie do kolbki dodać 10 cm 3 wody destylowanej, całość zakwasić kwasem solnym 0,1 molowym i dodać ok. 10 cm 3 benzyny ekstrakcyjnej. Mieszaninę ostrożnie wytrząsać przez 4 minuty tak, aby nie wytworzyła się emulsja. Następnie zlać wyciąg do parownicy, parownicę przenieść do łaźni wodnej ogrzanej do temp. ok. 50 C i odparować do momentu, gdy zostanie ok. 1cm 3 wyciągu. Następnie podnieść temperaturę wody w łaźni i odparować resztki benzyny i amoniaku. Do pozostałości dodać kroplę 0,5% roztworu chlorku żelaza (III) i obserwować zabarwienie osadu. Wytworzenie się brunatno-pomarańczowego osadu świadczy o obecności kwasu benzoesowego.
Ćw. 6 BADANIE JAKOŚCI TŁUSZCZU Jakość tłuszczu można określić za pomocą pewnych wskaźników chemicznych. Określają one zmiany, które zachodzą w czasie przechowywania tłuszczów. Wprowadzono następujące wskaźniki pozwalające określić stopień i rodzaj zepsucia danego tłuszczu: liczby kwasowa, zmydlenia, estrowa, jodowa, nadtlenkowa, wskaźnik TBA, próba Kreisa, liczba Reicherta Meissla i liczba Polenskego. 1. Chloroform 2. Kwas octowy lodowaty 3. Nasycony roztwór jodku potasu 4. Mianowany roztwór Tiosiarczanu sodu 0,002N 5. Roztwór skrobi 1% Oznaczanie liczby nadtlenkowej (LOO) Zasada oznaczania polega na poddaniu próbki analitycznej, rozpuszczonej w mieszaninie kwasu octowego i chloroformu, działaniu jodku potasu i miareczkowaniu wydzielonego jodu mianowanym roztworem tiosiarczanu sodu. Ilość substancji w próbce (nadtlenków), która utlenia jodek potasu w warunkach oznaczenia, wyraża się jako milirównoważniki (miliekwiwalenty) aktywnego tlenu zawarte w kg tłuszczu [meq O/kg tłuszczu] dokładnie w chwili pomiaru. Do kolby odważyć na wadze analitycznej 2 g tłuszczu z dokładnością do 0,001 g. Dodać 10 cm 3 chloroformu. Próbkę rozpuścić przez mieszanie. Dodać 15 cm 3 CH 3 COOH lodowatego oraz 1 cm 3 nasyconego KI. Kolbę natychmiast zamknąć korkiem, roztwór mieszać przez 1 minutę. Następnie pozostawić przez 5 minut z dala od światła. Dodać 75 cm 3 wody. Zawartość kolby natychmiast miareczkować roztworem tiosiarczanu sodu w obecności skrobi do całkowitego odbarwienia się roztworu. Jednocześnie wykonać ślepą próbę na czystość odczynników Liczbę nadtlenkową (LOO), wyrażoną w milirównoważnikach (miliekwiwalentach) aktywnego tlenu na kg tłuszczu, obliczyć wg wzoru: 1000 ( V1 V2 ) T LOO= a V l objętość roztworu Na 2 S 2 O 3 użytego do miareczkowania próby właściwej (cm 3 ), V 2 objętość roztworu Na 2 S 2 O 3 użytego do miareczkowania próby ślepej (cm 3 ), T miano roztworu, a masa naważki tłuszczu (g).
Ćw. 7 OZNACZANIE ZAWARTOŚCI JODU W SOLI KUCHENNEJ Jod jest mikroelementem niezbędnym dla rozwoju i funkcjonowania człowieka. Pierwiastek ten potrzebny jest do produkcji hormonów tarczycy. Jod w stanie wolnym w przyrodzie nie występuje. Uzupełnienie diety w jod można osiągnąć poprzez jodowanie soli kuchennej bądź innych powszechnie spożywanych produktów żywnościowych. Według aktualnie obowiązującego Rozporządzenie Ministra Zdrowia sól przeznaczoną do spożycia przez ludzi wzbogaca się przez dodatek jodku potasu lub jodanu potasu tak, aby 100g soli kuchennej zawierało 2,3±0,77mg jodu, co odpowiada 30±10mg jodku potasu lub 39±13mg jodanu potasu w 1 kg soli kuchennej. Jod jest substancją stałą, koloru ciemno fioletowego. Tworzy kryształy o metalicznym połysku. Bardzo czułym odczynnikiem na obecność jodu w roztworze jest roztwór skrobi, który barwi się na kolor niebieski. Reakcja ta polega na tworzeniu się luźnych związków adsorpcyjnych między skrobia a jodem. 1. Roztwór 1-procentowy skrobi 2. Jodek potasu 3. Kwas solny 1 M 4. Mianowany roztwór tiosiarczanu sodu 0,002 M Odważyć po 50 g soli kuchennej jodowanej, z dokładnością do 0,01 g. Przenieść ilościowo do kolby miarowej o poj. 250 cm 3. Dodać ok. 150 cm 3 wody destylowanej i wytrząsać zawartość, aż do rozpuszczenia soli. Po rozpuszczeniu roztwór dopełnić wodą destylowaną do kreski. Przesączyć odrzucając pierwsze 10 cm 3 roztworu. Z pozostałego przezroczystego przesączu pobrać pipetą 50 cm 3 do kolby stożkowej o poj. 250 cm 3. Następnie dodać pipeta 5 cm 3 1 mol/dm 3 HCl i 0,05 g KI. Roztwór zabarwi się na żółtobrązowy kolor w wyniku tworzenia się jodu I 2. Miareczkować 0,002 N roztworem Na 2 S 2 O 3 intensywnie mieszając, aż roztwór prawie się odbarwi (do uzyskania bardzo jasnej barwy słomkowej). Następnie dodać 1 cm 3 roztworu skrobi (roztwór zabarwi się na granatowo). Ponownie miareczkować aż do odbarwienia się roztworu. Zawartość jodanu potasu w soli jodowanej, w mg/kg soli, obliczyć według wzoru: M KIO3 =V 100 0,0423 V objętość roztworu Na 2 S 2 O 3 0,002 M zużyta do miareczkowania (cm 3 ), 0,0423 ilość jodanu potasu odpowiadająca 1 cm 3 0,002 M roztworu Na 2 S 2 O 3 (mg). Za wynik należy przyjąć średnią arytmetyczną dwóch pomiarów z różnych naważek.
Ćw. 8 OZNACZANIE ZAWARTOŚCI LAKTOZY W PRODUKTACH MLECZNYCH Laktoza jest najważniejszym węglowodanem mleka, a jej zawartość w przeciętnym mleku krowim wynosi średnio 4,6%. Laktoza jest dwucukrem zbudowanym z D-glukozy i D- galaktozy połączonych wiązaniem β-glikozydowym. Po spożyciu mleka laktoza nie jest wchłaniana bezpośrednio przez ścianę jelit lecz dopiero po uprzedniej hydrolizie przy udziale enzymu β-d-galaktozydazy, wydzielanej w jelicie cienkim. 1g laktozy dostarcza organizmowi 4 kcal. 1. Roztwór Fehlinga 2. Roztwór 1 M wodorotlenku sodu 3. Roztwór 0,1 M wodorotlenku sodu 4. Nasycony roztwór fluorku sodu 5. Mianowany roztwór jodu 0,1 M 6. Roztwór 0,5 M Kwasu solnego 7. Roztwór tiosiarczanu sodu 0,1 N Mianowanie roztworu jodu Pobrać 10 cm 3 roztworu jodu o stężeniu ok. 0,1 M, rozcieńczyć wodą destylowaną do obj. Ok. 50 cm 3. Miareczkować ściśle 0,1 M tiosiarczanu sodu do uzyskania słomkowej barwy roztworu. Dodać 1 cm 3 roztworu skrobi i miareczkować dalej aż do zaniku zabarwienia. Za wynik należy przyjąć średnią co najmniej dwóch oznaczeń nieróżniących się między sobą o więcej niż 0,2 cm 3. Wiedząc, że 1 cm 3 ściśle 0,1 M roztworu Na 2 S 2 O 3 odpowiada 12,7 mg jodu, obliczyć stężenie rzeczywiste badanego roztworu jodu. Defekacja próbek mleka Cukier mlekowy należy oznaczać w mleku całkowicie odbiałczanym i pozbawionym soli wapniowych. W tym celu mleko defekuje się roztworem Fehlinga i nasyconym roztworem fluorku sodu. Ciała białkowe wytrącają się tworząc połączenie z tlenkiem miedzi, fluorek sodu powoduje wytrącenie soli wapniowych. W osadzie znajduje się także zaadsorbowany i związany mechanicznie tłuszcz. Wykonanie: Odważyć 5 g mleka do kolby miarowej o poj. 100 cm 3. rozcieńczyć wodą destylowaną do ok. 80 cm 3, po czym dodać 2 cm 3 roztworu Fehlinga, 1 cm 3 roztworu NaOH 1 M i 4 cm 3 nasyconego roztworu NaF. Energicznie wytrząsać i dopełnić wodą do kreski. Kolbę odstawić na 30 min do czasu pojawienia się wytrąconych białek i soli wapniowych. Sprawdzić odczyn cieczy w kolbie (nie może być wyższe niż ph 8, ponieważ może to utrudnić sączenie). Roztwór przesączyć przez suchy sączek. W otrzymanym przesączu, który musi być klarowny oznacza się cukier mlekowy.
Oznaczanie zawartości laktozy metoda jodometryczną Pobrać 25 cm 3 przesączu do kolby stożkowej ze szlifem i korkiem, dodać 10 cm 3 0,1 M roztworu jodu i wciąż mieszając 15 cm 3 0,1 M NaOH. Zakorkować i pozostawić na 20 min w ciemnym miejscu. Po tym czasie dodać 3,2 cm 3 0,5 M HCl oraz 1 cm 3 roztworu skrobi. Wydzielony jod miareczkować 0,1 M Na 2 S 2 O 3, aż do odbarwienia się roztworu. Za wynik przyjąć średnią z co najmniej dwóch miareczkowań nie różniących się od siebie o więcej niż 0,2 cm 3. Wykonać próbę ślepą według powyżej podanych instrukcji dodając do roztworu zamiast przesączu 25 cm 3 wody destylowanej. Wykonać dwa powtórzenia. Różnica między ilością tiosiarczanu zużytego do miareczkowania ślepej próby a ilością zużyta do miareczkowania próbki badanej pozwala oznaczyć ilość wydzielonego jodu. Wiedząc, że 1 cm 3 0,1 M roztworu Na 2 S 2 O 3 odpowiada 12,7 mg jodu a 1 mg jodu powoduje utlenienie 13,46 mg laktozy, obliczyć zawartość laktozy w 25 cm 3 przesączu oraz w 100 g badanego produktu.