Lp. Punkt Obecny zapis/przedmiot Proponowana zmiana wraz z uzasadnieniem UWAGI OGÓLNE 1 W procesach realizacji elektroenergetycznych inwestycji liniowych kluczową rolę odgrywają regulacje prawne począwszy od Prawa energetycznego, poprzez Prawo budowlane, Prawo zamówień publicznych, ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, czy prawo związane z ochroną środowiska. Przy braku jednolitego i spójnego prawa pozwalającego na sprawną budowę infrastruktury sieciowej konieczne jest zakończenie trwających już prac nad ustawą o korytarzach przesyłowych celu publicznego, obejmującą swoim zakresem również sieci przesyłowe energii elektrycznej. Infrastruktura sieciowa powinna uzyskać analogiczne prawne wsparcie jak obiekty energetyki jądrowej. 2 7.2.1.3. Na operatora OEJ zostanie nałożony szereg obowiązków, w szczególności: gromadzenia środków na przygotowanie do składowania i składowanie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego; gromadzenia środków na likwidację obiektu energetyki jądrowej; przeprowadzenia likwidacji obiektu po zakończeniu jego eksploatacji; spełnienie wymogów w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe wynikających z ustawy o odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe; przygotowania planów na wypadek zaistnienia zdarzeń awaryjnych i sytuacji kryzysowych. W zapisach dot. przyszłych obowiązków operatora wprowadza się listę tych obowiązków. Może to budzić obawy podobne jak przy przepisach dot. CCS, że operator będzie musiał zabezpieczać przewidziane środki (np. w gotówce). Proponujemy szerszą analizę zapisów pod kątem konieczności zabezpieczeń na ic realizację 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 1 z 13
3 7.2.1.7 Decyzja zasadnicza dla OEJ (referendum) Zagadnienia energetyki jądrowej mają strategiczne, państwowe znaczenie i dlatego wdrożenie programu energetyki jądrowej powinno pozostać decyzją danego państwa. Ponadto istniejący w obecnych ramach prawnych system konsultacji społecznych daje wiele możliwości uwzględnienia postulatów społeczności lokalnej. Dlatego, jak wskazano w Założeniach, społeczeństwo powinno wziąć udział w procesie podejmowania decyzji w zakresie budowy elektrowni jądrowej przede wszystkim w formie określonej przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. Lokalne wspólnoty samorządowe nie powinny podejmować w ramach referendum decyzji w zakresie wykraczającym poza ich kompetencje. Jednocześnie zgodnie z Założeniami, decyzja o ustaleniu lokalizacji należy do kompetencji wojewody. Co więcej, jak wskazano w Założeniach, budowa elektrowni jądrowej nie dotyczy określonej gminy, powiatu czy województwa, ale całego kraju (z uwagi na bezpieczeństwo energetyczne). Należy także zauważyć, iż z perspektywy Konstytucji referendum może być organizowane wyłącznie w ramach danej wspólnoty samorządowej (np. gminy). Konstytucja nie przewiduje możliwości organizowania referendum lokalnego obejmującego obszar jednej wspólnoty samorządowej wraz z wspólnotami sąsiednimi. Takie rozwiązanie mogłoby być kwestionowane z punktu widzenia norm konstytucyjnych. Mogłoby również prowadzić do pogwałcenia uprawnień jednej wspólnoty kosztem drugiej (nie można np. wykluczyć sytuacji, w której mieszkańcy trzech gmin są za budową elektrowni jądrowej, podczas gdy mieszkańcy pozostałych dwóch są przeciw). Z tych samych powodów należy odrzucić rozwiązanie, w którym każda wspólnota samorządowa organizuje swoje własne referendum. Prowadziłoby to bowiem do nierozwiązywalnych problemów w przypadku, gdyby ich wyniki różniły się od siebie. Biorąc pod uwagę powyższe wątpliwości prawne, rekomenduje się zastąpić referendum konsultacjami lokalnych społeczności lub przynajmniej ograniczenie referendum jedynie do obszaru gminy, na której zostanie zlokalizowana elektrownia jądrowa (gdyż to tej gminy inwestycja będzie dotyczyła w największym stopniu). 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 2 z 13
4 7.2.1.7 Decyzja zasadnicza dla OEJ (wstępny raport bezpieczeństwa/ opis technologii) 5 7.2.8 Zmiany obowiązującego prawa (Prawo energetyczne) Założenia przewidują, że w celu uzyskania decyzji zasadniczej, rząd powinien dysponować opisem technologii oraz wstępnym raportem bezpieczeństwa zatwierdzonym przez Prezesa PAA. Zgodnie z założeniami do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo atomowe przygotowanym przez Prezesa PAA (Projekt PAA) wstępny raport bezpieczeństwa powinien być zatwierdzony w ramach uzyskiwania zezwolenia na budowę wydawanego przez Prezesa PAA. Na etapie decyzji zasadniczej nie będzie jednak możliwe opracowanie wstępnego raportu bezpieczeństwa uwzględniającego szczegółowe aspekty danej lokalizacji. Co więcej, nie będzie możliwe jego przygotowanie aż do momentu wystąpienia do Prezesa PAA o wydanie zezwolenia na budowę. Decyzja zasadnicza będzie stanowiła jedynie etap w ramach długotrwałego i złożonego procesu inwestycyjnego. Z tego względu nie będą jeszcze gotowe analizy uwzględniające specyfikę danej lokalizacji. Należy zatem postulować, aby na tym etapie zatwierdzenie raportu bezpieczeństwa koncentrowało się na weryfikacji istniejących już dla danej technologii raportów bezpieczeństwa, zatwierdzonych przez właściwe organy bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w innych państwach, w których dany obiekt energetyki jądrowej (OEJ) został już zbudowany. Program Polskiej Energetyki Jądrowej (Program) wskazuje konieczność nowelizacji Prawa energetycznego w celu usprawnienia procedury przyłączania do sieci i umożliwienia niezbędnej rozbudowy sieci przesyłowej. Ponadto, bez potrzebnych zmian w Prawie energetycznym, pogram energetyki jądrowej w Polsce może być zagrożony. W konsekwencji postuluje się następujące zmiany w ustawie - Prawo energetyczne oraz odpowiednich, powiązanych aktach wykonawczych: a. warunki przyłączenia Status prawny warunków przyłączenia powinien zostać doprecyzowany. Zgodnie z ostatnią nowelizacją Prawa energetycznego, warunki przyłączenia stanowią warunkowe zobowiązanie przedsiębiorstwa energetycznego do zawarcia umowy o przyłączenie. Dokładne znaczenie tego warunkowego zobowiązania nie jest jednak określone. Z drugiej strony jest niezwykle istotne, by inwestor miał zagwarantowany jasny status prawny warunków przyłączenia. Dlatego warunki przyłączenia powinny stanowić wiążące zobowiązanie po stronie operatora systemu przesyłowego (OSP) do zawarcia umowy o przyłączenie i nie powinny ulegać żadnym zmianom w okresie ich ważności. 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 3 z 13
6 7.2.8 Zmiany obowiązującego prawa (Prawo zamówień publicznych) Postuluje się, aby inwestor mógł wystąpić o wydanie wiążących warunków przyłączenia niezwłocznie po ustaleniu lokalizacji. Dlatego potrzebna jest odpowiednia zmiana w prawie umożliwiająca złożenie wniosku o wydanie warunków przyłączenia przed formalnym wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji. b. koszty przyłączenia Pojęcie kosztów przyłączenia wciąż budzi w Polsce wątpliwości. W ślad za niedawnymi interpretacjami Prezesa URE oraz Ministerstwa Gospodarki, nowelizacja Prawa energetycznego powinna jednoznacznie przesądzić, że inwestor jest zobowiązany ponosić tylko koszty związane z przyłączeniem elektrowni jądrowej z siecią (tzw. płytkie koszty przyłączenia ). Pozostałe koszty (tzw. głębokie koszty przyłączenia) powinny być pokryte przez OSP i znaleźć odzwierciedlenie w taryfie. c. elektrownia jądrowa jako jednostka centralnie dysponowana Elektrownia jądrowa będzie stanowić jednostkę centralnie dysponowaną w rozumieniu Prawa energetycznego oraz Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP). OSP będzie mógł w konsekwencji regulować mocami wytwórczymi elektrowni jądrowej. Jako że elektrownia jądrowa stanowi specyficzne źródło energii, przepisy prawa powinny ściśle określać status elektrowni jądrowej w systemie przesyłowym (w celu zapewnienia, by traktowanie elektrowni jądrowej jako jednostki centralnie dysponowanej nie miało negatywnego wpływu na bezpieczeństwo jej pracy). Ponadto żadne zmiany w IRiESP nie powinny być dokonywane bez wcześniejszej zgody Prezesa PAA (w celu zapobieżenia naruszeniu bezpieczeństwa elektrowni jądrowej). Program podkreśla konieczność nowelizacji przepisów Prawa Zamówień Publicznych (PZP) w celu przyspieszenia procesu inwestycyjnego. Z tego względu należy rekomendować wprowadzenie następujących zmian w PZP: W świetle przepisów PZP zamawiający nie może wszcząć i prowadzić żadnego postępowania przed uzyskaniem wszystkich niezbędnych zgód i pozwoleń wymaganych prawem do realizacji inwestycji, z którą zamówienie jest związane. Art. 93 ust. 1 PZP przewiduje jednocześnie zamkniętą listę przyczyn, które upoważniają zamawiającego do unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia. Jeżeli zatem po wszczęciu określonego postępowania zamawiający nie otrzyma wymaganych zgód lub zezwoleń, nie będzie to wystarczającym powodem 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 4 z 13
UWAGI SZCZEGÓŁOWE dla unieważnienia postępowania. W efekcie zasadniczo żadne postępowanie nie powinno być wszczynane bez uzyskania niezbędnych zezwoleń. Może to jednak istotnie opóźnić proces inwestycyjny, jako że nie jest możliwe podjęcie równoległych, złożonych działań zmierzających do uzyskania zezwoleń i udzielenia zamówienia publicznego. W tym kontekście, należy rekomendować wprowadzenie następujących regulacji dotyczących zamówień udzielanych przez inwestora w zakresie elektrowni jądrowej: a) zamawiający, po wybraniu wykonawcy w procedurze związanej z budową elektrowni jądrowej powinien mieć możliwość odstąpienia od zawarcia umowy, jeżeli jej zawarcie nie leży w interesie zamawiającego z uwagi na brak wymaganych zezwoleń i zgód; b) zamawiający, po zawarciu z wykonawcą umowy związanej z budową elektrowni jądrowej powinien mieć możliwość odstąpienia od tej umowy, jeżeli jej wykonanie nie leży w interesie zamawiającego z uwagi na brak wymaganych zezwoleń i zgód; w takim wypadku zamawiający powinien być zobowiązany do zapłaty wykonawcy części wynagrodzenia, odpowiadającej części wykonanej przez wykonawcę umowy. 1 2 7.1 Obszar ograniczonego użytkowania 7.2.1.2 Obowiązki inwestora Definiując pojęcie społeczności lokalnej nie należy odwoływać się do pojęcia obszaru ograniczonego użytkowania. Informacja co do zakresu obszaru ograniczonego użytkowania potrzebna do wybudowania elektrowni jądrowej może nie być znana aż do momentu przygotowania ostatecznego projektu obiektu jądrowego, tj. do momentu uzyskiwania pozwolenia na budowę. Z tego względu postuluje się zrezygnować z odniesienia do obszaru ograniczonego użytkowania w definicji społeczności lokalnej, która ma interes w procesie budowy elektrowni jądrowej. Obowiązki nałożone na inwestora odnoszą się co do zasady do posiadanego doświadczenia w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Założenia nie wskazują jednakże, że inwestor powinien posiadać doświadczenie w dziedzinie energetyki jądrowej. Wymaga podkreślenia, że budowa elektrowni jądrowej ma szczególny charakter. Mając to na względzie oraz biorąc pod uwagę zagadnienia bezpieczeństwa jądrowego, przyszły inwestor powinien wykazać doświadczenie w sektorze energetyki jądrowej. Polska nie posiada żadnego doświadczenia w budowie elektrowni jądrowej, toteż jedynie udział doświadczonych inwestorów 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 5 z 13
w tym zakresie powinien być brany pod uwagę. Dlatego też inwestor powinien być zobowiązany do wykazania doświadczenia w budowie elektrowni jądrowej, jak również doświadczenia w jej eksploatacji (np., przez okres przynajmniej 10 lat). 3 4 5 7.2.1.4 7.2.1.4 7.2.1.4 Decyzja o wskazaniu zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (wykonalność) Decyzja o wskazaniu zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (przyłączenie do sieci) Decyzja o wskazaniu zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (odszkodowanie) Jako że wielu inwestorów działa poprzez różnego rodzaju spółki celowe, doświadczenie podmiotów powiązanych kapitałowo z inwestorem (doświadczenie znaczących udziałowców inwestora lub ich spółek zależnych) powinno być uznane za wystarczające. Decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji powinna być natychmiast wykonalna (tj. decyzja powinna pozwalać wejść na teren nieruchomości jeszcze przed uzgodnieniem z właścicielem albo określeniem przez wojewodę wysokości odszkodowania). Takie rozwiązanie pozwoli przyspieszyć proces inwestycyjny. Jednocześnie natychmiastowa wykonalność omawianej decyzji nie naruszy w nadmiernym stopniu uprawnień właściciela nieruchomości, jako że będzie mu przysługiwało odszkodowanie za to naruszenie. Z perspektywy szybkiej budowy elektrowni jądrowej, konieczne jest zagwarantowanie stabilnych warunków przyłączenia do sieci. Inwestor powinien również móc wystąpić o wydanie warunków przyłączenia na możliwe wczesnym etapie. W obecnym stanie prawnym inwestor może wystąpić o warunki przyłączenia dopiero po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu. Rozwiązanie takie umożliwia uzyskanie warunków przyłączenia na bardzo późnym etapie procesu inwestycyjnego, uniemożliwiając jego właściwą koordynację. Dlatego już decyzja o wskazaniu lokalizacji powinna dawać inwestorowi prawo do wystąpienia z wnioskiem do OSP o wydanie warunków przyłączenia. Takie rozwiązanie przyspieszy budowę elektrowni jądrowej, redukując jednocześnie ryzyko inwestycyjne. Nie jest jasne, w jaki sposób wojewoda będzie określał wysokość odszkodowania. Po pierwsze, w momencie wydania decyzji ws. odszkodowania, wysokość szkody (która powstanie w przyszłości) prawdopodobnie nie będzie jeszcze ustalona. Ponadto zakres szkód będzie zależeć od czasu potrzebnego do przygotowania raportu lokalizacyjnego. Dodatkowo decyzja o wskazaniu lokalizacji będzie ważna przez okres do 5 lat. Nie można więc wykluczyć, że inwestor nie będzie musiał zajmować nieruchomości przez tak długi okres (i decyzja o ustaleniu lokalizacji zostanie wydana wcześniej). Z tego względu rekomenduje się, aby odszkodowanie było wypłacane w 2 transzach: - odszkodowanie za szkody wynikające z ograniczenia możliwości korzystania z nieruchomości (od dnia rozpoczęcia prac na podstawie decyzji o wskazaniu lokalizacji); - odszkodowanie za szkody spowodowane przeprowadzanymi badaniami i analizami (ustalane po zakończeniu prac na nieruchomości). 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 6 z 13
6 Jedynymi powodami wydania decyzji o wskazaniu lokalizacji jest zapewnienie inwestorowi dostępu do nieruchomości potrzebnej w celu przeprowadzeniu badań na potrzeby raportu lokalizacyjnego oraz wyeliminowanie spekulacji gruntami (a także zgodnie z rekomendacją przedstawioną w komentarzu do punktu 7.2.1.4 umożliwienie wystąpienia o wydanie warunków przyłączenia). W tym kontekście lista dokumentów, które należy dołączyć do wniosku o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji jest za szeroka: 7.2.1.4 Decyzja o wskazaniu zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (lista dokumentów) a. Należy podkreślić, że na tym etapie inwestor nie będzie mógł przedstawić wojewodzie ogólnej charakterystyki planowanej inwestycji. Dopiero badania przeprowadzane po uzyskaniu decyzji o wskazaniu lokalizacji pozwolą ocenić inwestorowi, jakiego rodzaju elektrownia jądrowa może być zbudowana w danej lokalizacji. W oparciu o te badania będzie dokonywany wybór technologii. Dlatego postuluje się zastąpić ten wymóg obowiązkiem wykazania doświadczenia inwestora w budowie elektrowni jądrowej. Na potrzeby wydania decyzji o wskazaniu lokalizacji wystarczające jest zweryfikowanie, czy wnioskodawca jest wiarygodnym inwestorem, który rzeczywiście zamierza przystąpić do budowy elektrowni jądrowej. Z tej perspektywy wykazanie przez inwestora jego doświadczeń w rozwoju projektów jądrowych powinno być uznane za wystarczające. b. Przed uzyskaniem wyników wszystkich badań, inwestor nie będzie nawet w stanie określić potencjalnych kosztów inwestycji i tym bardziej nie będzie możliwe na tym etapie potwierdzenie posiadania przez inwestora środków finansowych umożliwiających budowę OEJ. 7 8 7.2.1.4 Decyzja o wskazaniu zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (możliwości finansowe) (zatwierdzenie projektu budowlanego) Należy również postulować, aby ustawa o energetyce jądrowej nakładała na OSP obowiązek wydania stosownej opinii i określała jednocześnie odpowiedni termin wiążący OSP w tym zakresie. Zgodnie z Założeniami, inwestor powinien potwierdzić posiadanie możliwości finansowych do budowy OEJ. Jest pożądanym, by jedynie wiarygodni inwestorzy mogli składać wnioski o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji, jednak ten wymóg powinien być stosowany w taki sposób, aby nie powodować uciążliwych zobowiązań finansowych po stronie inwestora. W związku z tym inwestor powinien raczej wskazywać w jaki sposób może uzyskać potrzebne finansowanie, aniżeli wskazywać dostępne środki i fundusze. Zgodnie z Założeniami, decyzja o ustaleniu lokalizacji zatwierdza projekt budowlany. Założenia nie przewidują obowiązku załączenia projektu budowlanego do wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji (pomimo, że lista potrzebnych dokumentów jest podana). Ponadto przedłożenie projektu budowanego w celu uzyskania decyzji o ustaleniu lokalizacji jest przedwczesne. Wymaga podkreślenia, że decyzja o ustaleniu lokalizacji nie zastępuje 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 7 z 13
9 10 11 12 (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) (opinia lokalizacyjna Prezesa PAA) (wywłaszczenie) pozwolenia na budowę (które wydawane jest przez wojewodę na późniejszym etapie). W związku z tym projekt budowlany nie jest potrzebny na tym etapie. Co więcej, inwestor prawdopodobnie nie będzie w stanie go przygotować przed wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji. Z tego względu postuluje się usunięcie wspomnianego wymogu. Ustawa o energetyce jądrowej powinna przewidywać, że decyzja o ustaleniu lokalizacji zastępuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Podobne rozwiązanie zastosowano np. w przypadku ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie budowy terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu oraz w przypadku innych tego rodzaju tzw. spec-ustaw. Zgodnie z Projektem PAA, wyprzedzająca opinia lokalizacyjna Prezesa PAA nie jest obowiązkowa (inwestor może wystąpić o taką opinię, nie jest jednak do tego zobowiązany). Dlatego postuluje się zrezygnowanie z obowiązku przedłożenia takiej opinii wraz z wnioskiem o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji. Nie jest jasne, czy decyzja o ustaleniu lokalizacji będzie powodować wywłaszczenie (co byłoby lepszym rozwiązaniem), czy też powinna jedynie poprzedzać odrębną decyzję ws. wywłaszczenia. Zagadnienie to wymaga przesądzenia w ustawie o energetyce jądrowej. Biorąc pod uwagę rozwiązania zastosowane np. w ustawie o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie budowy terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, decyzja o ustaleniu lokalizacji powinna bezpośrednio powodować wywłaszczenie. Zgodnie z Założeniami, wnioski o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji będą rozstrzygane na podstawie kolejności zgłoszeń. Założenia przewidują, że po weryfikacji kompletności wniosku, organ będzie rozpoczynał postępowanie o wydanie decyzji. Jako że Założenia wiążą z momentem wszczęcia postępowania skutki prawne, postuluje się określenie jaka data będzie uznana za datę złożenia wniosku i wszczęcia postępowania o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji (co w szczególności dotyczy kwestii uznania wniosku za kompletny). Ustawa o energetyce jądrowej powinna określać listę dokumentów, które należy dołączyć do wniosku w celu uznania tego wniosku za kompletny. Jednocześnie inwestor powinien móc uzupełnić wniosek w odpowiednim terminie (termin taki powinien być znacząco wydłużony w stosunku do ogólnego terminu 7 dni wynikającego z KPA). W przypadku uzupełnienia wniosku w zakreślonym terminie, wniosek powinien być uważany za kompletny od dnia jego złożenia. 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 8 z 13
13 14 15 lokalizacji inwestycji w (postępowanie) lokalizacji inwestycji w (opinia OSP) Ustawa o energetyce jądrowej powinna określać termin, w którym wojewoda ma obowiązek rozpoznać wniosek o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji (podobny obowiązek został nałożony na wojewodę np. w ustawie o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie budowy terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu). Biorąc pod uwagę skalę inwestycji, termin 3 miesięcy powinien być wystarczający (vide także uwagi do pkt. 7.2.1.15 poniżej). W związku z rekomendacjami przedstawionymi w odniesieniu do punktu 7.2.4.1, postuluje się, aby zamiast niewiążącej decyzji, OSP wydawał warunki przyłączenia na podstawie decyzji o wskazaniu lokalizacji. Jak podkreślono w Programie, inwestor powinien mieć zapewnioną stabilność inwestycji. Dlatego niewiążąca opinia OSP, która może podlegać zmianom, nie może być postrzegana jako wystarczająca. Skoro decyzja o ustaleniu lokalizacji będzie określać usytuowanie elektrowni jądrowej, już na tym etapie inwestor powinien dysponować warunkami przyłączenia. Zgodnie z Założeniami, decyzja o ustaleniu lokalizacji: - gwarantuje prawo drogi dla inwestycji w zakresie OEJ; 16 (lista wymaganych dokumentów) - gwarantuje prawo zajęcia pasa drogowego dla potrzeb inwestycji w zakresie OEJ. Nie jest jasne w jakim zakresie i w jaki sposób taka gwarancja ma być ustanowiona, jak również nie są znane aspekty finansowe takiej gwarancji. Ustawa o energetyce jądrowej powinna przewidywać szybką i prostą procedurę ustanawiania powyższych praw oraz służebności na rzecz inwestora. Lista dokumentów wymaganych do uzyskania decyzji o ustaleniu lokalizacji powinna być spójna. Na przykład Założenia przewidują, że inwestor powinien przedłożyć pozwolenie wodnoprawne, jeżeli jest wymagane. To znaczy, jeżeli Prawo wodne nie będzie wymagało pozwolenie wodnopranego w danym przypadku, pozwolenie takie nie będzie również wymagane do uzyskania decyzji o ustaleniu lokalizacji. Z drugiej strony zgodnie z Założeniami, pozwolenie, o którym mowa w art. 23 i 23a ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, również będzie musiało być przedłożone. Zgodnie z Założeniami obowiązek ten powstanie w każdym przypadku, a nie tylko, jeżeli jest to wymagane. To samo dotyczy określenia lokalizacji sztucznych wysp, konstrukcji, i urządzeń w polskich obszarach morskich, jak również podmorskich kabli, rurociągów, za pomocą współrzędnych geograficznych naniesionych na mapę morską. Co więcej, skoro decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji nie ma wywierać skutków pozwolenia na budowę, wymóg przedłożenia pozwolenia w zakresie obszarów morskich, określenia lokalizacji sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w obszarze morskim oraz pozwoleń 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 9 z 13
wodnoprawnych jest przedwczesny. Nie jest zasadne, aby tego rodzaju dokumenty były przedkładane na tym etapie, skoro i tak będą potrzebne do uzyskania pozwolenia na budowę. 17 (wypowiedzenie dzierżawy, najmu lub użyczenia) Postuluje się, aby ustawa o energetyce jądrowej nakładała obowiązek przedłożenia tylko tych dokumentów, które faktycznie będą niezbędne do ustalenia danej lokalizacji. Jako że zakres obciążeń ustanowionych na nieruchomościach Skarbu Państwa może być różny, postuluje się, aby wszelkie obciążenia kontraktowe na nieruchomości (nie tylko dzierżawa, najem i użyczenie) mogły być wypowiadane. Ponadto wraz z wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji wygasać powinny również wszelkie ograniczone prawa rzeczowe (użytkowanie, służebności itp.). 18 19 20 7.2.1.7 7.2.1.9 7.2.1.10 Decyzja zasadnicza dla OEJ (zmiana lub cofnięcie decyzji zasadniczej) Zaprzestanie lub zawieszenie budowy Pozwolenie na prace przygotowawcze Po pierwsze postuluje się, by jakakolwiek zamiana lub cofnięcie decyzji zasadniczej następowało po uzyskaniu przez odpowiedniego ministra informacji od inwestora. Minister nie powinien móc skierować wniosku w sprawie zmiany lub cofnięcia decyzji zasadniczej na posiedzenie Rady Ministrów bez wcześniejszej informacji od inwestora o wystąpieniu okoliczności wymienionych w Założeniach. Ponadto ustawa o energetyce jądrowej powinna precyzyjnie określać, iż zmiana lub cofnięcie decyzji zasadniczej (o ile w ogóle dopuszczalne) powinny być ograniczone tylko i wyłącznie do przypadków zmiany warunków udzielenia decyzji określonych w Założeniach. Zgodnie z Założeniami, w przypadku zaprzestania lub zawieszenia budowy elektrowni jądrowej, Skarb Państwa zobowiązany będzie do zwrotu kosztów poniesionych i udokumentowanych przez inwestora lub inwestora OEJ w związku z przygotowaniem budowy i budową OEJ. Jako, że powyższe nie będzie wynikiem decyzji inwestora, postuluje się, aby inwestor otrzymywał nie tylko zwrot kosztów, ale także wyrównanie utraconych korzyści. Postulat ten wynika z faktu zaangażowania istotnego kapitału w projekt budowy elektrowni jądrowej. Ustawa o energetyce jądrowej powinna przewidywać odrębne pozwolenie na budowę dla prac w zakresie niwelacji terenu (w tym zakresie konieczna byłaby nowelizacja Prawa budowlanego). Ponadto brak zastrzeżeń Prezesa PAA zgłoszonych w określonym terminie (np. 14 dni) powinien być traktowany jak wyrażenie zgody na wszczęcie prac przygotowawczych. 21 7.2.1.12 Wywłaszczenie (wygaśnięcie dzierżawy, najmu lub użyczenia) Jako że zakres obciążeń kontraktowych ustanowionych na nieruchomościach może być różny, postuluje się, aby wszelkie obciążenia kontraktowe nieruchomości (nie tylko dzierżawa, najem i użyczenie) wygasały. Ponadto postuluje się, aby wraz z wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji wygasały również wszelkie ograniczone prawa rzeczowe (użytkowanie, służebności itp.). 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 10 z 13
22 23 7.2.1.12 7.2.1.15 Wywłaszczenie (zamiana gruntów z Lasami Państwowymi) Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne Wymaga wyjaśnienia sposób przeprowadzania zamiany gruntów pomiędzy inwestorem a Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe. Jak postulano wyżej (uwagi do pkt. ) decyzja o ustaleniu lokalizacji powinna powodować wywłaszczenie (tak, aby nie była potrzebna odrębna procedura wywłaszczeniowa oraz nie była wydawana odrębna decyzja w sprawie wywłaszczenia). Z tego względu sposób przeprowadzenia zamiany gruntów w momencie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji pozostaje niejasny. lokalizacji powinna skutkować wywłaszczeniem gruntów będących w zarządzie Lasów Państwowych. W konsekwencji dana nieruchomość powracałaby pod zarząd Skarbu Państwa. Wszelkie pozostałe kwestie (np. odszkodowanie) powinny być regulowane na ogólnych zasadach przewidzianych w ustawie o energetyce jądrowej. Założenia przewidują kilka ułatwień zmierzających do usprawnienia postępowania administracyjnego. Niemniej należy postulować wprowadzenie jeszcze dalej idących ułatwień wymienionych poniżej (ułatwienia te zastosowane już zostały przez ustawodawcę np. w przypadku ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie budowy terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu): - ograniczenie czasu wydania orzeczenia przez sąd do 30 dni (30 dni na rozpatrzenie sprawy przez sąd administracyjny, 2 miesiące przez Naczelny Sąd Administracyjny); - ograniczenie czasu przekazywania spraw pomiędzy sądami (akta powinny być przekazywane w terminie 15 dni od wniesienia skargi); - decyzje wydawane w toku realizacji inwestycji powinny mieć rygor natychmiastowej wykonalności (tj. decyzja o ustaleniu lokalizacji lub pozwolenie na prace przygotowawcze); postulat ten jest szczególnie zasadny biorąc pod uwagę napięty program budowy w Polsce elektrowni jądrowej przedstawiony w Programie; - odwołanie od decyzji administracyjnej powinno być uzasadnione przez odwołującego się (zgodnie z ogólną zasadą prawa administracyjnego uzasadnienie nie jest wymagane). Powyższe zasady powinny znaleźć zastosowanie do wszelkich decyzji wydawanych w toku realizacji inwestycji. Ustawa o energetyce jądrowej powinna określać terminy, w których organy powinny wydawać konkretne decyzje. Jest to niezbędne, aby inwestor mógł zaplanować i prawidłowo zarządzać realizacją projektu. Powyższe dotyczy w szczególności decyzji o wskazaniu lokalizacji, decyzji o ustaleniu lokalizacji jak również decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji. Postuluje się, aby powyższe zasady odnosiły się także do inwestycji towarzyszących (vide uwagi do pkt. 7.2.1.16 poniżej). 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 11 z 13
24 7.2.1.16 Inwestycje towarzyszące (zakres inwestycji) Zgodnie z Założeniami, tylko OSP jest upoważniony do realizacji inwestycji towarzyszących. Trzeba jednak podkreślić, że także inne podmioty mogą być zobowiązane do wykonania inwestycji służących budowie elektrowni jądrowej. Również sam inwestor poza wybudowaniem elektrowni jądrowej, może stanąć przed koniecznością dokonania dodatkowych inwestycji. Mając to na uwadze, katalog inwestycji towarzyszących powinien zostać rozszerzony. 25 26 27 7.2.1.16 7.2.1.16 7.2.1.16 Inwestycje towarzyszące (zakres inwestycji) Inwestycje towarzyszące (wywłaszczenie) Inwestycje towarzyszące (uwaga redakcyjna) Określanie listy inwestycji towarzyszących przepisami prawa nie jest działaniem pożądanym. Takie podejście zastosowano co prawda w przypadku ustawy o LNG albo ustawy o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, niemniej w obu tych przypadkach lokalizacja oraz zakres inwestycji towarzyszących był już znany (np. w trakcie pracy nad ustawą o LNG było wiadomo, że terminal będzie zlokalizowany w Świnoujściu, dlatego było stosunkowo prosto wskazać wszystkie inwestycje towarzyszące). W przypadku elektrowni jądrowej, na obecnym etapie branych pod uwagę jest kilka lokalizacji. Dlatego trudno jest określić zakres inwestycji towarzyszących w jakimkolwiek akcie prawnym. Ustawa o energetyce jądrowej powinna jedynie wskazywać przesłanki, wedle których dana inwestycja będzie określana jako inwestycja towarzysząca. Spełnienie takich przesłanek byłoby weryfikowane przez wojewodę, który będzie rozpoznawał wniosek o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji. Takie rozwiązanie zapewniłoby wysoki stopień elastyczności. Z drugiej strony zakres inwestycji towarzyszących nie byłby pozostawiony poza zakresem kontroli wojewody. Zgodnie z Założeniami, w przypadku niemożliwości pozyskania na potrzeby realizacji inwestycji towarzyszących niezbędnych terenów, prawa drogi lub innych zezwoleń i praw z powodu sprzeciwu ich właścicieli, wojewoda będzie miał prawo wydania stosownych pozwoleń i zgód w zastępstwie właściciela. To postanowienie jest bardzo niejasne i wydaje się być niezgodne z Konstytucją. Założenia nie precyzują procedury wydania takiej zgody oraz jej statusu prawnego. Procedura wywłaszczenia wydaję się być w tej mierze bardziej właściwa. Pkt 7.2.1.16 Założeń odsyła do pkt. 7.2.2.9 taki pkt nie istnieje w Założeniach (uwaga redakcyjna) 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 12 z 13
28 29 30 7.2.1.17 7.2.6.3 7.2.6.4 Inwestor pierwszych jądrowych bloków energetycznych Lokalny Komitet Informacyjny (LKI) Gminny Punkt Informacyjny 7.2.6.5 Referendum Zgodnie z Programem, polski Rząd powierza wiodącą rolę w procesie realizacji programu nuklearnego spółce, w której Skarb Państwa bezpośrednio lub pośrednio posiada większościowe udziały. Z tego względu tego rodzaju podmioty powinny ponosić koszty związane z rozwojem infrastruktury prawnej, regulacyjnej, organizacyjnej, edukacyjnej i badawczej. Nie można zaakceptować rozwiązania, zgodnie z którym inwestor będzie ponosił powyższe koszty przed wydaniem decyzji zasadniczej. Mogłoby to prowadzić do sytuacji, w której przyszły inwestor zmuszony byłby ponieść istotne koszty wdrożenia programu nuklearnego bez gwarancji, że zostanie mu udzielona zgoda na wybudowanie elektrowni jądrowej. Rola Lokalnej Rady w kontekście wykorzystania Gminnego Punktu Informacyjnego wymaga doprecyzowania. Vide uwagi do pkt 7.2.1.7 powyżej. 31 7.2.6.6. Edukacja społeczna w zakresie energetyki jądrowej Powinno istnieć klarowne rozróżnienie pomiędzy informacjami dostarczanymi przez LCI, w szczególności w obszarze, na którym zlokalizowana będzie elektrownia jądrowa, a działalnością edukacyjną. Operator może przyczyniać się do akcji informacyjnej, nie jest jednak jego zadaniem edukowanie społeczeństwa. Edukacja powinna być wykonywana w szkołach pod nadzorem MEN. Warszawa, 2010-09-19 10.09.19. Uwagi TOE do założeń do projektu ustawy o energetyce jądrowej -tabela.doc str. 13 z 13