techniczno-promocyjna 2003/2004-część l

P f ; : :...... f f <yp techniczno-promocyjna 2003/2004-część l The annual post-campaign STC's conference on technology and promotion 2003/2004 - part l W dniach 12-13.02.2004 r. odbyła się w Domu Technika FSNT-NOTwWarszawie coroczna połampangnakjnferencjatedu o-promocjjna, zorganizowana przez Sekcję Techniczną Stowarzyszenia Techników Cukrowników. Celem tego tradycyjnego, pokampanijnego spotkania cukrowników była prezentaq'a wyników techniczno-produkcyjnych, osiągniętych wkampam cukrowniczej 2003/2004 oraz zastosowanych nowych rozwiązań technicznych w cukrowniach poszczególnych Spółek Cukrowych. W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej omawiano też aktualne zagadnienia z zakresu ochrony środowiska ze szczególnym uwzględnieniem systemu pozwoleń zintegrowanych oraz handlu emisjami. Poruszano też bardzo ważną problematykę rynku cukru przed i po wejściu Polski do Unii. Tradycyjnie na konferencji tej zostały zaprezentowane wyniki prac naukowo-badawczych realizowanych na uczelniach i w instytutach naukowych współpracujących z przemysłem cukrowniczym. Ponadto konferencja ta była także forum dyskusyjnym na temat zakończonej kampanii, przeglądem tematyki technologicznej i kierunków technicznego rozwoju naszych cukrowni. Promocje nowych urządzeń i rozwiązań techniczno-technologicznych oraz oferowane usługi firm tradycyjnie stanowiły cenne uzupełnienie programu konferencji. W spotkaniu wzięło udział około 300 osób, w tym przedstawiciele Spółek Cukrowych, 48 cukrowni, Instytutu Przemysłu Cukrowniczego, Politechniki Łódzkiej, Politechniki Warszawskiej oraz 76 firm i innych instytucji zajmujących się problematyką cukrownictwa. Uroczystego otwarcia konferencji dokonał prezes ZG STC, mgr inż. Stanisław Świetlicki, Gazeta Cukrownicza 5/2004 który przywitał wszystkich cukrowników oraz zaproszonych gości konferencji, w tym Honorowych Członków STC, gości reprezentujących władze państwowe: pana prof. Stanisława Kowalczyka - Wiceministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, pana Andrzeja Kuczyńskiego - dyrektora Biura Cukru w Agencji Rynku Rolnego, pana dr Wojciecha Jaworskiego-przedstawiciela Ministerstwa Środowiska, przedstawicieli wszystkich grup własnościowych cukrowni, instytutów naukowych, kierownictwo FSNT-NOT, przedstawicieli Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego, pana Jana Rybskiego - dyrektora generalnego Związku Producentów Cukru oraz liczne firmy oferujące swoje usługi dla naszego przemysłu. Otwierając konferencję prezes ZG STC Stanisław Świetlicki życzył wszystkim uczestnikom owocnych obrad oraz aktywnego udziału w konferencji. Prowadzenie części merytorycznej konferencji powierzył przewodniczącej Sekcji Technicznej koi. Krystynie Wasińskiej oraz koi. dr inż. Krystynie Szwajcowskiej. Po omówieniu spraw programowych dotyczących tegorocznej konferencji, przewodnicząca Sekcji Technicznej zaprosiła także do udziału w pozostałych seminariach, organizowanych przez Sekcję Techniczną w 2004 roku. Oprócz lutowej konferencji pokampanijnej zostały zaplanowane: coroczne seminarium Postęp techniczny w przemyśle cukrowniczym" w Zakopanem w dniach 24-25 maja 2004 r., zawierające w programie wybrane zagadnienia z zakresu gospodarki cieplnej, technologii, ochrony środowiska, jakości produkcji. seminarium dk technologów i kierowników kboratoriówwzakopanem wdniach 23-24 sierpnia 2004 r., poświęcone w całości sprawomjakości w przemyśle cukrowniczym. Zapraszając do udziału w proponowanych konferencjach, przewodnicząca ST podkreśliła ciągłą potrzebę podnoszenia kwalifikacji cukrowników, szczególnie obecnie, w okresie dostosowywania polskiego przemysłu cukrowniczego do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Z okazji 175-lecia przemysłu cukrowniczego w Polsce, w podziękowaniu za wieloletnią aktywną pracę społeczną na rzecz polskiego przemysłu cukrowniczego oraz Stowarzyszenia Techników Cukrowników, aktywnym działaczom naszego Stowarzyszenia zostały przyznane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego wysokie wyróżnienia państwowe. Uroczystego wręczenia odznaczeń dokonał przedstawiciel MRiRW, pan prof. Stanisław Kowalczyk, który gratulując wszystkim odznaczonym podkreślił, że jest to wyraz wdzięczności i oceny za trud wszystkich przedstawicieli przemysłu cukrowniczego, gałęzi o bogatej 175- letniej historii, początkującej gospodarkę żywnościową na ziemiach polskich. W związku z rychłym terminem integracji z Unią Europejską podkreślił zjednej strony nowe nadzieje na poprawę sytuacji przemysłu, azdrugiej - liczne trudności dotyczące sprostania kolejnym wymogom obowiązującym w zjednoczonej Europie oraz możliwości konkurowania branży na rynku unijnym. Na zakończenie minister S. Kowalczyk pogratulował wszystkim cukrownikom oraz plantatorom bardzo dobrych wyników kampanii oraz życzył, aby nadchodzące lata były lepszym okresem dla polskiego cukrownictwa. W imieniu odznaczonych cukrowników głos zabrał koi. Bogusław Raczyński, dyrektor Cukrowni Malbork, odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Powiedział, że cukrownicy ode- 143

brali to odznaczenie jako wielki zaszczyt i honor w uznaniu ich społecznej działalności w Stowarzyszeniu oraz na rzecz przemysłu cukrowniczego. Podkreślając integrującą rolę STC w środowisku cukrowniczym koi. B. Raczyński wyraził przekonanie, że odznaczenia te będą niewątpliwie mobilizować cukrowników do dalszych wysiłków w aktualnie trudnych dla przemysłu cukrowniczego czasach. W ramach wystąpień gości głos zabrał także Prezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT pan dr inż. Wojciech Ratyński. Po powitaniu cukrowników i złożeniu gratulacji dotyczących zakończonej kampanii cukrowniczej prezes NOT przekazał istotne informacje dotyczące tzw. dofinansowywania prac naukowo-badawczych w ramach projektów celowych dających możliwość otrzymania 50% dotacji bezzwrotnej do danego działania innowacyjnego. Przedstawił także prace NOT nad sposobami pozyskiwania dofinansowań dla małych i średnich przedsiębiorstw (obszerna informacja znajduje się wnumerze 4/2004 Gazety Cukrowniczej, na in s. okł. -przyp.red.). Do Prezydium Konferencji wpłynął list skierowany do wszystkich uczestników konferencji, podpisany przez zasłużonego seniora polskiego cukrownictwa, pana mgr inż. Tadeusza Jaworowskiego, który ze względów zdrowotnych nie mógł wziąć udziału w tegorocznym spotkaniu. Drogą listową przekazał serdeczne pozdrowienia i życzenia owocnych obrad i wszelkiej satysfakcji zawodowej kierowane do wszystkich pracowników przemysłu. Przed rozpoczęciem merytorycznej części programu, przeznaczonej naprezentację wyników minionej kampanii, osiągniętych w poszczególnych grupach własnościowych, prezes ZG STC Stanisław Świetiicki wygłosił referat wprowadzający, omawiający aktualną sytuację przemysłu cukrowniczego w Polsce. 1. Informacja o aktualnej sytuacji przemysł cukrowniczego w Polsce"- mgr inż. Stanisław Świetlicki. dyrektor Cukrowni Lublir Aktualna sytuacja przemysłu cukrowniczego w Polsce w głównej mierze jest następstwem uregulowań prawnych obowiązujących od rozpoczęcia transformacji ustrojowej. Konieczność uregulowania prawnego wynikała z faktu występowania dużej nadwyżki podaży nad popytem na rynku cukru, prowadzącej do rozregulowania rynku i kryzysowej sytuacji finansowo-ekonomicznej cukrowni. Ustawa z dnia 26 sierpnia 1994 r. o regulacji rynku i przekształceniach własnościowych w przemyśle cukrowniczym, tzw. Ustawa Cukrowa, wprowadziła kwotowanie produkcji cukru na rynek krajowy (kwotaa), na eksport (kwota B), cenę minimalną oraz opłatę cukrową. Ustawa ta, mimo czterokrotnej jej nowelizacji w okresie l O lat obowiązywania, nie spełniła oczekiwań ani w zakresie regulacji rynku, ani w zakresie przekształceń własnościowych. Przyczyną były niestabilne, szybko zmieniające się w dużym zakresie, wielkości kwot A i B, podczas gdy w Unii Europejskiej kwoty produkcji cukru są ustalane na okres 5 lat i są stabilne. Również stosunek kwoty B do kwoty A zmniej - szał się w Polsce w kolejnych latach i na kampanię 2004/05 wynosi zaledwie 5,8%, podczas gdy najwięksi producenci cukru w Unii, Niemcy i Francja, mają ten wskaźnik na poziomie przekraczającym 30%. Te niekorzystne relacje w odniesieniu do przemysłu w krajach Unii są konsekwencją podpisania przez Polskę urnowyzwto, która nakłada w ramach minimalnego dostępu do rynku obowiązek importu cukru w ilości 5% kwoty A przy preferencyjnych stawkach celnych. Dotychczas w Polsce kwota B nie stanowią kwoty rezerwowej na wypadek niepełnej produkcji kwoty A z powodu mniejszego zbioru buraków na niązakontraktowanych. Dla stworzenia takiej rezerwy konieczne było kontraktowanie kwoty C l, przez co plantatorzy narażeni byli na otrzymanie za część buraków niższej ceny. Omawiając warunki pogodowe wegetacji buraków, które w około 30% wpływają na plon technologiczny cukru, autor referatu wykazał, że przy odmiennych warunkach pogodowych w kolejnych 2 latach plon technologiczny zmienił się o ponad 28%, a więc ponad 4-krotnie więcej niż wynosi udział kwoty B w stosunku do A. Główną różnicą między kwotą B w Polsce i w krajach UE jest nie tylko jej wielkość, ale i to, że w Unii ma ona swobodny dostęp do rynku krajowego. Kwota B jest przeznaczana tam nie tylko na eksport dotowany, ale także stanowi rezerwę na wypadek wzrostu krajowego popytu. Istotną różnicą jest też to, że w UE nadwyżka cukru A bądź B niewyeksportowana z dopłatą do końca sezonu musi zostać wykupiona przez agencję rządową, odpowiadającą naszej Agencji Rynku Rolnego, lub może być przeniesiona przez daną cukrownię na następny sezon. W Polsce ARR może, ale nie musi wykupić niesprzedanego przez cukrownie cukru kwoty A. Zatem dotychczas ARR nie stabilizowała rynku, a wręcz odwrotnie, rozregulowywała go. Zgodnie z nowelizacją Ustawy z 1996 r. ARR została zobowiązana do odnawiania rezerw poprzez zakupy wyłącznie cukru C, który później trafiał na rynek wewnętrzny. Zgodnie z Uchwałą RM z 28 października 2003 r. ARR została upoważniona do udzielania poręczeń kredytów bankowych dla KSC SA, niestety nie wszystkie banki uważają to poręczenie za wystarczające. Słabością naszej regulacji rynku była też niedostateczna ochrona celna. Znane były przypadki pozornego eksportu cukru C, który zostawał na rynku wewnętrznym. KwotaA, która od 1996 r. pozostawała większa od spożycia na rynku wewnętrznym, ajednocześnie brak obowiązku wykupywania niesprzedanego przez cukrownie cukru z kwoty A spowodowały całkowite rozregulowanie rynku i kryzys finansowy cukrowni w latach 1998 i 1999. Wiatach 1999-2001 nastąpiła radykalna poprawa dzięki administracyjnemu zmniejszeniu o 25% kwoty A oraz podwyższeniu stawki celnej do 430 euro/t cukru z importu. Niestety, po roku 2001 sytuacjaznowu gwałtownie pogorszyła się głównie z powodu wprowadzenia na rynek izoglukozy, której produkcja zwiększyła się od 65001 w 1999 r. do 64 0001 w 2003 r. Negatywnie na stan rynku cukru wpłynęło także wprowadzenie cukru C przewłaszczonego od cukrowni przez wierzycieli na podstawie wyroków sądowych, import cukru na zasadach preferencyjnych, a także nie uwzględnianie w pełni zobowiązań Polski wynikającychzumowyzwto. Znowu nastąpiła duża przewaga podaży nad popytem rujnująca rynek. Wielokrotne próby administracyjnego zdjęcia nadwyżki cukru z rynku w wyniku porozumienia się producentów cukru nie powiodły się. Trudno pogodzić się ze stanowiskiem MRiRW utrzymującego, że w Polsce nie ma nadwyżki cukru, podczas gdy zgodnie z Ustawą z dnia 21 czerwca 2001 r. nadwyżka ta powinna być ustalona i wyeksportowana. Na spadek cen cukru wpływa także niepewność sposobu bi- 144 Gazeta Cukrownicza 5/2004

lansowania zapasów cukru w chwili wej ścia PolskidoUE. PonowelizacjiUstawyzdnia21 czerwca2001 r. można stwierdzić, że Ustawa Cukrowa zapewniła plantatorom opłacalną uprawę buraków cukrowych, zapewniła konsumentom cukru stabilną, możliwą do zaakceptowania cenę, natomiast nie zapewniła producentom cukru rentowności przerobu buraków na cukier. Ustawa nie spełniła również do końca oczekiwań w zakresie prywatyzacji przemysłu cukrowniczego, która najpierw została wstrzymana a po jej wznowieniu bardzo upolityczniona. Była ona przyczyną zamieszek w Sejmie i powodem wielu protestów społecznych. W 1980r.wPolsce funkcjonowało 78 cukrowni. Po upadłości cukrowni Chełmica i Klecina obecnie funkcjonuje 76 cukrowni. W wyniku prywatyzacji cukrownie znalazły się w pięciu grupach właścicielskich. Nie do końca jasny jest status cukrowni Ziębice, której plantatorów przejęły cukrownie Śląskiej Spółki Cukrowej -jej właścicielem jest Sudzucker. Konieczność szybkiego i radykalnego obniżenia jednostkowych kosztów produkcji dla sprostania konkurencji w perspektywie wej ścia Polski do UE powoduje nieuchronność restrukturyzacji i koncentracji produkcji przy optymalnej długości kampanii. Na ogólną liczbę 76 funkcjonujących cukrowni w 2002 r. czynnych było 57, prawdopodobniewkampanii 2004/05 produkcja cukru prowadzona będzie w mniej niż 45 cukrowniach. Sytuacja ekonomiczno-tnansowa poszczególnych cukrownijest bardzo zróżnicowana, uzależniona od czasu i stopnia restrukturyzacji. Duże znaczenie miały, szczególnie przed 2002 rokiem, zróżnicowane ceny surowcawposzczególnych regionach. Bardzo ważny był też zróżnicowany dostęp do rynku cukru oraz osiągane wyniki techniczno-produkcyjne i jednostkowy koszt produkcji. Na zakończenie autor referatu przedstawił najważniejsze dane zbiorcze o wynikach techniczno-produkcyjnych minionej kampanii w skali całego przemysłu oraz podziękował przedstawicielom grup właścicielskich za przygotowanie informacji o przebiegu, wynikach kampanii oraz najważniejszych rozwiązaniach technicznych wdrożonych podczas kampanii 2003/ 04 w poszczególnych SpćftachCukrowych. (Referatzostat opublikowany w catości w Gazecie Cukrowniczej nr2-3/2cw-pcyp.red.) 2. W^mMkampamjnfiWgrupiecukrowniKiajowej Spółki Cukrowej" - dyrektor Andrzej Olkowicz, Krajowa Spółka Cukrowa KSC powstała w drugiej połowie 2002 r. Jako docelową strukturę dla Spółki wybrano formę koncernu, która zastąpiła dotychczasowy układ holdingowy. Na mocy postanowienia o rejestracji z 30 września 2003 r. 23 spółki, których większościowym akcjonariuszem był KSC Polski Cukier SA, połączyły się w jeden ogólnopolski koncern, tworząc jedną z największych firm w kraju. Konsolidacja pozostaje wciąż procesem otwartym. Poza KSC pozostały jeszcze cukrownie: Leśmierz, Kluczewo, Gryfice, Pruszcz i Szczecin, które według planów Spółki powinny stać się częścią KSC do lipca 2004 r. KSC Polski Cukier mieści się w pierwszej trzydziestce firm pod względem wielkości kapitału zakładowego i jest na 85 miejscu pod względem wielkości sprzedaży. Obejmuje fabrykizlokalizowane w siedmiu województwach, zatrudnia ponad 5200 pracowników. Konsolidacja Krajowej Spółki usprawnia jej funkcjonowanie oraz zapewnia ścisłe powiązanie pracowników cukrowni i plantatorów. W minionej kampanii KSC skupiła od plantatorów ponad 4,9 min t buraków, z których wyprodukowaliśmy około 800 tyś. t cukru. Najwięksi producenci w Krajowej Spółce, to cukrownie Krasnystaw z przerobem 425 rys. t buraków i produkcją 71,5 tyś. t cukru oraz Malbork z przerobem 340 tyś. t i produkcją ponad 50 rys. t cukru. Na tegoroczną kampanię Spółka otrzymała limit produkcji w wysokości 583,71 rys. t cukru kwoty A oraz 39,24 tyś. t kwoty B. Podpisano umowy z przeszło 40 tyś. plantatorów uprawiającymi buraki na ponad 122 tyś. ha. W porównaniu do lat ubiegłych liczba rolników uległa wyraźnemu zmniejszeniu, co w konsekwengi spowodowało wzrost średniej wielkości plantacji, możliwość stosowania nowocześniejszych metod uprawy, zwiększenie zbiorów i obniżenie kosztów produkcji. Największe plantacje KSC położone są w pasie od północnego zachodu Polski na południowy wschód, w rejonie Gryfie i Kluczewa oraz w okolicach Malborka i Nowego Stawu. Najmniejsze plantacje występują na południowym wschodzie kraju, w rejonie Częstocic i Lublina. Z powodu wysokich temperatur w większości rejonów osiągnięto plony niższe od ubiegłorocznych, wynoszące średnio 40, l t/ha. Maksymalne natomiast plony były w cukrowniach Malbork i Nowy Staw około 51 t/ha. Słoneczne kto spowodowało wysoką polaryzację, najwyższą w Cukrowni Żnin 19,31%iśredniąw Spółce 18,07%. Wysokąjakość surowca osiągnięto także dzięki działaniom służb agrotechnicznych KSC, wdrożeniu w tym roku centralizacjizaopatrzeniarolnikóww nasiona, właściwym zabiegom ochronnym jak też licznym i intensywnym szkoleniom plantatorów. Średni wydatek cukruwspółce wyniósł 16,41% nb., najwyższy osiągnęła Cukrownia Werbkowice-17,44% nb. i Żnin-17,40% nb. W niektórych zakładach KSC już teraz oznaczano polaryzację indywidualnie, dla plantatora, co będzie obowiązkowe po wejściu Polski do UE. Do przerobu przystąpiło 21 spośród 22 cukrowni wchodzących w skład KSC Polski Cukier SA oraz trzy zakłady, w których jest on większościowym akcjonariuszem: Gryfice, Kluczewo oraz Leśmierz. Z produkcji wyłączono trzy fabryki: Rejowiec, Pruszcz i Szczecin, które nie produkowały, azleciły usługowy przerób buraków innym cukrowniom należącym do Spółki. Taka decyzja wynikała z przygotowywanego programu restrukturyzacji Krajowej Spółki Cukrowej, zakładającego koncentrację produkcji w najsilniejszych zakładach o dużych zdolnościach produkcyjnych. Cały cukier wyprodukowany w Spółce odpowiada wymogom unijnym zgodnym z kategorią jakości 2 lub nawet l. Niezadowalające pozostają jednak wskaźniki zużycia energii cieplnej, które wynosiły: na cele technologiczne 4,25% p.u. nb. oraz całkowite zużycie 5,06% p.u. nb. Poprawa tych wskaźników wymaga znaczących nakładów inwestycyjnych. Na zakończenie autor referatu wyraził przekonanie, że zasady rynku unijnego przyniosą znaczące korzyści dla przemysłu cukrowniczego w Polsce. 3. Wyniki kampanijne w grupie cukrowni Sudzucker"-dyrektor Norbert Biicherl Obecnie do grupy Sudzucker w Polsce na leży 20 fabryk oraz spółka Cukier Królewski, ząj- Gazeta Cukrownicza 5/2004 145

mująca się sprzedażą cukru wszystkich cukrowni. Cukrownie na Śląsku należą do grupy Siidzucker pośrednio, przez udziały Sudzucker we francuskim przedsiębiorstwie Saint LouisSucre. Kampanię 2003 przeprowadziło 17 fabryk. Buraki zakontraktowane przez cukrownie Włostów, Baborów i Wieluń zostały przekazane do sąsiednich fabryk. Ciepłe, ale suche warunki pogodowe miały niekorzystny wpływ na okres wegetacji buraków. W szczególności na obszarach uprawnych należących do cukrowni Grupy Wrocław długa susza zniszczyła plantacje. W minionej kampanii zastosowano nowoczesną technikę wykopkową. Użycie ładowarek tzw. mysz, służących do ładowania buraków na skraju pok, pozwoliło znacząco zmniejszyć straty, występujące przy poprzednich technikach. Podwyższył się także udział buraków odbieranych bezpośrednio z pola, co w konsekwencji pozwoliło znacząco zmniejszyć liczbę punktów skupu i ograniczyć zapasy buraków do kilku dni przerobu. Przed kampanią 2003 w cukrowniach na Wschodzie zostały przedsięwzięte znaczące kroki inwestycyjne. W kilku cukrowniach rozbudowano stację wyparna, zmodernizowano stację warników oraz dopasowano schemat technologiczny do stanu obecnej wiedzy. W Ropczycach wbudowano kamień węgielny pod budowę silosu o pojemności 40 0001. Wdrożone inwestycje miały istotny wpływ na parametry kampanii 2003. Wysoka polaryzacja pozwoliła wyprodukować z około 3,05 min t buraków około 490 0001 cukru białego 2 kategorii UE. Podczas gdy wyprodukowana ilość cukru jest wyraźnie wyższa od średniej z ubiegłego roku, dzienny przerób rzadko osiągał poziom z poprzednich kampanii. Sprawność wszystkich cukrowni wyniosła średnio 88%. Analizując wyniki technologiczne istotne znaczenie miała wysoka czystość soku rzadkiego orazgęstego, chociaż we wszystkich cukrowniach podczas całej kampanii konieczne było alkalizowanie soków i półproduktów. Wpływ wysokiej polaryzacji jest także widoczny w przypadku zużycia energii, którezjednej strony w odniesieniu do wyprodukowanego cukru w porównaniu do roku ubiegłego w poszczególnych cukrowniach zostało częściowo zmniejszone, a z drugiej - wskaźnik ten w odniesieniu do buraków pozostaje bez zmian. Porównując cukrownie na Wschodzie z fabrykami na Śląsku, średnie zużycie energii na Wschodzie jest wyraźnie niższe. Na kampanię 2004 Grupa Sudzucker planuje kolejne inwestycje, które wzmocnią konkurencyjność tych cukrowni na rynku cukru. (RefetatzostalopublikowanywcatościwGazecie Cukrowniczej ra-4/2004-przyp.red.) 4. Wyniki kampanijne wgrupie cukrowni Pfeifer & Langen" - mgr inż. Piotr MałkowsM, Pfeifer & Langen Firma Pfeifer & Langen skupia obecnie 11 zakładów. Są one połączone w spółki akcyjne, z których największa, z siedzibą w Gostyniu, ma 5 cukrowni: Gostyń, Góra Śląska, Kościan, Miejska Górka i Środa. W skład drugiej spółki pod nazwą Cukrownia Gniezno SA wchodzą cukrownie Gniezno i Gosławice. Cztery pozostałe spółki obejmują pojedyncze zakłady: Głogów, Witaszyce, Zbiersk i Zduny. Znaczący wpływ na tegoroczną wegetację i terminy siewów buraków miały warunki atmosferyczne. Ze względu na suszę występującą w lutym, marcu i kwietniu siewy zostały przesunięte o 10 dni. Uzyskany średni plon 37 t/ha był niższy o 91 od ubiegłorocznego, natomiast uzyskana w grupie średnia polaryzacja 18,83% była wyższa o l,6% niż w poprzednim roku. Ponad 88% buraków doczyszczono u plantatorów. W minionej kampanii Grupa przerobiła 1684 tyś. t buraków i wyprodukowała ponad 280 tyś. t cukru z wydatkiem 16,64% nb., wyliczanym w stosunku do masy surowca zakupionego u rolnika. Kampania przebiegła bezawaryjnie, uzyskano wskaźniki zużycia energii 272 kwh na tonę buraków oraz 1619 kwh na tonę cukru. Najlepsze wyniki w tym zakresie miała Cukrownia Gostyń, osiągając wskaźnik 228 kwh/t buraków oraz 1325 kwh/t cukru. Największy producent cukru to Cukrownia Gostyń - ponad 61 tyś. t, następnie Góra Śląska, Środa, Kościan, Miejska Górka i Gosławice. Najwyższa skupowa polaryzacja buraków za całą kampanię była w Środzie i wyniosła 19,12%. W sześciu cukrowniach kampanie trwały od 70 do 78 dni, średnio 71 dni, natomiast cukrownie Zbiersk i Zduny przeprowadziły kampanie 18 i 12-dobowe. Przy tegorocznej wysokiej polaryzacji przepustowość produktowni limitowała zdolności produkcyjne zakładów, które kształtowały się na poziomie optymalnym. W referacie podkreślono też pracę stacji wyparnych, które w Środzie i Gostyniu osiągnęły 75 Bx, a w pozostałych - na poziomie 72 Bx. W zakresie inwestycji w Grupie Pfeifer & Langen największej przebudowy i modernizacji dokonano w Cukrowni Gosławice. Zakres przebudowy i modernizacji Cukrowni Goslawice omówił dyrektor tech. Zbigniew Celem modernizacji było: zwiększenie wydajności cukru z ha, zmniejszenie wskaźników energetycznych, obniżenie zużycia kamienia wapiennego i koksu, zmniejszenie emisji pyłów i gazów, zmniejszenie zużycia wody, zmniejszenie uciążliwości pracy i obniżenie kosztów zatrudnienia. Przedsięwzięcie podzielono na pięć grup tematycznych: Grupa I - przygotowanie surowca Plac buraczany: kanał buraczany i powierzchnia składowa, zakup kombajnów buraczanych, prasy wysłodkowe 7 szt. Grupa II - surownia Prasy do błota, defekacja wstępna, defekacja główna zimna, saturacja I i II, pompy gazowe, krystalizator, filtracja po saturacji H, wyparka, wodniarka, ogrzewacze soku surowego grzane oparami warników, ogrzewacze soku do defekacji głównej i soku rzadkiego, instalacje technologiczne surowni. Grupa III - produktownia Ogrzewacze odciekowe klarówki i melasu, warniki Aj i 2 szt. A^ warnik Z, krystalizator chłodzony - 2 szt., cukrzyca zarodowa Bz, kaskadowe gotowanie produktu B - 4 szt., kaskadowe gotowanie produktu C - 3 szt., wirówki A 1, A^ - 3 szt., wirówki B - 3 szt., wirówki C - 3 szt., instalacje technologiczne produktowni. Grupa IV - pakownia Transport cukru Aj, A 2, B, pakowaczka Hesser-lkg, 118t/24h. Grupa V- automatyka SMATIC PCS-7- system sterowania procesami dla kompleksowej i zintegrowanej automatyzacji, który zapewnia nowoczesne, ekonomiczne i przyszłościowe rozwiązania dla przemysłu. W zakresie dostaw i wykonawstwa cukrownia współpracowała z 65 firmami, zainstalowano 146 Gazeta Cukrownicza 5/2004

900 układów pomiarowych, ISOukładówregulaq'i. W minionej kampanii uzyskano średni przerób dobowy 40001 oraz ważenie 650-7001 cukru. Kampania trwała 62 dni i określiła kolejne cele i zadania na 2004 r. (RefemtzostalopublikcwanywGazecieCukrowniczei nr 412004- ptzyp.red.) 5. Wyniki!sampanijnewgrapiecukrowniBSO'' - mgr inż. Józef Kłimaszewski, Cukrownia Glinojeck Kampania 2003/04 w cukrowniach Grupy BSO stała pod znakiem dalszej poprawy sprawności zakładów, wyższej polaryzacji i zwiększenia całkowitej produkcji, mimo mniejszej niż rok wcześniej ilości przerobionych buraków. Po raz drugi Cukrownia Glinojeck pobiła krajowy rekord produkcji cukru, przekraczając magiczną barierę 100 tyś. ton. Najkrótszą kampanię przeprowadziła Cukrownia Pelplin - 66 dób, najdłużej pracował Unisław - 94 doby. Ogółem zakłady Grupy BSO przerobiły 1415,7 tyś. t surowca, co stanowi 13% całkowitej ilości buraków przerabianych w Polsce. Największa cukrownia - Glinojeck przerobiła 48% całkowitej ilości surowca Grupy, ze średnim przerobem 7505 t/d, największym w kraju. Generalnie wszystkie cukrownie Grupy (oprócz Pelplina) zwiększyły swoje przeroby w stosunku do roku ubiegłego. Łącznie Grupa BSO wyprodukowała 219 720t cukru z mniejszej o 82 rys. t ilości buraków niż w roku poprzednim. Była to rekordowa wielkość produkcji, wyższa od zeszłorocznej o około 75001. Na ten wynik wpłynęły dwa podstawowe czynniki: wyższa o l,24% polaryzacja oraz lepsza sprawność zakładów, która wyniosła średnio 90%. W zakresie jakości cukru poprawiono wskaźnik zawartości substancji nierozpuszczalnych, zmniejszając go o połowę: z5,24do2,86 mg/kg a mętność z 32 do 21 jedn. ICUMSA. Efekt ten osiągnięto dzięki zastosowaniu filtrów woreczkowych. Cukrownie BSO systematycznie zmniejszajązużycie kamienia wapiennego - 2,72% nb., dawka wapna-1,37% nb. W zakresie wskaźników energetycznych osiągnięto wyznaczony cel-poniżej 850GJ/100t cukru. Zużycie wody świeżej jest bardzo niskie dzięki wykorzystaniu zgromadzonej i zregenerowanej wody z poprzedniej kampanii. Zakres inwestycji w minionym roku był nieduży. Wykonano dwa zadania inwestycyjne w dziale produkcyjnym: modernizacja kotłów saturacji I oraz dodanie grzanego kondensatem ogrzewacza soku przed saturacją II. Projekt techniczny inwestycji został wykonany przez firmę Polimex-Cekop-Moder. Zmiana polegała na powiększeniu objętości kotła IA i jednoczesnym obniżeniu poziomu barboterów. Zachowany został poziom słupa soku w kotle, natomiast zwiększono różnicę poziomów między wypływem soku z defekacji głównej a napływem soku do kotła saturacji L Zainstalowana została rura cyrkulacyjna zapewniająca dobre wymieszanie soku z gazem. W wyniku modernizacji można było wyłączyć pompę cyrkulacyjna o mocy 100 kw, co dało też oszczędności energetyczne. Cały proces saturacji I przeniesiono do jednego kotła, drugi pozostawiono jako odgazowywacz, dzięki temu zmniejszono różnicę poziomów pomiędzy wypływem z drugiego kotła a napływem do dekantatorów, co wyeliminowało występujące dotychczas znaczne pienienie soków - tym samym zmniejszono o połowę zużycie środków przeciwpianowych. Nowy ogrzewacz soku przed saturacją II ustawiono jako pierwszy w linii po dekantatorach, a przed istniejącymi ogrzewaczami rurowymi szybkoprądowymi soku do saturacji H. Efektem było wykorzystanie odpadowego ciepła kondensatu przez obniżenie jego temperatury o około 12 C przy podwyższeniu temperatury soku o 7 C. Ogrzewacz pracował całą kampanię nie wymagając czyszczenia. (ReferatzostalopublikowanywcalościwGazecieCukrowniczei nr4/2004-przyp.red.) 6. Wyniki kampanijne w grupie cukrowni Nordzucker"- dr Piotr Wnvro, Nordzucker W trakcie kampanii 2003 / 04 w grupie cukrowni Nordzucker przerobiono ponad l min t buraków uzyskując ponad 160 0001 cukru. Buraki odznaczały się wysokąjakością i dużą zawartością cukru. Cały wyprodukowany cukier zakwalifikowano pod względemjakości do drugiej kategorii europejskiej. Najdłuższa kampania trwała 84 dni, najkrótsza 51. W porównaniu do lat ubiegłych większa ilość buraków była wstępnie oczyszczona na polu, więcej buraków okryto w pryzmach. W trakcie kampanii pojawiły się problemy z rurociągiem wody spławiakowej, transportem buraków w Cukrowni Opalenica oraz zjednymzkotłówwcukrowni Chełmża. Mimo łych zakłóceń udało się poprawić wyniki technologiczne uzyskane w poprzednich latach. Energia w kotłowni (obliczana na podstawie spalonego paliwa, łącznie z okresem rozruchu i zakończenia kampanii oraz ogrzewaniem) obniżyła się z 350 kwh/t w 2002 r. do 310 kwh/tw2003r. Najlepszy wynik w grupie to 270 kwh/t. Obniżyło się również zużycie energii elektrycznej, które wyniosło 23,9 kwh/t i spadło prawie o 3 kwh/t buraków, mimo prowadzonych w cukrowniach inwestycji na ogół zwiększających obciążenie energetyczne. Zużycie kamienia wapiennego było podobne jak w roku poprzednim - 2,9% nb. (według kamienia zakupionego). W grupie Nordzucker bardzo dużą wagę przykłada się do warunków bezpiecznej pracy. W2001r. wydarzyłosię21wypadków,w2002-3, w2003-13.wzrostliczbywypadkóww2003r. był związany z licznymi inwestycjami prowadzonymi w cukrowniach w tym czasie. W 2003 r. kontynuowano prace nad systemami zarządzania. Cukrownie pomyślnie przeszły kolejny audyt okresowy SZJ ISO 9000 w wersji 2000. Dopracowany zastał także system zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności HACCP. Systemy są zintegrowane, przewidziana jest jeszcze ich integracja z systemem OHSAS. W 2003 r. wprowadzono także we wszystkich cukrowniach Nordzucker International, czyli w Polsce, na Słowacji i na Węgrzech, wspólny program laboratoryjny, ujednolicający wszystkie plany kontroli, rodzaje i częstotliwości wykonywanych analiz. Informage przesyłane są do centralnej bazy danych, z której generowane są raporty, wysyłane do wszystkich użytkowników. Ta międzynarodowa współpraca nie ogranicza się tylko do programu laboratoryjnego, ale generalnie służy do przygotowywania cukrowni do wejścia do Unii Europejskiej. Na wykresie obrazującym emisję SO 2, N0 2 i CO w poszczególnych latach 2000-2003 wykazano równoznaczność obniżenia zużycia energii z ochroną środowiska. W końcowej części referatu autor wymienił najważniejsze inwestycje i modemizage wdrożone w minionym roku. Jednym z ważniejszych uzyskanych efektów było obniżenie zu- Gazeta Cukrownicza 5/2004 147

życia energii w Cukrowni Opalenica, w której w porównaniu do 2000 r. obniżyło się ono O30%w2001r.,o7%w2002r.io5%w2003r. Wszystkie prace realizowane były poprzez tzw. grupy problemowe, złożone zarówno z inżynierów jak i pracowników stacyjnych, obsługujących dane urządzenie. Na zdjęciach zaprezentowano zmodernizowaną produktownię w Opalenicy, zaparzacz BMA i więżę ekstrakcyjną w Chełmży, stację pras wysłodkowych SMAG -10 szt. HP1800 w Chełmży oraz silos i stagę segregagi i wysyłki cukru w Chełmży. (Referat został opublikowany w cafośc/ w Gazecie Cukrowniczej nr4/2004-przyp.red.) Opracowała: mgr inż. Krystyna \Vksinska Przewodnicząca Sekcji Technicznej STC Dokończenie ze s. 140 Rozwój przemysłu cukrowniczego i alkoholowego w Brazylii Fuhrio de Barros Pinheiro Machado Kampania2003/2004 roku w Brazylii zakończyła się zbiorem 350,3 min ton trzciny cukrowej i produkcją 24,2 min t cukru oraz 14,4 mld l alkoholu. Liczby te ukazują znaczenie Brazylii w światowej gospodarce cukrem. Napisano już wiele o przyczynach osiągnięcia takiego poziomu przez brazylijski przemysł cukrowniczy w ciągu ostatnich 500 lat. Szczególnie przedstawiane były aspekty ekonomiczne, polityczne i socjalne. Podkreślano również wiodącą rolę w produkgi energii odnawialnej. Ale jednocześnie na bieżąco bardzo rzadko przedstawiano stan rozwoju tego sektora przemysłu oraz wypływające z tego czynniki. Zuckerindustrie 129 (2004), nr2,96-100 Postęp w podnoszeniu tolerancji buraków cukrowych na suszę E. S. Ober, C. J. A. Clark, K. W. Jaggard ij.d.pidgeon Przebadano w warunkach polowych łącznie 46 genotypów buraków cukrowych. Celem stworzenia warunków suszy, badania aż do końca wegetacji przeprowadzano pod folią. Rozpoczęto je po około 40 dniach od wschodów. W ekstremalnych przypadkach wskaźnika wrażliwości na suszę, dało się zauważyć więcej niż 2-krotne różnice między genotypami, a niektóre linie wykazywały trwale lepszą produktywność, niż gatunki porównawcze. W warunkach suszy występowało zauważalne zróżnicowanie odmian pod względem punktu więdnięcia, racjonalnego zużycia wody, wzrostu liści, adaptagi osmotycznej oraz przewodnictwa szparkowego. Procentowa strata biomasy na skutek suszy istotnie korelowała ze swoistą masą liści, z wskaźnikiem soczystości liści, ze zużyciem wody i stosunkiem procentowym w przeliczeniu na zieloną powierzchnię liści. Różne linie, wskazujące odmienne reakcje, będą krzyżowane w celu uzyskania mapypopulagi. Słowa kluczowe: uprawa buraków, hodowla buraków, tolerancja na suszę. ZuckerMustrie 129(2004),nr2,101-104 Właściwości przerobowe buraków uszkodzonych przez rizoktonię Martin Bruhns, RolfLemmes i Rudolf Schickjr. W ciągu 2002 roku panowały w Nadrenii warunki sprzyjające występowaniu rizoktonii na plantacjach buraków. Już na początku kampanii dostarczano wiele poczerniałych buraków. Badania buraków w różny sposób nadgniłych wykazały niekorzystne zmiany składu. W końcowym stadium gnicia z sacharozy powstaje dekstran. W tej sytuacji wydano rozporządzenie, by plantatorzy dokonywali na polu selekcji buraków i odrzucali nadgniłe. W skali laboratoryjnej przerabiano buraki w dwóch liniach doświadczalnych-ażdo soku gęstego. Soki z buraków zarażonych rizoktonią posiadają gorsze właściwości filtracyjne, wyższą twardość, wymagają więcej środków alkalizujących, zabarwienie soku gęstego jest wyraźnie wyższe, a również wyższe są przewidywane straty cukru w melasie. W związku z tym, że zawartość składników uwzględnianych w brunszwickiej metodzie szacowania strat cukru w melasie pozostaje w przybliżeniu bez zmian, metoda ta dla buraków zepsutych daje wyniki zaniżone. Przeciwdziałać stratom można tylko stosując rolnicze środki zaradcze, ograniczające występowanie rizoktonii i nie dopuszczając do przerobu buraków silnie nadpsutych. Słowa kluczowe: rizoktonia, przerób buraków, dekstran, oczyszczanie soku, alkaliczność, współczynnik filtracji, zabarwienie soku, zawartość cukru w melasie. Zuckerindustrie 129(2004),nr2,105-111 Całkowicie prefabrykowany silos na cukier GiovanniZama Budowa silosu o pojemności 30 0001 cukru lub więcej, odpowiadająca wymaganiom zarówno technicznym, jak i postanowieniom HACCP, jest dla cukrowni zawsze dużym wyzwaniem. W celu zredukowania kosztów budowy, opracowano w Sadam (Włochy) nową metodę, polegającą na stosowaniu przygotowanych wcześniej elementów stalowych ścian i dachu. Przygotowanie gotowych elementów w fabryce obejmowało również końcowe malowanie. Elementy te dostarczono transportem drogowym na miejsce budowy i tu montowano za pomocą śrub. Względnie czasochłonne na miejscu budowy były prace budowlane, związane z fundamentami. Silos taki postawiono w cukrowni Castiglion Fiorentino. Budowa trwała siedem miesięcy, licząc od pierwszych prac przygotowawczych na miej scu ustawienia, do pierwszego napełnienia cukrem. Postawienie skorupy łącznie z dachem trwało tylko 35 dni roboczych. Do montażu ścian i dachu zużyto 101 bolców. Słowa kluczowe: silos, silos stalowy, magazynowanie cukru, Sadam, Włochy. Zuckerindustrie 129 (2004), nr2,113-116 Tłumaczył inż. Maciej Nowacki 148 Gazeta Cukrownicza 5/2004