79 (1/2014) ISSN 1507-3890 XX Wonderware 2014 (czytaj na str. 10) XX ASTOR Tour 2014 tradycyjnie nowocześni XX Referencje z branży wod-kan XX Obsługa zmiennych symbolicznych w Cscape 9.5 XX Oprogramowanie do projektowania stanowisk zrobotyzowanych XX Sprawny przepływ informacji dzięki integracji systemów MES i ERP www.biuletyn.astor.com.pl
w numerze 2 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
w numerze aktualności ASTOR Tour 2014 tradycyjnie nowocześni 5 Seminarium Zrobotyzowane Spawanie w ASTOR Innovation Room 6 Optymalizacja zużycia mediów w zakładach produkcyjnych 7 Konkurs ASTOR na najlepszą pracę dyplomową 2014 8 ASTOR partnerem strategicznym VI Biegu w Pogoni za Żubrem 8 ASTOR wspiera 40. Olimpiadę Wiedzy Technicznej w Tarnowie 9 ASTOR WinterCup 2014 już za nami! 9 nowe produkty Wonderware 2014 10 referencje System automatyki i sterowania układem turbina-generator na rurociągu tranzytowym wody pitnej Raba II 12 Audyt funkcjonalnego systemu monitorowania energii w Homanit Polska w Karlinie 15 System zdalnego monitoringu i sterowania urządzeń wod-kan w PUK Ropczyce 18 technologie, produkty, zastosowania Systemy bezprzewodowe integracja radiowej sieci Ethernet i szeregowej w jednym systemie 22 Sprawny przepływ danych produkcyjnych dzięki integracji systemów MES i ERP 26 Oprogramowanie Horner APG Obsługa zmiennych symbolicznych w Cscape 9.5 28 Zwiększenie funkcjonalności jednostek centralnych CPE305 i CPE310 w kontrolerach PACSystems RX3i 30 Kontrolery robotów Epson SCARA 31 Komputerowe wspomaganie projektowania stanowisk zrobotyzowanych 32 magazyn Polskie przedsiębiorstwa zwiększą efektywność w latach 2014-2017 34 akademia astor Terminarz szkoleń Akademii ASTOR 2014 36 (po)moc automatyki 38 ostatnie strony Ludzie ASTORA Jakub Hajkuś 39 www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 3
aktualności Szanowni Państwo, W kwietniu nie tylko wiosna przybędzie do Państwa. Do 8 miast w Polsce przyjadą nasi inżynierowie, aby spotkać się z Państwem i opowiedzieć, jak szybko i łatwo budować systemy automatyki. Rok temu przejechali wraz ze stanowiskami testowo-demonstracyjnymi prawie 3400 km - w tym roku z pewnością będzie tych kilometrów dużo więcej. I więcej będzie czasu poświęconego na codzienne wyzwania automatyków, robotyków i specjalistów IT dla przemysłu. Ale na ASTOR Tour nie chodzi o bicie rekordów. Rekordy (głównie swoje własne) biliśmy na stoku podczas rodzinnych zawodów ASTOR Winter Cup w Kluszkowcach. Śnieg nie stopniał mimo wiosennego słońca, a nasi klienci chętnie przyjechali z rodzinami, aby po prostu aktywnie i przyjemnie spędzić czas. I żeby powalczyć o Puchar Automatyka (gratulacje dla Pawła Kowalskiego z firmy MAWOS i Agnieszki Leszczyńskiej z firmy Smay za najlepszy czas). Jak powiedział Piotr Adamczyk, koordynator ASTOR Tour 2014, czasu mamy wszyscy tyle samo - ale z różnym skutkiem go wykorzystujemy. Nie damy rady go zatrzymać, więc warto go oszczędzać i optymalizować. W życiu rodzinnym i w codziennej pracy automatyka. Chcemy się z Państwem dzielić tą wiedzą, tak jak prawie od 20 lat dzielimy się wiedzą w Biuletynie Automatyki. Zapraszam do lektury kolejnego numeru, w którym szczególnie polecam artykuły: Wonderware 2014 Audyt funkcjonalnego systemu monitorowania energii w Homanit Polska w Karlinie Systemy bezprzewodowe integracja radiowej sieci Ethernet i szeregowej w jednym systemie System zdalnego monitoringu i sterowania urządzeń wod kan w PUK Ropczyce System automatyki i sterowania układem turbina-generator na rurociągu tranzytowym wody pitnej Raba II (po)moc automatyki pozdrawiam wiosennie, Joanna Kowalkowska Redaktor naczelny: Joanna Kowalkowska Redaktor techniczny: Tomasz Merwart DTP: Looz Design DTP@looz design.pl Prenumerata: biuletyn@astor.com.pl Adresy email do pracowników firmy ASTOR mają postać: imie.nazwisko@astor.com.pl Wydawca: ASTOR Sp. z o.o. ul. Smoleńsk 29 31-112 Kraków tel. 12 428 63 70 fax 12 428 63 79 biuletyn@astor.com.pl www.astor.com.pl Druk: Drukarnia Know How Kraków, tel. 12 622 85 70 Nakład: 7500 egz. Numer zamknięto: 25.03.2014 Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji i skracania tekstów, oraz do zmiany tytułów. Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. Przedruk tekstów oraz udostępnianie ich w mediach elektronicznych wymaga zgody redakcji. ASTOR Gdańsk ul. Kręta 1, 80-217 Gdańsk tel. 58 554 09 00; fax 58 554 09 09 e-mail: gdansk@astor.com.pl ASTOR Katowice ul. Ks. Bpa. Bednorza 2a-6; 40-384 Katowice tel. 32 355 95 90; fax 32 355 95 99 e-mail: katowice@astor.com.pl ASTOR Kraków ul. Smoleńsk 29; 31-112 Kraków tel. 12 428 63 60; fax 12 428 63 69 e-mail: krakow@astor.com.pl ASTOR Poznań ul. Żniwna 4; 61-663 Poznań tel. 61 871 88 00; fax 61 871 88 09 e-mail: poznan@astor.com.pl ASTOR Warszawa ul. Stępińska 22/30 00-739 Warszawa tel. 22 569 56 50; fax 22 569 56 59 e-mail: warszawa@astor.com.pl ASTOR Wrocław ul. Strachowskiego 12; 52-210 Wrocław tel. 71 332 94 80; fax 71 332 94 89 e-mail: wroclaw@astor.com.pl ASTOR Infel ul. Pierwszej Brygady 35; 73-110 Stargard Szczeciński tel. 91 578 82 80; fax 91 578 82 89 e-mail: stargard@astor.com.pl 4 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
aktualności ASTOR Tour 2014 tradycyjnie nowocześni Jedynym zasobem na całym świecie, którego wszyscy mamy po równo, bez względu na wiek, pochodzenie, zarobki, wykształcenie czy doświadczenie jest czas. Jak łatwo, szybko i na czas zbudować system automatyki? Firma ASTOR dostawca nowoczesnych technologii automatyki, robotyki i technologii IT dla polskiego przemysłu i produkcji zaprasza na ogólnopolski cykl seminariów ASTOR Tour 2014, przeznaczonych dla użytkowników oraz integratorów systemów sterowania. 24 godziny na dobę mają zarówno automatyk z Ostrowa, jak i Bill Gates. To, co ich różni, to sposób, w jaki korzystają z tego zasobu. Istnieje kilka praktycznych porad, jak efektywnie wykorzystywać czas. Inżynierowie firmy ASTOR w myśl zasady czas to pieniądz, będą dzielić się doświadczeniami dotyczącymi tego, jak i gdzie klienci, z którymi współpracują, optymalizują czas przeznaczony na projektowanie, wdrożenie i uruchomienie systemów sterowania, wizualizacji i robotyki. Seminaria z cyklu ASTOR Tour 2014 tradycyjnie nowocześni odbędą się w 8 miastach Polski: Krakowie (1 kwietnia), Wrocławiu (2 kwietnia), Sulechowie (3 kwietnia), Warszawie (4 kwietnia), Lublinie (8 kwietnia), Łodzi (9 kwietnia), Gdańsku (10 kwietnia), Białymstoku (14 kwietnia). Cykl spotkań łączy prezentacje najnowszych trendów w obszarach automatyki i oprogramowania przemysłowego oraz systemów zrobotyzowanych z elementami warsztatów technicznych, podczas których mogą Państwo samodzielnie przetestować najnowsze rozwiązania. ASTOR Tour 2014 to doskonała okazja do spotkania się z ekspertami branżowymi oraz odkrycia możliwości funkcjonalnych systemów sterowania i rozwiązań IT dla przemysłu. Seminaria skierowane są do: automatyków, inżynierów służb Utrzymania Ruchu, projektantów systemów automatyki, oprogramowania i robotyki dla przemysłu, kadry kierowniczej średniego szczebla działów technicznych firm produkcyjnych oraz inżynieryjnych (integratorów systemów). W ciągu ostatnich kilku lat firma ASTOR przygotowywała m.in. konferencje ASTOR Euro Tour 2012, ASTOR Tour 2013, Wonderware Roadshow i Industrial IT Roadshow oraz cykliczne Śniadania z ASTORem, które przyciągnęły wielu profesjonalistów z branży automatyki przemysłowej. Serdecznie zapraszamy do udziału w ASTOR Tour 2014! ÎÎ www.astor.com.pl/astortour2014 Agenda Blok 1 Blok 2 Centrum dowodzenia produkcji nowe koncepcje w oprogramowaniu przemysłowym Situational Awareness przejrzysty sposób budowania wizualizacji InTouch Access Anywhere mobilny dostęp, Historian Cloud, wirtualizacja ArchestrA Graphics ułatwione pisanie skryptów CMMS możliwości integracji z systemami wizaulizacji Interfejsy operatorskie komputery i panele przemysłowe dobór i możliwości sprzętowe Niezawodna komunikacja przemysłowa Projektowanie przemysłowych sieci przewodowych i bezprzewodowych Redundancja i diagnostyka połączeń komunikacyjnych Sterowanie i realizacja produkcji Spójny i bezpieczny system sterowania komunikacja Industrial Ethernet (Profinet, BACnet), system wysokiej dostępności (PACSystems High Availability Profinet) Szybka i zdalna diagnostyka systemu rejestracja zdarzeń, alarmowanie, zdalny dostęp do danych w urządzeniach GE Intelligent Platforms oraz Horner APG Ekonomiczne urządzenia wykonawcze integracja przemienników częstotliwości Astraada Drive z systemem sterowania Robotyzacja efektywne projektowanie linii produkcyjnych K-Roset planowanie i przygotowanie wdrożenia Zrobotyzowana paletyzacja i obsługa maszyn Rozwiązania w ofercie ASTOR www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 5
aktualności Seminarium Zrobotyzowane Spawanie w ASTOR Innovation Room Firma ASTOR, dostawca spawalniczych robotów przemysłowych Kawasaki, zorganizowała kolejne seminarium z cyklu Zrobotyzowane Spawanie. W trakcie wydarzenia zaprezentowane zostały biznesowe i techniczne aspekty inwestycji w zrobotyzowane stanowiska do spawania, podnoszące efektywność produkcji. Spotkanie połączone z praktycznymi warsztatami odbyło się 19 marca 2014 r. w ASTOR Innovation Room, laboratorium testowo-produkcyjnym. Specjaliści, pracujący na co dzień z robotami Kawasaki, dzielili się wiedzą na temat: jak dobrać optymalne źródło spawania dla potrzeb zakładu produkcyjnego? jak minimalizować czas przezbrojenia przy wprowadzaniu nowego asortymentu produkcji? spawalniczego, ale też źródła do innych zastosowań, np. napawania. Omówiona została idea działania źródeł laserów diodowych i włóknowych oraz ich zalety w stosunku do poprzedniej generacji laserów gazowych. Spotkanie zwieńczył pokaz spawania z wykorzystaniem funkcjonalności robota spawalniczego Kawasaki, który znajduje się w ASTOR Innovation Room. Organizowane od 2010 roku ogólnopolskie seminaria ASTOR poświęcone zrobotyzowanemu spawaniu charakteryzują się kompleksowym podejściem do tematu. Od 2014 roku seminaria odbywają się w ASTOR Innovation Room, laboratorium testowo-produkcyjnym, w którym robot Kawasaki RA006L, wyposażony w źródło spawalnicze Fronius, realizuje automatyczny proces spawania elementów ze stali czarnej. ASTOR Innovation Room Pokaz zrobotyzowanego spawania w ASTOR Innovation Room jak optymalizować proces spawalniczy, zwiększając jakość i wydajność i jednocześnie obniżając koszty? jak uzyskać przewagę konkurencyjną dzięki innowacyjnym źródłom spawalniczym? Zaprezentowane zostały innowacyjne źródła spawalnicze i technologie (np. spawanie bezodpryskowe, CMT dla trudnospawalnych materiałów), dostarczane przez firmę Fronius, które można wykorzystać dla wymagających aplikacji. Zostały także przedstawione funkcjonalności usprawniające i gwarantujące poprawny proces spawalniczy: Touch Sensing, Real-Time Path Modification, Automatic Voltage Control. Na spotkaniu zabrał głos wysokiej klasy specjalista, praktyk z 20-letnim stażem w systemach laserowych, który omówił zastosowanie lasera jako nie tylko źródła AIR to najlepsze miejsce do tego typu pokazów. Prezentacja wyświetlana na projektorze czy prelekcja eksperta nie odda tego efektu, jaki możemy zobaczyć przy włączeniu prawdziwego robota w naszym centrum testowo-produkcyjnym. powiedział Krzysztof Barszczewski, Specjalista ds. Robotów Przemysłowych. W maju odbędą się kolejne seminaria tym razem w temacie zrobotyzowanej obsługi maszyn i zrobotyzowanej paletyzacji. Udział w seminariach jest bezpłatny. Serdecznie zapraszamy! ÎÎ www.mocinnowacji.pl ÎÎ www.astor.com.pl/air 6 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
aktualności optymalizacja zużycia mediów w zakładach produkcyjnych Jak mierzyć, planować i oszczędzać? Ile kosztują inwestycje w obszarze mediów i jakiego rzędu mogą przynieść zyski? Jakie oszczędności przynosi system monitoringu mediów? Na te i inne pytania eksperci firmy ASTOR udzielili odpowiedzi uczestnikom konferencji w krakowskim hotelu Sheraton i ASTOR Technology Park oraz w trakcie części warsztatowej odbywającej się w ASTOR Innovation Room. Tematem konferencji były oszczędności związane z systemem monitoringu zużycia mediów i energii. Uczestnicy przedstawiciele firm produkcyjnych i osoby zarządzające obiektami przemysłowymi i infrastrukturalnymi, wzięli udział w warsztatach prowadzonych przez specjalistów. Jednym z prowadzących był Andrzej Garbacki, ekspert firmy ASTOR, Członek Zarządu ds. rozwiązań dla branż i sektorów, który wygłosił prelekcję zatytułowaną Optymalizacja zużycia mediów poprzez wykorzystanie systemów monitoringu w przemyśle i zarządzaniu nieruchomościami. ASTOR Technology Park ul. Smoleńsk 29, Kraków Oszczędności w mediach zaczynają odgrywać coraz większą rolę dla polskich przedsiębiorców. W systemach produkcyjnych występują ogromne pokłady oszczędności w mediach, które są policzalne odzwierciedlone w liczbach. Warsztaty w ASTOR Innovation Room dały możliwość otwartej dyskusji na temat rozwiązań wprowadzonych w inteligentnym budynku firmy ASTOR oraz w kontekście zbudowania nowych systemów w firmach uczestników warsztatów mówi Andrzej Garbacki. Na część praktyczną zaproszono uczestników konferencji do ASTOR Innovation Room (AIR). Miejsce to zostało stworzone, aby wszyscy zainteresowani nowoczesnymi metodami produkcji, mogli szczegółowo zbadać opracowane koncepcje, przetestować oprogramowanie przemysłowe, osprzęt lub technologię oraz zobaczyć prawdziwe procesy produkcyjne w działaniu, takie jak: zrobotyzowane spawanie, paletyzacja i pakowanie. Warsztaty w AIR dotyczyły m.in. sposobów optymalizacji zużycia mediów w inteligentnych budynkach oraz zakładach produkcyjnych, z wykorzystaniem najnowszych technologii automatyki i informatyki przemysłowej. Wszystkie wdrożenia zostały również uzasadnione w kontekście biznesowym, co zainicjowało rozmowy na temat możliwości wdrożenia projektów pilotażowych w firmach uczestniczących w konferencji. Eksperci firmy ASTOR pokazali uczestnikom, że inteligentne rozwiązania wpływają znacząco na oszczędności w mediach. Opisy referencyjne dotyczące systemów monitorowania mediów dostarczonych przez firmę ASTOR do polskich firm i podobne inwestycje w Europie, takie jak w fabryce Mercedes-Benz w Sindelfingen, na lotnisku El Prat w Barcelonie czy Uniwersytecie w Strasburgu, dowiodły, że oszczędności tego typu znacznie obniżają koszty produkcji czy utrzymania infrastruktury. W wydarzeniu w ASTOR Technology Park wzięli udział członkowie zarządu, kierownicy działów administracyjno-technicznych, kierownicy ds. mediów i infrastruktury, kierownicy działów automatyki i utrzymania ruchu oraz kierownicy ds. energetyki. Konferencję zorganizowała firma GBI Partners w dniach 5-6 marca w Krakowie. ÎÎ www.astor.com.pl/rozwiazania www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 7
organizator: partner konkursu: patroni medialni: aktualności konkurs astor na najlepszą pracę dyplomową 2014 Gala finałowa: CZY MASZ JUŻ POMYSŁ NA PRACĘ DYPLOMOWĄ? więcej informacji wkrótce Do 10 października 2014 r. studenci kierunków technicznych i uczniowie szkół średnich o profilu technicznym mogą nadsyłać zgłoszenia do szesnastej już edycji Konkursu ASTOR na Najlepszą Pracę Dyplomową. Przed osobami podejmującymi wyzwanie konkursowe otwierają się możliwości zdobycia ciekawej pracy, nawiązania kontaktów z ekspertami z branży, czy wreszcie wygrania nagrody pieniężnej. Finał Konkursu Prac Dyplomowych w roku 2014 odbędzie się po raz pierwszy w Centrum Nauki Kopernik, w dn. 28 listopada (piątek). Tematyka prac zgłaszanych do konkursu może być związana z systemami sterowania linią produkcyjną, monitoringiem i wizualizacją procesów przemysłowych, automatyzacją procesów produkcyjnych czy stanowiskami zrobotyzowanymi. Przy ocenie prac konkursowych, jury kieruje się ich innowacyjnością, poziomem technicznego wykonania oraz możliwością wdrożenia w praktyce. W tym roku pojawiła się nowość, która z pewnością ucieszy uczelnie. Katedra, w której laureat I nagrody Konkursu Prac Dyplomowych pisał pracę, otrzyma zestaw edukacyjny wyposażony w sterownik PLC, dotykowy panel operatorski, przemiennik częstotliwości oraz element wykonawczy. Prezentowane projekty konkursowe często znajdują zastosowanie w realnych sytuacjach i bywają wdrażane w polskich przedsiębiorstwach. ASTOR zachęca przyszłych inżynierów do tworzenia prac dyplomowych, w oparciu o rozwiązania globalnych dostawców, z którymi współpracuje. Specjaliści z firmy służą uczestnikom konkursu wsparciem merytorycznym oraz udostępniają zaawansowane zaplecze technologiczne. Autorzy najlepszych prac otrzymują nagrody pieniężne. Zgłaszane prace wraz z wypełnionym formularzem należy przesyłać e-mailem na adres: konkursprac@astor. com.pl lub pocztą na adres: ASTOR Sp. z o.o. Konkurs prac dyplomowych ul. Smoleńsk 29 31-112 Kraków Regulamin konkursu oraz szczegółowe informacje znajdują się na stronie: ÎÎ www.astor.com.pl/konkursprac ASTOR partnerem strategicznym VI Biegu w Pogoni za Żubrem Po raz szósty Puszcza Niepołomicka będzie życzliwie gościć uczestników Biegu w Pogoni za Żubrem. Firma ASTOR została partnerem strategicznym Biegu, na który wraz z Organizatorami zapraszamy w pierwszą niedzielę wakacji, 29 czerwca 2014. Dla biegaczy dostępne będą dwie trasy: 15-kilometrowy bieg główny oraz Ósemka z ASTORem (oczywiście na dystansie 8 km), na której rozegrane zostaną Mistrzostwa Polski Automatyków i Robotyków o Puchar Prezesa ASTOR. Podobnie jak w ubiegłym roku, start i meta znajdą się tuż obok Zamku Królewskiego w Niepołomicach, a większość trasy będzie prowadziła zacienionymi ścieżkami Puszczy. Regulamin Biegu oraz formularz zgłoszeniowy dostępny jest na stronie Krakowskiego Klubu Biegacza Dystans www.dystans.krakow.pl. /fot. Agata P. - www.dystans.krakow.pl/ 8 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
aktualności ASTOR wspiera 40. Olimpiadę Wiedzy Technicznej w Tarnowie Dnia 16 stycznia br. w Zespole Szkół Technicznych im. I. Mościckiego w Tarnowie-Mościcach odbyły się zawody okręgowe 40. Olimpiady Wiedzy Technicznej. Partnerem wydarzenia była firma ASTOR, która chętnie angażuje się w projekty edukacyjne. Etap okręgowy w Tarnowie stanowił ostatnią prostą przed finałem i został rozegrany w dwóch grupach tematycznych: elektryczno-elektronicznej, w której wzięło udział 51 zawodników oraz mechaniczno-budowlanej, gdzie wystartowało 8 osób. Zawody polegały na rozwiązaniu zadania optymalizacyjnego lub zastosowania informatyki w technice oraz na rozwiązaniu 2 spośród 3 zadań. Dla ucznia Zespołu Szkół Technicznych, który osiągnie najlepszy wynik w zawodach okręgowych, firma ASTOR ufundowała voucher w formie dowolnego, darmowego kursu szkoleniowego. Łukasz Mąka, koordynator branży edukacji w ASTOR (pierwszy z lewej) z uczniami Zespołu Szkół Technicznych w Tarnowie (fot. Jakub Sobczyk) W olimpiadzie na szczeblu szkolnym wzięło udział 449 uczniów z 14 mysłowego, dlatego bardzo cieszy robotyki oraz oprogramowania prze- szkół, spośród których do kolejnego nas fakt, że w ramach Olimpiady etapu zakwalifikowano 59 uczniów z 8 Wiedzy Technicznej młodzież z tak szkół. dużym zaangażowaniem rozwiązuje Nasza firma podejmuje szereg zagadnienia techniczne mówi Łukasz Mąka, koordynator ds. edukacji działań, które mają zachęcić młodzież do poznawania tajników automatyki, w firmie ASTOR. ASTOR WinterCup 2014 już za nami! Dziewiąty marca upłynął pod znakiem sportowych emocji podczas tegorocznych zawodów na stoku w Kluszkowcach o Puchar Prezesa ASTOR. Najlepszymi zawodnikami okazali się Paweł Kowalski z firmy MAWOS oraz Agnieszka Leszczyńska z firmy Smay, którzy odebrali pamiątkowy Puchar Automatyka. Jednocześnie zima i wiosna w marcu? Jak najbardziej na zawodach ASTOR WinterCup 2014 mieliśmy zarówno dobre warunki zjazdowe na specjalnie przygotowanym stoku, jak i słoneczną pogodę. Zawodnicy rywalizowali zgodnie z duchem sportowym, bili własne rekordy, a kibice wspierali dopingiem i opalali się w przerwach. A wszystko w rodzinnej atmosferze Zapraszamy za rok! zachęca Joanna Kowalkowska, koordynator zawodów z ramienia firmy ASTOR. Na starcie stanęło 68 amatorów białego szaleństwa dopingowanych przez liczne grono kibiców. Zawody rozegrano w 9 grupach startowych z rozróżnieniem na ASTOR WinterCup 2014 w Kluszkowcach koło Czorsztyna wiek, płeć oraz sklasyfikowanych na snowboard i narty. Po zakończeniu przejazdów na stoku, najlepszym zawodnikom zostały rozdane medale oraz dyplomy. Wszystkim uczestnikom serdecznie gratulujemy i zapraszamy do udziału w kolejnych imprezach narciarskich! ÎÎ www.astor.com.pl/wintercup www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 9
nowe produkty Wonderware 2014 Na rok 2014 Wonderware oferuje nowe wydanie pakietu znanego oprogramowania przemysłowego. To nie tylko odświeżenie znanych możliwości, ale przede wszystkim nowe pomysły i idee, jakie mogą wspomóc zarówno twórców aplikacji, jak i ich użytkowników. Już poprzednia wersja Wonderware 2012 R2 spełniała duże wymagania użytkowników, czego wyrazem jest np. nagroda Produkt Roku 2013 przyznana przez czytelników czasopisma Control Engineering Polska w kategorii Oprogramowanie. Nowa wersja posiada wiele kolejnych udogodnień idących z duchem czasu i rozwoju technologii. SITUATIONAL AWARENESS Dostępna w nowej wersji biblioteka obiektów graficznych ArchestrA Graphics wspiera zasady tzw. Situational Awareness większego eksponowania istotnych informacji i alarmów mających wpływ na prowadzony proces przy jednoczesnym obniżeniu ilości szczegółów graficznych, jakimi zajmuje się operator. Na uwagę także będą zasługiwały także obiekty prezentacji wartości analogowych typu gwiazda. Jest to znany sposób na obserwację zależności kilku (do ośmiu) zmiennych analogowych, które powinny utrzymywać stałe względem siebie wartości, a zaburzenie jednej z nich jest natychmiast widoczne poprzez zaburzenie foremnego kształtu obiektu graficznego. Wizualna reprezentacja zmian wartości analogowych także jest teraz możliwa w inny, bardziej naturalny sposób. Są to niewielkie wykresy z dużą ilością opcji konfiguracyjnych, co pozwala nie tyle odczytywać konkretne wartości, ile jednym rzutem oka zorientować się w trendzie, zakresie zmian i ewentualnym powiązaniu z możliwymi sytuacjami alarmowymi. PolarStar 6 Spoke ST1 ST6 ST2 ST5 ST3 ST4 Graficzna reprezentacja wartości analogowych Innowacyjnym na polu oprogramowania przemysłowego jest także pomysł użycia technologii Cloud czyli tzw. chmury internetowej do zbierania danych historycznych z obiektów i ich udostępniania uprawnionym użytkownikom bez względu na lokalizację geograficzną, uwzględniając mobilne możliwości komunikacyjne. Nawet jeśli wizja wysyłania danych gdzieś w chmurę może wydawać się ryzykowna, to jednak aspekt ekonomiczny takiego działania będzie trudny do pominięcia tak po prostu jest taniej a większość usług, z których korzystamy poprzez Internet, to właśnie Cloud. historian 2 000 000 Możliwości oprogramowania Wonderware Historian i jego bardzo wysoka wydajność jeszcze bardziej zwiększyły się maksymalna ilość logowanych sygnałów wynosi teraz 2 000 000. Wonderware 2014 zawiera cały zestaw nowych funkcjonalności wpływających na sposób użytkowania i tworzenia aplikacji przemysłowych: rozszerzenia języka skryptowego, zunifikowane funkcje współpracy aplikacji Historian, nowe animacje, nowa biblioteka obiektów ułatwiających dostrzeganie istotnych zmian w procesie, agregacja danych alarmowych, style obiektów dla całej aplikacji, kreatory symboli, nowe narzędzie licencyjne. intouch przez www InTouch Access Anywhere to odpowiedź na coraz szerzej stosowane aplikacje mobilne i wszechobecny dostęp do Internetu. Zastosowanie nowych technologii umożliwiło używanie aplikacji wizualizacyjnej InTouch uruchamianej na dowolnej przeglądarce WWW wspierającej protokół HTML5. W praktyce oznacza to dowolne urządzenie zdolne do nawiązania komunikacji internetowej np. smartfon czy tablet. Funkcjonalność tę daje terminalowa licencja równoległa InTouch RDS. system alarmowy nowe funkcje Nowy system alarmowy umożliwia jednoznaczne i jasne hierarchizowanie informacji i jej klarowną wizualizację z użyciem gotowych obiektów dostosowanych do zasad prostego rozróżniania ich wagi. Standaryzacja kolorystyki wyświetlanych informacji alarmowych, ich mocne wyróżnianie na tle mniej istotnego tła czy też ustalony graficzny kształt takich obiektów ma za zadanie ułatwienie pracy operatorom, by mogli reagować na najważniejsze sytuacje awaryjne lub takie, które mogą mieć istotny wpływ 10 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
nowe produkty Przykład wykorzystania obiektów z biblioteki Situational Awareness w oprogramowaniu Wonderware 2014 na wynik ekonomiczny produkcji. Baza danych alarmów współpracuje z domenowym oraz windowsowym systemem bezpieczeństwa, co zwiększa poziom bezpieczeństwa i skraca czas jej konfiguracji. Baza danych alarmów używa teraz mechanizmów Historiana, co ułatwia konfigurację, a przede wszystkim jest znacznie wydajniejsze i bezpieczniejsze. Dodatkowo logowane sygnały alarmowe nie są zliczane przez system licencyjny. Zmiana kolorystyki całej aplikacji lub zestawu obiektów będzie ułatwiona przez zastosowanie bibliotek styli. Pozwoli to na szybkie dostosowanie kolorystyki całego projektu do sytuacji, oświetlenia lub typu użytkownika. z win xp do win 7 i 8 W warstwie obsługiwanych systemów operacyjnych do dotychczasowych Windows 7 w wersjach 32- i 64-bitowych dołączyła wersja Windows 8 32- i 64-bit, a w klasie serwerowej obok Windows Server 2008 R2 SP1 x64, pojawił się Windows Server 2012 x64. Obecne są także bazy danych MS SQL w wersji 2012 (także z MS SQL Express). Całość pokrywa potrzeby oprogramowania obecnie stosowanych nowych komputerów tak biurowych, jak i przemysłowych. Warto o tym pamiętać zwłaszcza, że do niedawna najpopularniejsza wersja Windows XP od roku już niedostępna w kwietniu 2014 r. przejdzie w fazę zaprzestania wsparcia przez Microsoft. Dla komputerów z Windows XP oznacza to coraz szybsze obniżanie poziomu bezpieczeństwa tak systemu, jak i samych aplikacji. Systemy przemysłowe z samej definicji dbają o wysoki poziom bezpieczeństwa i pewność działania, a zatem nowsze wersje oprogramowania narzędziowego oraz systemów operacyjnych stają się koniecznością. W takiej sytuacji łatwość przejścia na nowszą wersję z jaką mamy do czynienia w przypadku Wonderware, trudna jest do przecenienia. skrypty Tworzenie skryptów w Application Server także stało się znacznie szybsze i prostsze dzięki mechanizmowi podpowiadania możliwych do użycia rozszerzeń obiektów. Wystarczy wpisać np. Me., by pojawiła się lista dostępnych opcji. Zmniejsza to także ryzyko błędnego wpisu i wprowadzania późniejszych poprawek. Wonderware 2014 to teraz jeszcze bardziej dojrzały zestaw narzędzi do wyjątkowo efektywnego użytkowania na wymagającym terenie przemysłowych aplikacji zarządzania produkcją, urządzeniami produkcyjnymi oraz składowania i analizy danych. Czerpiący z wieloletnich doświadczeń producenta tej klasy rozwiązań (11 000 licencji działających w Polsce) oraz korzystający z najnowszych technologii informatycznych pakiet jest wyborem, który zapewni krótki czas wdrożenia i wzrost funkcjonalności aplikacji w czasie ich używania. ÎÎ www.astor.com.pl/wonderware www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 11
referencje System automatyki i sterowania układem turbina-generator na rurociągu tranzytowym wody pitnej Raba II Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. w Krakowie (MPWiK Kraków) od kilku lat realizuje program mający na celu redukcję kosztów oraz poprawę efektywności energetycznej podczas prowadzenia procesów uzdatniania i dystrybucji wody pitnej. Jednym z tych działań jest instalacja turbiny-generatora na rurociągu tranzytowym RABA II na odcinku Gorzków-KP3-Siercza. Założenia projektu Głównym założeniem projektu była produkcja, a w zasadzie odzysk energii z grawitacyjnego spływu wody na odcinku Gorzków-Siercza oraz przekazywanie jej do systemu elektro- -energetycznego w rejonie Małopolski. Turbina włoskiej firmy ZECO została zamontowana na wcześniej przygotowanym bypass ie rurociągu RABA II w komorze przełączeniowej KP-3. Do napędu turbiny wykorzystano 67-metrowy spadek wody pomiędzy zbiornikami Gorzków i komorą KP3 (rys. 1). Turbina zamontowana Widok komory KP-3 wraz z turbiną - generatorem firmy ZECO została na rurociągu wody pitnej, co jest unikalnym rozwiązaniem w skali całego kraju. Nowatorska technologia wymagała turbiny o odpowiedniej konstrukcji, która zagwarantuje, jakość i niezawodność podczas całego okresu eksploatacji. Rys.1 Przekrój wysokościowy na trasie rurociągu RABA Realizacja systemu Turbina została dostarczona wraz z własnym systemem sterowania. Cała instalacja technologiczna obiektu KP3 nadzorowana jest natomiast przez sterownik QX351 firmy Horner APG, który komunikuje się ze stacją dys- 12 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
referencje kablowym. Drugi sposób, stosowany awaryjnie, to przekazywanie wybranych najważniejszych sygnałów pomiędzy układami I/O obu sterowników. Podczas awarii transmisji po protokole Profibus, dyspozytor może przełączyć przekaz na połączenie kablowe I/O (rys. 4). Wówczas ograniczony jest monitoring danych o niskim priorytecie, ale dyspozytor ma możliwość dalszego sterowania turbiną. Transmisja pomiędzy komorą KP-3 a dyspozytornią główną ZUW RABA jest realizowana głównie po Ethernecie (łącze DSL). W przypadku awarii łącza, stacja dyspozytorska (aplikacja Wonderware InTouch) automatycznie przełącza na komunikację po radiomodemach SATELLINE 3aS (protokół Modbus). Wizualizacja, monitoring i stero- Rys.2. Ekran synoptyczny przekazu energii elektrycznej turbiny-generatora do sieci energetycznej wanie zdalne turbiną zostało wprowapozytorską w Zakładzie Uzdatniania dlatego zdecydowano się również na dzone do systemu ogólnego MSCRDiS Wody RABA (ZUW RABA), odda- łącze DSL (rys. 3). (Mikrokomputerowy System Centralnej lonej o ok. 12 km, za pomocą radio- Na terenie komory KP-3 sterow- Rejestracji Danych i Sterowania)stoso- modemów SATELLINE 3AS firmy nik turbiny komunikuje się ze sterow- wanego od wielu lat w Wodociągach SATEL. Z uwagi na instalację nowej nikiem Horner QX351 na dwa sposoby. Krakowskich. Aplikacja stacji dyspozy- turbiny, konieczne było zwiększenie Standardowo wykorzystywany jest pro- torskiej MSD.ZRABA oparta jest o sy- dostępności danych procesowych tokół PROFIBUS, działający po łączu stem SCADA Wonderware InTouch. stacja dyspozytorska MSD.ZRABA RS232 szafa sterownicza KP3 szafa sterownicza turbiny Horner QX351 DSL DSL sterownik turbiny połączenie kablowe DSL komora KP3 Modbus panel SATEL 3AS DIM710 DQM606 ADC970 SATEL 3AS RS232 Ethernet DSL DSL Internet ZUW Raba Internet PBM650 Profibus kamera kamera DSL turbina Rys. 3. Schemat transmisji danych i sterowania turbiną w KP-3 ze stacji dyspozytorskiej MSD.ZRABA www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 13
referencje Rys. 4. Ekran synoptyczny 2 Hydroelektrownia w komorze KP 3 tranzyt Raba Zdalne sterowanie turbiną należy do obowiązków dyspozytora. W ich wu i ciśnienia w rurociągu poprzez zmianę kąta pochylenia łopatek (tzw. zakres wchodzi: uruchomienie/zatrzymanie pozycja kierownicy rys.5). Zasuwa turbiny, zadawanie stopnia otwarcia oraz ustawianie parametrów regulacji. Dyspozytor traktuje turbinę jak wirtualną zasuwę regulacyjną, która istnieje na głównej nitce rurociągu, ale normalnie jest zamknięta. Turbina reguluje parametry przepły- sprzężona z turbiną otwiera się, gdy turbina jest zatrzymywana z różnych powodów (np.: postój serwisowy, awaria, zanik napięcia w sieci energetycznej). Wówczas zasuwa sprzężona jest otwierana na taki stopień, jaki był zadany dla turbiny, aby zapewnić Rys. 5 Ekran synoptyczny 3 Układ technologiczny w komorze KP 3 tranzyt Raba odpowiednie ciśnienie i przepływ na rurociągu RABA II (rys.3). Podczas rozruchu turbiny zasuwa ta stopniowo się zamyka. Zasuwa jest bezpośrednio sterowana hydraulicznie sygnałami ze sterownika S7-300. Zapewnia to ciągłość pracy rurociągu, bez zakłóceń ciśnienia i przepływu wody na tranzycie. Sterowanie turbiną jest możliwe również miejscowo z panelu operatorskiego w komorze KP3. Przedsięwzięcie zostało zainicjowane przez zarząd MPWiK S.A. Kraków. Generalnym wykonawcą była firma HydroNetz z Krakowa. Podwykonawcą, który zrealizował system teletransmisji, sprzężenie między sterownikami Horner QX-351 i sterownikiem turbiny, monitoring, wizualizację procesów i zdalne sterowanie, był Zakład Systemów Mikrokomputerowych COMPTUR. Korzyści Uruchomienie nowej instalacji miało miejsce w listopadzie 2012 i od tamtego czasu turbina pracuje bezawaryjnie i produkuje ponad 200 MWh energii miesięcznie. Dodatkowym zadaniem tego systemu hydro-energetycznego jest maksymalizacja wydajności pracy turbiny (ok. 6 9 MW/dobę) mając na względzie zmienne zapotrzebowanie na dostawę wody dla mieszkańców Krakowa. Sprzedaż odzyskanej energii częściowo rekompensuje koszty produkcji i przesyłu wody na trasie Dobczyce (Raba) Kraków. Rokuje to na przyszłość planowanie następnych inwestycji tego typu, ponieważ obniżają one zużycie zamówionej energii elektrycznej. dr inż. Tadeusz Żaba Dyrektor ds. Produkcji MPWiK S.A. Kraków mgr inż. Jacek Budziaszek, Prezes ZSM COMPTUR mgr inż. Władysław Dzik Specjalista automatyki przemysłowej ZSM COMPTUR 14 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
referencje Audyt funkcjonalnego systemu monitorowania energii w Homanit Polska w Karlinie System zarządzania energią to uniwersalne narzędzie dające możliwość generowania oszczędności energii, podnoszenia jej efektywności w szerokim zakresie działalności. Tworzy on warunki i możliwości do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych, ograniczania kosztów produkcji, gwarantując konkurencyjność, wysoki prestiż organizacji przyjmującej odpowiednią strategię działania według ściśle określonej polityki energetycznej. Zarządzanie energią jest procesem traktowanym na równi z procesami zarządzania majątkiem, czy zasobami ludzkimi. Zakład Homanit Polska w Karlinie wytwarza obustronnie do wprowadzenia nowoczesnych roznia energią oraz stworzenie warunków gładkie odznaczające się wysoką gęstością płyty HDF/MDF Ho- mediów. System Zarządzania Energią wiązań technicznych monitorowania madur, stosując przyjazną dla środowiska metodę produkcji na sucho. niał w roku 2010, a jego certyfikacja w Homanit Polska w Karlinie zaist- W październiku 2012 r., zakład podjął współpracę z ASTOR Consulting 50001:2011 miała miejsce 07.08.2013. według międzynarodowej normy ISO w celu przeprowadzenia audytu funkcjonalnego systemu monitorowania Potrzeby energii elektrycznej. Wzrost efektywności energetycznej w produkcji o podwyższonej chłon- Zadaniem audytu była integracja i usystematyzowanie danych na potrzeby certyfikacji systemu zarządza- poruszanym zagadnieniem przez małe, ności energii staje się coraz częściej Rys.1. Zakład produkcyjny Homanit Polska w Karlinie średnie i duże przedsiębiorstwa. Specyfika produkcji, bardzo wysoki poziom jakości, konkurencyjność i dbanie o środowisko naturalne wymusza działania na rzecz podwyższania świadomości energetycznej osób bezpośrednio i pośrednio związanych z zużyciem energii. Podawana za pomocą różnych nośników energia do realizacji procesów produkcji powinna być ściśle monitorowana w celu ułatwienia ograniczania strat oraz możliwości efektywnego planowania energetycznego. Podstawowym elementem planowania jest określanie celów energetycznych na podstawie danych uzyskanych z prawidłowo funkcjonującego systemu zarządzania energią. Audyt energetyczny przeprowadzony na potrzeby wdrożenia systemu monitorowania mediów określił podstawy do wyznaczenia zbioru celów ogólnych. Jednocześnie wskazał obszary mające strategiczne znaczenie dla poziomu efektywności energetycznej organizacji. Integracja, wyznaczenie procesów wspólnych, wpływających na efektywność energetyczną, daje szerokie możliwości sterowania i określania priorytetów realizacji zadań, będących składowymi celów operacyjnych, ogólnych, długo i krótkoterminowych. www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 15
referencje Cel bezpośredni Wdrożenie Systemu Monitorowania Mediów Cele biznesowe Zwiększenie wydajności operacyjnej Zwiększenie wydajności operacyjnej Zwiększenie wydajności operacyjnej Cele operacyjne Monitoring procesów produkcyjnych Ograniczenie kosztów mediów produkcyjnych (głównie energii elektrycznej) Śledzenie i minimalizacja procesów produkcyjnych wpływających na jakość Optymalizacja pracy służb UR Bieżąca kontrola parametrów jakościowych Zmniejszenie liczby oraz czasów awarii i przestojów Elektroniczny system raportowania Zwiększenie efektywności pracy zespołów ludzkich i wydziałów produkcyjnych Rys.2. Schemat celów ogólnych i operacyjnych, elementów wspomagających system zarządzania energią Schemat celów wynikających z analizy poziomu energetycznego poszczególnych procesów przedstawia rys. 2. Proces planowania energetycznego w organizacji zajmującej się produkcją o bardzo wysokiej energochłonności obejmuje szeroki zakres czynności organizacyjno-funkcjonalnych, realizowanych na podstawie usystematyzowanych celów energetycznych. Zgodnie z wymaganiami normy, która kładzie duży nacisk na świadomość i systemowe zarządzanie energią, realizacja zadań wynikających z planów energetycznych obejmować powinna wszystkie poziomy organizacyjne. Warunkiem prawidłowej realizacji procesu jest zapewnienie świadomości energetycznej poprzez wdrożenie odpowiedniej polityki energetycznej na wszystkich poziomach w organizacji. Realizacja Audyt funkcjonalny systemu monitorowania mediów przeprowadzono etapami zgodnie z harmonogramem działań: I Analiza danych wejściowych II Wizja lokalna III Przygotowanie raportu wstępnego IV Weryfikacja raportu wstępnego z użytkownikiem V Przygotowanie raportu finalnego VI Odbiór prac Analizy poszczególnych gniazd produkcyjnych pod kątem zużycia energii dokonano, opierając się na danych udostępnionych przez pełnomocnika ds. systemu zarządzania energią oraz głównego energetyka zakładu. W czasie realizacji zadań audytowych dokonano szeregu obliczeń i pomiarów. Wyznaczono wielkości dające podstawę do określenia poziomu efektywności energetycznej danych obszarów. Podczas prowadzenia prac audytowych szczegółowo zapoznano się z zachodzącymi procesami na wszystkich odcinkach linii produkcyjnych. Przeprowadzono rozmowy z nadzorującymi kluczowe procesy odpowiedzialne za zużycie energii oraz poznano dotychczasowe metody podnoszenia efektywności i oszczędności energii. Wyznaczono obszary o największym wpływie na efektywność energetyczną i dokonano wstępnej kalkulacji wielkości obciążenia energetycznego. Sporządzono raport wstępny, który poddany został weryfikacji. Po przeprowadzeniu ustaleń, co do prawidłowości występujących w organizacji sporządzono raport końcowy zawierający wszystkie dane niezbędne do podjęcia decyzji w kwestii wdroże- 16 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
referencje nia systemu monitorowania mediów. Wyniki prac zamieszczone w raporcie stały się w dużej mierze podstawą do sporządzenia przeglądu energetycznego niezbędnego do przeprowadzenia procesu certyfikacji systemu zarządzania energią. Informacje potrzebne do sporządzenia przeglądu energetycznego zawarte w raporcie to: określenie obszarów organizacji o dużej energochłonności, wypracowanie danych na potrzeby sporządzania prognozy zużycia energii za dany okres, identyfikacja oraz poziom możliwości analizowanych danych na rzecz poprawy wyniku energetycznego. Korzyści W wyniku przeprowadzonych prac uzyskano materiał, na podstawie którego określono możliwości realizacji dwóch projektów. Pierwszy to wdrożenie systemu monitorowania mediów, drugi to określenie i usystematyzowanie danych do certyfikacji systemu zarządzania energią. Z racji konieczności kontynuowania prac nad podnoszeniem efektywności energetycznej, doprowadzenie do certyfikacji systemu zarządzania energią zostało zrealizowane w pierwszej kolejności. Dla stworzenia prawidłowo funkcjonującego systemu utworzono strukturę administrowania i zarządzania z centrum składowania informacji i dostępem do danych historycznych z możliwością szczegółowych analiz. Podstawy te stały się fundamentem do prawidłowego planowania energetycznego, jak również uzyskano gotowość do całkowitej automatyzacji systemu, w przypadku wdrożenia rozwiązań informatycznych z zakresu monitorowania mediów. Spójność jednoczesnego wdrażania systemu monitorowania mediów wraz z uzyskaniem przez zakład Homanit w Karlinie certyfikatu ISO 50001:2011, pozwoliła na drożenie systemu monitorowania mediów, tym samym W poszerzenie zakresu świadomości energetycznej wśród pracowników pozwala na realizację oszczędności do 30% energii w różnej postaci na terenie zakładu. Przyczynia się również do wzrostu efektywności pracy, obniżenia kosztów produkcji i działania na rzecz zrównoważonego rozwoju w harmonii ze środowiskiem naturalnym. Dbanie o wysoki poziom efektywności energetycznej jest strategicznym celem naszego przedsiębiorstwa, pozwoliło to na wdrożenie certyfikowanego według normy ISO 50001:2011 Systemu Zarządzania Energią. Homanit Polska w Karlinie jest pierwszym zakładem w branży meblarskiej i ósmym w kraju posiadającym certyfikat ISO 50001:2011 Karol Siatkowski Pełnomocnik Zarządu ds. Systemu Zarządzania Energią opracowanie procedur i działań w procesach produkcyjnych, zarządczych i eksploatacyjnych, na rzecz podnoszenia efektywności energetycznej organizacji. Poniżej wymienione zostały działania z zakresu analizy energetycznej zakładu dla procesu certyfikacji systemu zarządzania energią: utworzenie podstaw do scentralizowanej obsługi i wsparcia mechanizmów gromadzenia danych dotyczących zużycia mediów energetycznych, monitorowanie oraz usprawnienie przekazu wiarygodnej informacji na temat zużycia mediów energetycznych, racjonalizacja zużycia energii wykorzystywanej w różnej postaci na terenie zakładu, wykazanie przydatności monitorowania energii elektrycznej, wykorzystania informacji dla służb utrzymania ruchu, w celu optymalizacji, eksploatacji linii produkcyjnych pod kątem efektywności energetycznej, integracja oraz analiza danych umożliwiła wypracowanie podstaw do wyznaczenia współczynnika efektywności energetycznej, który wymagany jest przez normę jako niezbędny element do charakterystyki poziomu efektywności energetycznej, wypracowanie podstaw do realizacji procesu prognozowania zużycia energii elektrycznej w oparciu o wyznaczanie i realizację celów energetycznych, wypracowanie przekonania, co do ważności oraz rzetelności składowania danych historycznych z zakresu monitorowania zużycia energii, podstawy systemowej analizy wydajności linii produkcyjnych. W wyniku przeprowadzonych prac rozszerzony został zakres świadomości energetycznej oraz utworzone zostały materiały o dużej wartości merytorycznej, które weszły w skład elementów systemowego podejścia do zagadnienia efektywności energetycznej Homanit Polska w Karlinie. Karol Siatkowski Pełnomocnik Zarządu ds. Systemu Zarządzania Energią Homanit Polska w Karlinie www.biuletyn.astor.com.pl Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 17
referencje System zdalnego monitoringu i sterowania urządzeń wod-kan w PUK Ropczyce Budowa systemu zdalnego monitoringu i sterowania nadrzędnego urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych z założenia powinna poprawiać poziom świadczonych usług poprzez scentralizowanie informacji o stanie urządzeń i w konsekwencji, zwiększenie mobilności obsługi oraz maksymalne skrócenie czasu reakcji na stany awaryjne. Wyzwania Pierwsze przymiarki do automatyzacji procesów technologicznych w Przedsiębiorstwie Usług Komunalnych w Ropczycach miały miejsce w roku 2000. Przedsiębiorstwo rozpoczęło eksploatację nowo wybudowanej oczyszczalni ścieków i powstał problem braku informacji z systemu kanalizacji lewarowo-podciśnieniowej, skutkiem czego konieczne były codzienne kontrole objazdowe. W roku 2004 wybudowana została kolejna oczyszczalnia bez stałej obsługi, z odcinkiem sieci kanalizacyjnej. W tym czasie we współpracy z Instytutem Nafty i Gazu wej oraz narzędzia do projektowania aplikacji. Został opracowany główny algorytm sterownika przy czym prawa do źródeł algorytmu są w rękach inwestora. Dzięki takiemu rozwiązaniu możliwy jest swobodny rozwój systemu bez uzależnienia się od zewnętrznego integratora. Wszystkie kolejne inwestycje, zarówno realizowane, jak i uzgadniane przez przedsiębiorstwo były weryfikowane pod względem spójności z powstałym systemem wizualizacji. Począwszy od roku 2005 wszystkie uzgodnienia branżowe projektowanych sieci zawierały wymogi dotyczące przystosowania do systemu monitoringu. Dzięki opracowaniu szczegółowych wytycznych nie tylko technologicznych, ale także w zakresie automatyki, każdy projektant otrzymuje sprecyzowane wymogi, a powstały obiekt przystosowany jest do standardów funkcjonującego w zakładzie systemu sterowania i wizualizacji. w Krakowie w ramach prac badawczo rozwojowych, Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych wdrożyło prototyp systemu stabilizacji ciśnienia i monitoringu pracy studni głębinowych, przewidując jednocześnie możliwość systematycznej rozbudowy tego systemu dla istniejących i nowo powstających urządzeń w miarę rozwoju sieci wod-kan. Priorytetem dla przedsiębiorstwa było stworzenie systemu o otwartej architekturze z możliwością systematycznej rozbudowy. Zakupiono licencje systemu SCADA, sterownik centralny o dużej mocy obliczeniofot. 1 - Szafa sterownicza pompowni ścieków Realizacja Istniejąca infrastruktura kabli sterowniczych pozwoliła na podłączenie sygnałów z studni głębinowych z centralną dyspozytornią w ramach budowy prototypu systemu. Przyszła kolej na wybór standardu komunikacji z pozostałymi obiektami. System po- 18 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl
referencje dane użytkownika nych. Tej zalety nie posiadają systemy oparte na zdarzeniowym wysyłaniu urządzenie Master informacji. SATEL Pierwsze wdrożenie radiomodemów W celu zapewnienia prawidłowej stanowisko wizualizaji SCADA pracy obiektów, pompownie ścieków SATEL zostały wyposażone w sterowniki swobodnie programowalne oraz radiomodemy z możliwością przesyurządzenie Slave łania informacji na odległość. Tego typu rozwiązania cechują się ogromną rys. 1 - Schemat działania systemu elastycznością pod względem swo- winien spełniać kryteria techniczne, była niemożliwa. Pierwszy etap rozbu- bodnej a jednocześnie być atrakcyjny cenowo dowy systemu to 8 pompowni ścieków. sterowania. Same pompownie stano- zarówno inwestycyjnie, jak i eksplo- Analiza kosztów eksploatacji systemu wią autonomiczne obiekty pracujące atacyjnie. I właśnie to założenie było GPRS pomogła w decyzji za roczne w trybie automatycznym. Wymagają najtrudniejsze do spełnienia. Ostatecz- opłaty z tytułu opłat za transmisję da- one jednak bieżącego dozoru ze stro- nie po kilkumiesięcznych analizach nych z 8 pompowni można było kupić ny obsługi, prac konserwacyjnych, i testach różnych rozwiązań zapadła nowy radiomodem. Ponadto radiomo- usuwania zakłóceń w pracy poszcze- decyzja: radiomodemy a spośród dem gwarantuje niezależność od ope- gólnych urządzeń. Dla zapewnienia nich najlepszym okazał się produkt ratora sieci telefonii i właściciela APN, bieżącej kontroli pracy konieczne jest firmy SATEL Oy. Wyższy początko- co sprawdziło się na przykładzie pozo- systematyczne doglądanie obiektów. wy koszt inwestycji rekompensowany stałych elementów systemu. Transfer Jednak nawet codzienne sprawdzanie jest przez praktycznie bezkosztową danych jest darmowy zatem obiekty są stanu pompowni nie zapewnia bez- eksploatację, dzięki wysokiej nieza- odpytywane na bieżąco wskutek cze- przerwowej pracy każdej z nich, a na- wodności i pracy w wolnym od opłat go ewentualne problemy z łącznością wet kilkugodzinna przerwa w pracy paśmie częstotliwości. Pamiętać nale- są wykrywane natychmiast. Monito- (np. wskutek braku zasilania) stanowi ży, że w tym okresie miesięczne opłaty rowanie obiektów może się odbywać potencjalne zagrożenie utraty zdolno- za eksploatację modemu GPRS, czy cyklicznie w krótkich odstępach cza- ści odbioru ścieków z poszczególnych SMS to koszt kilkudziesięciu złotych, su, dając pełną wiedzę na temat stanu zlewni czy wręcz w konsekwencji a budowa linii kablowej na odległość poszczególnych obiektów nie powodu- zagrożenie skażenia środowiska. kilku kilometrów między obiektami jąc zwiększenia kosztów eksploatacyj- Z uwagi na stosunkowo duże odle- parametryzacji i zdalnego głości pomiędzy pompowniami częsta kontrola pompowni powoduje wzrost kosztów. Dzięki rozbudowie systemu monitoringu o funkcję komunikacji radiomodemowej, możliwe jest powiązanie sygnałów z poszczególnych obiektów w spójnym systemie wizualizacji i sterowania. Wykorzystanie tego potencjału daje następujące korzyści: natychmiastowa informacja o zakłóceniach i awariach urządzeń, bezzwłoczna reakcja obsługi na zdarzenia ruchowe, możliwość podjęcia działań zapobierys. 2 - Projekt sieci radiomodemów wykonany w programie SaTerm www.biuletyn.astor.com.pl gających skutkom awarii, Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) 19
referencje rys. 3 - Synoptyka pompowni ścieków analiza pracy systemu kanalizacyjnego na podstawie zarejestrowanych zdarzeń, oszczędności kosztów poprzez ograniczenie częstotliwości kontroli urządzeń bezpośrednio na obiekcie, rozłożenie w czasie retencji układu poprzez odpowiednie sterowanie przepływem ścieków w przypadku braku zasilania poszczególnych pompowni. W celu realizacji powyższych możliwości należało zaprojektować i wykonać system sterowania nadrzędnego i wizualizacji zdolnego do realizacji następujących założeń technologicznych: rys. 4 - Wizualizacja hydroforni sieciowej wykonanie i uruchomienie sieci sterowników w trybie master-slave, przesłanie i zobrazowanie na ekranach synoptycznych sygnałów z obiektów, wygenerowanie sygnałów alarmowych na stacji wizualizacji, opracowanie algorytmu sterowania nadrzędnego dla sterowników obiektowych. Przedsiębiorstwo posiada już zalążek systemu monitoringu stacji wodociągów i ujęcia wody zbudowany w oparciu o sterownik PLC oraz stanowisko wizualizacji pracy urządzeń na platformie systemu SCADA. Moc obliczeniowa sterownika oraz licencja programu SCADA zostały przewidziane pod rozbudowę systemu o kolejne obiekty. System ten stanowi doskonałą bazę pod rozbudowę ujednoliconego monitoringu. Po analizie założeń technologicznych oraz inwentaryzacji wyposażenia pompowni i istniejącego systemu monitoringu wybrany został sposób realizacji zadania. Z uwagi na znaczne odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami koszt budowy sieci w wersji kablowej czy światłowodowej przewyższał możliwości inwestycyjne przedsiębiorstwa. W celu umożliwienia zbierania sygnałów o zdarzeniach przewidziano komunikację na bazie radiomodemów w paśmie 869 MHz. Jest to zakres częstotliwości przeznaczony do transmisji radiowej o niedużej mocy zapewniającej jednak łączność na odległości do ok. 5 km. Istotną cechą tego pasma jest to, że użytkownicy mogą stosować urządzenia bez konieczności starania się o przydział częstotliwości i tym samym nie ponoszą opłat za używanie urządzeń. Dzięki temu monitorowanie obiektów może się odbywać cyklicznie w krótkich odstępach czasu dając pełną wiedzę na temat stanu poszczególnych obiektów, nie powodując zwiększenia kosztów eksploatacyjnych. W celu realizacji zadania należało opracować koncepcję systemu komunikacyjnego oraz wykonać testy zasięgu łączności radiowej w oparciu o dostępne urządzenia. Na obiektach wykonano testy radiomodemów RA- COM oraz SATEL Oy. Po analizie uzyskanych parametrów wybrany został radiomodem SATELLINE-3AS 869. Następnie został określony protokół komunikacyjny MODBUS RTU jako najkorzystniejszy cenowo i technicznie. Nie bez znaczenia jest fakt, że przedsiębiorstwo posiada urządzenia, które są wyposażone w protokół Modbus lub posiadają możliwość rozbudowy o ten protokół niewielkim kosztem. 20 Biuletyn Automatyki 79 (1/2014) www.biuletyn.astor.com.pl