Temat lekcji 1. Obywatelstwo polskie i unijne Zagadnienia - istota obywatelstwa - nabywanie i uzyskiwanie obywatelstwa - obywatelstwo polskie - obywatelstwo unijne - obywatelstwo a narodowość - społeczeństwo obywatelskie - obywatelskie nieposłuszeństwo WOS - zakres podstawowy Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, państwo, dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa (prawo krwi, prawo ziemi) podstawowe i obowiązki obywatela zapisane w Konstytucji RP Rozdział I: Obywatel terminu: obywatelskość, pluralizm nieposłuszeństwo polityczny, obywatelskie decentralizacja władzy państwowej między obywatelstwem a sposób nabywania narodowością obywatelstwa w i opisuje inne niż prawo krwi i prawo ziemi posiadania sposoby uzyskania obywatelstwa obywatelstwa polskiego i unijnego, i opisuje sposób nadawania warunki rozwoju obywatelstwa społeczeństwa obywatelskiego polskiego i zrzekania się go - opisuje cechy społeczeństwa obywatelskiego cele, przedstawia cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa - zna postać H.D. Thoreau znaczenie terminu: subsydiarność - wskazuje uprawnienia wynikające z posiadania obywatelstwa unijnego - wskazuje przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa - ocenia korzyści płynące z posiadania obywatelstwa, w tym obywatelstwa unijnego - ocenia, czy społeczeństwo polskie spełnia kryteria społeczeństwa obywatelskiego 1
2. Proces wyborczy - relacje władzaobywatel - formy sprawowania władzy przez obywateli - rola wyborów we współczesnej demokracji - prawo wyborcze - cenzus wyborczy - przymiotniki wyborcze - charakterystyka wyborów w - referendum ogólnokrajowe i lokalne 3. Życie publiczne - życie publiczne - inicjatywa obywatelska - petycja, skarga i list otwarty - manifestacje, demonstracje i pikiety - strajki 4. Jak załatwić sprawę w - administracja publiczna i jej demokracja pośrednia, demokracja bezpośrednia, czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze między demokracją pośrednią a bezpośrednią - określa cenzus wyborczy obowiązujący w inicjatywa obywatelska, petycja, list otwarty - pisze petycję według wzoru - wie, gdzie i w jaki suwerenność narodu, prawo wyborcze, kodeks wyborczy, referendum rolę wyborów w państwie demokratycznym przymiotniki wyborcze rodzaje referendum przyjęte w prawodawstwie polskim życie publiczne, skarga, zgromadzenie, strajk - opisuje zasady i sposób zalegalizowania zgromadzenia cele i rodzaje strajku (ostrzegawczy, zakładowy) - zna zasady zasady przeprowadzania wyborów w zasady głosowania poza miejscem zamieszkania zasady przeprowadzania referendum lokalnego i ogólnokrajowego między petycja, skargą i listem otwartym oraz wymienia elementy tych pism i charakteryzuje inne niż ostrzegawczy i zakładowy formy strajku znaczenie terminu: uczestnictwo polityczne formy partycypacji obywateli w życiu politycznym państwa - opisuje przebieg procesu legislacyjnego obywatelskiego projektu ustawy - ocenia znaczenie wyborów dla współczesnej demokracji - ocenia wpływ aktywności obywatelskiej na kształtowanie się życia publicznego - ocenia stopień zna- 2
urzędzie? 5. Informacja publiczna i e-urząd struktura - administracja rządowa - administracja samorządowa - kompetencje urzędów w - podstawowe dokumenty współczesnego obywatela ( dowód osobisty, paszport, prawo jazdy) - zasady rejestracji pojazdu - informacja publiczna i jej charakterystyka - sposoby udostępniania informacji publicznej - obywatela wobec urzędu - skuteczne załatwianie sprawy - odwołanie od decyzji - Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej (epuap). sposób uzyskać dowód osobisty, paszport i prawo jazdy oraz zarejestrować pojazd - wypełnia wniosek o wydanie dowodu osobistego terminu: informacja publiczna - wskazuje elementy składowe podania - pisze podanie prawidłowego wypełniania formularzy administracja publiczna, administracja rządowa, administracja samorządowa organy administracji publicznej w terminu: urząd elektroniczny - opisuje cechy informacji publicznej sposoby udostępniania informacji publicznej obywatela wobec rządu ułatwienia, jaki niesie obywatelom e-urząd terminu: służba cywilna, jaką funkcję pełni dowód osobisty sposób odwoływania się od decyzji urzędu - pisze odwołanie od decyzji urzędu strukturę i zadania administracji rządowej i samorządowej rodzaje paszportów i ich cechy przykłady spraw i opisuje sposób ich załatwiania za pośrednictwem epuap - wypełnia wniosek o udostępnienie informacji publicznej Rozdział II: Prawo 1. Prawo i jego - pojęcie i funkcje jomości procedur podejmowania decyzji administracyjnych - ocenia działalność urzędów w - ocenia znaczenie dostępu do informacji publicznej dla funkcjonowanie demokratycznego społeczeństwa 3
funkcje - charakter i rodzaje norm społecznych - norma prawna a przepis prawny - prawo naturalne i pozytywne - praworządność - rodziny - cechy systemu prawnego - zasady - kultura prawna i postawy obywateli wobec prawo, praworządność rodzaje norm społecznych postawy obywateli wobec norma prawna, przepis prawny, kultura prawna - opisuje rodzaje norm społecznych funkcje i opisuje najczęściej stosowane zasady wywodzące się z rzymskiego postawy obywateli wobec prawo naturalne, prawo pozytywne, prawo stanowione - opisuje cechy norm społecznych rodziny i podaje ich przykłady - opisuje cechy systemu prawnego znaczenie prawo zwyczajowe, prawo powszechne zwyczajowe - rozpoznaje części składowe normy prawnej między prawem naturalnym a pozytywnym - ocenia postawy obywateli wobec - ocenia kulturę prawną społeczeństwa w 2. Źródła i obszary - źródła - źródła poznania - hierarchia aktów prawnych w - prawo wspólnotowe jako źródło w - podział - stosowanie źródła obowiązujące w podział źródła, prawo wewnętrzne, prawo międzynarodowe, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne - opisuje podział - opisuje etapy działalności prawnej źródła obowiązujące w i zna ich hierarchię cechy wewnętrznego, międzynarodowego, publicznego, prywatnego, materialnego i formalnego znaczenie terminu: prawo wspólnotowe - rozróżnia i opisuje źródła wspólnotowego między poszczególnymi rodzajami - ocenia problem zależności między prawem unijnym a prawem polskim 4
3. Gałęzie wewnętrznego 4. Władza sądownicza w - gałęzie polskiego wewnętrznego - prawo karne i jego zasady - prawo cywilne - prawo administracyjne - inne ważniejsze gałęzie w i ich cechy. - charakterystyka władzy sądowniczej - dwuinstancyjność sądownictwa - struktura władzy sądowniczej w - Krajowa Rada Sądownictwa - Sąd Najwyższy - sądy powszechne - sędziowie sądów powszechnych kodeks, przestępstwo, grzywna rodzaje kar przewidzianych w polskim Kodeksie karnym sędzia, ławnik strukturę władzy sądowniczej w osoba fizyczna, osoba prawna, akt administracyjny źródła karnego, cywilnego i administracyjnego cechy karnego, cywilnego i administracyjnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie w kasacja, apelacja, skarga konstytucyjna - omawia zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w, na czym polega immunitet sędziowski oraz - opisuje zasady obowiązujące w prawie karnym różnicę między zdolnością prawną a zdolnością do czynności prawnych - opisuje podział cywilnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie w - omawia zasady, jakimi powinni kierować się sędziowie i członkowie trybunałów warunki, jakie musi spełniać kandydat na ławnika i sposób jego wyboru - opisuje zadania relacje prawne przewidziane w prawie administracyjnym podział aktów administracyjnych i wskazuje ich przykłady skład i zadania Krajowej Rady Sądownictwa - opisuje strukturę Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu procedurę wszczynania - ocenia problem nadmiernej ilości regulacji prawnych w - ocenia problem zaostrzania kar za najcięższe przestępstwa - ocenia rolę ławników w systemie sądownictwa polskiego 5
5. Postępowanie sądowe - ławnicy - sądy administracyjne i wojskowe - Trybunał Konstytucyjny - Trybunał Stanu - postępowanie sądowe - sprawy cywilne - sprawy karne -sprawy administracyjne - proces cywilny - pozew w procesie cywilnym - proces karny - zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - sądy polubowne 6. Organy ścigania - prokuratura i jej struktury postępowanie sądowe, strona powodowa (powód), strona pozwana (pozwany), uczestników procesu cywilnego i procesu karnego - omawia cele i konstytucyjne zasady niezawisłości i nieusuwalności sędziów - omawia zadania ławników przestępstwo, wykroczenie, mediacja, sąd polubowny - wskazuje przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne, karne i administracyjne ofiary, świadka i oskarżonego w procesie karnym - omawia cele i Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu przebieg procesu cywilnego i procesu karnego między procesem cywilnym i karnym sposób postępowania po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa cechy dobrego mediatora - sporządza według wzoru pozew w procesie cywilnym i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - opisuje strukturę postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i Trybunałem Stanu znaczenie postępowanie procesowe, postępowanie nieprocesowe, postępowanie przygotowawcze między postępowaniem procesowym a nieprocesowym - omawia sposób postępowania przed sądem polubownym - omawia zadania - ocenia rolę mediacji w postępowaniu sądowym - ocenia świadomość prawną społeczeństwa polskiego - ocenia poziom i 6
- zadania prokuratury - Krajowa Rada Prokuratury - policja struktura i zadania - działalność i uprawnienia policji - zadania innych służb mundurowych - dzielnicowy - prokuratura i policja w postępowaniu karnym - formy postępowania przygotowawczego - Interpol strukturę policji - opisuje zadania policji i innych służb mundurowych uprawnienia policjantów strukturę prokuratury zadania prokuratorów formy działania i zadania dzielnicowych rolę policji i prokuratury w postępowaniu karnym prokuratury - opisuje sposób powoływania i uprawnienia prokuratora generalnego, jakie znaczenie dla działalności prokuratury ma jej hierarchiczność różne sfery działalności policji Krajowej Rady Prokuratorów między śledztwem a dochodzeniem - omawia skutki postępowania przygotowawczego - opisuje strukturę i zadania Interpolu poczucie bezpieczeństwa współczesnych Polaków 7. Nieletni wobec - przestępczość nieletnich - odpowiedzialność prawna nieletnich - sądy rodzinne - środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim - rozumie pojęcia: nieletniego w prawie cywilnym i karnym przejawy demoralizacji nieletnich i popełniane przez nich czyny karalne - omawia konsekwencje zażywania alkoholu i - rozumie pojęcie: procesu resocjalizacji - określa granice prawnej odpowiedzialności nieletnich - omawia zadania sądów rodzinnych środki stosowane przez sądy rodzinne sposób funkcjonowania sądów rodzinnych w sch przestępczości nieletnich - opisuje środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - omawia zasady - omawia przestępczość nieletnich na przykładzie wybranych artykułów z Kodeksu wykroczeń uwarunkowania rozstrzygania spraw nieletnich przez organy państwowe - ocenia poziom przestępczości wśród nieletnich i problem zaostrzenia kar wobec nich 7
oraz palenia w miejscach publicznych - konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów - proces resocjalizacji narkotyków oraz palenia papierosów wobec nieletnich przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych niezbędne w skutecznym procesie resocjalizacji 1. Czym są? 2. Międzynarodowy system ochrony - i ich charakter - historia praw - Powszechna deklaracja praw - generacje praw - - dokumenty - - instytucje. - Konwencja praw dziecka - system ochrony (Organizacja Narodów Zjednoczonych, terminu: - omawia charakter fundamentalne dla dokumenty stworzone przez Radę Europy i ONZ uregulowane w Europejskiej Karcie Rozdział III: Prawa zapisane w Powszechnej deklaracji praw oraz dziecka zapisane w Konwencji praw dziecka - rozróżnia i charakteryzuje generacje praw instytucje, które stoją na straży praw, jak funkcjonuje system ochrony praw przynależne do konkretnej generacji - omawia strukturę i zadania instytucji stojących na straży zadania Europejskiego Trybunału Praw - opisuje historię historyczne akty prawne, które miały wpływ na kształtowanie się treść dokumentów dotyczących praw, uchwalonych przez Radę Europy i ONZ - opisuje zasady i sposób składania skargi do Europejskiego - ocenia problem tzw. czwartej generacji - ocenia sposoby i skuteczność metod walki z łamaniem 8
Rada Europy, Unia Europejska) - Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu i jego zadania - Europejska Karta Społeczna - Urząd Komisarza Praw Człowieka Rady Europy - Unia Europejska a - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - Prawa a organizacje pozarządowe (Amnesty International, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch) Społecznej oraz Karcie praw podstawowych ważniejsze organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony praw - omawia zadania ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej w dziedzinie praw zadania OBWE wpływ organizacji pozarządowych na przestrzeganie praw Człowieka - omawia wpływ Unii Europejskiej na kształtowanie europejskiego systemu ochrony - omawia strukturę ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej i jej wpływ na przestrzeganie praw zasady funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka cele i zadania ważniejszych organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony praw Trybunału Praw Człowieka - wypełnia formularz skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka według wzoru - omawia zadania Komisarza Praw Człowieka Rady Europy okoliczności powstania OBWE i jej strukturę 3. Ochrona praw i wolności w - w Konstytucji RP, jakie są - opisuje sposób zasady i - ocenia problem 9
4. Łamanie praw - Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich - Urząd Rzecznika Praw Dziecka - prawo do prywatności - jednostki w kontaktach z mediami - skarga konstytucyjna - przyczyny łamania - międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - łamanie praw kobiet - łamanie praw dziecka - wolność wyznania - problem uchodźców - łamanie praw w Europie oraz wolności i obywatela zapisane w Konstytucji RP, na czym polega prawo do prywatności i wskazuje jego zakres - określa jednostki w kontaktach z mediami nacjonalizm, rasizm, antysemityzm przyczyny łamania prawne uwarunkowania ograniczenia praw i wolności zapisanych w Konstytucji RP zadania rzecznika i rzecznika praw dziecka szowinizm, ksenofobia przyczyny łamania - wskazuje przykłady państw, w których nie przestrzega się lub są one zagrożone - omawia przykłady łamania praw kobiet i dzieci powoływania oraz funkcjonowania rzecznika praw i rzecznika praw dziecka zasady składania skargi konstytucyjnej, na czym polega międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych cele i zasady konwencji genewskich i uzupełniających je protokołów - omawia sytuację uchodźców we współczesnym świecie procedury zwracania się z wnioskiem do rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka - pisze skargę do rzecznika praw obywatelskich według wzoru - wskazuje elementy skargi konstytucyjnej oraz skutki prawne jej uznania przez Trybunał Konstytucyjny w przestrzeganiu między rozwiniętymi krajami demokratycznymi a państwami, które powstały w XX w. i nie mają tradycji demokratycznych - opisuje działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do ochrony praw i wolności w - uzasadnia, że nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm i ksenofobia stanowią przykłady łamania - ocenia przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii 10
1. System edukacji w 2. Polskie szkoły wyższe (nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobia) - dopuszczalne ograniczenie praw - charakterystyka polskiego systemu edukacji - zadania MEN i samorządów - zadania szkoły - statut i inne szkolne dokumenty - i obowiązki uczniów - postępowanie w sytuacji złamania praw ucznia - konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - organizacja studiów system boloński - zalety i wady systemu bolońskiego zadania szkoły i obowiązki ucznia, jakie są konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - określa kryteria wyboru kierunku studiów, na czym polega kształcenie - podaje przykłady łamania wolności wyznania przyczyny uchodźstwa we współczesnym świecie Rozdział IV: Edukacja i praca system edukacji w, jaką rolę w szkole pełni statut, na czym polega system boloński w organizacji studiów wyższych przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii, w jakich okolicznościach można ograniczyć zadania MEN i samorządów lokalnych w dziedzinie edukacji inne niż statut dokumenty obowiązujące w szkole - opisuje procedurę postępowania w przypadku złamania praw ucznia wybrane kierunki studiów, na czym polega istota spraw Uchodźców, na czym polegają zadania szkoły w zakresie nauczania i pracy opiekuńczowychowawczej przebieg postępowania kwalifikacyjnego na wybrany - ocenia skuteczność polskiego systemu edukacji - ocenia system boloński wskazując jego zalety i wady - ocenia znaczenie kształcenia 11
3. Kształcenie za 4. Podróżowanie po Europie i świecie - wybór kierunków studiów - zasady przyjmowania kandydatów na uczelnie wyższe - warunki przyjęć na uczelnie - charakterystyka wybranych kierunków studiów - kształcenie ustawiczne - edukacyjne programy unijne - program Comenius - możliwości kształcenia za - charakterystyka kształcenia wyższego w wybranych krajach UE - matura międzynarodowa - program matury międzynarodowej - obywatel w podróży - utrata dokumentów za ustawiczne zasady podejmowania studiów wyższych za strefa Schengen, terroryzm zasady i warunki przyjęć na wyższe uczelnie edukacyjne programy unijne zasady podejmowania studiów wyższych i warunki kształcenia się za procedurę postępowania w przypadku utraty programu Comenius, na czym polega program matury międzynarodowej korzyści, jaki daje uczniom realizowanie programu matury międzynarodowej - opisuje dokumenty zdrowotne, niezbędne podczas pobytu za kierunek studiów i sposób obliczania ilości punktów ofertę edukacyjnych programów unijnych szkolnictwo wyższe w wybranych krajach UE okoliczności powstania strefy Schengen ustawicznego dla gospodarki i społeczeństwa - ocenia problem tzw. drenażu mózgów z punktu widzenia interesów Polski - ocenia rolę strefy Schengen dla obywateli Unii Europejskiej 12
5. Praca w i za - Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego - strefa Schengen i jej granice - charakterystyka zjawiska terroryzmu - praca młodzieży w UE - dziecko i młodociany a problem podejmowania pracy - praca młodocianych w - praca w Wielkiej Brytanii - podatki i umowy - Europass - powrót do kraju, w jaki sposób Ministerstwo Spraw Zagranicznych dba o interesy Polaków przebywających za umowazlecenie, umowa o dzieło, umowa o pracę obowiązki pracodawcy zatrudniającego młodocianych pracowników dokumentów lub problemów zdrowotnych podczas pobytu za, jak funkcjonuje strefa Schengen cechy zjawiska terroryzmu terminu: Europass uwarunkowania podejmowania pracy przez młodocianych zasady zatrudniania młodocianych w rolę Europass w podejmowaniu pracy za przez młodych ludzi - opisuje zasady przekraczania granic zewnętrznych i wewnętrznych strefy Schengen miejsca szczególnie narażone na terroryzm formalności związane z rejestracją i podejmowaniem pracy za na przykładzie Wielkiej Brytanii różnice w umowach podpisywanych z młodymi pracownikami ułatwienia w powrocie do kraju Polaków pracujących za - omawia zasady przewozu żywności i leków w komunikacji samolotowej - opisuje sytuacje, które powinny wzbudzić obawy zagrożenia atakiem terrorystycznym, jaką rolę dla młodych ludzi mają uregulowania prawne Europejskiego paktu na rzecz młodzieży dokumenty wchodzące w skład Europass - sporządza Europass-CV według wzoru - ocenia problem emigracji ludzi młodych w poszukiwaniu pracy 13