Wiedza o społeczeństwie

Transkrypt

1 Wiedza o społeczeństwie Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych Zakres podstawowy Barbara Freier-Pniok

2 Lp. Temat lekcji i zakres materiału Treści kształcenia I. Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej 1. Prawa i obowiązki Prawa i obowiązki ucznia ucznia Zadania Rzecznika Praw Dziecka oraz Rzecznika Praw Obywatelskich 2. Planujemy dalszą Procedury egzaminu naukę zawodowego i maturalnego Zasady przyjmowania kandydatów na studia Systemy rekrutacji na uczelnie w Polsce i Unii Europejskiej Przewidywane osiągnięcia ucznia analizuje przypadki łamania praw ucznia i dziecka rozpoznaje przypadki naruszania praw ucznia, potrafi wskazać instytucje powołane do ochrony praw sporządza pismo do organów ochrony praw ucznia, obywatela wyszukuje prawa i obowiązki ucznia w dokumentach prawnych wskazuje instytucje związane z ochroną praw ucznia potrafi rozwiązać problemy w sposób twórczy potrafi efektywnie współdziałać w grupie potrafi wykorzystywać informacje z różnych źródeł potrafi zaplanować swoją dalszą naukę określa zasady przeprowadzania egzaminów po szkole ponadgimnazjalnej wyszukuje informacje związane z rekrutacją na studia wykorzystuje informacje z różnych źródeł oraz poszukuje i porządkuje informacje przyjmuje odpowiedzialność za Zakres podstawy programowej 4. Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej. 4.1 Wymienia prawa i obowiązki ucznia; wyszukuje gwarantujące je przepisy prawa oświatowego oraz przepisy zawarte w innych aktach prawnych (np. w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). 4.2 Rozpoznaje przypadki naruszania praw ucznia i w razie potrzeby podejmuje odpowiednie kroki w celu ich ochrony. 4. Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej. 4.3 Omawia na wybranych przykładach zasady przyjmowania do szkół wyższych. 4.4 Przedstawia warunki podejmowania przez młodych Polaków nauki w Unii Europejskiej oraz wyszukuje informacje na ten temat odnoszące się do wybranego państwa. 2

3 3. Planujemy pierwszą pracę Zadania urzędów pracy Zasady wypełniania formularza podatku dochodowego PIT 4. Szukamy pracy Rodzaje umów cywilnoprawnych zawieranych przez pracodawców z pracownikiem Zasady zakładania firmy w Polsce i UE Wzory pism CV i aplikacji 5. Podróżujemy i Prawa pasażerów w pracujemy za granicą Unii Europejskiej Postanowienia Schengen Zasady ubezpieczeń turystycznych Zasady zatrudniania pracowników w UE Program EURES Zasady bezpiecznego podróżowania własną naukę potrafi zaplanować własną karierę zawodową poprawnie wypełnia formularz PIT wskazuje miejsca, gdzie należy szukać pracy rozwiązuje problemy w sposób twórczy wykorzystuje umiejętnie informacje z różnych źródeł; potrafi posługiwać się technologią informacyjną poprawnie przygotowuje CV i Europass-CV ocenia korzyści wynikające z faktu założenia własnej firmy analizuje zalety i wady zakładania własnej firmy korzysta z różnorodnych źródeł informacji potrafi posługiwać się technologią informacyjną określa zasady bezpiecznego podróżowania analizuje zasady przyjmowania do pracy w UE ocenia korzyści wynikające z przynależności Polski do strefy Schengen korzysta z 4. Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej. 4.6 Wyjaśnia, jakie możliwości zarabiania mają młodzi ludzie, jakie umowy mogą zawierać i jakie są zasady opodatkowania ich dochodów. 4.7 Omawia ogólne zasady podejmowania pracy i zakładania własnych przedsiębiorstw w Unii Europejskiej (na podstawie informacji z Internetu), sporządza Europass-CV. 4. Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej. 4.6 Wyjaśnia, jakie możliwości zarabiania mają młodzi ludzie, jakie umowy mogą zawierać i jakie są zasady opodatkowania ich dochodów. 4.7 Omawia ogólne zasady podejmowania pracy i zakładania własnych przedsiębiorstw w Unii Europejskiej (na podstawie informacji z Internetu), sporządza Europass-CV. 4. Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej. 4.5 Wyjaśnia, co wynika z wejścia Polski do strefy Schengen; zna zasady bezpiecznego podróżowania po Europie i świecie (unikanie ryzyka, postępowanie w razie kradzieży lub wypadku, możliwości uzyskania pomocy, w tym opieki 3

4 różnorodnych źródeł informacji potrafi posługiwać się technologią informacyjną zdrowotnej). II. Młody obywatel w urzędzie 1. Poznajemy swoje prawa obywatelstwo i informacja publiczna Zasady nabywania obywatelstwa polskiego Ustawa o obywatelstwie Prawa i obowiązki obywatela Unii Europejskiej Zasady nabywania obywatelstwa Unii Europejskiej Zasady działania BIP analizuje na podstawie tekstu ustawy o obywatelstwie różne przypadki uzyskania obywatelstwa polskiego ocenia znaczenie obywatelstwa Unii Europejskiej analizuje prawa i obowiązki obywatela ocenia zasadność działania stron BIP umie korzystać z informacji urzędów stosuje wiedzę i zdobyte umiejętności w praktyce 1. Młody obywatel w urzędzie. 1.1 Wyjaśnia, jak nabywa się obywatelstwo polskie i unijne. 1.4 Uzyskuje informację publiczną na zadany temat w odpowiednim urzędzie. 2. Załatwiamy sprawy w urzędzie Zadania samorządów w zakresie wydawania dokumentów (dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, dowód rejestracyjny) Zasady sądowe zmiany nazwiska potrafi prawidłowo wypełniać druki urzędowe związane z uzyskaniem dokumentów (dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, dowód rejestracyjny) potrafi sporządzić pismo do sądu o zmianę nazwiska lub imienia stosuje wiedzę i zdobyte umiejętności w praktyce 1. Młody obywatel w urzędzie. 1.2 Ustala, w jakim urzędzie i w jaki sposób uzyskuje się dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, jak rejestruje się motocykl i samochód. 3. Dochodzimy swoich praw Zadania administracji zespolonej i niezespolonej Prawa obywatela w urzędzie Formułowanie pism objaśnia rolę administracji publicznej, wyjaśnia różnicę między administracją zespoloną a niezespoloną 1. Młody obywatel w urzędzie. 1.5 Wyjaśnia, co może zrobić obywatel, gdy nie zgadza się z decyzją urzędu. 4

5 urzędowych Zasady odwołania się od decyzji urzędu 4. Idziemy na wybory Wybory do organów władzy ustawodawczej i wykonawczej Ordynacja wyborcza, bierne i czynne prawo wyborcze, zadania PKW. 5. Systemy wyborcze Systemy wyborcze: proporcjonalny, większościowy, mieszany; frekwencja wyborcza; III. Prawo i sądy 1. Rozumiemy istotę Podstawowe pojęcia i prawa funkcje prawa, norma społeczna, potrafi korzystać z praw obywatela w urzędzie potrafi zredagować wniosek, skargę i pismo do urzędu stosuje wiedzę i zdobyte umiejętności w praktyce rozwiązuje problemy w sposób twórczy nabywa umiejętności do publicznych wystąpień zna zasady przeprowadzania w Polsce wyborów do organów władzy ustawodawczej i wykonawczej rozumie konieczność uczestniczenia w procedurach demokratycznych państwa polskiego efektywnie współdziała w grupie i zespole tworzy potrzebne do funkcjonowania w społeczeństwie obywatelskim nawyki analizuje wady i zalety wszystkich systemów wyborczych organizuje wybory np. samorządowe odnosi zdobytą wiedzę do praktyki tworzy potrzebne nawyki omawia funkcje prawa; potrafi 1.6. Sporządza urzędowy wniosek, skargę i odwołanie. 1. Młody obywatel w urzędzie. 1.3 Podaje formalne warunki, jakie spełnić musi obywatel, by wziąć udział w wyborach. 1. Młody obywatel w urzędzie. 1.3 Podaje formalne warunki, jakie spełnić musi obywatel, by wziąć udział w wyborach. 2. Prawo i sądy. 2.1 Wyjaśnia, co to jest prawo i czym różnią się 5

6 hierarchizacja aktów prawnych, zasady niezawisłości sędziów scharakteryzować podstawowe pojęcia z dziedziny prawa wymienia podstawowe zasady prawa rozumie zasadę nadrzędności konstytucji nad innymi aktami prawnymi w państwie uzasadnia potrzebę niezawisłości i niezależności sędziowskiej - skutecznie działa na gruncie zachowania obowiązujących norm - poprawnie posługuje się językiem ojczystym normy prawne od norm religijnych, moralnych i obyczajowych. 2.2 Wymienia podstawowe zasady prawa (prawo nie działa wstecz, domniemanie niewinności, nie ma winy bez prawa, nieznajomość prawa szkodzi) i wyjaśnia konsekwencje ich łamania. 2.5 Uzasadnia potrzebę niezależności i niezawisłości sędziów. 2. Rozróżniamy gałęzie prawa Gałęzie i dziedziny prawa, klasyfikacja źródeł prawa Zasady publikowania aktów prawnych w Polsce: Dziennik Ustaw, Monitor Polski Struktura sądownictwa w Polsce, postępowanie karne, cywilne, administracyjne odnajduje akty prawne w odpowiednim publikatorze prawa odróżnia dziedziny i gałęzie prawa wskazuje różnice między procesem cywilnym, karnym i administracyjnym skutecznie działa na gruncie zachowania obowiązujących norm poprawnie posługuje się językiem ojczystym 2. Prawo i sądy. 2.3 Wymienia źródła prawa; znajduje wskazany akt prawny i interpretuje proste przepisy prawne. 2.4 Wyjaśnia różnice między prawem cywilnym, karnym i administracyjnym; wskazuje, w jakim kodeksie można znaleźć przepisy dotyczące konkretnej sprawy. 3. i 4. Uczestniczymy w procesie karnym (dwie jednostki lekcyjne) Zasady postępowania karnego; mediacje sporządza zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (według wzoru) analizuje przebieg procesu karnego odróżnia proces karny od innych rozpraw sądowych wskazuje zalety 2. Prawo i sądy. 2.6 Przedstawia uczestników i przebieg procesu sądowego: cywilnego i karnego; uzasadnia znaczenie mediacji. 2.7 Wymienia główne prawa, jakie przysługują ofierze, sprawcy i świadkowi przestępstwa. 2.8 Pisze pozew w 6

7 mediacji w procesie karnym efektywnie współdziała w zespole rozwiązuje problemy w sposób twórczy wybranej sprawie cywilnej i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (według wzoru). 5. i 6. Uczestniczymy w procesie cywilnym (dwie jednostki lekcyjne) Zasady postępowania cywilnego Strony procesu cywilnego; oświadczenie woli Prawa stron procesu cywilnego sporządza pozew z powództwa cywilnego (według wzoru) analizuje przebieg procesu cywilnego wskazuje różnicę między procesem karnym a cywilnym posługuje się językiem prawa rozwiązuje problemy w sposób twórczy wykorzystuje zdobytą wiedzę i umiejętności w praktyce 2. Prawo i sądy. 2.6 Przedstawia uczestników i przebieg procesu sądowego: cywilnego i karnego; uzasadnia znaczenie mediacji. 2.7 Wymienia główne prawa, jakie przysługują ofierze, sprawcy i świadkowi przestępstwa. 2.8 Pisze pozew w wybranej sprawie cywilnej i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (według wzoru). 7. Rozwiązujemy sprawy rodzinne IV. Bezpieczeństwo 1. Poznajemy organy ścigania Sposoby rozwiązywania konfliktów w rodzinie Etapy postępowania rozwodowego oraz spadkowego Zasady dziedziczenia Zadania policji, straży miejskiej oraz pracowników służb porządkowych w Polsce rozpoznaje przyczyny konfliktów w rodzinie; rozumie wartość pokojowego rozwiązywania konfliktów rodzinnych umie opisać przebieg rozprawy rozwodowej prawidłowo pisze testament efektywnie współdziała w grupie buduje więzi międzyludzkie odróżnia prawa policji od praw straży miejskiej określa prawa obywatela w 2. Prawo i sądy. 2.6 Przedstawia uczestników i przebieg procesu sądowego: cywilnego i karnego; uzasadnia znaczenie mediacji. 2.7 Wymienia główne prawa, jakie przysługują ofierze, sprawcy i świadkowi przestępstwa. 2.8 Pisze pozew w wybranej sprawie cywilnej i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (według wzoru). 3. Bezpieczeństwo. 3.1 Charakteryzuje najważniejsze zadania prokuratury i policji. 3.2 Przedstawia uprawnienia 7

8 2. Spotykamy się z funkcjonariuszem 3. Unikamy zagrożeń dbamy o własne bezpieczeństwo Organizacja i zadania prokuratury Uprawnienia służb porządkowych w państwie polskim Rodzaje mandatów oraz ogólne zasady przyznawania punktów karnych w sytuacji wykroczeń drogowych Klasyfikacja przestępstw w stosunku do dzieci i młodzieży Problem handlu ludźmi we kontaktach ze służbami porządkowymi rozpoznaje przypadki naruszania praw wobec obywatela przez służby porządkowe potrafi dochodzić swoich praw charakteryzuje podstawowe zadania prokuratury porządkuje informacje z różnych źródeł charakteryzuje uprawnienia służb porządkowych w Polsce nawiązuje kontakt z funkcjonariuszem policji i na podstawie danych sporządza notatkę dotyczącą bezpieczeństwa i przestępczości w swojej okolicy potrafi przewidzieć kary za wykroczenie drogowe porządkuje informacje z różnych źródeł Uczeń charakteryzuje problemy współczesnego świata (handel ludźmi) policjantów i innych służb porządkowych; rozpoznaje przejawy ich naruszania. 3. Bezpieczeństwo. 3.3 Nawiązuje kontakt (osobisty, telefoniczny lub mailowy) z funkcjonariuszem policji (np. dzielnicowym) i na podstawie uzyskanych informacji sporządza notatkę lub wykres dotyczący przestępczości w swojej okolicy. 3. Bezpieczeństwo. 3.4 Wymienia przestępstwa, których ofiarą najczęściej padają młodzi ludzie; wie, jak można 8

9 4. Poznajemy konsekwencje swoich czynów współczesnym świecie Działalność organizacji pozarządowych w zakresie ochrony przed współczesnym niewolnictwem, procedury niebieskiej karty Rodzaje i sposoby lokalnej pomocy osobom pokrzywdzonym Skutki stosowania używek Zakres odpowiedzialności nieletnich Środki poprawcze, środki wychowawcze, zakład poprawczy wie, gdzie powinien szukać pomocy, gdy dowie się o przypadkach handlu ludźmi uzasadnia potrzebę funkcjonowania niebieskiej linii potrafi unikać zagrożeń i przestrzega zasad bezpieczeństwa w sytuacjach zagrożenia podejmuje decyzje dotyczące własnego bezpieczeństwa korzysta z różnorodnych źródeł informacji przewiduje konsekwencje swoich czynów w razie popełnienia przestępstwa odróżnia środki poprawcze od środków wychowawczych rozumie szkodliwość działania narkotyków, papierosów i alkoholu; interpretuje przepisy prawne dotyczące sprzedaży i konsumpcji używek podejmuje próbować ich uniknąć i przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się w sytuacji zagrożenia. 3. Bezpieczeństwo. 3.5 Wyjaśnia, na jakich zasadach nieletni odpowiadają za popełnienie przestępstwa (środki wychowawcze i poprawcze). 3.6 Przedstawia przepisy prawne dotyczące sprzedaży i konsumpcji alkoholu, papierosów i narkotyków, i wskazuje na konsekwencje ich łamania. 9

10 V. Prawa 1. Poznajemy genezę naszych praw 2. Znamy źródła praw Geneza praw Konstytucja 3 maja a prawa Gwarancje ogólne dla praw i wolności Dokumenty międzynarodowe w ochronie praw Europejski system ochrony praw Trzy generacje praw Uniwersalizm praw Prawa dziecka indywidualne decyzje, zachowuje obowiązujące normy porządkuje informacje, korzysta z technologii informacyjnej charakteryzuje znaczenie praw - wskazuje, w jakich dokumentach międzynarodowych zostały zapisane prawa określa, czym są prawa powszechne i niezbywalne określa katalog najważniejszych dokumentów międzynarodowych związanych z prawami wykorzystuje informacje z różnych źródeł; posługuje się technologią informacyjną rozumie, dlaczego prawa uważa się za powszechne, nienaruszalne, niezbywalne charakteryzuje 5. Prawa. 5.1 Przedstawia krótko historię praw i ich genezę; wymienia najważniejsze dokumenty z tym związane. 5.2 Wymienia podstawowe prawa i wolności ; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne. 5.3 Podaje najważniejsze postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji o Prawach Dziecka. 5. Prawa. 5.2 Wymienia podstawowe prawa i wolności ; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i 10

11 3. Rozpoznajemy przejawy łamania praw 4. Prawa a ochrona danych osobowych Przyczyny łamania praw Kara śmierci w systemie karnym Zasady prawne ochrony danych osobowych w kontekście praw Prawa obywatela i w kontaktach z mediami Zakres genezę praw poszukuje i porządkuje informacje z różnych źródeł dostrzega złożoność problemu, jakim jest łamanie praw we współczesnym świecie dostrzega różne aspekty i poglądy na temat kary śmierci jako przykładu łamania praw podaje przykłady łamania praw we współczesnym świecie odnosi zdobytą wiedzę do praktyki rozumie zasady ochrony danych osobowych oraz swoje prawa w tym zakresie rozumie, z czego wynika potrzeba ochrony danych osobowych niezbywalne. 5.3 Podaje najważniejsze postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji o Prawach Dziecka. 5. Prawa. 5.4 Znajduje w środkach masowego przekazu (w tym w Internecie) informacje o przypadkach łamania praw na świecie. 5.5 Bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw i wolności. 5.6 Wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych, i prawa obywatela w kontaktach z mediami. 5. Prawa. 5.4 Znajduje w środkach masowego przekazu (w tym w Internecie) informacje o przypadkach łamania praw na świecie. 5.5 Bierze udział w debacie klasowej, 11

12 odpowiedzialności za słowo i przekaz informacji w mediach VI. Ochrona praw i wolności 1. Poszukujemy pomocy prawnej Zasady postępowania sądowego w Polsce Zadania Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka Zadania Trybunału Europejskiego w Strasburgu Organizacje zajmujące się ochroną praw ma świadomość zagrożeń związanych z brakiem ochrony danych osobowych rozumie odpowiedzialność mediów w zakresie przekazywanych informacji korzysta ze swoich praw w kontaktach z mediami wykorzystuje zdobytą wiedzę w praktyce korzysta z informacji z różnych źródeł posługuje się technologią informacyjną poprawnie pisze skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz innych instytucji zajmujących się ochroną praw charakteryzuje kompetencje poszczególnych organów sądowniczych zajmujących się ochroną praw poprawnie posługuje się językiem ojczystym efektywnie szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw i wolności. 5.6 Wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych, i prawa obywatela w kontaktach z mediami. 6. Ochrona praw i wolności. 6.1 Przedstawia główne środki ochrony praw i wolności w Polsce. 6.2 Opisuje sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka; pisze prostą skargę do jednego z nich (według wzoru). 6.3 Uzasadnia znaczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. 12

13 2. Rozpoznajemy przejawy nietolerancji 3. Stajemy w obronie innych (w tym o prawach zwierząt) Rodzaje tolerancji i nietolerancji Rodzaje dyskryminacji i ich przyczyny Znajomość polskich organizacji pozarządowych niosących pomoc potrzebującym Zasady wolontariatu współdziała w grupie rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, ksenofobii, antysemityzmu analizuje problem nietolerancji i jego przyczyny rozumie konieczność zachowania równowagi wobec mitów i stereotypów rozumie ważność tolerancji wobec innych przekonań i kultur porozumiewa się w różnych sytuacjach prezentuje własny punkt widzenia poprawnie posługuje się językiem ojczystym rozumie konieczność angażowania się w działalność publiczną i społeczną rozumie potrzebę pomocy ludziom potrzebującym prezentuje własny punkt widzenia bierze pod uwagę poglądy innych ludzi współdziała w 6. Ochrona praw i wolności. 6.5 Rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji. 6. Ochrona praw i wolności. 6.4 Przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw ; w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania (np. podpisuje apel, prowadzi zbiórkę darów). 6.5 Rozpoznaje 13

14 grupie przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji. 6.6 Znajduje informacje o naruszaniu praw w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziecka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić. 14