Wyniki badania funkcji układu wzrokowego oraz najczęściej zgłaszane dolegliwości osób o niskim statusie socjoekonomicznym z terenu Poznania i okolic

Buczkowska Artykuły H, oryginalne Miśkowiak B. Wyniki / original badania papers funkcji układu wzrokowego oraz najczęściej zgłaszane dolegliwości... 41 Wyniki badania funkcji układu wzrokowego oraz najczęściej zgłaszane dolegliwości osób o niskim statusie socjoekonomicznym z terenu Poznania i okolic Results of examination of the functions of the visual system and the most often reported ailments in people with low socio-economic status from Poznan and vicinity Hanna Buczkowska, Bogdan Miśkowiak Katedra Optometrii i Biologii Układu Wzrokowego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wprowadzenie. Status socjoekonomiczny człowieka wpływa w istotny sposób na dostęp do różnego rodzaju zasobów, w tym do dóbr jakie oferuje współczesna optyka, optometria, czy okulistyka. Najbardziej na ograniczenie tego dostępu narażeni są ludzie o niskim statusie socjoekonomicznym. Cel. Ocena ostrości wzroku, najczęściej występujących wad wzroku i dolegliwości zgłaszanych przez populację osób o niskim statusie socjoekonomicznym z Poznania i okolic. Materiał i metody. Grupę badawczą stanowią 203 osoby o niskim statusie socjoekonomicznym (ocenianym według obowiązujących w Polsce kryteriów). Zakres badań obejmował: przeprowadzenie badań ankietowych oraz badań diagnostycznych układu wzrokowego. Wyniki. Ponad 60% badanych o niskim statusie socjoekonomicznym boryka się w życiu codziennym z nieostrym widzeniem do dali. Na brak komfortowego widzenia z bliska skarży się ponad 40% badanych w wieku od 17 do 40 roku życia i aż blisko 90% pacjentów w wieku 41 do 80 roku życia (w tym badani stosujący korekcję do bliży). Występowanie krótkowzroczności i nadwzroczności kształtuje się na podobnym poziomie odpowiednio 37,3% oraz 34,7% w grupie wiekowej od 17 do 40 roku życia. Ponad połowa badanych z tej grupy (56,5%) ma. Nieco inaczej wygląda rozkład procentowy występowania poszczególnych wad refrakcji w grupie wiekowej od 41 do 80 roku życia. Krótkowzroczność dotyczy niespełna 20% badanych, 54,7%, a 50,9% pacjentów. Wnioski. Powyższe wyniki badań wskazują na konieczność prowadzenia badań czynności układu wzrokowego w populacji osób o niskim statusie socjoekonomicznym. Poza przeprowadzaniem badań wzroku należy również prowadzić działania zmierzające do zaopatrzenia tych osób w stosowną korekcję narządu wzroku. Introduction. An individual socio-economic status significantly influences access to many resources such as optics, optometry and ophthalmology. People with low socioeconomic status have the lowest access. Aim. The evaluation of visual acuity, refractive errors and ailments reported by the people with low socio-economic status from Poznan and neighborhood. Material & methods. The participants were 203 people of low socioeconomic status. The scope of the research included: conducting surveys and diagnostic tests. Results. Over 60% of the respondents with low socio-economic status were faced with blurred vision at a distance in everyday life. The lack of comfortable vision up close was reported by more than 40% of the respondents aged 17 to 40 years and up close by 90% of the patients aged 41 to 80 years (including the subjects applying the correction for near vision). The prevalence of the small degree of myopia and hyperopia in patients aged from 17 to 40 years was respectively 37.3% and 34.7%. Over a half of the participants of this group had astigmatism (56.5%). In the patients aged from 41 to 80 years myopia occurred in 20%, hyperopia in 54.7% and astigmatism in 50.9%. Conclusion. The above results show the necessity of examination of function of the visual system in people with low socio-economic status. In addition to carrying out eye examinations there should be also efforts to supply these people with appropriate visual correction. Key words: visual acuity, refractive errors, socio-economic status Słowa kluczowe: ostrość wzroku, wady refrakcji, status socjoekonomiczny Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 41-46 www.phie.pl Nadesłano: 09.11.2013 Zakwalifikowano do druku: 23.12.2013 Adres do korespondencji / Address for correspondence Mgr Hanna Buczkowska Katedra Optometrii i Biologii Układu Wzrokowego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Rokietnicka 5D, 60-806 Poznań tel. 061 854 73 62, e-mail: rodopsyna@o2.pl

42 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 41-46 Wprowadzenie Właściwa jakość widzenia warunkuje możliwość komfortowego funkcjonowania podczas wykonywania wielu codziennych czynności takich jak czytanie, prowadzenie pojazdów mechanicznych, czy praca przy komputerze. Społeczne nierówności w aspekcie jakości widzenia i funkcjonowania układu wzrokowego mogą być istotnym czynnikiem wpływającym na poziom wykształcenia i także co za tym idzie poziom dochodów. Dlatego ważne jest prowadzenie badań w zakresie oceny wybranych parametrów widzenia szczególnie w grupie ludzi o niskim statusie socjoekonomicznym, którzy często mają ograniczony, ze względu na sytuację finansową, dostęp do korzystania z dóbr, jakie daje nam współczesna optyka, optometria, czy okulistyka. Wyniki takich badań mogą być podstawą do podjęcia działań w kierunku wyrównywania szans także w aspekcie funkcjonowania układu wzrokowego. Pojęcie statusu socjoekonomicznego wywodzi się z socjologii i oznacza społeczny status jednostki lub grupy właściwy osobom, które osiągnęły zbliżony poziom bogactwa, zakres władzy, wykształcenia, prowadzą podobny tryb życia, w podobny sposób spędzają czas wolny i mają zbliżony do siebie status zawodowy. Status socjoekonomiczny może być mierzony za pomocą różnych wskaźników, między innymi takich jak klasa społeczna, poziom wykształcenia, poziom dochodu, wykonywany zawód. Status socjoekonomiczny wpływa w istotny sposób na dostęp do różnego rodzaju zasobów, najbardziej na ograniczenie tego dostępu narażeni są ludzie o niskim statusie socjoekonomicznym. Prowadzenie badań wśród ludzi ubogich, bezdomnych nie jest zadaniem łatwym i prawie każdy badacz napotyka trudności [1]. Agresja, czy brak komunikacji z badanym, często utrudniają przeprowadzenie badania. W literaturze możemy napotkać wiele prac dotyczących społeczności osób ubogich, czy bezdomnych, są to jednak głównie studia socjologiczne i psychologiczne [1-3]. Zagadnienie jakości widzenia wśród Polaków o niskim statusie socjoekonomicznym, praktycznie nie zostało do tej pory należycie przedstawione. Także śledząc literaturę światową temat ten nie jest często poruszany. Badania wzroku wśród bezdomnych zamieszkujących Ośrodek Dobrego Pasterza w Toronto w Kanadzie oraz oceny relacji pomiędzy ostrością wzroku a różnymi czynnikami zdrowotnymi i społecznymi podjęli się naukowcy z Katedry Okulistyki z Uniwersytetu Medycznego w Toronto [4]. Grupę badawczą stanowiło 30 mężczyzn w wieku od 30 do 70 lat (średni wiek pacjentów wynosił 40,9 lat). U 43% badanych osób ostrość wzroku była gorsza niż 20/70 (0,3), a u 54% gorsza niż 20/50 (0,4). Dodatkowo wprowadzenie przed oko otworu stenopeicznego spowodowało u co najmniej 54% osób o obniżonej ostrości wzroku znaczną poprawę wyników ostrości wzroku (co najmniej o 2 linie na tablicy Snellena). Wnioskowano, iż u większości osób biorących udział w badaniu, obniżenie ostrości wzroku wynikało z przyczyn refrakcyjnych, a nie z powodu innych patologii układu wzrokowego. Badacze nie wykazali żadnych korelacji pomiędzy obniżoną ostrością wzroku a wykształceniem, stosunkiem do służby zdrowia, paleniem tytoniu, używaniem narkotyków lub spożywaniem alkoholu wśród badanych osób bezdomnych, jednakże sami autorzy artykułu są zdania, że badania powinny zostać powtórzone i objąć więcej osób bezdomnych na terenie Toronto, w tym także kobiety. Niestety w powyższej publikacji nie zawarto żadnych danych na temat wykrytych wad refrakcji. W kolejnych badaniach przeprowadzonych na Hawajach [5] objęto badaniami łącznie 129 osób bezdomnych (średni wiek badanych 35 lat). Osoby bezdomne biorące udział w badaniach zostały poproszone o wypełnienie ankiety zawierającej pytania dotyczące subiektywnej oceny zdrowia oczu, wiedzy na temat dostępu do okulisty i historii okulistycznej. Następnie wykonywano badanie ostrości wzroku do dali i bliży za pomocą tablic Snellena, pomiar refrakcji autorefraktometrem, oraz zdjęcie dna oka za pomocą funduskamery. Obraz dna oka oceniano pod względem patologii związanych z retinopatią cukrzycową. Wyniki ankiety wskazują, że 60,5% osób było zadowolonych ze swojego widzenia. Problem z widzeniem do dali wskazało 57,4% pacjentów, natomiast problemy z widzeniem do bliży 49,6% osób. Wyniki badania ostrości wzroku do dali wykazały, że ostrość wzroku równą lub lepszą od 20/40 (0,5) miało 87,9% badanych, 9,7% miało ostrość z zakresu 20/50 do 20/100 i 2,4% bezdomnych miało ostrość gorszą lub równą 20/200 (0,1). Jeśli chodzi o występowanie wad wzroku w tej populacji to (ekwiwalent sferyczny mniejszy niż -0,50 dptr.) posiadało 23,5%, 1,2% badanych oraz 35,3% przebadanych osób. W okresie od września do grudnia 2011 roku zespół badaczy z Politechniki Wrocławskiej przeprowadził badania wzroku u osób przebywających w schronisku dla bezdomnych mężczyzn i domu dla samotnych kobiet i matek z dziećmi, prowadzonych przez wrocławskie koło Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta [6]. Badaniem objęto 113 osób, w tym 78 mężczyzn i 35 kobiet (średni wiek badanych 57,5 lat). Wyniki średniej obuocznej ostrości wzroku, z jaką funkcjonowały osoby bezdomne wynosiła 0,68±0,04. W korekcji zaleconej przez badaczy średnia obuoczna ostrość wzroku badanych wynosiła 1,07±0,04. Krótkowzroczność odnotowano w przypadku 20,4% badanych osób, posiadało 51,3% osób, a 49,6% badanych osób.

Buczkowska H, Miśkowiak B. Wyniki badania funkcji układu wzrokowego oraz najczęściej zgłaszane dolegliwości... 43 Powyższe publikacje dotyczą wyników badań jedynie osób bezdomnych. Należy pamiętać, iż także osoby ubogie, które pomimo posiadania lub wynajmowania zakwaterowania a żyjące na poziomie minimum egzystencji mają utrudniony dostęp do korzystania z wielu zasobów jakie oferuje nam postęp cywilizacyjny. Od stycznia 2010 do września 2012 roku Katedra Optometrii i Biologii Układu Wzrokowego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu czynnie współpracuje z fundacją Bread of Life. W ramach niniejszej współpracy przeprowadzano w tym czasie bezpłatne badania wzroku osób ubogich i bezdomnych oraz zaopatrzono wszystkich tego wymagających w korekcję okularową. Cel badań Celem prowadzonych badań, poza działalnością charytatywną, było także zebranie danych dotyczących jakości widzenia, najczęściej występujących wad wzroku i dolegliwości zgłaszanych przez przebadaną populację osób o niskim statusie socjoekonomicznym z Poznania i okolic. Materiał i metody Grupę badawczą stanowią 203 osoby w wieku od 17 do 80 roku życia o niskim statusie socjoekonomicznym, w tym 108 kobiet (53,2%) i 95 mężczyzn (46,8%). Klasyfikacji badanych do grupy badawczej dokonano na podstawie dwóch wskaźników wyznaczających status socjoekonomiczny: 1. uzyskiwanego dochodu przez badanych i 2. poziomu wykształcenia. Za kryterium zaliczenia do grupy o niskim statusie socjoekonomicznym przyjęto dochody nie przekraczające kryteriów dochodowych ustalonych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w oparciu o próg interwencji socjalnej oraz wykształcenie średnie lub niższe. Wstępnej weryfikacji pacjentów do grupy badanych dokonywali pracownicy Fundacji Bread of Life na podstawie przedłożonych przez badanych zaświadczeń o korzystaniu ze wsparcia finansowego lub materialnego stosowych instytucji. Większość pacjentów była kierowana z Ośrodków Pomocy Społecznej, czy schronisk dla bezdomnych. Zakres badań obejmował: przeprowadzenie badania ankietowego i badań diagnostycznych. Ankieta dostarczyła informacji o dacie urodzenia, wykształceniu, dochodach, występowaniu dolegliwości (nieostre widzenie do dali i do bliży, ból oczu, występowanie łzawienia, pieczenia, zaczerwienienia oczu, ból głowy), stosowaniu, lub nie, korekcji okularowej i miejscu zaopatrywania się okulary (np. optyk, apteka, bazar). Na badania diagnostyczne składał się: pomiar mocy korekcji stosowanej przez pacjenta oraz ostrości wzroku do dali w stosowanej korekcji lub bez, jeśli badany nie używał okularów. Pomiaru ostrości wzroku do dali dokonywano przy użyciu optotypów Snellena (haków) z rzutnika testów. Badanie przedmiotowe wady refrakcji przeprowadzono przy użyciu autorefraktometru a podmiotowe określenie wady refrakcji przeprowadzono przy użyciu foroptera, rzutnika testów i kasety okulistycznej zgodnie z obowiązującymi procedurami optometrycznymi. Dodatkowo u pacjentów z prezbiopią wyznaczano wartość addycji do bliży. Następnie ponownie pomierzono ostrość wzroku do dali, tym razem w proponowanej korekcji. Wyniki Uzyskane w toku przeprowadzonych badań wyniki przedstawiono w tabelach od I do V oraz na rycinach 1 i 2. Ze względu na rozpiętość wiekową grupy badawczej (od 17 do 80 lat) badanych podzielono na dwie podgrupy wiekowe: pierwszą podgrupę stanowili pacjenci od 17 do 40 roku życia (46 osób, co stanowiło 22,7% całej grupy) drugą podgrupę pacjenci od 41 do 80 roku życia (157 badanych, co stanowiło 77,3% grupy). Tabela I zawiera dane odnośnie najczęściej zgłaszanych przez przebadanych pacjentów dolegliwości. W tabeli II zawarte są dane dotyczące stosowania przez badanych korekcji do dali i do bliży oraz miejsca z którego ją nabywają. Tabela III zawiera zaś dane o ilości osób, u których stwierdzono na podstawie przeprowadzonych przez nas badań potrzebę stosowania korekcji. W tabeli IV przedstawiono średnie wartości ostrości wzroku do dali osób o niskim statusie socjoekonomicznym w noszonej korekcji lub bez korekcji, jeśli badany jej nie stosował. Dla porównania w tabeli V można znaleźć dane dotyczące średniej ostrości wzroku do dali osiąganej przez badanych w zaleconej korekcji. Na rycinach 1 i 2 umieszczono dane odnośnie liczby osób sklasyfikowanych na podstawie badania podmiotowego do poszczególnych rodzajów wad refrakcji. Dyskusja Dolegliwości takie, jak: niewyraźne widzenie, ból oczu, uczucie pieczenia, swędzenia oczu, czy ból głowy w znaczącym stopniu mogą obniżać jakość życia człowieka. Wyniki naszych badań wskazują, że ponad 60% badanych o niskim statusie socjoekonomicznym boryka się w życiu codziennym z nieostrym widzeniem do dali. Na brak komfortowego widzenia z bliska skarży się ponad 40% badanych w wieku od 17 do 40 roku życia i aż blisko 90% pacjentów w wieku od 41 do 80 roku życia Podczas przeprowadzania ankiety, jeśli badany sygnalizował stosowanie korekcji do bliży o dolegliwość nieostrego widzenia z bliska pytano w kontekście patrzenia przez tą właśnie korekcję. Ból oczu w obu grupach sygnalizowało ponad 35% badanych a uczucie pieczenia, łzawienia, czy występowanie zaczerwienienia

44 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 41-46 56,5% 4,3% dużego stopnia 2,2% dużego stopnia 37,3% 4,3% 50,9% 2,2% wysokiego stopnia 1% 19,4% 2,5% dużego stopnia 1,9% 5,4% 34,7% Ryc. 1. Występowanie wad wzroku u osób o niskim statusie socjoekonomicznym w wieku od 17 do 40 lat Fig. 1. Occurrence of vision problems in people with low socio-economic status aged between 17-40 years 3,2% 54,7% Ryc. 2. Występowanie wad wzroku u osób o niskim statusie socjoekonomicznym w wieku od 41 do 80 lat Fig. 2. Occurrence of vision problems in people with low socio-economic status aged between 41-80 years Tabela I. Najczęściej zgłaszane dolegliwości przez przebadanych Table I. Most frequent visual problems reported by subjects Dolegliwość Liczba osób zgłaszających dolegliwość I podgrupa (n=46) Odsetek w podgrupie I Liczba osób zgłaszających dolegliwość II podgrupa (n=157) Odsetek w podgrupie II Nieostre widzenie do dali 28 60,8% 106 67,5% Nieostre widzenie do bliży 20 43,5% 139 88,5% Ból oczu 17 36,9% 61 38,8% Występowanie łzawienia, pieczenia, zaczerwienienia oczu 20 43,5% 92 58,6% Ból głowy 15 32,6% 83 52,9% Tabela II. Liczba osób stosujących korekcję do dali lub do bliży oraz miejsce jej nabywania Table II. Number of subjects applying correction in blurred vision for distance and near vision and place of acquiring the correction Stosowanie korekcji do dali Miejsce zaopatrywanie się w korekcję do dali tak nie okresowo optyk apteka/bazar I (n= 46) Liczba osób 14 27 5 18 1 Odsetek w grupie 30,4% 58,7% 10,9% 39,1% 2,1% II (n=157) Liczba osób 37 109 11 38 10 Odsetek w grupie 23,5% 69,4% 7% 24,2% 6,4% Stosowanie korekcji do bliży Miejsce zaopatrywanie się w korekcję do bliży tak nie optyk apteka/bazar I (n= 46) Liczba osób 1 45 1 Odsetek w grupie 2,1% 97,8% -2,1% II (n=157) Liczba osób 101 56 40 61 Odsetek w grupie 64,3% 35,7% 25,4% 38,9% oczu dotyczyło 43,5% badanych z podgrupy I i 58,6% pacjentów w wieku od 41 do 80 lat. Na ból głowy skarżyło się ponad 30% badanych z podgrupy I i ponad 50% badanych z podgrupy II. Ból głowy może wynikać z wielu powodów, także chorób ogólnoustrojowych, niemniej jednak często nieskorygowana lub również może być przyczyną takich dolegliwości. W grupie badanych w wieku 17 do 40 lat, którzy zgłaszali częste występowanie bólu głowy (15 osób) 53% z nich miało i (8 osób). U pacjentów w wieku 41 do 80 lat, którzy sygnalizowali występowanie bólu głowy (83 osoby) miało 67,5% badanych, a występował u 57,8% osób. Można zatem wnioskować, że u połowy pacjentów z dolegliwością bólu głowy wada wzroku mogła być zasadniczym czynnikiem ją powodującym. Aby to zweryfikować należałoby ponownie przeprowadzić ankietę u badanych noszących zaleconą korekcję optyczną. Często skutecznym sposobem zniwelowania wielu dolegliwości związanych ze wzrokiem jest stosowanie odpowiedniej korekcji okularowej lub soczewek kontaktowych.

Buczkowska H, Miśkowiak B. Wyniki badania funkcji układu wzrokowego oraz najczęściej zgłaszane dolegliwości... 45 Tabela III. Liczba osób potrzebująca korekcji do dali lub do bliży Table III. Number of subjects needing correction in blurred vision for distance and near vision Zalecana korekcja tylko do dali tylko do bliży do dali i do bliży żadna I (n= 46) Liczba osób 42 2 2 Odsetek w grupie 91,3% 4,3% 4,3% II (n=157) Liczba osób 3 7 147 Odsetek w grupie 1,9% 4,5% 93,6% Tabela IV. Średnie wartości ostrości wzroku do dali w noszonej korekcji lub bez korekcji Table IV. Mean values of vision acuity in blurred vision for distance with and without correction w korekcji noszonej bez korekcji OP OL OU OP OL OU I (n= 46) 0,7±0,34 0,6±0,25 0,9±0,33 0,6±0,36 0,6±0,36 0,7±0,36 II (n=157) 0,6±0,3 0,6 ±0,29 0,8±0,28 0,5±0,32 0,6 ±0,3 0,7 ±0,32 OP oko prawe; OL oko lewe; OU obuocznie Jak wynika z powyższych badań osoby o niskim statusie socjoekonomicznym często nie posiadają lub nie stosują korekcji. W grupie badanych w wieku 17-40 lat (podgrupa I) tylko 30,4% osób stosowało na stałe korekcję do dali, a faktycznie potrzebowało jej aż 91,3% badanych. Podobnie jeśli chodzi o pacjentów starszych (podgrupa II) korekcję do dali posiadało 23,5% badanych, do bliży 64,3%, zaledwie 14,6% pacjentów w tej grupie posiadało zarówno korekcje do dali, jak i do bliży. Wyniki badania wad refrakcji wskazują, że stosowania jednocześnie korekcji do dali i do bliży wymaga aż 93,6% pacjentów w wieku od 41 do 80 lat. Okazuje się także, że częstym miejscem zaopatrywania się w okulary, zwłaszcza do czytania, jest apteka, czy bazar. W podgrupie II spośród 101 badanych stosujących korekcję do bliży 61 deklarowało, iż zakupili ją w przypadkowy sposób, bez uprzedniego badania wzroku. Ponadto wyniki badania ostrości wzroku do dali potwierdzają fakt, iż wiele osób nie stosuje odpowiedniej korekcji, przez co jakość ich widzenia jest osłabiona. Średnia obuoczna ostrość wzroku do dali pacjentów nie stosujących korekcji w przypadku obu podgrup wiekowych wynosiła 0,7 (odchylenie standardowe dla podgrupy I ±0,36, dla podgrupy II ±0,32). W przypadku badanych stosujących korekcję wyniki były nieco lepsze w podgrupie I średnia obuoczna wartość ostrości wzroku wynosiła 0,9 (odchylenie standardowe ±0,33) a w grupie badanych od 41 do 80 roku życia (podgrupa II) 0,8 (odchylenie standardowe ±0,28). Dla porównania można przytoczyć wyniki średniej obuocznej ostrości wzroku, z jaką funkcjonowały osoby bezdomne przebadane przez zespół badaczy z Wrocławia, wynosiły one 0,68±0,04 [6]. Okazuje się, iż jakość widzenia przebadanych osób o niskim statusie socjoekonomicznym może być lepsza, jeśli zastosuje się odpowiednie okulary. Wyniki badania ostrości wzroku w zalecanej korekcji pokazują, że badani zarówno z podgrupy I, jak i II mogą osiągnąć normę ostrości wzroku do dali (tab. V). Wyniki badań prowadzonych nad współzależnością między występowaniem wad refrakcji a poziomem socjoekonomicznym są udokumentowane w dwóch raportach: Cycle III of the Health Examinaion Survey (1966-1970) i The National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) z lat 1971-1972. Z badań tych wynika, że większą tendencję do występowania krótkowzroczności można zauważyć wśród ludzi o wyższym statusie socjoekonomicznym. Podobne wnioski wyciągnęli Angele i wsp. (1980) oraz Sperduto i wsp. (1983), którzy prowadzili badania w Stanach Zjednoczonych. Wyniki badań wskazywały na istnienie zależności między występowaniem krótkowzroczności a statusem socjoekonomicznym. Częstość występowania tej wady była zdecydowanie większa w grupie osób o dochodach ponad 15 000 $ (35,1%), aniżeli w grupie badanych o dochodach poniżej 500 $ (16,8%). Etiologia tej wady, choć nie jest do końca jeszcze poznana, może być związana zarówno z czynnikami genetycznymi, jak i uwarunkowaniami środowiskowymi. Liczne badania epidemiologiczne prowadzone w ostatnich latach na świecie wskazują na narastanie problemu krótkowzroczności, zwłaszcza u osób intensywnie się Tabela V. Średnie wartości ostrości wzroku w zaleconej korekcji do dali Table V. Mean values of vision acuity in recommended correction for blurred vision for distance Ostrość wzroku w zalecanej korekcji OP OL OU I (n= 46) 0,9±0,25 0,9±0,28 1,0±0,24 II (n=157) 0,9±0,28 0,9 ±0,24 1,0 ±0,23 OP oko prawe; OL oko lewe; OU obuocznie

46 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 41-46 kształcących (Wong i wsp., 2002). Z drugiej strony występowanie nieskorygowanej nadwzroczności, co niestety jest dość częstym zjawiskiem, może być jedną z przyczyn unikania aktywności wzrokowej z bliska. Nieskorygowana może dawać dolegliwości podczas pracy z bliskich odległości (bóle głowy, oczu, rozmazywanie liter, zaburzenia koncentracji i obniżoną zdolność zrozumienia czytanego tekstu). Adaptacja do takiego stanu może nieść za sobą poważne konsekwencje jeśli chodzi o wyniki w nauce i możliwość zdobycia dobrego wykształcenia. Wyniki naszych badań wskazują, że w grupie osób od 17 do 40 roku życia występowanie krótkowzroczności małego stopnia (ekwiwalent sferyczny w zakresie od -0,50 do -4,00 dptr.) i nadwzroczności (ekwiwalent sferyczny w zakresie od +0,50 do +4,00 dptr.) kształtuje się na podobnym poziomie odpowiednio 37,3% oraz 34,7%. Ponad połowa badanych z tej grupy (56,5%) miała (wartość cylindra od 0,50 do 2,00 dptr.). Niewątpliwie występowanie nieskorygowanego u na wpływ na jakość widzenia. Jak pokazują wyniki badań, nawet (0,75 dptr. do 2,00 dptr.) może powodować pogorszenie ostrości wzroku [7]. Nieco inaczej wygląda rozkład procentowy występowania poszczególnych wad refrakcji w grupie wiekowej od 41 do 80 roku życia. Krótkowzroczność dotyczyła niespełna 20% badanych, 54,7% a 50,9% pacjentów. Wyniki te są spójne z wynikami badań uzyskanymi przez badaczy z Politechniki Wrocławskiej [6], którzy w przebadanej grupie 113 osób bezdomnych, w średnim wieku 57,5 lat, odnotowali w przypadku 20,4% badanych osób, u 51,3% osób, a u 49,6% osób. Wszyscy przebadani przez nas pacjenci z podgrupy II potrzebowali dodatkowej korekcji do bliży, średnia wartość addycji wynosiła 2,00 dptr. Powyższe wyniki badań wskazują na konieczność prowadzenia badań czynności układu wzrokowego w populacji osób o niskim statusie socjoekonomicznym. Słaba jakość widzenia istotnie może wpływać na poziom wykształcenia i także co za tym idzie poziom uzyskiwanych dochodów, to z kolej warunkuje pogłębianie stanu ubóstwa, który może w konsekwencji doprowadzić do wykluczenia społecznego jednostki. Poza przeprowadzaniem badań wzroku należy również prowadzić działania zmierzające do zaopatrzenia tych osób w stosowną korekcję. Piśmiennictwo / References 1. Głód F. Bezdomni. Psychologiczno-pastoralna analiza życia, osobowości i próby resocjalizacji. Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN, 2008. 2. Przymeński A. Bezdomność, jako kwestia społeczna w Polsce współczesnej. AE, Poznań 2001. 3. Piekut-Brodzka DM. O bezdomnych i bezdomności. Aspekty fenomenologiczne, etiologiczne i terapeutyczne. Chrześcijańska Akademia Teologiczna, Warszawa 2000. 4. Nia JK, Wong D, Motamedinia D. The visual Acuity and Social Issues of the Homeless Population in Toronto. Univ Toronto Med J 2003, 80 (2): 84-86. 5. Barnes JB, Barnes SS, Small CR, Bennett MD. Mobile eye screenings for Hawaii s homeless: result and applications. Clin Optom 2010, 2: 73-77. 6. Błażejewska K, Grześkowiak N. Potrzeby wzrokowe i jakość widzenia u osób bezdomnych we Wrocławiu. Optyka 2012, 4: 34-38. 7. Buczkowska H, Perz K, Miśkowiak B, Feltzke M. Występowanie u i rozważania nad koniecznością jego korekcji wśród uczniów szkól specjalnych. Kontaktol Opt Okul 2010, 3: 32-35. 8. Pitz S, Kramann C, Krummenauer F, Pitz A. Is homelessness a risk factor for eye disease. Ophthalmol 2005, 219: 345 349. 9. Grabara R. Ocena jakości widzenia u starszych mieszkańców Wrocławia na podstawie badań przesiewowych. Wrocław: Praca inżynierska. Wydział Podstawowych Problemów Techniki Politechniki Wrocławskiej, 2011. 10. Grosvenor T. Primary care optometry. Woburn, Butterworth- Heinemann 2002. 11. Borish IM. Clinical refraction. Fairchild Publication, NY 1970.