Nowe podejście w ocenie ergonomii rękawic chroniących przed przecięciem i przekłuciem nożami ręcznymi stosowanymi w przetwórstwie mięsnym dr inż. Emilia Irzmańska Centralny Instytut Ochrony Pracy - - Państwowy Instytut Badawczy Zakład Ochron Osobistych Pracownia Ochron Rąk i Nóg E-mail: emirz@ciop.lodz.pl dr Tomasz Tokarski Centralny Instytut Ochrony Pracy - - Państwowy Instytut Badawczy Zakład Ergonomii Pracownia Biomechaniki e-mail: tomto@ciop.pl
Ergonomia w projektowaniu środków ochrony indywidualnej Jednym z działań na rzecz poprawy warunków bezpieczeństwa pracy, jest stosowanie ŚOI dobranych pod względem ochronnym oraz ergonomicznym. W przypadku rękawic oprócz właściwości ochronnych ważne jest prawidłowe dopasowanie wyrobu do anatomicznego kształtu ręki, zapewniające wygodę i komfort użytkowania związany ze zręcznością manualną, właściwościami antypoślizgowymi i bezpiecznym wykonywaniem pracy. Zatem rękawice powinny uwzględniać wymagania ergonomii.
Opracowywanie stanowisk i procedur do badań, przybliżających rzeczywiste środowisko pracy, jest wsparciem projektantów, producentów i użytkowników.
Praktyczny aspekt - statystyki Obrażenia kończyn górnych są najczęstszym rodzajem urazów występujących podczas wykonywania pracy. Ryzyko urazów kończyn górnych może zmniejszyć stosowanie rękawic, ochronnych, nawet o 60 %. Zedalis, Occupational Health Safety (2007)
Naukowy aspekt literatura Niestandardowe metody koncentrują się na ocenie sprawności manualnej za pomocą różnorodnych testów zręczności. Minusy niestandardowych metod badawczych Testy uniwersalne dedykowane do oceny wszystkich rodzajów rękawic ochronnych. Testy nieadekwatne do czynności manualnych na stanowiskach pracy
Cel badań Celem badań była ocena właściwości ergonomicznych rękawic ochronnych na podstawie obiektywnego pomiaru obciążenia mięśni (EMG), podczas wykonywania pięciu różnych testów zręczności manualnej. Opracowane testy lepiej przybliżają warunki rzeczywistego środowiska pracy, pozwalają na symulację czynności zawodowych oraz odpowiadają różnym zakresom zręczności manualnej.
Charakterystyka rękawic ochronnych Warianty rękawic ochronnych dobrano w zależności od zakresu czynności pracy wykonywanych przy rozbiórce mięsa. Rękawice z dzianiny z przędzą metalową do prac z mniejszym ryzykiem urazów rąk, przy których pracownik stosuje nieostro zakończone noże lub stosowane noże są przemieszczane w kierunku od ręki. Rękawice z plecionki pierścieni metalowych przeznaczone do prac o większym ryzyku urazów rąk, kiedy pracownik posługuje się ostro zakończonymi nożami, z użyciem znacznej siły w kierunku do ręki pracownika. Rękawice z plecionki pierścieni metalowych z ergonomiczną nakładką poliuretanową przeznaczone do prac jak w przypadku rękawic z plecionki pierścieni metalowych
Charakterystyka badanej grupy
Procedura badawcza Przygotowanie uczestnika do badań. Zamocowanie elektrod do pomiaru elektrycznej aktywności mięśni (EMG). Pomiar maksymalnej siły mięśniowej dla badanych mięśni, określenie wartości maksymalnego napięcia mięśniowego (MVC Maximum Voluntary Contraction). Pomiar dla wariantu badania bez nałożonej rekawicy W1 dla poszczególnych testów test 1 test 5. Pomiar dla wariantu badania z rękawicami W2, W3 i W4 dla poszczególnych testów test 1 test 5. Pomiar maksymalnej siły mięśniowej dla badanych mięśni. Zdjęcie elektrod i zakończenie badania.
Charakterystyka testów Test 1: siła ciągnięcia cylindra wg PN-EN 1082-2:2002 ocena siły kończyny górnej. Test 2: zdolności manipulacyjne na tablicy Pardue Pegboard ocena małych ruchów rąk.
Charakterystyka testów (cd.) Test 3: odciąganie przedmiotu symulacja czynności zawodowych ocena większych ruchów ramion. Test 5: wykręcanie i wkręcanie przedmiotu symulacja czynności zawodowych ocena większych ruchów ramion i rąk. Test 4: przytrzymywanie przedmiotu symulacja czynności zawodowych ocena większych ruchów rąk.
Metodyka badań EMG Badano cztery grupy mięśni lewej kończyny górnej: mięsień dwugłowy ramienia głowa długa mięsień prostownik palców mięsień zginacz łokciowy nadgarstka mięsień przywodziciel kciuka Analiza zapisu EMG: rektyfikacja sygnału wygładzenie sygnału normalizacja amplitudy w odniesieniu do wartości uzyskanych podczas wyznaczania maksymalnego napięcia mięśniowego (MVC)
Wyniki badań obciążenie mięśni
Różnice w wynikach testów T1-T5 [%]
W przypadku wykonywania przez pracowników czynności zawodowych przy narażeniu rąk na przecięcie i przekłucie nożami ręcznymi ważny jest pewny chwyt oraz odpowiednia wrażliwość dotykowa rąk. Nieprawidłowo dobrane pod względem ergonomicznym rękawice (zbyt sztywna plecionka, grube materiały antyprzecięciowe, materiały nie posiadające właściwości antypoślizgowych, niewłaściwe rozmiary) mogą wpływać ujemnie na komfort użytkowania związany z obniżeniem precyzji, wrażliwości dotykowej, siły chwytu i zręczności, co poprzez zwiększone obciążenie mięśni może wpływać na wzrost wypadkowości w miejscu pracy. Pomimo braku różnic w obciążeniu mięśni w większości przeprowadzonych testów należy zwrócić uwagę, iż wyniki tych testów byłby znacznie gorsze podczas użytkowania wybranych wariantów rękawic ochronnych W związku z tym w celu zapewnienia bezpiecznych warunków pracy przy pracach wymagających stosowania rękawic ochronnych należy uwzględnić mniejszą sprawność ręki podczas wykonywania czynności pracy
Publikacja opracowana na podstawie wyników III etapu programu wieloletniego Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy, finansowanego w latach 2014-2016 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy
Dziękuję za uwagę