METODY SZACOWANIA KORZYŚCI I STRAT W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZDROWIA Autor: red. Piotr Jeżowski, Wstęp Jedną z najważniejszych kwestii współczesności jest zagrożenie środowiska przyrodniczego i środowiska człowieka ze względu na intensywną eksploatację zasobów naturalnych (zwłaszcza energii i wody), nieprzyjazne środowisku technologie produkcji o wysokiej emisyjności zanieczyszczeń oraz rosnącą systematycznie konsumpcję dóbr. Podstawowe problemy ekologiczne wymagają ustawicznego rozwiązywania przez właściwe zarządzanie na różnych szczeblach odpowiedzialności. Złagodzenie zagrożeń ekologicznych oraz zachowanie krytycznego kapitału naturalnego, również dla przyszłych pokoleń, w warunkach globalizacji jest możliwe tylko przez skoordynowane i wielokierunkowe działania na rzecz ochrony środowiska i promocji rozwoju zrównoważonego podejmowane przez organizacje międzynarodowe, instytucje rządowe i samorządowe, ośrodki naukowe, inne instytucje publiczne, grupy społeczne, przedsiębiorców i gospodarstwa domowe oraz poszczególne osoby. Ochrona środowiska i promocja rozwoju zrównoważonego wymagają długotrwałego wysiłku i wyrzeczeń ze strony społeczeństw, ale także poniesienia wysokich kosztów zarówno przez gospodarkę, jak i przez konsumentów i obywateli. Niewiele jest bowiem działań w tym zakresie, które dają się zrealizować
szybko, tanio i bezboleśnie. Stąd też wielkiego znaczenia nabiera kwestia rachunku ekonomicznego przedsięwzięć wspierających rozwój zrównoważony w zakresie aspektów ekologicznych, gospodarczych oraz społecznych i zdrowotnych. Ważne cele ekologiczne, społeczne i zdrowotne można osiągnąć przy różnych nakładach i różnej efektywności. Rachunek ekonomiczny powinien ułatwić dokonywanie wyboru, jaką drogą należy iść w sytuacji ograniczonych zasobów, zapewniając równy dostęp do nich zarówno obecnemu pokoleniu, jak i pokoleniom następnym. Istotny wkład do racjonalizacji oceny przedsięwzięć i urealnienia rachunku ekonomicznego wnoszą metody, techniki i narzędzia wyceny wartościowej dóbr. Szczególne znaczenie mają metody wyceny takich dóbr ekologicznych i zdrowotnych, które nie mają jawnych cen, ponieważ nie są przedmiotem obrotu rynkowego. Niniejsza publikacja jest próbą naświetlenia wybranych zagadnień ewaluacji przedsięwzięć oraz wyceny dóbr, ze szczególnym ukierunkowaniem na podejście oferowane przez neoklasyczną ekonomię środowiska. Praca składa się z siedmiu rozdziałów. W rozdziale 1 pt. Podstawy regulacji środowiska i zdrowia uwaga została skupiona na czynnikach wpływających na zjawiska zawodności rynku i na konieczność regulacji sfery ochrony środowiska i sfery zdrowia. W drugiej części rozdziału przedstawiono istotę i główne wyznaczniki pojęcia rozwoju zrównoważonego. Pokazano odmienne rozumienie rozwoju zrównoważonego w podstawowych dyscyplinach, tj. w ekonomii ekologicznej, wyznającej trwałość mocną, i w neoklasycznej ekonomii środowiska, przyjmującej warunki trwałości słabej. Wskazano, że podejście do definiowania rozwoju zrównoważonego wykazuje w teorii i w praktyce znaczną zmienność poprzez zróżnicowany i niejednolity nacisk na aspekty ekologiczne, ekonomiczne,
polityczne i społeczne. Celem rozdziału 2 pt. Ewaluacja przedsięwzięć ekologicznych i zdrowotnych jest przybliżenie pojęcia ewaluacji ze szczególnym uwzględnieniem ewaluacji ekonomicznej, ukazanie neoklasycznych metod analizy i oceny przedsięwzięć (rachunku ekonomicznego) na tle metod ewaluacji nieekonomicznej oraz zarysowanie systematyki metod i technik szacowania korzyści i strat w odniesieniu do ochrony środowiska i zdrowia. Kolejne cztery rozdziały poświęcone są neoklasycznym metodom i technikom szacowania korzyści i strat, tj. metodzie kosztu podróży, metodzie cen hedonicznych, metodzie kosztu choroby oraz metodzie wyceny warunkowej. Wymienione metody są opracowane według jednolitego schematu, tak aby pokazać ich charakterystyki, mocne i słabe strony oraz praktyczne zastosowania. Generalną cechą wycen neoklasycznych w ekonomii środowiska i w ekonomii zdrowia jest ich oparcie na gotowości do zapłacenia. Techniki wyceny dóbr z jednej strony pozwalają na głębsze wniknięcie w istotę wartości kapitału naturalnego i zdrowia oraz rozpoznanie preferencji społecznych w tym zakresie, z drugiej natomiast strony wywołują liczne kontrowersje, stając się przedmiotem szerokiej dyskusji i sporów metodologicznych. Ostatni rozdział publikacji pt. Metoda safe minimum standard przedstawia sformułowaną przez ekonomię ekologiczną koncepcję oceny ważnych aktywów ekologicznych opartą na imperatywie moralnym - koncepcję safe minimum standard, której celem jest ochrona zagrożonych gatunków przed nieodwracalnymi zmianami. W porównaniu z ewaluacją neoklasyczną safe minimum standard oferuje inne podejście do wyceny i ujawniania preferencji społecznych wobec zagrożonych i wrażliwych na zniszczenie składników ekosystemów.
Książka jest wynikiem pracy zespołu pracowników Katedry Ekonomii Środowiska i Zasobów Naturalnych działającej przy Kolegium Ekonomiczno-Społecznym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Opracowanie powstało na podstawie badania statutowego nr 02/S/0015/07 pt. Metody analizy i oceny w dziedzinie ochrony środowiska i zdrowia zrealizowanego w Katedrze Ekonomii Środowiska i Zasobów Naturalnych w 2007 r. Publikację tworzą artykuły, z których każdy stanowi odrębną całość i jest oparty na samodzielnych przemyśleniach danego autora. Należy wyrazić nadzieję, że praca - mająca walory użyteczności naukowej - będzie również przydatna dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych oraz słuchaczy studiów podyplomowych zainteresowanych problematyką ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego. Spis treści Wstęp Rozdział I. Ewolucja poglądów na temat źródeł przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa 1. Pojęcie konkurencji i konkurencyjności 2. Przewaga konkurencyjna a cel działalności przedsiębiorstwa 3. Koncepcja łańcucha wartości a konkurencyjność przedsiębiorstwa 4. Ewolucja modeli tworzenia przewagi konkurencyjnej Rozdział II. Konkurencyjność przedsiębiorstwa a teoria wyboru konsumenta
1. Wartość dla klienta jako źródło satysfakcji nabywcy 2. Użyteczność a wartość dla klienta 3. Jakość i cena jako czynniki satysfakcji klienta Rozdział III. Charakterystyka rynku turystycznego - implikacje dla konkurencyjności przedsiębiorstw 1. Podstawowe pojęcia z zakresu rynku turystycznego 2. Koncepcja turystycznego łańcucha wartości a wymiary konkurencyjności na rynku turystycznym 3. Układ podmiotowy gospodarki turystycznej 4. Pojęcie i klasyfikacja przedsiębiorstw turystycznych 5. Konkurencja na rynku turystycznym w świetle uwarunkowań historycznych i przemian związanych z globalizacją Rozdział IV. Charakterystyka działalności przedsiębiorstwa hotelowego 1. Przedmiot działalności przedsiębiorstwa hotelowego 2. Otoczenie przedsiębiorstwa hotelowego 3. Struktura kosztów przedsiębiorstwa hotelowego 4. Łańcuch wartości w hotelarstwie 5. Pojęcie i kryteria oceny jakości usługi przedsiębiorstwa hotelowego Rozdział V. Wpływ kosztów jakości na konkurencyjność obiektu hotelowego 1. Ewolucja systemów jakości 2. Pojęcie i podział kosztów jakości 3. Koszty jakości jako element kosztów przedsiębiorstwa hotelowego 4. Model wpływu kosztów jakości na użyteczność produktu i konkurencyjność hotelu Rozdział VI. Weryfikacja modelu wpływu kosztów jakości na konkurencyjność
przedsiębiorstwa hotelowego 1. Określenie obszaru badań służących weryfikacji modelu 2. Cel, zakres i metodyka badań służących ostatecznej weryfikacji modelu 4. Wnioski i identyfikacja obszaru dalszych badań Podsumowanie Bibliografia