Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne Białystok Poznań 2009 3
copyright by: Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych Białystok 2009 redaktor: projekant okładki: korektor: skład: druk: Janina Demianowicz Małgorzata Gołko Elżbieta Alicka Agencja Wydawniczo-Edytorska EkoPress Andrzej A. Poskrobko (601 311 838) zzz ISBN wydawca: 978-83-zzz Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko ul. Lipowa 51, 15-424 Białystok tel. 85 744 60 96 4
Spis treści WSTĘP... Rozdział I. DYNAMIKA WSPÓŁCZESNEJ GLOBALIZACJI GOSPODARKI... 1.1. Globalizacja gospodarki jako proces historyczny... 1.2. Ogólna charakterystyka współczesnego kapitalizmu w warunkach globalizacji... 1.3. Akumulacja kapitału w warunkach globalizacji... 1.4. Prywatni globalni gracze jako najbardziej dynamiczny aspekt globalizacji... 1.5. Zróżnicowanie współczesnego kapitalizmu próba oceny... 1.6. Instytucjonalni aktorzy procesów globalizacji... 1.7. Unia Europejska jako regionalny projekt integracyjny... 1.8. Transformacja społeczno-ekologiczna jako próba modelowego ujęcia relacji człowiek środowisko... 1.9. Transformacja ustrojowa Polski jako przystosowanie do globalizacji i integracji gospodarczej... 1.10. Integracja gospodarcza jako nośnik globalizacji w Polsce... Rozdział II. TRWAŁY I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ JAKO PODSTAWOWE WYZWANIE W WARUNKACH GLOBALNEGO KRYZYSU EKOLOGICZNEGO... 2.1. Początki idei trwałego i zrównoważonego rozwoju... 2.2. Międzynarodowe debaty o środowisku i rozwoju... 2.3. Koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju w Raporcie Brundtland... 2.4. Krótki zarys historii nietrwałości rozwoju... 2.5. Podstawowe przesłanki trwałego i zrównoważonego rozwoju... 2.6. Koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju próba ogólnej typologii... 2.7. Zintegrowana koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju... 2.8. Społeczne aspekty trwałości zrównoważonego rozwoju problem eksplikacji... 2.9. Problemy zrównoważonego rozwoju jako wyzwanie edukacyjne... 5
Rozdział III PODSTAWOWE PROBLEMY POLITYCZNEGO WPROWADZANIA KONCEPCJI TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU 3.1. Podstawowe wyzwania polityczne wprowadzania trwałego i zrównoważonego rozwoju... 3.2. Główne strategie trwałości w gospodarce... 3.3. Najważniejsze obszary wprowadzania strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju... 3.4. Główne problemy trwałego i zrównoważonego rozwoju we współczesnej gospodarce... 3.5. Koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju w Unii Europejskiej... 3.6. Problemy przezwyciężania instrumentalizmu w działaniach na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju... 3.7. Koncepcja trwałości jako przedmiot dyskusji publicznych... Rozdział IV WSPÓŁCZESNA REGULACJA EKOLOGICZNA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W WARUNKACH GLOBALIZACJI 4.1. Główne problemy współczesnej globalnej regulacji ekologicznej... 4.2. Główni aktorzy światowej regulacji ekologicznej... 4.3. Podstawowe dziedziny globalnej polityki ekologicznej... 4.4. Współczesna rola państw narodowych... 4.5. Unilateralne aspekty regulacji rola Stanów Zjednoczonych Ameryki... 4.6. Konferencje międzynarodowe jako społeczne procesy uczenia się w warunkach globalizacji... 4.7. Problem konwencji i reżimów ekologicznych... 4.8. Światowe społeczeństwo obywatelskie... 4.9. Próba ogólnej oceny współczesnych struktur i warunków globalnej regulacji... Rozdział V ŚWIATOWE KIEROWANIE JAKO WYZWANIE DLA WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARKI 5.1. Teoretyczne źródła koncepcji global governance... 5.2. Multilateralizm jako podstawa światowego kierowania... 5.3. Strategiczne koncepcje global governance... 5.4. Strukturalne determinanty global governance... 5.5. Płaszczyzna globalizacji jako wyzwanie dla światowego kierowania... 6
5.6. Poszukiwanie nowego konsensusu rozwojowego gospodarki i społeczeństwa... 5.7. Problem utworzenia zrównoważonych struktur rozwojowych... 5.8 Wyzwania w zakresie wprowadzania światowego kierowania interdyscyplinar-ny problem badawczy... Zakończenie... Literatura... Streszczenie w języku polskim... Streszczenie w języku angielskim... Spis tabel... Spis rysunków... 7
Contents INTRODUCTION... Chapter I DYNAMICS OF CONTEMPORARY ECONOMIC GLOBALISATION 1.1. Economic globalisation as a historical process... 1.2. General characterization of contemporary capitalism during globalisation... 1.3. Accumulation of capital during globalisation... 1.4. Private global players as the most dynamic aspect of globalisation... 1.5. Diversity of contemporary capitalism an evaluation attempt... 1.6. Institutional actors of the globalisation processes... 1.7. The European Union as a regional integration project... 1.8. Socio-ecological transition as an attempt to present the model human-environment relation... 1.9. Political transition of Poland as the adaptation to globalisation and economic integration... 1.10. Economic integration as means of globalisation in Poland... Chapter II SUSTAINABLE DEVELOPMENT AS THE FUNDAMENTAL CHALLANGE DURING THE GLOBAL ECOLOGICAL CRISIS 2.1. The origin of the sustainable development concept... 2.2. International debates on the environment and development... 2.3. The concept of sustainable development in the Brundtland Report... 2.4. A brief outline of the history of unsustainable development... 2.5. Fundamental premises of sustainable development... 2.6. The concept of sustainable development an attempt at general classification... 2.7. The integrated concept of sustainable development... 2.8. The social aspects of sustainable development the issue of explication... 2.9. The issues of sustainable development as an educational challenge... 8
Chapter III THE FUNDAMENTAL ISSUES OF POLITICAL IMPLEMENTATION OF THE SUSTAIN- ABLE DEVELOPMENT CONCEPT 3.1. The fundamental political challenges of implementing the sustainable development concept... 3.2. The main strategies of economic sustainability... 3.3. The key domains of implementing the sustainable development concept... 3.4. The main issues of sustainable development in contemporary economy... 3.5. The concept of sustainable development in the European Union... 3.6. Overcoming instrumentalism in activities on behalf of sustainable development... 3.7. The concept of sustainability as the subject of public debates... Chapter IV CONTEMPORARY ECOLOGICAL REGULATION OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT DURING GLOBALISATION 4.1. The main issues of contemporary global ecological regulation... 4.2. The main actors of the world ecological regulation... 4.3. The fundamental areas of the global ecological policy... 4.4. The contemporary role of nations... 4.5. Unilateral aspects of regulation the role of the United States of America... 4.6. International conferences as social learning processes during globalisation... 4.7. The issue of conventions and ecological regimes... 4.8. World civil society... 4.9. An attempt at general evaluation of the contemporary structures and conditions of global regulation... Chapter V GLOBAL GOVERNANCE AS A CHALLENGE FOR CONTEMPORARY ECONOMY 5.1. The theoretical sources of the global governance concept... 5.2. Multilateralism as the basis of global governance... 5.3. The strategic concepts of global governance... 5.4. The structural determinants of global governance... 5.5. The global dimension as a challenge to global governance... 5.6. Searching for a new economic and social development consensus... 5.7. The issues of creating sustainable development structures... 5.8. Challenges of implementing global governance-an interdisciplinary research project... 9