KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 28.8.2015 r. COM(2015) 411 final KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Dostosowania sektorowe dotyczące Liechtensteinu - Przegląd PL PL
1. WPROWADZENIE W Protokole 15 do Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (zwanego dalej Porozumieniem EOG ) w sprawie okresów przejściowych w swobodnym przepływie osób stwierdzono, że Liechtenstein może utrzymać w mocy ograniczenia ilościowe wobec nowych rezydentów do dnia 1 stycznia 1998 r. w odniesieniu do obywateli państw członkowskich WE oraz pozostałych państw EFTA. Decyzja nr 1/95 z dnia 10 marca 1995 r. 1 Rady EOG w sprawie wejścia w życie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) dla Księstwa Liechtensteinu obejmowała specjalną deklarację Rady EOG w sprawie swobodnego przepływu osób. We wspólnej deklaracji stwierdza się, że na koniec okresu przejściowego przewidzianego w protokole 15 Porozumienia EOG należy dokonać przeglądu, mając na uwadze szczególne położenie geograficznie Liechtensteinu. W tej samej deklaracji zawarte są pewne wskazówki, z czym wiąże się takie szczególne położenie: Rada EOG uznaje, że Liechtenstein zajmuje bardzo niewielki obszar nadający się do zamieszkania, o rolniczym charakterze i niezwykle wysokim procencie rezydentów i pracowników niebędących obywatelami Liechtensteinu. Ponadto, Rada uznaje, że utrzymanie narodowej tożsamości leży w żywotnym interesie Liechtensteinu. Po wygaśnięciu Protokołu 15 do Porozumienia EOG w sprawie swobodnego przepływu osób, Liechtenstein i Unia Europejska przyjęły szczególne ustalenia w 1999 r. Ustalenia te, zwane dostosowaniami sektorowymi, zostały pierwotnie określone w decyzji wspólnego komitetu 191/1999 2, a następnie zawarte w załączniku V (Swobodny przepływ pracowników) oraz załączniku VIII (Prawo przedsiębiorczości) do Porozumienia EOG. Zgodnie z dostosowaniami sektorowymi swobodny przepływ osób ma zastosowanie wobec Liechtensteinu. Obywatele EOG, którzy chcą obrać Liechtenstein za swoje miejsce pobytu, muszą jednak uzyskać zezwolenie na pobyt. W dostosowaniach przewidziano minimalną liczbę dokumentów pobytowych wydawanych każdego roku obywatelom EOG, tak aby roczny przyrost netto liczby mieszkańców EOG wynosił 1,75 % (w przypadku osób aktywnych zawodowo) i 0,5 % (w przypadku osób nieaktywnych zawodowo) 3 w 1 Dz.U. L 86 z 20.4.1995, s. 58. 2 Decyzja Wspólnego Komitetu EOG M 191/1999 z dnia 17 grudnia 1999 r. zmieniająca załącznik VIII (Prawo przedsiębiorczości) i załącznik V (Swobodny przepływ pracowników) do Porozumienia EOG. 3 Załącznik VIII (Prawo przedsiębiorczości): Tytuł II 1. Liczbę dokumentów pobytowych przyznawanych corocznie obywatelom Islandii, Norwegii lub państwa członkowskiego UE, którzy prowadzą działalność gospodarczą w Liechtensteinie, ustala się w taki sposób, aby roczny przyrost netto liczby osób aktywnych zawodowo zamieszkałych w Liechtensteinie, będących obywatelami tych krajów, w stosunku do ubiegłego roku wynosił nie mniej niż 1,75 % ich liczby w dniu 1 stycznia 1998 r. 2. Władze Liechtensteinu przyznają dokumenty pobytowe w sposób niedyskryminujący i niezakłócający konkurencji. Połowa wzrostu netto dostępnych dokumentów pobytowych jest przyznawana zgodnie z procedurą, która zapewnia równe szanse wszystkim wnioskodawcom. 3. Rezydenci posiadający krótkoterminowy dokument pobytowy i prowadzący działalność gospodarczą są włączeni do kwoty. Liczba krótkoterminowych dokumentów pobytowych dostępnych w celach prowadzenia działalności gospodarczej nie może odbiegać od poziomu z 1997 r. o więcej niż 10 %. Tytuł III Członkowie rodzin obywateli Islandii, Norwegii i państw członkowskich UE legalnie zamieszkujący w Liechtensteinie mają prawo do otrzymania dokumentu pobytowego o takim samym okresie ważności, jak osoba, na której utrzymaniu pozostają. Mają oni prawo podjąć działalność gospodarczą. W takim przypadku zostaną oni uwzględnieni w liczbie dokumentów pobytowych wydawanych osobom aktywnym gospodarczo. 2
stosunku do ich liczby w 1998 r. Uzyskanie dokumentów pobytowych nie jest jednak wymogiem wstępnym podjęcia pracy w Liechtensteinie. W toku procesu rozszerzenia w 2004 r. ustalenia te, początkowo przyjęte na okres pięciu lat, zostały podtrzymane i podlegały wymogowi dokonywania ich przeglądu co pięć lat. Pierwszy przegląd miał miejsce w 2009 r., natomiast drugi rozpoczął się w 2014 r. Niniejszy komunikat stanowi część tego przeglądu. Porusza on przede wszystkim kwestię, czy należy zezwolić Liechtensteinowi na dalsze stosowanie wspomnianych ograniczeń dotyczących liczby wydawanych dokumentów pobytowych. 2. DOSTOSOWANIA SEKTOROWE W PRAKTYCE Liechtenstein sporządza roczne sprawozdania, w których wyjaśnia, w jaki sposób stosuje dostosowania sektorowe. Następnie przekazuje te sprawozdania swoim partnerom z UE i Urzędowi Nadzoru Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Informacje przedstawione poniżej opierają się na sprawozdaniu, które Liechtenstein przedłożył w 2014 r. Władze Liechtensteinu mogą wydawać rocznie minimum 56 nowych dokumentów pobytowych i około 300 nowych krótkoterminowych dokumentów pobytowych (na okres nieprzekraczający 12 miesięcy) obywatelom EOG, którzy prowadzą działalność gospodarczą w Liechtensteinie. Każdego roku Liechtenstein wypełnia nałożone na niego zobowiązania kwotowe w zakresie nowych dokumentów pobytowych. Liczba krótkoterminowych dokumentów pobytowych z reguły nie przekracza 300. Dodatkowa kwota jest dostępna dla osób, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej i chcą obrać Liechtenstein za swoje miejsce pobytu. Kwota ta wynosi rocznie około 20 dokumentów pobytowych. Nie ma ograniczeń, które uniemożliwiałyby członkom rodziny osoby posiadającej dokument pobytowy dołączenie do współmałżonka lub rodziny i obranie Liechtensteinu za miejsce pobytu. Przysługuje im również prawo do rozpoczęcia działalności gospodarczej. Rok Liczba wniosków składanych przez osoby aktywne zawodowo Liczba wniosków składanych przez osoby nieaktywne zawodowo 2001 502 53 2002 516 45 2003 467 31 2004 500 24 2005 436 16 2006 555 26 Tytuł V Dodatkowa kwota roczna w wysokości 0,5 % podstawy określonej w pkt II jest dostępna dla osób, które chcą obrać miejsce zamieszkania [...] 3
2007 615 33 2008 801 44 2009 657 33 2010 587 25 2011 598 41 2012 483 27 2013 464 16 Po przeglądzie w 2009 r. szczególne ustalenia pozostały bez zmian. 3. PRZEGLĄD W 2014 R. Bieżący przegląd rozpoczął się w 2014 r. Z ostatnich danych liczbowych przekazanych przez Liechtenstein (zob. tabela powyżej) wynika, że po osiągnięciu wartości szczytowej w 2008 r. nastąpił znaczny spadek liczby wniosków o dokumenty pobytowe składane przez osoby aktywne i nieaktywne zawodowo. Liczba wniosków pozostaje jednak 16-23 razy wyższa od przypisanej minimalnej kwoty, zwłaszcza w odniesieniu do osób aktywnych zawodowo. W toku konsultacji między Komisją Europejską, Europejską Służbą Działań Zewnętrznych i Liechtensteinem w sprawie ewentualnej zmiany bieżących przepisów Liechtenstein argumentował, że jego zdolność absorpcyjna jest raczej ograniczona i nie zmieniła się w okresie przeglądu. Twierdził ponadto, że wspólna deklaracja w sprawie dostosowań strukturalnych Liechtensteinu, załączona do porozumienia z 2014 r. w sprawie przystąpienia Chorwacji do EOG, zasadniczo potwierdzała, że zdolność absorpcyjna Liechtensteinu pozostawała bez zmian 4. Liechtenstein sugerował zatem, że nie należy zmieniać dotyczących go szczególnych ustaleń, a kolejny przegląd powinien zostać przeprowadzony przed majem 2019 r. W toku przeglądu Komisja oceniła, czy zaszła zmiana w szczególnym położeniu geograficznym Liechtensteinu i w okolicznościach opisanych w decyzji nr 1/95 Rady EOG, tj. a) że Liechtenstein zajmuje bardzo niewielki obszar nadający się do zamieszkania, o rolniczym charakterze; oraz b) Liechtenstein ma wyjątkowo wysoki odsetek rezydentów i pracowników niebędących obywatelami tego kraju oraz żywotny interes w utrzymaniu swojej tożsamości narodowej. Wyniki oceny są następujące: 4 Obecne Umawiające się Strony i Nowa Umawiająca się Strona, - mając na uwadze utrzymujący się wysoki odsetek obywateli UE i państw EFTA pragnących zamieszkać w Liechtensteinie, przekraczający określony w ramach wyżej wymienionego systemu wskaźnik imigracji netto, - zważywszy, że udział Chorwacji w EOG spowoduje wzrost liczby obywateli upoważnionych do powoływania się na zapisane w Porozumieniu EOG prawo do swobodnego przepływu osób, uzgadniają, że w trakcie przeglądu określonych w załącznikach V i VIII do Porozumienia EOG dostosowań sektorowych w pełni uwzględnią rzeczywistą sytuację oraz niezmienioną zdolność absorpcyjną Liechtensteinu. 4
a) Liechtenstein zajmuje obszar wielkości 160 km 2, który nie uległ zmianie; b) liczba mieszkańców Liechtensteinu wynosi 36 925. Liczba ta zwiększyła się o ponad 4 000 mieszkańców (32 227) od 1998 r., roku referencyjnego dla dostosowań, i o blisko 1 300 (35 851) od 2009 r., w którym dokonano poprzedniego przeglądu. Dane te mogą nie wydawać się wysokie w wartościach realnych, ale przekładają się na wzrost 14 % i około 3 %. Rośnie także odsetek obcokrajowców: z 33,3 % w 2011 r. do 33,5 % w 2012 r., przy czym połowa z nich to obywatele EOG. Liczba pracowników prawie dorównuje liczbie mieszkańców (ponad 35 800 osób), z których 52 % dojeżdża z sąsiednich krajów. Liczby te zdają się potwierdzać szczególny charakter geograficzny oraz ograniczoną zdolność absorpcyjną Liechtensteinu. Wysokie zapotrzebowanie na dokumenty pobytowe, pomimo trudności w ich uzyskaniu, prawdopodobnie najlepiej wyjaśnia fakt, że wobec rezydentów Liechtensteinu i osób niebędących rezydentami tego kraju stosuje się różne przepisy podatkowe. Należy oczekiwać, że jeśli wspomniane różnice zostaną utrzymane, coraz więcej osób będzie chciało uzyskać status rezydenta w Liechtensteinie, w związku z czym wzrośnie liczba wniosków o wydanie dokumentów pobytowych, co sprawi, że konieczne będzie utrzymanie pewnych ograniczeń dotyczących liczby dokumentów pobytowych wydawanych na rok. W dniu 5 września 2014 r. i 30 kwietnia 2015 r. przekazano grupie roboczej przy Urzędzie Nadzoru Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) odnośne informacje. Żadne państwo członkowskie nie wyraziło obaw w związku z dalszym stosowaniem obecnego systemu. 4. KONKLUZJE W związku z powyższym Komisja nie widzi potrzeby dokonywania zmian w obecnych przepisach i jest zdania, że przepisy dotyczące dostosowań strukturalnych mogą pozostać bez zmian. Przegląd tych przepisów należy przeprowadzić przed majem 2019 r. 5