Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia Magdalena Kwaśniewska, Wojciech Drygas Geneza programu Od przynajmniej lat dominującą przyczyną umieralności ogólnej i umieralności przedwczesnej w Polsce są przewlekłe choroby niezakaźne, w pierwszej kolejności choroby układu krążenia (ChUK). Obserwowana w naszym kraju do końca lat 8. XX wieku wzrastająca umieralność z powodu ChUK uległa w 1991 roku zahamowaniu, a nawet odwróceniu. Jednak pomimo obiektywnej poprawy sytuacji epidemiologicznej ChUK pozostają główną przyczyną chorobowości, hospitalizacji, absencji w pracy oraz generują bardzo duże i stale rosnące koszty leczenia. Wśród wielu przyczyn tej niekorzystnej sytuacji najważniejsze to zbyt duże rozpowszechnienie nieprawidłowych zachowań zdrowotnych oraz małe zainteresowanie tworzeniem i wdrażaniem skutecznych, adekwatnie finansowanych programów promocji zdrowia i profilaktyki chorób przewlekłych. Badania prowadzone w Polsce w latach 9., m.in. w ramach programów CINDI WHO oraz NATPOL, wykazały, że większość dorosłych Polaków nie miała nigdy kontrolowanego stężenia cholesterolu oraz glukozy i nie zna własnych wartości ciśnienia tętniczego, a poziom wiedzy na temat zapobiegania chorobom serca i naczyń jest żenująco niski. Mając na względzie niezadowalające wskaźniki chorobowości, umieralności ogólnej i przedwczesnej z powodu ChUK, na początku XXI wieku opracowano populacyjny program prewencji i wczesnego wykrywania ChUK. Program został stworzony przez zespół Katedry Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, w skład którego (poza autorami niniejszego opracowania) weszły również: prof. dr hab. Anna Jegier i dr Krystyna Kaczmarczyk Chałas. Warto zaznaczyć, że pierwotny autorski Program Profilaktyki Chorób Układu Krążenia został opracowany na zlecenie i przy aktywnej współpracy z Wydziałem Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi w 2 roku i wdrożony do realizacji rok później. Należy z uznaniem podkreślić twórczy udział w opracowaniu i wdrożeniu programu na terenie miasta Łodzi dr. Jacka Grabowskiego, ówczesnego dyrektora wydziału (a później wiceprezesa Narodowego Funduszu Zdrowia [NFZ]), a także prof. dr. hab. Jarosława Drożdża z Kliniki Kardiologii UMED w Łodzi. W początkowej fazie program finansowany był ze środków Wydziału Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi. Od 1 lipca 4 roku NFZ wdrożył Program Profilaktyki Chorób Układu Krążenia do realizacji na terenie całego kraju jako zadanie zlecone przez ministra zdrowia, zaś od kwietnia 5 roku jako zadanie własne. Lista partnerów obejmuje ponadto Unię Metropolii Polskich, Ministerstwo Zdrowia, samorządy terytorialne oraz zakłady opieki zdrowotnej. Cele i złożenia programu Głównym celem programu było zmniejszenie zachorowalności i umieralności z powodu ChUK populacji objętej programem poprzez wczesne wykrywanie, zmniejszenie częstości występowania i natężenia czynników ryzyka. Założono ponadto, iż realizacja działań programu pozwoli na istotne zwiększenie wykrywalności i skuteczności leczenia ChUK, wczesną identyfikację osób z grup zwiększonego ryzyka ChUK oraz rozszerzy promocję zdrowego stylu życia (zwłaszcza niepalenia), prawidłowego odżywiania się i aktywności fizycznej. Populacja objęta programem i zasady realizacji projektu W latach 4 6 program był adresowany do kobiet i mężczyzn w wieku 35 55 lat, u których nie rozpoznano dotychczas ChUK i które nie uczestniczyły w programie w ciągu ostatnich 5 lat. Wybór tej grupy wiekowej podyktowany był względami natury medycznej, społecznej i ekonomicznej. Z jednej strony, po przekroczeniu 4. roku życia zwiększa się częstość występowania i nasilenie czynników ryzyka, a u wielu osób pojawiają się pierwsze dyskretne objawy kliniczne choroby. Osoby w tym wieku przywiązują większą wagę do stanu własnego zdrowia i częściej zdają sobie sprawę z realnych zagrożeń zdrowotnych. W wielu opracowaniach wykazano, że najlepsze efekty zdrowotne w stosunku do zainwestowanych środków
134 Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia finansowych osiąga się w tym przedziale wiekowym. W badaniu łódzkim badani zgłaszali się w odpowiedzi na imienne zaproszenie do udziału w programie. Od 8 roku ograniczono kryteria włączenia do programu do osób: n które w danym roku kalendarzowym ukończyły 35, 4, 45, 5, 55 lat, n obciążonych czynnikami ryzyka (palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, mała aktywność ruchowa, nadwaga i otyłość, upośledzona tolerancja glukozy, nadmierny stres, nieracjonalne odżywianie się, wiek), n u których nie rozpoznano dotychczas ChUK, n które w ciągu ostatnich 5 lat nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach Program Profilaktyki Chorób Układu Krążenia, także u innych świadczeniodawców. W pierwotnym programie realizowanym w Łodzi placówki podstawowej opieki zdrowotnej wybierane były na zasadzie konkursu, a personel wybranych placówek uczestniczył w krótkim obowiązkowym szkoleniu. Ważnym elementem programu był udział w jego realizacji tzw. edukatorów zdrowotnych, tj. specjalnie przeszkolonych do udziału w realizacji zadań programu absolwentów studiów zdrowia publicznego bądź psychologów. Placówki uczestniczące w realizacji programu wyposażono w odpowiednie materiały edukacyjne i informacyjne dla uczestników. W programie łódzkim przewidziano również dalszą interwencję, tzn. kierowanie pacjentów w razie potrzeby do specjalistycznych placówek konsultacyjnych w celu dalszej diagnostyki lub leczenia. W ramach programu ogólnopolskiego modyfikacja polegała na dostępności udziału w programie dla wszystkich placówek podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i gabinetów lekarzy rodzinnych bez konieczności udziału w konkursie oraz w jakichkolwiek szkoleniach. Osoby spełniające kryteria włączenia do projektu mogą skorzystać z dostępnych badań w placówkach POZ (wszystkie poradnie podstawowej opieki zdrowotnej mają obowiązek realizacji programu). Świadczenia w ramach programu udzielane są bez skierowania przez lekarza POZ, do którego ubezpieczony jest zadeklarowany, pielęgniarkę albo inne osoby, które uzyskały uprawnienia do udzielania porad w POZ, zgodnie z zakresem przewidzianym w programie. Początkowo zakres świadczeń obejmował etap badań podstawowych oraz w wybranych przypadkach etap badań pogłębionych. Zakres świadczeń w ramach etapu badań podstawowych n Przeprowadzenie wywiadu, pomiar ciśnienia tętniczego, określenie wskaźnika masy ciała i wypełnienie I części karty badania profilaktycznego przez przeszkoloną pielęgniarkę n Edukacja i promocja zachowań prozdrowotnych w zakresie odżywiania, stosowania używek i stylu życia n Wykonanie badań laboratoryjnych określonych w schemacie programu (stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL i LDL, triglicerydów, glukozy na czczo) n Przeprowadzenie badania przedmiotowego, ocena poszczególnych czynników ryzyka według ściśle określonych kryteriów, dokonanie podziału badanych osób na cztery grupy ryzyka oraz ocena ogólnego ryzyka sercowo naczyniowego według algorytmu SCORE przez lekarza Uzyskany wynik zostaje zapisany w karcie badania profilaktycznego. Zakres świadczeń w ramach etapu badań pogłębionych n Badanie podmiotowe i przedmiotowe z pomiarem ciśnienia tętniczego n Badania antropometryczne (w tym ocena procentowej zawartości tkanki tłuszczowej) n Wykonanie albo zlecenie wykonania niezbędnych badań diagnostycznych w zależności od indywidualnych potrzeb (spoczynkowe badanie elektrokardiograficzne serca, submaksymalna próba wysiłkowa, badanie spirometryczne rezerw wentylacyjnych płuc u osób uzależnionych od tytoniu) n Wdrożenie w razie potrzeby postępowania zapobiegawczego i leczniczego n Edukacja pacjentów (poradnictwo dietetyczne, praktyczne porady dla osób palących tytoń, informacja o formach aktywności ruchowej dla osób z czynnikami ryzyka ChUK) Wyniki badań są dokumentowane w karcie badań pogłębionych. W rezultacie późniejszych zmian w realizacji projektu odstąpiono od przeprowadzenia świadczeń w ramach etapu badań pogłębionych. Lekarz POZ w przypadku stwierdzenia konieczności przeprowadzenia badań pogłębionych wystawia stosowne skierowanie do placówki specjalistycznej (kardiologicznej, diabetologicznej, endokrynologicznej itp.). Obecnie karta badania profilaktycznego zawiera następujące informacje: obciążenie rodzinne chorobami układu sercowo naczyniowego, palenie tytoniu, przyjmowane leków kardiologicznych, poziom aktywności fizycznej, wyniki badania fizykalnego, wynik oceny wskaźnika masy ciała, wynik pomiaru ciśnienia tętniczego, badań biochemicznych (cholesterol całkowity, frakcje HDL i LDL cholesterolu, triglicerydy, glikemia na czczo). Podziału na kategorie ryzyka sercowo naczyniowego dokonuje się na podstawie występowania, liczby i natężenia następujących czynników ryzyka: n płeć męska oraz kobiety po menopauzie, n mężczyźni >45 lat i kobiety >55 lat, n palenie więcej niż 1 papierosa dziennie, n nadciśnienie tętnicze,
Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia 135 Tabela 1. Wyniki realizacji Programu profilaktyki chorób układu krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w latach 4 14 1.7.4 14.4.5 15.4.5 31.12.5 6 7 8 9 12 13 14 liczba osób przebadanych w programie kwota wydatkowana na realizację programu liczba osób skierowanych do specjalisty (od 8) liczba osób pod kontrolą lekarza POZ poza programem 214 136 314 466 6 113 265 399 136 468 121 14 93 414 82 6 6 755 65 862 9,7 mln 12,9 mln 12,5 mln 12,3 mln 6,5 mln 5,7 mln 4,5 mln 3,9 mln 2,9 mln 3,2 mln 2587 1565 878 717 43 38 19 785 14 326 39 8195 5349 5766 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Centralę Narodowego Funduszu Zdrowia w Warszawie n zaburzenia lipidowe (hipercholesterolemia i hipertriglicerydemia), n cukrzyca, n otyłość, n mała aktywność fizyczna (tj. spacery, marsze, bieganie, jazda na rowerze, pływanie, aerobik i inne) rzadziej niż 3 razy w tygodniu po minut. Uwzględniając powyższe czynniki zagrożenia, wyodrębniono cztery kategorie ryzyka ChUK: n ryzyko łagodne (osoby bez czynników ryzyka innych niż płeć i wiek), n ryzyko umiarkowane (osoby z 3 i mniej czynnikami ryzyka, ale bez cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca) i innych chorób na tle miażdżycy), n ryzyko duże (osoby z 4 5 czynnikami innymi niż wiek i płeć, ale bez cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca i innych chorób na tle miażdżycy), n ryzyko bardzo duże (osoby z więcej niż 5 czynnikami ryzyka, osoby chore na cukrzycę, chorobę niedokrwienną serca i inne choroby na tle miażdżycy). Lekarz POZ dokonuje kwalifikacji do odpowiedniej grupy ryzyka i ocenia ryzyko ogólne według algorytmu SCORE, a uzyskany wynik zapisuje w karcie badania profilaktycznego. Osoby, u których rozpoznano ChUK, w zależności od wskazań medycznych otrzymują zalecenia konieczności zmiany trybu życia lub zostają skierowane (poza programem) na dalszą diagnostykę lub leczenie do świadczeniodawców posiadających z NFZ umowę o udzielanie odpowiednich rodzajów świadczeń. Rejestracja danych możliwa jest dzięki Systemowi Informatycznego Monitorowania Profilaktyki (SIMP), który jest systemem scentralizowanym, opartym o jedną ogólnopolską bazę świadczeniobiorców, z obsługą online i weryfikacją uprawnień świadczeniobiorcy do objęcia programem przed udzieleniem świadczenia. System wykorzystuje bazy i słowniki NFZ oraz połączenia szyfrowane (HTTPS). Finansowanie świadczeń związanych z realizacją Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia odbywa się ze środków przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. Początkowo maksymalną cenę jednostkową przeprowadzenia zarówno etapu badań podstawowych, jak i badań pogłębionych oszacowano na 45 zł. Od 9 roku koszt jednostkowy kompleksowego badania profilaktycznego wynosi, zgodnie z koszykiem świadczeń NFZ, 48 zł. Łączną kwotę przeznaczoną na realizację programu w okresie od 1 lipca 4 roku do grudnia 14 roku przedstawiono w tabeli 1. Zwraca uwagę istotne zmniejszenie kosztów realizacji programu po 7 roku. Wyniki realizacji programu Z danych udostępnionych przez kierownictwo NFZ wynika, że w pierwszym roku realizacji programu ogólnopolskiego przebadano ogółem 212 818 osób w wieku 35 55 lat. U 21 131 osób rozpoznano ChUK, zaś jednostkowy koszt wyłonienia osoby chorej z badanej populacji wyniósł około 46 zł. W realizacji programu w latach 5 7 uczestniczyło każdego roku około kobiet i mężczyzn; u około 16% rozpoznano ChUK. Koszt identyfikacji osoby chorej z całej badanej populacji utrzymywał się w granicach 25 29 zł. W latach 8 13 odnotowano systematyczne zmniejszenie liczby osób efektywnie przebadanych ze 134 967 osób w 8 roku przez 119 872 w 9 roku, 93 414 w roku, 84 545 w 12 roku do 6 821 osób w 13 roku (według danych SIMP). W 14 roku liczba osób przebadanych nieznacznie się zwiększyła do 65 862. Jednocześnie ogólna liczba świadczeniodawców realizujących program wyniosła 2626, 2377, 618 i 6332 odpowiednio w latach 8, 9, i 14. W kolejnych latach zmniejszyła się liczba osób kierowanych do specjalisty (poza programem) z 1,9% wszystkich badanych (8) do,57% uczestników programu (14).
136 Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia 9 8 7 71,8 73,7 7,5 7,4 8,5 81,2 79,4 78,4 6 5 4 41,7 38 34,5 32,9 26,4 24,6 18,6 18,4 palenie tytoniu nadciśnienie tętnicze hipercholesterolemia mała aktywność fizyczna 8 13 14 6 5 47,7 48 49,3 48,8 4 23,2 22,2 22,8 21,6,8 19,3 19,6 3,5 2,9 1,9 2,1 nadwaga otyłość stan przedcukrzycowy cukrzyca 8 13 14 Ryc. 1. Rozpowszechnienie (%) wybranych czynników ryzyka chorób układu krążenia wśród mężczyzn (35 55 lat) uczestniczących w Programie Profilaktyki Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce latach 8 14 (źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Centralę NFZ w Warszawie) Każdego roku obserwuje się istotne zróżnicowanie terytorialne w zakresie realizacji programu w naszym kraju. Analiza realizacji programu w Polsce w 13 roku (dane wygenerowane z SIMP) wykazała, że badaniami objęto od około 25% (województwo dolnośląskie, opolskie i małopolskie) do około 35% populacji kwalifikującej się do badania (województwo łódzkie, lubelskie i zachodniopomorskie). Liczba świadczeniodawców uczestniczących w programie wykazuje również znaczne zróżnicowanie terytorialne od najmniejszych wskaźników w województwach: świętokrzyskim, lubuskim i opolskim, do największych w województwach: śląskim, mazowieckim i wielkopolskim. Dane gromadzone w ramach realizacji Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania ChUK umożliwiają ocenę liczby świadczeniodawców uczestniczących w programie w kolejnych latach, jak również liczby przebadanych osób ogółem oraz w odniesieniu do populacji docelowej. Ponadto baza danych programu pozwala na oszacowanie rozpowszechnienia
Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia 137 9 8 83,3 83,5 81,7 8,4 7 6 5 4 29 26,5 22,4 21,9 65 65,7 61,3 6,9 15 11 8,3 7,5 palenie tytoniu nadciśnienie tętnicze hipercholesterolemia mała aktywność 8 13 14 fizyczna 35 33 32 31,3 31,3 25 15 19 16 15,5 14 14,6 14,3 11,3,7 5 nadwaga otyłość stan przedcukrzycowy 2,2 1,6,9 cukrzyca,9 8 13 14 Ryc. 2. Rozpowszechnienie (%) wybranych czynników ryzyka chorób układu krążenia wśród kobiet (35 55 lat) uczestniczących w Programie Profilaktyki Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce latach 8 14 (źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Centralę Narodowego Funduszu Zdrowia w Warszawie) czynników ryzyka w różnych grupach socjodemograficznych i tym samym śledzenie wieloletnich trendów w zakresie epidemiologii ChUK w Polsce. Analiza danych uzyskanych w populacji osób przebadanych w ramach programu w latach 8 13 wskazuje na szereg korzystnych trendów zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Na szczególną uwagę zasługuje zmniejszenie się ogólnego ryzyka sercowo naczyniowego według SCORE z,86 do,65 u kobiet i z 3,38 do 2,71 u mężczyzn między rokiem 8 a I półroczem 13 roku. Ponadto od roku obserwuje się zmniejszenie średniego stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji LDL cholesterolu i triglicerydów, a także glikemii na czczo i ciśnienia tętniczego. W rezultacie tych zmian odnotowuje się równolegle systematyczne zmniejszenie rozpowszechnienia większości kluczowych czynników ryzyka ChUK, zwłaszcza w odniesieniu do odsetka osób palących papierosy, chorych na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę. U kobiet dodatkowo można zaobserwować korzystne zmiany w zakresie rozpowszechnienia nadwagi i otyłości. Jednocześnie zwraca uwagę niezmiennie bardzo duży odsetek osób charakteryzujących się niskim poziomem aktywności fizycznej, przekraczający nadal 8% u obu płci (ryc. 1 2). Przy
138 Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia ocenie i interpretacji tych wyników należy pamiętać, że z udziału w programie profilaktycznym wykluczone są osoby z rozpoznaną wcześniej ChUK, a także że dobór uczestników badania nie jest losowy i zależy zarówno od lekarzy POZ, jak i od zainteresowania samych podopiecznych udziałem w badaniu. Szersze omówienie uzyskanych wyników wykracza poza ramy niniejszego opracowania. Ewaluacja programu Wraz z rozpoczęciem realizacji programu zaplanowano monitorowanie prowadzonych działań i oczekiwanych efektów w kolejnych latach. W tym celu systematycznie dokonuje się oceny liczby świadczeniobiorców spełniających kryterium wiekowe do objęcia programem w populacji osób zadeklarowanych do świadczeniodawcy, a także świadczeniobiorców, którzy zgłosili się do programu u danego świadczeniodawcy. Monitorowanie efektów badań odbywa się natomiast poprzez analizę liczby świadczeniobiorców z określonym ryzykiem ChUK, osób, które skorzystały z edukacji zdrowotnej wspieranej materiałami informacyjnymi opracowanymi przy współudziale samorządu terytorialnego, osób ze zwiększonym poziomem poszczególnych czynników ryzyka ocenianych w programie oraz liczby świadczeniobiorców z rozpoznaną chorobą układu sercowo naczyniowego. Cennym źródłem informacji na temat realizacji programu było badanie przeprowadzone w latach 7 8 przez zespół ds. prewencji ChUK działający w ramach programu POLKARD Ministerstwa Zdrowia. Celem badania przygotowywanego i realizowanego przez wieloośrodkowy zespół pod przewodnictwem prof. dr. hab. Andrzeja Pająka było określenie wpływu programu na jakość pierwotnej prewencji w praktyce lekarskiej. W badaniu uczestniczyło łącznie 66 przychodni z 16 województw Polski, w tym 33 przychodnie, w których prowadzony był program. Dokonano przeglądu dokumentacji medycznej wszystkich zakwalifikowanych osób i zaproszono je na badania, w których ostatecznie wzięło udział 2314 osób z przychodni, w których realizowano program, oraz 27 osób z przychodni z grupy kontrolnej. Wykazano, że znajomość czynników ryzyka ChUK była podobna w obu badanych grupach. Nie stwierdzono ponadto istotnych różnic między przychodniami w zakresie częstości udzielanych porad dotyczących zaprzestania palenia, sposobu odżywiania, redukcji masy ciała i aktywności fizycznej, jak również w odsetku osób, które osiągnęły założone cele w zakresie eliminacji czynników ryzyka. Można zatem stwierdzić, iż Program profilaktyki ChUK jest skutecznym narzędziem w zakresie identyfikacji osób z grupy dużego ryzyka. Jednocześnie zaobserwowano niedostateczną skuteczność rutynowego postępowania w ramach redukcji czynników ryzyka w przychodniach POZ, wskazując na konieczność zmodyfikowania zasad programu, zwłaszcza części interwencyjnej. Podsumowanie Program profilaktyki i wczesnego wykrywania ChUK realizowany w ramach świadczeń profilaktycznych Narodowego Funduszu Zdrowia na terenie całej Polski od 4 roku stanowi przykład nowoczesnego, uzasadnionego względami zdrowotnymi, społecznymi i ekonomicznymi programu polityki zdrowotnej o potencjalnie dużej możliwości ograniczenia chorobowości i umieralności z powodu wspomnianych chorób. Sprawnie i powszechnie realizowane badania przesiewowe przewidziane w założeniach programu są niezbędne do lepszej identyfikacji osób z wysokim poziomem czynników ryzyka i dalszych koniecznych działań dotyczących zarówno edukacji (promocji zdrowia), jak i dalszej diagnostyki oraz leczenia osób chorych (m.in. z rozpoznaną po raz pierwszy cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, hiperlipidemią czy otyłością). Niewątpliwym atutem programu jest to, iż w ciągu ostatnich lat przebadano ogółem ponad 1,5 mln Polaków w wieku 35 55 lat. Z danych NFZ wynika, że ponad 63 podopiecznych programu zostało objętych dalszą konieczną opieką lekarzy POZ, zaś ponad 65 skierowano na dalsze badania specjalistyczne, zazwyczaj do placówek kardiologicznych i diabetologicznych. Ponadto dzięki dobremu systemowi informatycznemu SIMP możliwa jest analiza obszernych i niezwykle cennych danych dotyczących zmian w zakresie rozpowszechnienia kluczowych czynników ryzyka sercowo naczyniowego wśród podopiecznych programu w Polsce od 4 roku. Stwarza to możliwości wykorzystania uzyskanych wyników w monitorowaniu stanu zdrowia mieszkańców naszego kraju. Zgromadzone dane wskazują nie tylko średnie wartości badanych zmiennych klinicznych, ale pozwalają również na obliczenie liczby osób z grupy dużego ryzyka zgonu według SCORE, z nadciśnieniem tętniczym, hiperlipemią, otyłością (w tym brzuszną), cukrzycą, niskim poziomem aktywności fizycznej itp. Możliwa jest także analiza trendów zmian czynników ryzyka u podopiecznych programu badanych w pięcioletnich odstępach czasu. Ze względu na duże rozpowszechnienie czynników ryzyka ChUK w naszym kraju nieodzowne wydaje się kontynuowanie tak szeroko zakrojonego programu profilaktycznego. Program profilaktyki i wczesnego wykrywania ChUK NFZ w obecnej wersji wymaga pilnej modyfikacji lub wręcz reaktywacji! Jak wskazuje malejąca systematycznie liczba podopiecznych programu oraz zbyt małe zainteresowanie i niedostateczna skuteczność lekarzy POZ w realizacji założeń programu, istnieje pilna potrzeba wprowadzenia modyfikacji organizacyjno finansowych w celu zwiększenia zarówno zasięgu, jak i skuteczności prowadzonych działań profilaktycznych. Dotyczy to zwłaszcza dalszej interwencji u pacjentów ze zwiększonym poziomem czynników ryzyka. Celowe i konieczne wydaje się włączenie do realizacji programu dobrze wyszkolonych pielęgniarek i absolwentów studiów zdrowia publicznego. Istnieje możliwość zwiększenia atrakcyjności programu zarówno dla uczestniczących w nim lekarzy POZ (urealnienie finansowania, nowe narzędzia
Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia 139 informatyczne), jak i populacji kobiet i mężczyzn objętych programem. W modyfikacji programu niezbędna jest współpraca autorów pierwotnej wersji projektu, ekspertów z Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, Polskiego Forum Profilaktyki oraz środowiska lekarzy rodzinnych i pielęgniarskiego. Propozycje konkretnych działań w tym zakresie były wielokrotnie przekazywane kierownictwu NFZ i Ministerstwu Zdrowia (m.in. w 13 i 14 roku), niestety do tej pory nie podjęto decyzji pozwalających na lepsze funkcjonowanie tego ważnego programu profilaktycznego. Podziękowania Autorzy niniejszego opracowania składają podziękowania pracownikom i kierownictwu Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia w Warszawie oraz Wydziału Świadczeń Opieki Zdrowotnej Łódzkiego Oddziału NFZ za wieloletnią współpracę i udostępnianie danych dotyczących realizacji Programu profilaktyki chorób układu krążenia w Polsce. Piśmiennictwo 1. Drygas W., Jegier A., Kaczmarczyk Chałas K., Kwaśniewska M.: Program profilaktyki i wczesnego wykrywania chorób układu krążenia. Opracowanie Katedry Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej UM na zlecenie Wydziału Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi. Łódź 3 2. Pająk A., Szafraniec K., Janion M. i wsp.: Wpływ ogólnopolskiego Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia na jakość pierwotnej prewencji chorób układu sercowo naczyniowego w praktyce klinicznej. Kardiol. Pol. ; 68 (12): 1332 1341 3. Materiały udostępnione przez Centralę Narodowego Funduszu Zdrowia w Łodzi i Warszawie w latach 4 15